|
| |
| |
| |
Koningklijcke harderin Aspasia,
bly-eyndend-spel.
Eerste bedrijf.
DAMON, alleen uytkomende, spreeckt:
Daer heerscht een selsaem spoock in mijn ontroerde sinnen,
Dat my onseker maeckt wat dat ick sal beginnen:
Mijn ziele suysebolt, mijn geest is op de loop,
Mijn tochten zijn ontstelt en woelen overhoop.
Ick, alle daegh gequelt van dese bange kueren,
Sprack lest een herders wijf, de wijste van de bueren,
En klaeghden haer mijn noot, ten besten dat ick mocht,
En sey, hoe dat mijn geest in my geduerigh vocht.
Sy, na het gansche stuck te hebben overwogen,
Heeft my wat van het volck ter zijden afgetogen,
En sey ten lesten dus: onnoosel herders kint,
Men segh u wat men wil, ick segge datje mint;
Ick sie, hoe u de geest en binne-krachten wercken,
Ick kan het aen uw pols en uw gesichte mercken.
De tijt heeft my geleert, de kunst heeft my gemelt,
Hoe dat een brandigh hert van binnen is gestelt.
't Is liesde datje quelt. Ick stont gelijck verslagen,
En wat doch liefde was, begon ick haer te vragen,
En seyde boven dat: wat is'et voor een quael,
Daer op ick nachten langh bywijlen ligg' en mael?
Het wijf dat stont en loegh, doe sy my hoorde spreken,
En heeft met schamper jock aldus my door gestreken:
Ghy vraeght my datje selfs òf weet òf weten moet,
Of seker, weetj' 'et niet, soo zijtge maer een bloet.
Daer gingh ick ongetroost vast dwalen aen der heyden,
Mits quam Aspasia haer witte kudde weyden;
En mits ick haer vernam, soo sloegh mijn gantsche ziel,
Soo dat ick in het gras onmachtigh nederviel.
En hier uyt leerd' ick eerst, wie datse mochte wesen,
Die mijn mistroostigh hert van pijne kon genesen.
Ick stont ten lesten op, en gaf my tot de maeght,
En heb aen haer mijn noot en diepen ancxt geklaeght;
Eerst door gemeene praet, en in bedeckte reden,
Doch klaerder naderhant, en als in volle leden:
Maer sy heeft mijn gespreck behendigh afgeleyt,
Als ofze niet en wist, wat minnen was geseyt.
Dit heeft nu langh geduert; maer wat ick heb begonnen,
Ick heb nu, naer ick merck, noch niet met al gewonnen.
Sy blijft al even koel, maer niet voor my alleen,
Sy handelt even soo de vryers in 't gemeen.
Sy heeft wat anders voor, sy wil al hooger sweven,
Haer geest vint vreught noch lust in al ons buiten-leven,
Maer janckt na stadt en hof, niet na een schape stal,
Meent dat een machtigh Vorst haer noch eens vrijen sal;
Is echter hier in 't wout zoo wel als ick geboren,
Wat magh haer, slechte maeght, tot sulcken pracht bekoren?
'k Docht menighmael die waen te drijven uyt'et hooft;
Maer heeft my, wat ick zey, tot heden niet gelooft.
En soo ick seker wist, dat haer niet sou verveelen,
Ick gingh noch dese nacht een aerdigh deuntjen speelen,
En streelden na de kunst haer toegeslooten deur,
En melden, door het spel, hoe ick geduerigh treur.
Ick heb van seker vrient een deuntjen laten maken,
Dat past op haer bedrijf, en haer geheele zaken;
Licht brenght'et meer te weegh, dan wat ick immer sprack;
Wel flucx nu, Damon, op, het fluytjen uyt de sack!
| |
| |
Maer Philos dient'er by, die sal het lustigh quelen,
En ick sal op een fluyt, of op de moesel spelen.
Hou Philos, zijtge t'huys, soo komt eens voor den dagh.
Gelijck het eertijts plagh,
Ick quam hier wederom om troost te mogen winnen,
Maer sonder uw behulp en kan ick niet beginnen.
Kom, voeght u neven my, en singht dit aerdigh liet.
(Hier geeft Damon 't liet aen Philos.)
Hoe soud' ick dat bestaen? ick kan de wijse niet;
Maer neurt my doch een vers, ick wil tot haerder eeren,
En sal (na dat my dunckt) het deuntje veerdigh leeren.
Wel aen, ick wil het doen; ghy, luystert na het spel.
(Hy neurt een veersjen)
Swijght, herder, 't is genoegh, ick ken het deuntjen wel.
Geeft my het nieu gesangh, ick sal het eerstmael lesen,
En dan van stonden aen tot singen vaerdigh wesen.
(Hy leest het liet.)
Wel aen, ick heb'et liet als in mijn breyn geleyt,
Begint, als 't u belieft, voor my ick sta bereyt.
| |
Voys: Ha! que le ciel est contraire à ma vie.
Hoe kan een mensch na goede dagen trachten,
Die in den geest met eersucht is besmet?
Hoe is'er rust of ware vreught te wachten,
Soo langh sijn hert op hoogheyt is geset?
Wat baet den mensch òf eer òf machtigh gout?
Hy leeft naer wensch, die uwe velden bout,
Wat voor een lust, wat vreughde kan hy rapen,
Die met geen dienst van Prinssen is belast!
Die sachtjens gaet, en leyt sijn eygen schapen,
En op geen pracht, of hoofsche rancken past!
Wat baet den mensch òf eer òf machtigh gout?
Hy leeft naer wensch, die uwe velden bout,
Kom, siet het gras en alle boomen groeyen;
Kom, siet het vee gaen spelen op het velt;
Kom, siet het kruyt aen alle kanten bloeyen,
En seght my doch wat ghy hier tegen stelt?
Wat baet den mensch òf eer òf machtigh gout?
Hy leeft naer wensch, die uwe velden bout,
Siet ghy in 't Hof een kamer vol tapijten,
Siet ghy het leer, dat kunstigh is vergult,
Ghy siet het niet dat yeder plach te bijten,
Oock sonder gront en buyten sijne schult.
Wat baet den mensch òf eer òf machtigh gout?
Hy leeft naer wensch, die uwe velden bout,
Het vlas, het zaet, de bloemen aen der heyden,
Het appelhout, dat op het bloeyen staet,
Het aerdigh groen, gemengelt tusschen beyden,
Is meerder lust dan al het Hof-cieraet.
Wat baet den mensch òf eer òf machtigh gout?
Hy leeft naer wensch, die uwe velden bout,
Wat is musijck of diergelijcke saken?
Wat is een luyt, of cyter, of een veêl?
Of hoe het zy, 'k en vinde geen vermaken,
Dan als ghy singht, en ick een deuntjen queel.
Wat baet den mensch òf eer òf machtigh gout?
Hy leeft naer wensch, die uwe velden bout,
Laet aen een Prins sijn opgepronckte tafel,
En vult hem op met alderhande wijn,
Ick prijs een struyf, of diep-geruyte wafel,
In versche melck en vint men geen fenijn.
Wat baet den mensch òf eer òf machtigh gout?
Hy leeft naer wensch, die uwe velden bout,
O vrije lucht, en onbekommert leven!
O hoef, o lant, o soete buyte-vreught!
Geen Hof en kan de ziel vernoegen geven,
Want daer en is geen woonplaets van de deught.
Wat baet den mensch òf eer òf machtigh gout?
Hy leeft naer wensch, die uwe velden bout,
Nu, tot besluyt, o bloemtje van der heyden!
Vergeet het Hof, daer is noyt ware rust.
Komt nevens my uw teere schaepjens weyden,
Hier is vermaeck en enckel herten-lust.
Wat baet den mensch òf eer òf machtigh gout?
Hy leeft naer wensch, die uwe velden bout,
Nu Philos, 't is genoegh, laet ons van hier vertrecken,
Laet haer dit nieu gedicht als voor een lesse strecken.
Een lesse van een vrient, die haer ten besten raet.
Dit is een lof-gedicht voor onsen vrijen staet;
Maer laet my dit gesangh, op dat ik 't uyt magh schrijven,
Het sal my tot een pant van onse vrientschap blijven.
En 't is een aerdigh liet, dat my ten hooghsten dient.
Die broot voor vrienden sluyt en is geen ware vrient;
| |
| |
Neemt daer, dat ghy begeert, maer laet'et weder keeren,
Ick moet'et onsen vrient Menalcas oock vereeren,
Maer ick ga mijnes weeghs, en na de schapen sien.
God spaer u langen fijt, en wil u oock geleyden,
En geef u hooy in stal, en klavers op de weyden,
En altijt verschen melck, en altijt vetten room,
En midden in de nacht voor al een soeten droom.
Siet daer een herders wensch.
Wat is dat voor een dingh? ick bid u doe 't my weten.
Segh wat'er noch ontbreeckt.
Dat maeckt een herders kint by koele nachten warm.
Ja, vrient, dat is'et al; maer ront en klaer te spreken,
Het heeft mijn herderin haer leven noyt geleken.
Sy wil geen rouwen praet, ick moet behendigh gaen,
Of al mijn vrijery die waer terstont gedaen.
Wel, Damon, weest gegroet, ick magh niet langer blijven,
Ick moet van stonden aen de schapen elders drijven;
Maer ghy doet even staêgh, gelijck een vrijer plagh,
En spraeckt wel van het lief op 't midden van den dagh,
Of tot den avont viel, ja midden in de nachten.
't Is niet dan al te waer, soo vliegen mijn gedachten.
Siet, wat een selsaem dingh! al schijnt'et ongeval,
Een soete dwepery is minnaers lief-getal.
De vrijers al gelijck, en wie daer immer minden,
En weten menighmael haer geesten niet te binden,
Soo maelt haer innigh breyn, dewijl het eeuwigh werckt;
En dus verloopt de tijt, oock eer het iemant merckt.
Ghy geeft my weder stof en reden om te praten,
Maer des al niet-te-min, ick moet het daer by laten;
(Philos gaet binnen)
Soo weest van my bedanckt en andermael gegroet.
Maer ginder, na my dunckt, sie ick de Nimphe komen,
Die mijn vervoerde ziel heeft krachtigh ingenomen.
Sy is vol diep gepeys, na ick aen haer bemerck,
En dat is in 't gemeen verheve sinnen werck.
Ick wil hier onder 't loof een weynigh my versteken,
Sy sal misschien een woort tot haer gedachten spreken,
Een woort, dat mijnen geest sal dienstigh mogen zijn,
En brengen eenigh heyl aen mijn benaude pijn.
Hoe wort een jonge maeght bywijlen aengebeden,
Om dat men vreugde soeckt ontrent haer teere leden!
Hoe worts' in tegendeel met driften omgevoert,
Terwijl een vierigh oogh op haer geduerigh loert!
Wat is'et voor een gril, die, in de jonge lieden,
De krachten van de ziel volmachtigh kan gebieden?
En waerom kiest een man, in sijn verdraeyt gemoet,
Een die hem tegenstaet, en stagen oorlogh doet?
En waerom kiest een maeght, als met geheele sinnen,
Een die haer niet en meynt, oock niet en wil beminnen?
En waerom hoortse niet een droef en vierigh hert,
Dat met geheele kracht tot haer gedreven wert?
Daer zijn hier in het wout verscheyde jonge lieden,
Die my haer echte-trou uit liesd' ootmoedigh bieden;
Maer ick ben uytter aert afkeerigh van de min,
Veel sweeft'er om mijn hert, maer niemant komt'er in.
Maer wat is dit geseyt? sal ick Diana slachten,
En uyt het echte bedt geen soete kinders wachten?
Sal ick mijn gulle jeught vertreuren sonder man,
Daer Thirsis anders wil, en ick wel anders kan?
Dit wit, dit aerdigh tuygh, is dit om niet gewassen?
En sou in desen arm niet wel een vrijer passen?
Voor my, ick segge ja, het kroos is my soo goet,
Als 't of aen Galathé, of Amarillis doet.
Maer schoon ick dit gevoel, mijn afgekeerde sinnen
Door vrijen noch gevley van vrijers zijn te winnen.
Daer is, ick weet niet wat, dat my onseker houdt,
En dat mijn grilligh hert de jonge lieden schout.
Veel herders hier ontrent, en uyt de naeste vlecken,
Die pogen dese borst tot hare min te trecken:
Maer wat oyt iemant doet, het raeckt mijn herte niet,
't Is mis en sonder vrucht al wat Cupido schiet.
Dus schoon al Hylas komt ontrent mijn deure spelen,
Of Thirsis in der nacht een deuntjen plagh te quelen;
Ick wil geen boere praet, ick wil geen herders liedt,
Al leende Pan haer selfs een nieu-gesneden riedt.
Mijn geest wil elders heen, en vry al hooger sweven,
En dit is my gestaegh als in de borst geschreven.
Wat is dit voor een drift, of voor een malle pracht,
Dat ick op hooger staet, en groote vrijers wacht?
Ick ben een herders kint, geboren aen der heyden,
En wat ick heb geleert, is niet dan schapen weyden;
En des al niet-te-min, soo wil mijn ydel oogh
Gantsch boven mijn bedrijf, en uyt'er maten hoogh.
't Is wat het wesen mach, ick kan het niet beletten;
Ick weet mijn vluchtigh hert op herders niet te setten:
Het is een seldsaem dingh, het is een vreemde gril,
Dat niemant sijnen geest bestiert gelijck hy wil;
Maer dat ick mijn gemoedt van herders heb getogen,
| |
| |
Daer ben ick door een droom noch onlangs toe bewogen,
Niet die by nachte komt, maer als de dageraet
Den hemel open doet, en uyt haer kamer gaet:
Het is van outs gelooft, dat soo een nacht-gesichte
Is van een diep geheym, ja van een groot gewichte,
Om dat'et voor gewis als van den Hemel koomt,
Het zy het dient gewenst, of dat'et dient geschroomt.
Het scheen, daer quam tot my een machtigh prins genaken,
Terwijlen Coridon en ick te samen spraken;
Hy nam my metter handt, en sagh my gunstigh aen,
En stiet den herder wech, en heet hem henen gaen.
Ik had een schoone krans, van bloempjens net geweven,
Die my een herders kint te voren hadt gegeven,
Die nam de koningh wech, en seyde: 't is genoegh,
Eens waerje voor het vee of voor een rouwe ploegh,
Nu is een machtigh vorst tot uwe min genegen;
En siet, daer quam een kroon my op het hooft gesegen:
Niet als een herderin of als een boere maeght,
Maer als een machtigh vorst of koninginne draeght.
En siet, het schoon juweel scheen my soo wel te passen,
Als of'et met'et hayr was uyt mijn hooft gewassen.
En 't was geen menschen hant die my de krone gaf,
Sy quam, na dat my docht, als van den hemel af.
My docht, daer byen oock ontrent mijn lippen vlogen,
En leggen in den mondt wat by haer was gesogen
Uyt tijm en roosmarijn, uyt bloem, of roseblat,
Soo dat ick, sonder pijn, den soeten honingh at:
Want schoon ik my bewoogh, en oock bestont te spreken,
De byen hebben my noch echter niet gesteken,
Sy vlogen in het veldt, en keerden uyt het groen,
En 't scheen alleen gedaen om my vermaeck te doen.
Stracks hoord' ik daer ontrent veel hondert duisent menschen
Die my van alle kant geluck en zegen wenschen,
En mits 't ontelbaer volck met luyder kele riep,
Ontsprongh ick uit den droom, soo dat ick voort ontsliep.
Ick gingh van stonden aen tot wijtberoemde luyden,
En oock by seker wijf dat droomen kan beduyden,
Daer wert mijn doe geseit (o vremt en seltsaem dingh!)
Als dat my over 't hooft een kroon en scepter hingh,
Ja, dat my voor gewis iets groots sou overkomen,
Dat my door geen bedroch sou werden afgenomen.
Dit heeft my nu een wijl gesworven door het hooft,
En 't schijnt dat mijn gemoet al veel hier van gelooft.
Of dit nu Goden zijn, of onder-aertsche spoken,
Die dit verholen vuur, in mijn gedachten, stoken,
Is my noch onbekent; maer soo veel is'er van,
Ick wil noch Coridon, noch Damon tot een man.
Ick wil dan voor een tijt in desen sin volherden,
Tot dat ick nader sie wat hier van sal gewerden.
In al wat trouwen raeckt, daer moet men sachtjens gaen;
Want die sich hier misgrijpt, die is'er qualijck aen.
Maer ginder uyt het wout sie ick een herder komen,
Wiens geest is over my gantsch vierigh ingenomen.
Ick wil hier stille staen, en hooren wat hy seyt,
Ik weet dat sijn gemoedt door my in rosen leyt.
(Damon vertoont sich, en genaeckt Aspafia.)
Godinne van het wout en alle groene velden,
Die, waer ick henen ga, van uwe schoonheit melden,
Doch mijn onrustigh hert noch verre boven al;
Ick heet u wellekom in dit gesegent dal.
Mach ick hier eenmael sien, o troost van mijn gedachten!
Daer op mijn dorre ziel, en al mijn sinnen wachten?
Ick heet u wellekom, o troost van mijn gemoet!
Die met uw oogh my streelt, en met uw mont my voet.
Soet nimphje, geestigh dier, o blompje van der heiden,
Mocht ick beneffens u mijn teere schapen weyden!
Ach! mocht ick in uw arm eens leggen in het groen,
'k Woud' u, als Venus selfs, daer dienst en hulde doen,
Ja, wou mijn gantsche kracht tot uw vermaeck besteden.
Wel, dat is wel gevrijt, en al in korte reden.
Maer sachtjens, lieve vrient, 't en gaet'er niet soo breet.
Ick sweer u, lieve nimph, ja met een dieren eet,
Ick woud' uw dienaer zijn, en woud'et eeuwigh blijven,
Ja, in mijn trouwe hert uw zoete name schrijven.
Ick woud' al watje wenscht u koopen in de stad,
Ja, storten in uw schoot al wat ick immer hadt.
Ick woud' u, waer ick gingh, gedurigh mede leyden,
Geen doot of ander ramp en soud ons konnen scheyden.
Neemt my ten lesten aen, en spreeckt het troostigh woort.
Ick ben noch, lieve vrient, soo verre niet bekoort.
Wel, laet my dan een reys uw rooden mondt genaken.
Ghy sult'et al te grof, en my te grimmigh maken.
Wel, is'er dan geen troost voor mijn benaude borst,
Die naer uw gunst alleen, en uw genade dorst?
Waer gaen uw losse sinnen?
Bedaert u toch, mijn vrient, men kust geen velt-godinnen.
Men viert die maer alleen met reuck en offer-werck,
Of op een hoogen troon, of in een schoone kerck.
Leert beter, rouwe gast, uw dienst en plichten weten.
Denckt aen den ouden tijt, die niet en dient vergeten,
En wat eens overlangh Actaeon overquam,
Doe hy in dit geval te grooten vrijheyt nam.
Ey, segh eens, geestigh dier, veel soeter om te minnen,
Als of men Pales mind' of al de veldt-godinnen,
| |
| |
Ey, waerom spanj' uw geest soo krachtigh tegen my,
Die 't al aen u bemint, tot aen uw slaverny?
Heb ick hier in het dorp mijn leven oyt gevochten,
Hoewel het menighmael de rauwe gasten sochten?
En ben ick niet soo stil, en van soo koelen bloet,
Gelijck ons ouden vrient Alphesibeus doet?
Kan ick niet na de kunst een aerdigh deuntjen spelen?
Kan ick niet op een riet of op een moesel quelen?
Ben ick niet soo gesint, en wel soo rap te voet,
Gelijck de Boxvoet Pan of uwe Thyrsis doet?
En wat de schoonheyt raeckt, ick moet'et u verklaren,
Ick heb my gister noch gespiegelt in de baren,
Juyst als het niet en woey; en seker, ick bevont
Dat mijn gelaet niet slecht, maer hups en geestigh stont.
Ey! segh, wat schort'er dan, wat is aen my te laken,
Dat ghy my niet en wilt uw vrient en dienaer maken?
Dat ghy my dus verstoot, en niet eens letten wilt,
Hoe veel een geestigh quant van onse mop verschilt?
De reden van mijn doen en kan ick niet versinnen,
U kan ik onder dies, o herder! niet beminnen;
Ick weet, ghy hebt verstant, soo wel als iemant doet,
Ick vind' u heus in tael, en in geselschap soet;
Dat ghy beleefder zijt als and'ren, is gebleken,
En weet gelijck het dient, een vrijster aen te spreken:
Maer echter, lieve maet, ick voel voor u geen min,
Geen plaets of eenigh heyl in mijn verdraeyden sin.
God geve watje doet, het kan my niet bekoren,
Ick ben, na dat my dunckt, voor herders niet geboren,
Ick ben niet voor een dorp. Dus, sooje my gelooft,
Laet my voor die ick ben, en rust uw deusigh hooft.
O wat een droevigh woordt, en wat een harde reden!
Het treckt my door het breyn, ja, door de gantsche leden.
Waer heb ick dit verdient, dat ghy soo vinnigh spreeckt,
En met een stuur gelaet mijn lust en herte breeckt?
Ick doe u wat ick kan, met hert en gantsche sinnen,
Noch heb ick evenwel op u niet konnen winnen.
Mijn geest is immers stil waer dat ick henen ga,
En echter krijgh ick niet het langh gewenschte ja.
Waer dat ick eensaem ben, daer gae ick overdencken,
Hoe ick iet vinden sal dat ick u mochte schencken:
Al wat de Lente geeft, al wat de Somer draeght,
Al wat de Winter sent, 't is voor u, schoone maeght.
Soo haest de Mey genaeckt, ick ga terstont verkiesen
Een koitjen voor een musch, gebreit van groene biesen;
Ick lette waer een vinck, of waer een putter broet,
En schenck u dan een nest, een pant van mijn gemoet.
Soo haest de gulde son is hooger opgeresen,
En dat'er eenigh fruyt van boomen is te lesen,
Of dat'er oyt een roos is vroeger alsse plagh,
Ick maeck dat ick'er krijgh soo vaerdigh als ick magh.
En als ontrent de Herfst de vroege druyven rijpen,
Ick weet'er metter vaert een trosjen uyt te grijpen,
En 't wordt u toegebracht, eer dat'er eenigh man
Een vrucht van desen aert om gelt bekomen kan:
En schoon de Winter raest, ick laet my noyt verdrieten
Een vogel op het ijs of in de snee te schieten.
In 't kort, is 't heet of kout, de velden dor of groen,
Ick weet gedurigh iet om u vermaeck te doen;
Maer noch en baet'et niet. Eylaes! uw koele sinnen
En zijn door soet gevley of gaven niet te winnen.
Wat ick u segh os doe, ghy blijft gelijckje waert,
Dies klaegh ick wel te recht van uwen harden aert.
Wel magh ick dan, eylaes! van u geen troost verwerven,
Soo moet ick voor gewis, in korte dagen, sterven.
Ick sal voor uw gesicht verdwijnen als de snee,
Tot leet en groot verdriet van al mijn weeligh vee.
Maer schoon ick nederdael tot in de nare kusten,
Daer Caron stierman is, en al de zielen rusten,
Daer noit geen ster en is, geen maen of sonne-schijn,
Noch zulje nimmermeer van my ontslagen zijn.
Want mag'er oyt een geest, na dit ellendigh leven,
Eens komen uyt'et graf, en op der aerden sweven,
Soo wil ick even staegh u woelen om het lijf;
U geven over-al een droevigh tijt-verdrijf,
U blasen in het oor, u trecken by de vlechten,
Daer mede ghy de jeught met minne kunt bevechten;
U storen in den slaep, u quellen in den droom,
Oock daer ghy ruste soeckt ontrent een groenen boom.
In 't holste van den nacht, als alle minnaers slapen,
Of loon van trouwe min by haer geselschap rapen;
Dan sal mijn bleecken geest u snorren om den kop,
Tot u het grilligh breyn sal draeyen als een top.
En als ghy roept om hulp, dan sal ick stracks verdwijnen,
Maer op een oogenblick u wederom verschijnen;
Dus waer ghy eensaem zijt, in bos of eenigh dal,
Weet, dat ick even staegh uw sinnen plagen sal.
Mach ick, terwijl ick leef, geen troost van u genieten,
Soo hout'et voor gewis mijn doot sal u verdrieten;
Mijn lijveloose geest sal u een straffe zijn,
Om dat mijn jonge ziel moest quellen in de pijn.
Wat mooghje, rechten bloet, al vreemde kuuren drijven!
Gewis, al watje seght is klap van oude wijven.
De mensch, die eens het lijf hier in den grave liet,
En vint men naderhandt hier in de werelt niet.
Sijn tijt is dan geweest, hy kan geen menschen quellen,
Hy vaert ten Hemel op, of onder in der Hellen.
Hy keert noyt weder hier, waer hy oock wesen magh,
De boom blijft daerse valt of alsse neder lagh.
Ghy zijt een hups gesel, en weet oock gauwe treken,
Een vrijster (weest gerust) en kan u niet ontbreken,
Gaet, treet maer in het werck, gelijck een vrijer plagh,
| |
| |
Ghy sult haest zijn verselt, misschien oock desen dagh.
Hoe soud' ick op een dagh u geestigh beeldt vergeten!
Ick sage van de wolf my liever hier verbeten
En oock mijn beste schaep, eer met soo lossen sin
Te laten in mijn hert een nieu bedachte min.
Soo langh de koele windt sal op der aerden waeyen,,
Soo langh den seven-ster sal om den hemel draeyen;
Soo langh de klare son sal geven haren schijn,
Soo langh, o frisse bloem! sal Damon uwe zijn.
Wel, herder, 't is genoegh; ick weet, dat mijne schapen,
Die ginder aen den bergh, of in de laeghte slapen,
Haest dienen t'huys geleyt; ghy siet, den avont valt,
En seker, na my dunckt, het is genoegh gemalt.
Ghy, gaet dan uwes weeghs, 't is tijt van hier te scheyden,
Princesse, weest gerust, ick sal u gaen geleyden,
Neen, dat en wil ick niet,
Maer dank u evenwel dat ghy my gunste biet;
Doch gaet, 't is mijn bevel.
Het sal dan soo geschieden;
Maer, nimphje, laet ons doen gelijck de heusche lieden:
Ick heb mijn leven langh geen herder oyt gekust.
En laet my dan alleen aen u een kusjen geven,
Het sal my zijn een salf voor mijn verdrietigh leven.
Wel, soo ick niet en mach genaken uwen mont,
(Aspasia weygert)
Ghy maeckt'et al te bont;
Gaet wech, of ick vertreck.
Ick acht u, schoonste maeght, meer dan de grootste Goden,
En t'wijl ghy dit bevel aen Damon hebt gedaen,
Soo kust hy noch de grondt daer op ghy hebt gestaen;
Maer lieve, noch een woort, hoort doch uw dienaer spreken.
Hey Damon, 't is genoegh, het zijn uw oude treken.
Ick speure watje soeckt, ick ken uw rancken wel,
Ghy pooght na tijt-verdrijf, en soeckt maer enckel spel.
Princesse van het wout, van duysent uytgelesen,
Voorwaer ick sal voortaen niet meer uw vrijer wesen,
Nadien het u mishaeght, en mits uw hoogen moet
Siet op een ander wit, als hier een vrijster doet.
Ick sal het laten gaen, wil yemant u verhoogen,
Laet ick maer sijn uw vrient, ick sal noyt vorder pogen,
Maer blijven als ick ben.
Een vrijer of een vriendt is daerin onderscheyt?
Ja trouwen, soete maeght, ick sal 't, belief 't u, seggen:
Een vrijer sal de gront dus van sijn saken leggen,
Hy pooght door trouwen dienst, daer hy 't verstant op wet,
Te krijgen metter tijt gemeenschap in het bedt.
Een vriend gaet anders toe, en wil maer liefde dragen,
En haer, dien hy bemint, in alle dingh behagen,
Ja dienen waer hy kan, en daer op staet hy stil;
Siet daer een ander werck, als dat een vrijer wil.
Al dat een vrient bedrijft, dat heeft gesette palen,
En over heusse gunst en wil hy nimmer dwalen;
Sijn kus heeft geen gevolgh, geen dieper oogh-gemerck,
Maer eyndight even selfs in dat ellendigh werck;
En, met een woordt geseyt, hy doet gelijck een broeder
Sijn broeder liefde toont, of als een teere moeder
Haer dochter somtijts kust, wanneer sy van haer scheyt,
Of als een aerdigh kint bywijlen soentjens vleyt.
Princess' op dese voet wil ick mijn saken stellen,
Om soo uw geest niet meer door mijn gevry te quellen;
Ick wil uw broeder sijn, of wel uw' trouwe vrient.
Gedooght op desen gront van my te zijn gedient.
Voor my, ick spreke ront, het zijn onguure menschen,
Die niet een grooten hoop van goede vrienden wenschen;
Men heeft die noyt te veel.
Dat ick met u voortaen als met een suster doe.
Ick ken uw vroomen aert, oock wil ick u betrouwen,
Dat ghy met reynen geest sult heusche vrientschap houwen;
Ghy, doet dan als een vrient, en set doch uyt uw sin
De rancken van der jeught, en grillen van de min.
Voor al tot dertel jock en toont u niet genegen,
Maer heus en recht beset, gelijck als vrienden plegen;
En als ghy van my scheyt, of anders my begroet,
En raeckt my anders niet dan als een moeder doet,
Of als een broeder plach; maer vorder iet te pogen,
En sal mijn suyverheyt van niemant oyt gedogen.
Uw gunst moet eerbaer zijn, in wil en in der daet,
Dus wacht u nu voortaen van dertel ongelaet.
Indien ghy nu belooft dat ghy dit na sult komen,
Soo wordje my tot vriendt op heden aengenomen.
Geeft my daer op uw handt.
| |
| |
Ontfanght dan, tot bewijs, een heusschen kus van my,
(Hy kust vry wat anders als broederlick, haer wat langh vast houdende.)
My dunckt, ghy gaet te werck gelijck de kriele mussen;
Neen, vrient, dat schaf ick af, 't en is geen broeders soen,
Het schijnt ghy trecke-beckt, gelijck de duyven doen.
Nu heeft die vriendschap uyt; ghy bleeft niet in de palen,
Daer over mijn verlof geen macht en gaf te dwalen.
Genade, soete maeght, het was myn eerste reys,
Ick wil het beter doen en na den rechten eys.
Meen, lincker, 't is genoeg, ghy kunt geen vrientschap vieren,
Dat spel dient niet gepleeght ontrent de jonge dieren.
Maer segh my doch een reys, wat quaet is u geschiet?
Een rooden mont gekust, verliest haer blosjen niet.
Ick neem, tot meerder blijck, de byen tot getuygen,
Die uyt een frisse roos haer was en honigh suygen;
En 't schaet de bloemtjens niet, haer glans blijft even schoon
Het geen ghy vriendschap heet, dat acht ick niet een boon;
Ghy hebt'et al verbrot met uw doortrapte grepen,
Ick ben door uw bedrijf nu fijn genoegh geslepen,
Mijn beckj' is niet soo geel gelijck het eertijts plagh,
Doen ick uw slim beleyt al siende niet en sagh,
Siet, die my eens bedrieght, al bid hy menighwerven,
Ja wil, gelijck het schijnt, uyt liefde voor my sterven,
Ick geef hem geen geloof, dat speeltjen heeft gedaen,
Hy mach wel stille zijn, en ghy mooght elders gaen.
(Binnen)
Ach! 't is nu al verkerft, wat sal ick nu beginnen?
Voorwaer ick ben te plomp een aerdigh dier te minnen.
Ick had een mooy begin, een goede gront geleyt,
En my was herten-lust, en soete vreught bereyt.
Had ick maer sacht gegaen, gelijck ick had begonnen,
Daer was geen twijfel aen, de vrijster was gewonnen;
Mijn liefde was vermomt met vrientschaps heuschen schijn,
Daer op kreegh ick een kus, hoe kon'et beter zijn?
Ach, plompert als ick ben! ick bleef met groot verlangen,
Ick bleef haer aen de mondt, en aen de lippen hangen,
En toen was 't al verbrot; siet, hoe te grooten spoet
Noyt aen een jongh gesel, noyt yemant voordeel doet.
Maer segh eens, brandigh hert, wie sou dit anders maken?
Kan yemant killigh zijn, als hem de leden blaken?
Kan een die dorstigh is, te midden in den wijn,
Sich houden van het vocht, en sonder drincken zijn?
Voor my, ick segge meen. Mijn ziel wort aangedreven,
Mijn herte lagh en joegh, om haer een kus te geven,
En als ick had verlof, kon ick, in sulcken staet,
De langh gebeden kus bepalen na de maet?
Kond' ick mijn heeten lust, mijn sinnen wederhouwen,
Doen sy haer soeten mont mijn lippen wou betrouwen?
Neen, neen, verdwaelde ziel! die macht en hadje niet,
En daerom treur ick nu, en smelt in mijn verdriet.
De vrijster is gegaen, met gramschap aengesteken,
Vermits ick van den wegh te verre was geweken,
Door al te gullen kus: ick brack het nieu verbont,
Dat tusschen haer en my nu als versegelt stont.
Wat is de liefd' een tocht! wat ongewoone krachten
Beroeren onsen geest, en dwingen ons gedachten!
Al had Diana selfs ontrent de maeght gestaen,
Noch had ick, ick beken 't, my evenwel ontgaen.
O dwaesheyt van den mensch! en onbedachte streken,
Om soo een korte vreught sijn welvaert af te breken,
En al sijn herte-wensch. Ach! daer is nu geen raet,
Het schijnt dat my de ziel uyt desen boesem gaet.
Maer wat is dit geseyt, sal ick gedurigh klagen,
En ken ick niet een mensch, die ick om raet kan vragen?
My dunckt ick weet een vrient, die my, in dit geval,
Of troost, of sachter druck, of uytkomst geven sal.
Maer na dat ick bemerck, hier komt hy juyst getreden,
Hy boot aen my sijn hulp, noch niet seer langh geleden.
't Is Philos, mijn gebuer, een wonder rap gesel,
Die hups en geestigh is o trent het minne-spel.
Wel vryer, weest gegroet.
Veel goets moet u gebeuren,
Wel hoe dus, oude vrient, wat doet u eensaem treuren?
Is 't noch al om de geen, die ghy soo bijster prijst?
Och ja, om haer die my noyt eer of gunst bewijst.
Och wist ick nu een mensch, die my eens kon ontdecken,
Waer door ick tot myn gunst haer sinnen moghte trecken,
Ick wou hem vriendschap doen, en eeren als een God.
Hoe Damon, is'et ernst, of is'et enckel spot?
Spot, herder? neen gewis, iek heb, voor lange dagen,
By na mijn eygen ziel de vrijster opgedragen;
Want al wat uyt de lucht of son of mane quam,
Was dat ick my tot hulp, en haer tot dienste nam;
Maer 't heeft my niet gebaet. Sy heeft my al geweygert,
En is tot felder haet gedurigh opgesteygert:
En schoon sy, hart geperst, by wijlen iet ontsingh,
Het was haer enckel spot, en als een nietigh dingh.
Ick had op desen dagh een soeten treck begonnen,
| |
| |
Maer stracks al weder niet, al weder niet gewonnen.
Hoe seer ick my bedwangh, mijn aenslagh is gemist,
En ick heb sonder vrucht mijn tijt hier in gequist.
Ick heb mijn heeten brant met vriendschap willen decken,
Op dat ick metter tijt haer soo tot my sou trecken:
Maer al mijn loose vont die is te niet gegaen,
De liefde doet haer werck, en hanght geen mom-tuigh aen.
Hy wil geen guychel-spel, hy kan geen dingen veynsen,
Het leyt hem in den mont al wat de sinnen peynsen.
Dus is'et my gemist, dies ben ick sonder raet,
Soo dat mijn bange ziel haer eygen leven haet.
Tot troost, mijn waerde vrient, om hier eens uyt te komen,
U dient een beter vont tot u behulp genomen:
Kont ghy door soet gelaet niet winnen hare gunst,
Soo gaet tot helsch gespoock, en tot de swarte kunst.
Ick heb'et noch een reys voer desen u geraden,
Als ick u lestmael sagh met droefheyt overladen,
Maer ghy verstiet'et al, wat ick of iemandt riedt,
En die geen raet en volght, die smoort in sijn verdriet.
Maer waer is doch een mensch in al het lant te krijgen,
Die troost of bate weet voor mijn ellendigh hijgen?
Men hout'et voor gewis, dat in het gantsche landt
Geen baet te vinden is voor heete minne-brandt,
Als by haer diese werckt. Geen dranck of groene kruyden
Verstrecken noyt tot hulp aen siecke jonge luyden,
Indien haer sieckte sproot uyt onbeveynsde min.
Daer valt ghy wederom in uw verkeerden sin.
Ick segge, dat de kunst een vrijster kan bewegen,
En maken in den geest, tot die haer soeckt, genegen;
Ja, dryven uyt de ziel verdriet en ongeval,
En sooj'et niet en weet, hoort wat ick seggen sal:
Daer is een wonder-wijf in dit gewest te vinden,
Dat geeft, gelijck het schijnt, geboden aen de winden,
En regels aen de lucht en aen de klaere maen,
En doet, als met een woort, de sterren ondergaen.
Sy jaeght, wanneerse wil, de vissen uyt de stroomen,
Het kooren van het velt, de fruyten van de boomen;
Sy maeckt een groote storm en onweer op de zee,
Soo dat'er niet een schip mach duren op de ree.
Sy doet het gantsche wout en al de rotsen drillen.
Sy kan den rassen loop en al de beecken stillen.
Sy toomd' oock aen de leeuw sijn ongetoomden muyl,
En roept de koude slangh uyt haren diepen kuyl.
Sy doet door al het landt de naere geesten draven,
En dwinght, wanneerse wil, de dooden uyt de graven.
Sy jaeght den donder uyt, en drijft een maghtigh schip,
Of in een grousaem diep òf op een hoogen klip.
Sy weet oock boven al verscheyde minne-streken,
En kan oock, daer se wil, een killigh hert ontsteken.
Ja, weet al wederom te koelen desen brandt,
En 't wordt alsoo gelooft door al het naeste landt.
O! wou nu eenigh mensch my desen heuvel wijsen,
Ick wou hem boven al mijn leve dagen prijsen;
Des wat ick bidden mach, doet ghy het, lieve vrient,
En leyt my tot den bergh, of elders daer het dient.
Moest ick niet in het dorp, en dat den naesten morgen,
Veel dingen tot den bouw, die noodigh zijn, besorgen,
Soo stelt uw saken uyt, en gunt my desen dagh.
Ick moet noch heden selfs mijn schapen gaen verdrijven,
De kudd' is wonder groot, sy mach niet langer blijven
Ontrent den schralen bergh, daer sy op heden weyt.
Wat schade kan het zijn, soo ghy wat langer beyt?
Wel, als ick immers moet, soo wil ick ronder spreken,
En seggen open uyt, wat dat'er mach gebreken;
Hoort Damon wat'er schort: ick heb nu groot belet,
Cyprijne, lieve maet, die heeft my dagh geset.
Cyprijne, sooje weet, de schoonste van de maeghden,
Die oyt aen herders oogh, door soet gelaet, behaeghden,
Die heeft my plaets geset in seker lustigh dal,
Daer ick haer, met vermaeck, van liefde spreken sal,
Daer ick, indien het luckt, van haer gebloosde wangen,
Sal meer als eenen kus tot mijnen troost ontfangen.
En wie het niet en weet, ghy weet'et, lieve vrient,
Dat soo een goeden kans my niet versuymt en dient.
Wel, Philos, is het stuck op sulcken wijs gelegen,
En hanght u over 't hooft die langh-verwachten segen,
Soo neemt uw kanse waer, gebruyckt dat hoogh geluck,
En stelt uw bange ziel ten lesten buyten druck.
Ick ga dan daer ick kan, en sal geheele dagen
Of aen het naeste dorp òf in de steden vragen,
Waer sich het wijf onthout die vrijers heelen kan.
Wel doet niet als een kint, maer als een deftigh man:
Wat u voor oogen komt, en wilt u niet ontsetten,
Maer pooght in rechten ernst op alle dingh te letten;
En als ghy weder keert, soo laet my doch verstaen,
Wat ghy begonnen hebt, en hoe het is gegaen.
Vaert wel, geminde vrient, ick sal het stuck beginnen,
Ick wensch u goeden dagh, en een geluckigh minnen,
(Damon gaet binnen.)
| |
| |
Wel, herder, zijt gegroet,
God sent u veel gelucx, en nimmer tegenspoet.
Is 't niet een wonder stuck! Hoe gaen des werelts saken!
D'een pooght na hoogh bedrijf, en weet'er toe te raken.
Een ander, wat hy doet, die worstelt met de noot,
En leeft in stage sorgh tot aen de bleecke doot.
Ick ben een slecht gesel, en heb maer weynigh schapen,
Noch ga ick evenwel met blijde sinnen slapen.
De vrijsters van het wout die zijn op my gesint,
En was niet sonder troost, waer ick oyt heb gemint.
Want oock Cyprijne selfs, de schoonste van den lande,
Die geeft my menighmael een kus ten minne-pande;
Een kus vol Nectar selfs, en enckel honigh-raet,
Die my tot aen het mergh, en in de ziele gaet.
Maer Damon, onse vrient, een geest die weet te leven,
Die grooter kudd' als ick geduerigh heeft gedreven,
Die vrijt maer sijns gelijck, en echter vanght hy niet,
Dies leeft de goede man in eyndeloos verdriet.
Hy streckt nu sijn gemoet tot aen de nare spoken,
Om in een killigh hert een vuur te mogen stoken.
Siet, wat de liefde doet, en hoe een brandigh hert,
Door tochten van de jeught, door lust betoovert wert.
O! 't is een hoogh geluck als jonge luyden paren
Met onbedwongen wil, en in haer groene jaren,
En niet door helsch gespoock of grilligh tover-kruyt.
O Goden! magh het zijn, gunt my een vrije bruyt!
(Binnen)
|
|
Auteursrechtvrij