Alle de werken. Deel 2

[p. 278]

Beschryvinge van de op-komste van Rhodopis, een borgerlijcke dochter tot de konincklijcke kroone, vol sonderlinge gevallen¹⁾

Ontrent een vette kust, die Nilus komt besproeyen,
Daer uyt sijn gullen slip de schoonste vruchten groeyen,

Had Photis op een tijt een dochter voort-gebracht,

Van wien men wonder seyt, en groote dingen wacht.

Het wijf, terwijl sy droegh, was dickmael wedervaren
Dat sy in haren droom een kroone scheen te baren;

Een kroon, gelijck een Vorst of als een Koningh draeght,

Maer als de vrucht verscheen, doe wast een jonge maeght.

Stracx wie sich oyt begaf om droomen uyt te leggen,
Bestont noch even-wel den vader aen te seggen,

Dat ja, dit eygen kint eens, door een vreemt geval,

Noch echter t'sijner tijt een kroone dragen sal.

Maer Alcon loegh'er om, en liet de menschen praten,
Hy was van stillen aert, en wacht geen hooge staten:

Sijn rijckdom, die bestont in vast en seker goet,

En daer uyt wort naer eysch sijn dochter op-gevoet:

Want als de vrijster wies, en toe-nam in de jaren,
Doen wierd' de man gesint geen kost aen haer te sparen;

Te meer, vermits hy selfs en al de werelt sagh,

Wat voor een rappe geest in haer verholen lagh.

Sy leerde, sonder hulp, een schoone letter schrijven,
Sy leerde, na de kunst, op gout en koper drijven,

Sy maeckte naelde-werck, dat net en geestigh stont;

Soo dat men in het rijck geen netter hant en vont.

Doen Alcon dit vernam, hy liet haer meesters soecken,
Die leyden haren geest door alderhande boecken;

Sy las den ouden tijt en wat'er is gebeurt,

En waerom iemant juycht, en waerom iemant treurt.

Sy was van snel begrijp, sy leerd' in weynigh uren,
Sy leerd' als in het spel de kunste van borduren:

S' en hoeft geen dagen langh te sitten in de school,

Sy teyckent met de pen, of met een fijne kool.

Sy teyckent datse wil, oock sonder haer te pijnen,
Soo dat de meesters selfs by haer als jongens schijnen:

't Is kunstigh uyt'er aert al wat de vrijster treckt,

Doch meest als sy het werck met gout en sijde deckt;

Of alsse peerels hecht op haer bescheyde reken,
En loof en bloemen maeckt met wonder nette steken,

Of dats' een hoogen bergh, een dal, een heyde maelt,

Of eenigh dieper wout daer in het herte dwaelt.

Noch acht sy boven al de meeste vreught te wesen,
Als haer wort toe-gestaen een geestigh boeck te lesen:

En mits sy vrolick is, en van een luchten geest,

Soo lieft de jonge maeght de soete dichters meest.

Sy was van heus gelaet en wel-gemaeckte leden,
En vrolick uyt'er aert, en geestigh in de zeden;

En watse nam ter hant, daer schijntse toe gemaeckt,

En 't wort tot haer geneyght al wat haer eens genaeckt.

Haer oogh had wonders in, haer oogh dat konde spreken,
Haer oogh was enckel glans en niet als minne-treken,

Haer oogh had krachtigh vyer gelijck een donder-slagh,

En gingh tot aen het mergh van die haer maer en sagh.

1) Van dese geschiedenisse wort gewagh gemaeckt by Herodotus in zijn 2, by Strabo in zijn 17, by AElianus in zijn 13. Boeck in 't 33 cap Variar. Histor AElianus noemt den Koningh, in dit gedicht vermelt, Psammetichus, de jonge deerne Rhodopis, Strabo, en Plinius in zijn 36 Boeck, cap 12 Rhodope

[p. 279]

 

Soo haest als Rhodope de kintsheyt is ontwassen,

 

Soo siet men al de jeught op hare diensten passen:

 

En waer een jongh gesel is geestigh uyter aert,

 

Die wenscht in sijn gemoet met haer te zijn gepaert.

 

De maeght, die wort gestreelt by naest van alle menschen,

 

Die staegh om hare gunst, om haer geselschap wenschen:

 

En sy, met open hert, toont yder hare gunst,

 

Sy, met een bly gelaet, toont yder hare kunst.

 

Dit stont de vader toe, hy liet haer niet bewaren,

 

Maer gaf een ruymen toom aen hare vrye jaren:

 

Sy magh in alle dingh naer eygen sinnen gaen,

 

En watse maer en wil, dat wort haer toe-gestaen.

 

Daer zijn om desen tijt verscheyde jonge-lieden,

 

Die aen haer menighmael haer trouwe quamen bieden;

 

Soo dat men geestigh volck, van alderhande slagh,

 

Geduerigh om haer deur, en in haer kamer sagh.

 

De vader wiert versocht, de moeder aen-gebeden,

 

De dochter ondergaen met alle soete reden:

 

Maer sy noch even-wel behout een vryen sin,

 

Sy biet een yder gunst, maer niemant vaste min.

 

Doch alsse metter tijt nu rijper is gewerden,

 

Lijt Alcon overlast, hy kan 't niet langer herden:

 

Mijn dochter is te jongh, dat had hy langh geseyt,

 

Nu is door hooger jeugt die onschult hem ontleyt.

 

De vrijster is bequaem om nu te mogen paren,

 

Haer tijt die is gegaen tot aen de twintigh jaren,

 

Haer jeught is als een roos, of als een jeughdigh lis,

 

En sy is boven dat gesont gelijck een vis:

 

‘Vriendinne, seyt de man, ghy moet een vryer kiesen,

 

Of ick sal by het volck mijn oude gunst verliesen:

 

Uw sin heeft, na my dunckt, nu langh genoegh gesweest,

 

't Is tijt, dat ghy voortaen u tot een man begeeft.

 

Magh ick u bidden, trout en baert ons echte vruchten,

 

Eer dat de soetste tijt van u begint te vluchten.

 

Ghy hebt nu volle keur van al de beste jeught;

 

Wel, kiest dat u bevalt, terwijl ghy kiesen meught.

 

In koop van dienstigh lant en wel te mogen trouwen,

 

En moet geen wijse maeght haer vader weder-houwen;

 

Want als soo goeden kans maer eens daer henen glijt,

 

Men isse menighmael voor al sijn leven quijt.’

 

De soete Rhodope, noch in haer vrye sinnen,

 

En vint haer niet gestelt om een alleen te minnen:

 

‘De kunste, seyt de maeght, en wat ick vorder kan,

 

Dat streckt my tot vermaeck, oock meer als eenigh man.

 

De kinders die men krijght, dat sijn gewisse sorgen,

 

En wat ons vorder naeckt is voor den mensch verborgen,

 

Men weet niet of het druck of blijtschap wesen sal:

 

Want dat ons voordeel schijnt is dickmael ongeval.

 

De kunst is altijt soet, wie kan sich des versaden?

 

Hoe meer dat iemant krijght, hoe min hy is beladen.

 

Ey, laet my noch een tijt gelijck ick heden ben,

 

Mits ick tot mijn vermaeck geen beter leven ken.’

 

De vader hoort'et aen en, sonder meer te seggen,

 

Soo gaet hy alle dingh wat nader overleggen:

 

En op den goeden raet van seker deftigh vrient,

 

Besluyt hy dat de kans nu waer-genomen dient.

 

De tijt daer op de maeght ter werelt is gekomen,

 

Wert by de frissche jeught ten nausten waer-genomen;

 

Want op dien eygen dagh verschijnt een yder daer,

 

En stort òf edel kruyt òf bloemen over haer.

 

Juyst op dien eygen stont als al de jonge lieden

 

Haer vriendelick geschenck de juffer quamen bieden,

 

Begaf hem Alcon selfs te midden op de zael,

 

En met een bly gelaet begon hy dit verhael:

 

‘Aenhoort my, schoonste jeught die oyt was op-geresen,

 

Ghy hebt nu langen tijt ons eer en gunst bewesen,

 

Ghy hebt tot echte trou mijn eenigh kint versocht,

 

En ick heb menighmael hier over my bedocht:

 

En wat sal ick het stuck noch langer overwegen,

 

Ick vinde mijnen geest tot yder-een genegen:

 

Ick swere by het licht en by de gulde son,

 

Ick wou dat ick aen elck een dochter geven kon.

 

Doch ons is maer alleen dit eenigh kint geboren,

 

Soo dient'er nu een man voor haer te zijn gekoren:

 

En dit, gelijck ghy weet, is 's vaders eygen werck,

 

Maer ick heb even hier een ander oogh-gemerck.

 

Ick hebbe Rhodope in alles toe-gegeven,

 

Sy heeft naer eygen sin gedurigh mogen leven:

 

En siet, tot heden toe soo heeftse wel gedaen,

 

Dies sal oock dese keur aen hare vryheyt staen.

 

Het raeckt haer aldermeest. Ick laet haer over-peysen,

 

Met wien sy leven wil, en door de werelt reysen:

 

Sy neme wie het valt, of wie haer meest behaeght,

 

En wien sy kiesen sal, dien gun ick dese maeght.

 

Ghy die genegen zijt uw trou aen haer te binden,

 

Laet u de naeste weeck hier op de zale vinden:

 

En brenght dan aen den dagh al dat u dienen kan,

 

En wie haer best bevalt, die zy haer echte man.’

 

Dit gaf een groote vreught aen al de jonge gasten,

 

Die schrap op haren dagh en op haer ure pasten.

 

Hy die sich eerst vertoont, dat was een edelman,

 

Die onlanghs by den Nijl den vyant overwan.

 

De tweede die verscheen, en van haer liefde brande,

 

Was raets-heer in het Hof, en rechter in den lande.

 

De derde was een man, die grooten handel dreef,

 

En niet als van gewin in sijne boecken schreef.

 

De vierd', een tam gesel die op sijn rente leefde,

 

En geensins naer het hof of hoogen staet en sweefde,

 

Was suynigh, sonder pracht, die goede dagen socht,

 

En noyt op groot gewin, en min op wapens docht.

 

De vijfde was een geest, die niet en wilde swichten;

 

Al had hy weynigh gelts, hy konde geestigh dichten.

 

De seste was vermaert, om met een kloeck pinceel

 

Sijn kunst te laten sien in menigh tafereel.

[p. 280]

 

De leste quam'er by, schoon hem de vryers haten,

 

Hy stont in groot gevaer om uyt te zijn gelaten:

 

Hy was een titsigh quant, die op sijn kunste stont,

 

Vermits hy Rhodope daer toe genegen vont.

 

Hy was haer wel bekent, als een van hare bueren,

 

Hy konde na de kunst en wonder net bordueren;

 

Die voeght hem by den hoop, en Alcon sloot de deur:

 

En siet, van dese jeught heeft Rhodope de keur.

 

De vrijster wel geciert, na datse was gebeden,

 

Quam uyt haer stil vertreck, en in de kamer treden;

 

Haer vader ging'er by en nam haer metter hant,

 

En seyde: ‘geestigh volck, siet hier mijn eenigh pant,

 

Den troost van mijn gemoet en van mijn oude jaren;

 

Die ben ick nu ter tijt genegen om te paren

 

Met iemant van de jeught, die hier voor oogen staet,

 

Vermits de reden selfs my desen handel raet.

 

Ick wou, indien ick mocht, haer onbevleckte leden

 

Van al mijn leven langh aen niemant oyt besteden,

 

Vermits sy boven al aen mijnen geest behaeght;

 

Maer dat is, na my dunckt, ondienstigh voor de maeght,

 

Ondienstigh voor het lant. Laet jonge lieden trouwen,

 

En door het echte bed de werelt onderhouwen:

 

Wy scheyden uyt den tijt, wy sijgen in het graf,

 

En leggen, als een kleet, ons swacke leden af.

 

Voor my, ick wacht het eynd: de werelt ondertusschen

 

En dient haer schonen glans niet uyt te laten blusschen:

 

Hier dient een nieuwe jeught geduerigh aen-gevoet,

 

Waer uyt dit wonder al sijn stant behouden moet.

 

De werelt heeft een aert gelijck de groene boomen,

 

De werelt heeft een aert gelijck de gulle stroomen:

 

Daer rijst een nieu gewas, al waer een blom verdrooght,

 

En waer een bare valt, daer wort'er een verhooght.

 

Ick geef mijn dochter macht sich hier te komen toonen,

 

En die het haer gelieft met gunst te mogen loonen,

 

Ja, die het haer bevalt te noemen haren man;

 

Nu laet een yder doen het, beste dat hy kan.

 

Doch om bevrijt te zijn van alle slimme streken,

 

Laet yder overluyt en op sijn beurte spreken;

 

En als het altemael sal wesen uyt-geseyt,

 

Soo let dan, wie de prijs sal werden toe-geleyt.’

 

Daer stont doen op de zael een gulde stoel verheven,

 

Hier is aen Rhodope haer plaets voor-eerst gegeven;

 

Daer sat de frissche bloem gelijck een Koningin,

 

Van wesen geestigh bly, maer deftigh niet-te-min.

 

Haer kleet is over-al met groote kunst gesteken,

 

En toont een mengel-werck van duisent minnetreken,

 

Vol selsaem bos-gespuys: maer niet en koomt'er in,

 

Of 't heeft een stil geheym, en vry een diepen sin.

 

Al wat men aen haer siet, dat blinckt als sonne-stralen,

 

Die met een schoonen glans door al de kamer dwalen:

 

En of wel Alcons beurs hier door vry was gelost,

 

De kunst noch even-wel is meerder als de kost.

 

Ter zijden van de stoel, daer saten jonge dieren,

 

Die al den ondervloer met versche bloemen cieren,

 

En stroyen groen gewas, en niet als edel kruyt,

 

Ter eeren van de jeught, en van de nieuwe bruyt.

 

Te midden op de zael, daer staen de jonge lieden,

 

En wachten met gedult op dat'er sal geschieden:

 

Een yder set hem schrap, een yder overleyt,

 

Wat dat'er dient gedaen, en wat'er dient geseyt.

 

De vader (om de maeght haer vryen wil te laten)

 

Begaf hem na de plaets daer al de vrienden saten;

 

De moeder, die vertrock haer aen de slinckerhant,

 

Ontrent een schoon verwulf, gesteken in de want.

 

Hier op soo komt voor-eerst de krijghsman aengetreden,

 

Met veêren op den kop, met snuyels om de leden,

 

Met ketens om den hals, en wonder moy gekleet,

 

Die opent aen de maeght aldus sijn herten-leet:

 

‘Als ick op desen hoop mijn oogh laet neder-dalen,

 

Soo roockt mijn vyerigh brein, en al mijn sinnen malen;

 

Ick kom hier in het spel met ick en weet niet wie,

 

Die ick niet lijden kan, en hier noch echter sie.

 

'k En weet niet hoe het komt, dat ick het kan verdragen,

 

Ick hebbe menigh man om minder leet geslagen.

 

Ick ben niet slechts alleen een deftigh edelman,

 

Maer oock een moedigh helt, die wapens voeren kan.

 

Ick ben uyt eygen aert genegen om te vechten,

 

En wie my smaetheyt doet, dat moet een degen rechten;

 

En soo ick 't niet en liet om u, beroemde maeght,

 

Ick hadde dit gespuys al lange wegh-gejaeght.

 

O, peerel van het Rijck! laet dit geselschap varen,

 

En acht'et voor geluck met my te mogen paren;

 

My, segh ick, wiens geslacht is over al bekent,

 

Soo ver de klare Son haer gulde wagen ment.

 

Mijn ouders hadden macht op duysent schoone dorpen,

 

Oock eer Deucalion de steenen heeft geworpen,

 

Oock eer de groote vloet besat het gansche lant,

 

En dat'er niet en was als baren sonder strant.

 

Gelooft'et: edel bloet en kan hem niet versaken,

 

Al wat van Goden koomt, dat moet den Hemel raken;

 

Het vyer klimt alle-tijt, en wat het vyer genaeckt

 

Dat wort oock even-selfs tot enckel vyer gemaeckt.

 

Kiest my tot uwen man, ghy sult in korte stonden

 

Ontfangen mijnen aert tot in uw diepste gronden:

 

Uw naem sal vaerdigh gaen door gansch het aertsche dal,

 

En 't sal doorluchtigh zijn wat van u komen sal.

 

Ghy moet, gelijck men seyt, eens tot een kroon geraken;

 

Maer wie van desen hoop sal u Vorstinne maken?

 

Sal 't desen langh-rock zijn, die ghy hier voor u siet?

 

Neen seker, die en heeft daer toe de vuysten niet;

 

Hy kan slechts in den Raet met drooge woorden strijden,

 

En geensins in het velt en om de legers rijden,

 

Sijn handel is papier, en niet als weecke stof;

 

Ghy daerom, let op my en laet hem in het hof.

[p. 281]

Al die veel besigh zijn ontrent vermuste boecken,
Die schat ick onbequaem ten dienste van de doecken.

Ghy, laet dien viesen hoop en kiest een oorloghsman;

't Is Mars van ouden tijt die Venus streelen kan.

Dan 't schijnt, ghy slaet het oogh op desen uwen kramer;
Maer, sooje my gelooft, hy is noch onbequamer:

Een koopman is een mensch die sonder ruste leeft,

Vermits hem staêgh de geest in verre landen sweeft.

Hoe kan hy na den eysch een hupse vrijster minnen?
De liefde van het gelt die woont hem in de sinnen,

Die maelt hem in den kop oock dickmael inder nacht,

Want 't is sijn eenigh heyl daer op sijn herte wacht.

Indien hy voordeel sagh oock by de swarte Mooren,
Voorwaer een witte vrou en sou hem niet bekooren:

Hy liet sijn echte wijf, en al de vrienden daer,

En gave duysentmael sijn leven in gevaer.

Hy wou sijn huysgesin, sijn kinders laten varen,
En sweefde jaren langh geduerigh op de baren:

Hy reysde na den Turck of na den Indiaen,

Of daer geen menschen voet sijn leven heeft gestaen.

Ja, kon hy winste doen, hy sou een winckel stellen
Tot voor den swarten poel, of midden in der Hellen,

Hy voer door Acheron; en, waer het voordeel groot,

Hy stiet oock Charon selfs uyt sijn veroude boot.

Geen rots, geen barre strant, geen onderaertsche dingen,
Of een die winsieck is die weet'er door te dringen.

O, 't is een deerlick wijf, dat met een koopman trout,

Vermits hy meer de zee als haren acker bout!

Dat u een kramer vrijt en wil sijn vrouwe maken,
En is maer enckel schijn en rechte beusel-saken;

't En is, o frissche bloem! om uwe schoonheyt niet,

Maer om uw rijck cieraet, daer op de lincker siet:

Hy weet, dat soo wanneer uw vader komt te sterven,
Ghy dan sult machtigh goet en groote schatten erven;

Hy weet'et, datje zijt uw's vaders eenigh kint,

En siet, dat is de gront waer op hy u bemint.

Maer die een Rijck begeert, en moet geen rijckdom achten,
Hy moet al hooger kans en grooter dingen wachten;

Een die maer op het gelt sijn domme sinnen spant,

En wort noyt machtigh Vorst of Prinsse van het lant.

Het stael gaet voor het gout; dat leyt tot groote saken,
Daer heeft een moedigh helt sijn handel af te maken,

Dat is alleen den wegh waer door men Rijcken wint;

Ghy, weest dan, schoone maeght! tot mijn beroep gesint.

Al schijnt een handelaer by wijlen eens verheven,
Hy wort, men weet niet hoe, tot in den gront gedreven:

Hy berst wanneer hy blinckt, oock van den minsten stoot,

Hy is een roock, een mist, een bobbel in de sloot.

Wat kan een handelaer, wat magh een kramer roemen?
Dat ghy een koopman hiet, sal ick een loopman noemen.

Waer is 't dat hen dit volck gerust of seker vint?

Haer goet hanght aen de zee, haer welstant aen den wint.

Ey, laet de kramer daer; wy moeten hooger sweven,
Wy moeten, hoe het ga, gelijck als Prinssen leven.

[p. 282]

 

't En is voor u geen schand' al kom ick in gevaer,

 

Een krijghsman, waerde maeght, en wort geen makelaer.

 

Sal ick nu tot hen gaen die na den kramer volgen?

 

Neen, haer gesicht alleen, dat maeckt mijn hert verbolgen:

 

Niet een van al den hoop en is my noemens waert;

 

Ghy, eert dan met uw gunst alleen het edel swaert.

 

De wapens die ick draegh, de wapens geven kroonen,

 

En dat sal ick eer langh u metter daet betoonen:

 

De wapens zijn mijn vreught, het swaert mijn herten-lust,

 

En als ick woelen magh, dan ben ick eerst gerust.

 

Ick ben van mijner jeught een hopman over hondert,

 

Soo dat mijn hooge naem door al de werelt dondert:

 

Ick sloegh lest duysent man ontrent de vette Nijl,

 

En 't bloet liep over 't lant bynaest een gansche mijl.

 

Ick sloegh in dat gevecht een reus met eygen handen,

 

Ick kloofd' hem 't beckeneel tot aen sijn harde tanden;

 

Daer viel dat grousaem stuck en gaf soo grooten slagh,

 

Gelijck als in den val een toren geven magh.

 

Daer liep het machtigh heyr, gelijck gejaeghde schapen,

 

Soo dat'er niet een rot te samen was te rapen:

 

Waer ick maer henen keeck, daer was'et al beducht,

 

En waer ick maer en quam, daer gaf 't sich op de vlucht,

 

Maer sou ick in het langh van al mijn daden spreken,

 

Daer is geen twijfel aen, de tijt sou my ontbreken:

 

Ick swijge daerom stil, en segge tot besluyt:

 

Laet my de schoone maeght, of flucx den degen uyt!’

 

De Raets-heer sweegh een wijl tot sich een yder stilde,

 

En naer hem was gevraeght of hy yet seggen wilde,

 

Begon hy dit gespreck: ‘O, noyt volpresen maeght

 

Leent my een gunstigh oir, indien het u behaeght:

 

'k En wil niet op mijn bloet of op mijn ouders roemen,

 

Dat zijn, na mijn begrijp, niet als verlepte bloemen;

 

Wie op sijn oude stam of groote vrienden staet,

 

Verheft eens anders lof, en niet sijn eygen daet.

 

Al wat ick heden ben is my niet aen-bestorven,

 

Ick heb'et even-selfs door eygen deught verworven:

 

't Is beter dat een man op eygen vleugels sweeft,

 

Als dat hy sijnen glans van doode lieden heeft.

 

Maer Hopman, wie ghy zijt, die door uw moedigh spreken

 

Maeckt onlust over-al, en geeft ons harde steken,

 

Ick bidde, niet te fel. Weet, datje nu ter tijt,

 

Hier by een teere maeght, niet in den oorlogh zijt.

 

Voor al wilt niet te veel van uwe wapens seggen,

 

Uw voorstel, lieve man, is licht te weder-leggen:

 

Als ghy om oorlogh roept, dan zit ick in den Raet,

 

Aen wien het krijghs-beleyt en oock de vrede staet.

 

Ghy mooght geen trommel slaen, geen vendel oyt ontbinden,

 

Ten zy het ons behaeght en wy het dienstigh vinden:

 

Aen ons, aen ons beleyt hanght uw geheel bedrijf,

 

Wy zijn gelijck de ziel, en ghy maer als het lijf.

 

Geen spies, geen swacke lans, geen uyt-getogen degen

 

En magh haer in de stadt of op het velt bewegen,

 

Ten zy door onsen wil en onder ons gebiet;

 

En sonder dat bevel vermagh uw leger niet.

 

Ghy zijt alleen gewoon om metter hant te vechten,

 

Wy, door een wijs beleyt de saken uyt te rechten:

 

Ghy zijt maer afgericht om in het velt te slaen,

 

Wy letten in den Raet, wanneer het dient gedaen.

 

Ghy voert alleen den krijgh met uwe grove leden,

 

Wy, door besetten raet en wel-bedachte reden:

 

En even als de geest is hooger als het lijf,

 

Soo is uw dom gewoel beneden ons bedrijf.

 

Soo veel als een die stiert is hooger van gedachten,

 

Als die maer op het zeyl of op den kabel wachten;

 

Soo veel is ons beroep in hooger eer gestelt,

 

Als die met dom gewoel een lans of piecke velt.

 

Ghy roemt u bijster seer, en al op bloetvergieten;

 

Wy, dat het gansche lant den vrede magh genieten.

 

Ghy, dat het groene velt met bloet bevochtight wort;

 

Wy, dat in al Rijck geen bloet en zy gestort.

 

Segh my nu, schoone maeght, wat sal u best gelijcken,

 

Ick weet, uw teere ziel sal na den vrede wijcken;

 

Ghy hebt een sacht gemoet, een wonder soeten geest,

 

Die oock den blooten naem van krijgh en oorlogh vreest

 

Al wat de joncker swetst van sijnen fellen degen,

 

Dat is u tot het mergh, dat is u bijster tegen.

 

Hoe kan sijn wreeden arm, door menschen bloet besmet

 

U doen, na uwen aert, de vrientschap in het bed?

 

Het sal u voor gewis de leden doen vervriesen,

 

De lusten doen vergaen en alle vreught verliesen;

 

Want, na dat ick u ken, soo heeft uw teer gemoet

 

Een afkeer van den krijgh, een schrick van menschen bloet

 

Ick weet hoe even dan u sal voor oogen komen,

 

Dat hy aen menigh mensch het leven heeft genomen,

 

De ziel heeft uyt-geperst, de doot heeft aen-gedaen;

 

En dan sal u het hert in uwen boesem slaen,

 

En dan sal u de schrick door al de leden rijsen,

 

En als met eyger hant de bleecke geesten wijsen,

 

Die uwen oorloghs-man heeft uyt haer plaets gejaeght;

 

En dit is vry een ramp die stille sinnen plaeght.

 

Maer 't schijnt dat dese vrient uw gunste sal beloonen

 

Met rijckdom, soo hy seyt, en met gewonne kroonen:

 

En dat'er niet een mensch soo hoogh geraken kan

 

Als iemant sijns gelijck, dat is: een oorloghs-man.

 

Ick bid u, frissche bloem, soo ghy het wilt gehengen,

 

Daer is voor onsen staet al vry wat by te brengen:

 

Indien uw hoogh gemoet na groote namen dorst,

 

Wie raet geeft aen den Prins, dat is een machtigh Vorst.

 

Wie met een wijs beleyt den Koningh kan bestieren,

 

En geven aen het lant een regel van manieren,

 

En rechten aen het volck, en wetten aen het Rijck,

 

Die is òf Koningh selfs, òf immers sijns gelijck.

 

De Prins gaet op de jacht en hout sich onbeladen,

 

En laet het Rijcx-beleyt aen sijn vertroude raden:

[p. 283]

 

De Prins neemt sijn vermaeck, wy sitten in den Raet,

 

Hy voert alleen den naem, en wy de ware daet.

 

Wat hoeft men om een kroon een fellen krijgh te voeren?

 

En door een machtigh heir veel landen om te roeren?

 

Daer is een beter wegh tot soo een hoogh geluck,

 

Kiest my voor uwen man, ghy hebt het gansche stuck.

 

Een krijghsman, om een roof of eere wegh te dragen,

 

Die moet sijn frissche jeught, sijn lijf en leven wagen;

 

En wort hy door een pieck of door een pijl geraeckt,

 

Daer leit hy dan verminckt, en deerlick af-gemaeckt.

 

Dan komt hy menighmael, ellendig sonder ermen,

 

Ontrent sijn jonge vrou of by de vrienden kermen:

 

Of hem is eenigh been gebleven in de loop,

 

Of hy is even-selfs verloren in den hoop,

 

Vertreden op het velt tot spijse van den raven,

 

Soo dat men niet en vint, dat iemant kan begraven.

 

Hoe siet, in dat geval, hoe siet de juffer dan,

 

Die groote Rijcken wacht van haren oorloghs-man!

 

Nu, macker, 't is genoegh, laet uwen hooghmoet varen;

 

Want die en is maer drift van uwe rauwe jaren:

 

En roemt niet van uw lans, of van uw moedigh paert,

 

De penne, lieve man, is beter als het swaert.’

 

Met dat de Raets-heer sweegh, soo wou de dichter spreken;

 

Want een die voor hem stont die was alree geweken;

 

Hem docht, vermits de man in kunsten was geleert,

 

Dat hem de derde plaets behoort te zijn vereert.

 

Maer Alcon stuyt het werck. Hy is den dichter tegen,

 

Om dat hem by de maeght scheen gunst te zijn gekregen;

 

En dat verdroot de man tot aen de diepste ziel,

 

Mits hy meer van het gelt als van een vaersjen hiel.

 

Hy sagh den koopman aen, en met een vlijtigh wesen

 

Soo heeft hy meerder gunst aen dese kant bewesen,

 

Hy gaf hem volle macht te spreken dat hy wou,

 

En sey den dichter aen, dat hy noch swijgen sou.

 

Dit gaf Mercator moet, en vry niet sonder reden,

 

Dies is hy voor het volck een weynigh uyt-getreden;

 

En na dat hy de maeght heeft huld' en eer gedaen,

 

Soo vingh hy met bescheyt aldus sijn reden aen:

 

‘Wanneer ick ons verschil ga na de reden wegen,

 

Soo is'et, na my dunckt, alleen hier in gelegen:

 

Te weten: hoe de mensch sijn wesen hooger stelt

 

Door wapens, door de pen, of door het edel gelt.

 

En wie sich aen de waen niet is gewoon te binden,

 

Die kan van stonden aen de waerheyt ondervinden:

 

Men segge wat men wil, wat boeck of degen geeft

 

Is maer een schrale lucht, die om de sinnen sweeft;

 

Is maer een ydel dingh, een schepsel sonder wesen,

 

Een ketelingh in 't oir, uyt enckel wint geresen,

 

Maer ick en weet niet wat, daer op verwaentheit roemt,

 

En dit is, soete maeght, dat eere wert genoemt.

 

Brenght die eens by het gelt, wat sal het al verschillen

 

By die in dit geval de waerheyt spreken willen!

 

Gelt is een wonder dingh daer op een yder wacht,

 

Gelt heeft aen menigh man den adel toe-gebracht:

 

Gelt maeckt de kleine groot, gelt heeft geduchte krachten,

 

Gelt maeckt de droeve bly, en doet de Prinssen achten,

 

Gelt oeffent hoogh gebiet, waer uyt dan adel wast,

 

Gelt is aen alle kant een aengename gast.

 

Gelt, op een ander tijt, doet torens, hooge wallen,

 

Ja, steyle rotsen selfs in haesten neder vallen:

 

Gelt weder, als het wilt, maeckt rouwe kamers net,

 

En leege stallen vol, en schrale keuckens vet.

 

Gelt maeckt van vierkant ront, gelt kan paleysen bouwen,

 

Gelt is in hoogen prijs oock by de schoone vrouwen.

 

Gelt schildert, gelt blanket, gelt maeckt van leelick schoon,

 

En waerom meer geseyt? het gelt dat spant de kroon.

 

Wat sal een krijghs-man doen? hy kan geen oorlogh voeren,

 

Hy kan geen trommels slaen, geen wapens laten roeren.

 

Hy kan geen ruytery doen draven op het velt,

 

Soo hy het niet en doet door middel van het gelt,

 

Den zenuw van den krijgh. Laet iemant gelt ontbreken,

 

Stracx sal sijn gansch beleyt, sijn voorstel blijven steken.

 

Stracx sal aen alle kant sijn leger blijven staen,

 

En niemant van den hoop en salder willen slaen.

 

Nu segh al wederom, waer is het gelt te vinden,

 

Ten zy die handel doet sijn beurse wil ontbinden?

 

Een Prins die gelt behoeft, die spreeckt den koopman aen,

 

Die weet'er middel toe, en doet de wissels gaen.

 

Hy doet van alle kant den rijckdom neder dalen,

 

Hy kanse met een brief uyt verre landen halen:

 

En niet voor dat het gelt te samen is gebracht,

 

En heeft'er eenigh Vorst gewelt of hooge macht.

 

Gelt, gelt dat is de loos, gelt is den hooghsten segen,

 

Door gelt wort alle dingh van elders hier gekregen,

 

Door gelt ben ick gewoon te brengen in het lant

 

Al wat in Congo wast, en wat van Symmatra plant.

 

Geen stadt kan sonder gelt, geen staet en kander wassen,

 

Al waer geen koopman is daer zijn geen rijcke kassen:

 

De zee-vaert is de ziel van al dat werelt hiet,

 

Om dat hier door het volck sijn volle lust geniet.

 

Wat kander op het velt of aen der heyde groeyen?

 

Wat komt'er uyt'er zee, of uyt de beken vloeyen,

 

Wat wort'er uyt het vyer of uyt de lucht gewrocht,

 

Dat niet door mijn beleit te voorschijn wert gebrocht?

 

Al woont het edel gout in onder-aertsche kuylen,

 

En schijnt voor alle tijt aldaer te willen schuylen,

 

Ick brengh'et even-wel, ick hael het aen den dagh,

 

Hoe-wel het noyt een mensch hier op der aerden sagh.

 

Wat dient hier meer geseyt? ick kan als open stellen

 

Het ongemeten vack, de poorten van der hellen:

 

Geen afgront is soo diep, geen klip soo bijster steyl

 

Daer ick niet op en klim, of onder-door en zeyl.

 

Ick houd'et voor gewis, ick weet dat uw gedachten

 

Den rijcken diamant, en alle steenen achten:

[p. 284]

 

Ick weet hoe ghy bemint, dat in den oester wast,

 

Om dat het alderbest de jonge maeghden past.

 

Maer seght ons met bescheit, wie doet de peerels halen?

 

Wie doet den Indiaen in diepe gronden dalen?

 

Ja, midden in de zee? is 't niet het machtigh gelt,

 

Dat hem, door ons beleyt, ten loone wert gestelt.

 

Wie doet hier in het hof den rijcken amber komen?

 

Wie heeft den soeten reuck de katten af-genomen?

 

Wie brenght hier porcelein? en wie het schoon korael?

 

Van ons, en van het gelt, daer komt'et altemael.

 

De zee betaelt my tol, en alle rijcke stranden,

 

En al het wilde volck, en al de veerste landen,

 

Niet door het hoofs-beleyt, of eenigh krijghs-gewelt;

 

Ick krijgh'et altemael door middel van het gelt.

 

Is dat niet Koningh zijn? De groote water-stroomen,

 

De felle rotsen selfs, de gommen uyt de boomen,

 

En wat'er op het velt, of in het water groeyt,

 

Dat komt van alle kant in onsen schoot gevloeyt.

 

Al wat de jonckheit wenscht, de teere maeghden lieven,

 

Daer kan ick metter daet de werelt in gerieven;

 

Wy halen 't uyt de zee, of uyt een verre kust,

 

Al wat het oogh begeert, en wat het herte lust.

 

Wat gaet den krijghsman aen een koopman door te strijcken,

 

Die voor sijn malle pracht vry niet en hoeft te wijcken?

 

Voorwaer, dat lijt ick niet. Maer hoort doch wat'er schort

 

Waerom de wintgeck raest, en dus sijn galle stort.

 

Een krijghsman in het velt, een koopman in de steden,

 

Zijn strijdigh tegen een, als met de gansch leden:

 

Al waer de krijgh genaeckt, daer is 't dat segen wijckt,

 

Maer waer dat handel komt daer wort'et al verrijckt.

 

Een krijghsman is een rups, een kever op de boomen,

 

Een ssrooper op het velt, een roover op de stroomen;

 

Een vyant van het recht, een hater van de deught,

 

Een breker van de tucht, een schender van de jeught?

 

Een geessel voor het lant. Wat sal ick vorder spreken?

 

Een pest, een al-bederf, een winckel van gebreken,

 

Een poel van alle vuyl, een smisse van verdriet;

 

Princesse, watje doet, en neemt den krijghsman niet!

 

Maer 't is genoegh geseyt. 't Is tijt hier af te breken,

 

Niet een van desen hoop en dient by my geleken.

 

Ick kome tot besluyt, en segge voor het lest,

 

Alwaer de penningh spreeckt, daer klinckt de reden best.’

 

Hier stoof de krijghsman op, en wert tot wraeck genegen,

 

Hy schoot ter zijden uyt, hy sloegh op sijnen degen:

 

En had hem Rhodope niet stracx een wenck gedaen,

 

De koopman had gewis sijn handen niet ontgaen.

 

Maer als de schoone maeght tot hem haer oogen wende,

 

Doen was 't dat hy terstont sijn ongelijck bekende:

 

Al scheen hy schier verwoet, en uyt'er maten gram,

 

Hy was van stonden aen, soo dwee gelijck een lam.

 

‘Rentier begint uw werck, (gingh hier de vader seggen)

 

Ghy mooght, wat u mishaeght, met reden weder-leggen;

 

Maer hout uw gramschap in.’ De jongelingh begon,

 

En sprack voor sijn beroep ten besten dat hy kon:

 

‘Als ick mijn oogen keer ontrent der menschen saken,

 

En vlytigh ondersoeck wat al de lieden maken,

 

Soo vind' ick, waerde maeght, dat al wat yder doet

 

Noyt vry en is gestelt van druck en tegenspoet.

 

Een wisselbaer geval bestiert hier alle dingen:

 

Wie kan de snelle lucht, wie kan den hemel dwingen?

 

Wie is'et die de zee en hare stroomen bint?

 

Wie heeft'er oyt betoomt de vleugels van den wint?

 

Wie kan sijn eygen hert, sijn aen-geboren sinnen,

 

Wanneer 't de noot vereyscht, met reden overwinnen?

 

Ach! niemant wieder leeft; al wat de son beschijnt

 

Verneemt men dat verkeert, of in der haest verdwijnt.

 

Wie kan een Prinssen hert in éénen stant bewaren,

 

Dat staêgh wort om-gevoert gelijck de losse baren?

 

Wie kan oyt seker zijn, wanneer men vechten moet,

 

Van voordeel, van geluck, of van sijn eygen bloet?

 

De krijghsman heeft geswetst, soo dat ons oiren tuyten,

 

Waer uyt sijn hoogen naem en groote staten spruyten:

 

Maer als men sijn bedrijf met reden ondertast,

 

Soo gaet al dat gesnurck in geenen deelen vast.

 

Laet hem vry machtigh volck wel schrap in order setten,

 

Iet, ick en weet niet wat, dat kan het al beletten:

 

Een roock, een mist, een damp, geresen uyt de lucht,

 

Drijft hem, die boven lagh, niet selden op de vlucht.

 

Een die de gulde son het voordeel had gegeven,

 

Dien heeft de doffe maen wel uyt'et velt gedreven;

 

Men hoort'et over al, men siet'et in 't gemeen,

 

Het gansche krijghs-beleyt is maer een dobbel-steen.

 

En schoon de Raetsheer pocht met wonder groot vertrouwen

 

De Koningh is de gront daer op de lieden bouwen;

 

Sy worden groot gemaeckt alleen uyt enckel gunst,

 

En soo te blyven staen is vry geen kleyne kunst.

 

De vrientschap van het hof verkeert gelijck de winden,

 

En die is weynigh tijts op eene plaets te vinden.

 

Hoe menigh Edelman, voor desen groot gemaeckt,

 

Is op een oogen-blick in lagen staet geraeckt!

 

Al wie dit over-komt die moet sijn hert verknijsen,

 

Om dat hy by het volck hem siet met vingers wijsen.

 

Hy is'er beter aen die noyt verheven stont,

 

Als die, naer hoogen staet, sich in de laeghte vont.

 

De koopman die sijn kraem soo moy weet op te proncken

 

Al schijnt hy hoogh te zijn, is mede licht versoncken:

 

Al krijght hy sijnen wensch, en wonder machtigh goet,

 

Het eyndight menighmael in druck en tegenspoet.

 

De wint, die hem een schip heeft over zee gedreven,

 

Dat hem in kleyne tijt heeft groote winst gegeven,

 

Die brenght hem wederom wel licht soo harden slagh,

 

Dat hy ontrent de beurs niet staende blijven magh.

 

Men siet'et alle daegh, die soo geduerigh woelen

 

Die laet het ongeluck gewisse slagen voelen;

[p. 285]

 

Daer is geen twijfel aen: wie groote netten spant,

 

Die krijght, eer hy het gist, veel scheuren in het want.

 

Ghy dan, wilt nimmermeer soo lossen staet verkiesen;

 

Wie haestigh goet verkrijght, die kan het licht verliesen:

 

En t'wijl men voordeel doet en weder schade lijt,

 

Soo is de bange ziel geduerigh in den strijt.

 

De daet die wijst'et uyt, dat soo onwisse vlagen

 

Zijn niet aen ons gemoet als staêgh gewisse plagen:

 

Maer wy gaen op de maet, en noyt te lydigh bly,

 

Doch weder in den geest van harde nepen vry;

 

Dat is de menschen best. Waer toe het staêgh bewegen?

 

Gesetheyt in den geest noem ick een grooten segen;

 

Laet woelen die het lust. Een stil en reyn gemoet

 

Is wellust aen de ziel, en voor het lichaem goet.

 

Die niet en wil ontsien de kracht der elementen,

 

Die gronde sijn gesin op vast gestelde renten;

 

Dat is een stil bedrijf, en sonder groot beslagh,

 

Daer iemant met vermaeck sijn vreughde plegen magh.

 

De krijghsman gaet te velt, hy magh hem geensins sparen,

 

Daer blijft de somer-tijt, het soetste van de jaren:

 

De Raetsheer moet te hoof, daer sit hy dagen langh;

 

Want groote Prinssen dienst en is maer enckel dwangh.

 

De koopman is een slaef, hy moet geduerigh schrijven,

 

En veeltijts over zee een lossen handel drijven.

 

Siet, geene van den hoop en dient voor uwe jeught,

 

Om datje geen vermaeck van hun verwachten meught.

 

Ghy, stelt dan uyt den sin soo ongelegen saken,

 

En wilt voor uwen staet bequamer gronden maken:

 

De krijghsman dient u niet, ghy zijt van soeten aert,

 

En hy een rauwe gast, die niet een mensch en spaert.

 

De raets-heer, in den geest bevochten van de sorgen,

 

Heeft dickmael niet gerust tot aen den lichten morgen:

 

De koopman reyst gestaêgh, of past op sijn gewin,

 

Indien niet met lijf, ten minsten met den sin.

 

Ick ben de man alleen, die mijn geheele leden

 

Kan, na den vollen eysch, in uwen lust besteden:

 

Ick ben geduerigh t'huys, om u vermaeck te doen,

 

Bereyt, tot uwer vreught, te sitten in het groen,

 

Te spelen in het velt, te rijden met den wagen,

 

Te soecken uwen lust in velden, bossen, hagen.

 

Wegh dan met dat het kraem, of boeck, of degen geeft;

 

De mensch heeft eerst vermaeck die op sijn eigen leeft.

 

En schoon ons tijt verloopt, terwijl wy spelen rijden,

 

Oock dat geeft even-selfs ons stoffe tot verblijden;

 

Want met een korten dagh, of maer een snellen nacht,

 

Verschijnt tot ons vermaeck gestaêgh een nieuwe pracht.

 

Als sich een ander quelt, met droefheyt in-genomen,

 

Dat hem een vrolick jaer is haestigh om-gekomen,

 

Zijn wy des noch verheught. De tijt geeft ons gewin,

 

En brenght ons even-staêgh geluck en voordeel in.

 

En waerom meer geseyt? wy leven sonder sorgen,

 

Ons renten zijn beset, of vast door goede borgen.

 

My dunckt, hy is een God die op sijn renten leeft,

 

Om dat God alle dingh by tijt en stonden geeft;

 

Dan sent hy jeughdigh kruyt, dan hoy, dan koren-aren,

 

Dan oost en winter-fruyt om langh te mogen sparen,

 

Dan edel druyf-gewas, ten lesten soeten most,

 

Die van den kouden anghst een bange ziel verlost.

 

Het gaet ons even dus. De maen en hare paerden

 

En meten nimmermeer de ronte van der aerden,

 

Of daer rijst nieuwe vrucht oock uyt ons eygen lant,

 

Van dat'er is gesaeyt, van dat'er is geplant,

 

Van dat'er in het wout, of elders komt te spruyten,

 

Soo dat men yder maent met vruchten kan besluyten:

 

En waerom langh verhael? wy vinden, t' aller stont,

 

Een versch en nut gewas, ten dienste van den mont.

 

Ick late dien het lust van koninghrijcken spreken,

 

Soo dwasen hoovaerdy en heeft my noyt gesteken:

 

Een yder eerlick man is Prins in sijn gesin,

 

En wie hy vrouwe noemt, die is'er koningin.

 

Al wie in soo een rijck geen lust en weet te vinden,

 

Die is staêgh ongerust, en sweeft met alle winden.

 

Ey, waerom is de mensch een slave van 't geval?

 

Vernoeght u, grilligh volck, en ghy besit'et al.

 

Men segge wat men wil, ick prijse vaste renten,

 

Die treden metten voet de kracht der elementen.

 

Wy zijn in volle rust, oock als een ander beeft,

 

Ick houd' hem voor een Prins, wie stil en seker leeft.’

 

Na dat op dit gespreck een stilte was geresen,

 

Misschien om dat de man de stilheyt had gepresen,

 

Trat flucx de dichter toe en, met een soet gelaet,

 

Soo sprack hy niet een woort als op de rechte maet:

 

‘Indien ghy, waerde maeght, gelijck gemeene menschen,

 

Wout staet, en machtigh gelt, en luye dagen wenschen;

 

Ick weet'et voor gewis, ick mocht wel henen gaen,

 

Want oock te deser stont mijn sake was gedaen;

 

Maer nu ghy niet en acht, dat slechte lieden prijzen,

 

En hebt uw breyn geleert vry hooger op te rijsen,

 

Soo ben ick wel getroost te wachten met gedult,

 

Wien ghy, o waerde bloem, voor u verkiesen sult.

 

Wel aen, ghy die bestaet uw saken dus te prijsen,

 

Ey, laet u van de kunst een weynigh onderwijsen:

 

Waer meynt ghy, dat een rijck of scepter in bestaet?

 

Voorwaer niet in het hof van gullen overdaet,

 

Niet in een groote sleep van fiere lijf-trawanten,

 

Niet in een prachtigh klect geboort met diamanten,

 

Niet in een rijck gebou, of in een gulden zael;

 

Ick achte dit bejagh voor leuren altemael.

 

Hy die sijn tochten dwinght, die eersucht kan verdrijven,

 

En tegen bleycken anghst sijn herte weet te stijven,

 

Die niemants slaef en is, geen heeren na en loopt,

 

Geen hoogen staet en wenscht, geen groote lasten koopt,

 

Die niemant oyt en vleyt, maer eert de vrye reden,

 

Die weynigh goets besit, en echter is te vreden,

[p. 286]

 

Die van geen spijt en swelt, die na geen wraeck en dorst,

 

Dat is in mijnen sin een Prins of machtigh Vorst.

 

Daer in light heerschappy, die niet en is te schatten,

 

En die van duysent een niet recht en weet te vatten:

 

Daer in, o reyne ziel! daer in light hoogh gebiet,

 

Die niemant van het volck in ware daet en siet.

 

Geluckigh is de mensch, die sich kan vergenoegen

 

Met dat den hemel geeft, en dat de Goden voegen:

 

Voorwaer, wie desen stant eens vest in sijn gemoet,

 

Is hooger in geluck als Prins of Koningh doet.

 

Wel, om soo rijcken kroon voor ons te mogen winnen,

 

Daer heb ick wapens toe en opgetogen sinnen:

 

Kom, voeght u nevens my, ick ken de rechte baen,

 

Die ons geleyden sal oock hooger als de maen;

 

Die ons geleyden sal tot boven in de wolcken,

 

En toonen over-al de dwaesheyt aller volcken:

 

Kom, voeght u nevens my, en onder mijn beleyt

 

Daer is u dese kroon voor-seker toe-bereyt.

 

Een kroon, een rijcke kroon, die aen uw jeughdigh leven

 

Sal troost en herten-lust, en stille sinnen geven:

 

Sal stellen uw gemoet in soo een vasten stant,

 

Dat ghy sult ruste sien, al viel het gansche lant.

 

Laet al den fellen hoop, laet al de nijders keffen,

 

Geen vyer, geen watervloet, geen donder sal u treffen,

 

Wy sullen onder een gerust en vrolick zijn,

 

Terwijl hen Prinssen selfs vergapen aen den schijn.

 

Ick sal in uwen arm een aerdigh vaersjen dichten,

 

Dat sal u met vermaeck tot aen den hemel lichten;

 

Dat sal door soete vreught verheffen uw gemoet,

 

Uyt desen aertschen draf tot aen het hooghste goet.

 

En als dan eens de tijt u sal ten eynde leyden,

 

En dat ghy met vermaeck sult uyt'et leven scheyden;

 

Dan heb ick t'mijnen dienst den wagen van de faem,

 

Die sal door al het lant gaen voeren uwen naem:

 

Die sal met soet geluyt door al de werelt rennen,

 

En wie een mensch gelijckt, die sal uw deughden kennen;

 

Soo dat na duysent jaer uw graf sal zijn getoont,

 

Soo dat na duysent jaer uw graf sal zijn gekroont,

 

Gekroont met bloemgewas, met duysent groene tacken;

 

Die sal de soete jeught op ons gebeente smacken,

 

En seggen tot het stof: Rust, soete lieven, rust!

 

Uw naem sal van de doot noyt werden uyt-geblust.

 

Pilaren van metael, en hoogh-verheve wallen,

 

Die mogen metter tijt, die moeten neder-vallen:

 

Maer wat een edel geest de menschen achter-laet,

 

Dat is voor alle tijt de werelt een cieraet.

 

De jonckheit die ons volght sal uwe deughden roemen,

 

Sal u door mijn gedicht voor al geluckigh noemen,

 

En menigh aerdigh dier, van ongeveynsden aert,

 

Sal wenschen eens te zijn, dat ghy te voren waert.

 

Uw geest sal onder-dies tot in der hooghte sweven,

 

Sal in een diepe vreught en by de Goden leven:

 

Daer sal een lauwer-krans, die noyt verdorren kan,

 

U swieren om het hooft, en cieren uwen man.

 

Daer sal het geestigh volck en al de reyne zielen

 

U voeren door het swerck met ongemeene wielen,

 

En toonen in de lucht den grooten Orion,

 

En leyden metter hant de paerden van de Son.

 

Daer sal een helle strael, die noyt en sal verdwijnen,

 

Verlichten uw gemoet en door uwe ziele schijnen;

 

Soo dat ghy kennen sult, tot in den diepsten gront,

 

Dat noyt een geestigh breyn op aerden ondervont.

 

Gaet nu eens, waertste pant, gaet nu eens vergelijcken

 

Den staet by my verhaelt, met alle koninghrijcken:

 

Voorwaer, soo ghy uw geest maer eens ontluycken wilt,

 

Ghy sult met oogen sien wat 't een en 't ander schilt.

 

Maer, na dat ick versta, men hoort hier menschen praten,

 

Die op een diep geheym en teyckens sich verlaten¹⁾:

 

Sy vinden, na men seyt, vermaeck in haer verdriet,

 

Om dat men hier en daer een selsaem spoocksel siet;

 

Of mits een heese stem, van onder op-gedreven,

 

Heeft uyt een duyster hol een vreemt geluyt gegeven:

 

Of om een ander gril. Siet, als'er yemant mint

 

Hoe licht hy yet bedenckt of hem ten besten vint.

 

Wat my hier in belanght, ick kan u teyckens seggen

 

Daer met een vast besluyt zijn gronden op te leggen;

 

Ick heb van dese stof al vry een groot getal,

 

Een speelt my voor den mont, dat ick verhalen sal:

 

Lest op een soeten dagh, als wy een deuntjen songen,

 

Soo quam'er op het boeck een rappe vloo gesprongen:

 

Maer stracx belent het dier ontrent uw teere borst,

 

Om daer in volle lust te laven sijnen dorst.

 

Het koos uw slincker zy, en wist alsoo te komen

 

Ter plaetse, daer uw hert sijn woonplaets heeft genomen;

 

Daer set het sich ter spoor, en hecht sijn kleynen mont

 

Juyst daer het in het velt de teerste plaetse vont.

 

Ghy wort het beest gewaer en had'et schier gegrepen,

 

Maer echter raeckt'et wegh, eer dat'et was genepen:

 

En mits ghy sijn geslacht en al sijn mackers haet,

 

Soo socht'et buyten u een ander toe-verlaet;

 

Het sprongh my op den arm, en dat met rasse gangen,

 

Ick sagh hoe dat'et liep met grooten anghst bevangen:

 

Het kroop my in den mou tot daer mijn ader sloegh,

 

Daer stont het weder stil, en scheen hem diep genoegh.

 

Ghy saeght'et met vermaeck, hoe dat sijn teere pooten

 

Sich voegen tot het werck, en op mijn leden stooten:

 

Hoe vinnigh dat het beet, en hoe sijn kleynen beck

 

My als een adder stack, en maeckt een roode pleck.

 

Het dier was ront en vol en gingh daer op vertrecken,

 

En gingh, 'k en weet niet waer, sijn teere leden decken.

 

Ick vont een diep geheym, ja troost, in dit gesicht,

 

En heb'er naderhant een vaersjen op gedicht:

1) Dit slaet op het gene de bordnerwercker hier na verhaelt, roerende de selsame Godsprake daer van hy gewaeght.

[p. 287]

 

Kleyn vlootje, geestigh dier! wat hebje gaen bedrijven?

 

Ghy hebt in u den keest van twee verscheyde lijven:

 

Ghy sooght mijn herten-bloet en dat van mijn vriendin,

 

De mijn' en hare ziel naemt ghy te samen in.

 

Wy zijn in u vermenght en onder een gedreven,

 

En leyden binnen u alreets een echte leven;

 

Ons vocht, ons innigh mergh, ons herten zijn gemeen,

 

Wy zijn geen twee voortaen, wy zijn te samen een. -

 

Wat kan dit soet geval, wat sal het doch beduyden?

 

Gewis, naer ick het grijp, het maeckt ons echte luyden;

 

Hoe kan het, schoone maeght, hoe kan het anders zijn?

 

Mijn bloet dat is het uw, en 't uw is weder 't mijn.

 

Siet, wat een aerdigh spoock heeft Venus hier gesonden!

 

Wy moeten voor gewis te samen zijn gebonden,

 

Te samen zijn gepaert. Wel aen dan, tot besluyt,

 

Ontseght dit grilligh volck, en weest mijn lieve bruyt.

 

Indien men teyckens acht genomen van de dieren,

 

Die in het groene wout of om den hemel swieren,

 

Soo dient voor al gelet op soo een soet geval,

 

Dat schier met woorden seyt wat ons gebeuren sal.

 

Wel aen, ontfanght mijn hert, dat ick u kome bieden,

 

En let niet op den waen van dese grootsche lieden;

 

Mijn staet is boven haer, schoon nijt en nijder keft,

 

Soo ver de waerde ziel het lichaem overtreft.’

 

De dichter had geseyt, en om sijn moedigh spreken

 

Soo was meest al het volck in haer gelaet ontsteken:

 

Doch na een korte wijl soo quam de schilder voort,

 

En 't bleeck aen sijn gespreck hoe dat hy was gestoort:

 

‘Hoe ben ick in mijn schick als dese pochers rasen,

 

En vallen tegen een gelijck als rechte dwasen!

 

Siet, als de bottelier en kock te samen kijft,

 

Dan hoort men in 't gemeen, waer dat het suyvel blijft.

 

Wel aen, ick laet het volck haer eygen vuyl ontdecken,

 

En leggen voor het oogh haer onbekende vlecken:

 

Ick wil, wat my belanght, maer brengen aen den dagh,

 

Dat uw nau-keurigh hert tot my-waerts trecken magh.

 

De geesten die den aert van alle konsten weten,

 

Die stellen nevens een de schilders en poeten,

 

Want dat een schilder treckt is stomme poësy,

 

En als een dichter werckt dan spreeckt de schildery;

 

Haer beyder kunste streckt de werelt tot vermaken,

 

En doet aen Prinssen selfs een droeven geest ontwaken:

 

Maer tusschen hen nochtans daer vint ick een verschil,

 

Dat ick, eerbare maeght, hier openbaren wil:

 

Wat is eens dichters werck? hy leert de woorden danssen,

 

En wat hy winnen kan en zijn maer groene kranssen,

 

Of van een lauwer-boom òf van een myrten-blat,

 

En dit is soo het schijnt een wonder groote schat.

 

Maeckt hy misschien een vaers, dat geestigh schijnt te wesen,

 

Soo wort hy, naer het valt, by wijlens eens gepresen:

 

Maer dat is anders niet als slechts een schrale wint,

 

Daer van noyt eenigh mensch sijn beurse swaerder vint.

 

Besiet Homerus selfs, een Prinsse van de dichters,

 

Hy met sijn gansche rot, dat waren kale wichters:

 

En wat is 't dat hy oyt door al sijn kunst verwerf,

 

Als dat hy gansch beroyt en als verlaten sterf?

 

't Is waer, dat sijn gedicht noch heden wert gelesen,

 

En 't is tot sijner eer als in de lucht geresen:

 

Maer schoon al leeft sijn naem, al is sijn eere groot,

 

Het is voor hem alleen een suypen na de doot.

 

Sijn lof magh over zee in alle landen sweven,

 

Maer daer en plagh geen wijf of kinder af te leven:

 

En als een rijpe maeght een vryer krijgen sou,

 

Dan gelt die wasem niet, men wil een rijcke vrou.

 

Wel prijst dan, sooje wilt, dat nette pennen schrijven,

 

Maer dat noch even-wel en kan geen keucken stijven.

 

Wat is'er van den geest en van sijn hooge vlucht?

 

Men leeft niet van den wint of van de schrale lucht.

 

Men kan geen hoofsche maeght, men kan geen schoone vrouwen,

 

Met eer, met lof-getuyt, met dichten onderhouwen:

 

De geest oock even-selfs heeft noot te zijn gevoet,

 

Soo langh hy met het lijf te samen wonen moet.

 

Al quam Apollo selfs met sijn geswinde gasten,

 

Indien hy niet en had, soo moest de dichter vasten:

 

Al wie niet meed' en brenght als slechts de bloote kunst,

 

Schoon dat hy geestigh is noch vint hy weynigh gunst.

 

Van hier dan altemael, die zijt gewoon te dichten,

 

Voor dit vermaert pinceel moet inckt en penne swichten:

 

De waerde schilder-kunst verdient al grooter lof,

 

Want boven haer vermaeck soo komt'er voordeel of.

 

Ick winne machtigh gelt, ick make groote stucken,

 

Oock weet ick op de plaet de Vorsten uyt te drucken:

 

Hier drijf ick handel meed', en vry met groot gewin,

 

En dat's een dienstigh werck voor huys en huys-gesin.

 

Ick hebbe lest mijn kunst den Koningh toe-gesonden,

 

Dies kreegh ick grooten danck en meer als duysent ponden,

 

En noch een kettingh toe, die om mijn leden hingh,

 

En driemael om mijn hals en om mijn schouders gingh.

 

Een dichter onder-dies, die had een vaers geschreven,

 

En dat was aen den Vorst door seker vrient gegeven;

 

't Gedicht was enckel geest en van een hoogen toon,

 

Maer hoor toch wat hy kreegh tot sijn verdienden loon:

 

Ick sagh een groene krans gevlochten van laurieren,

 

Die wiert hem toe-gebracht om hem te mogen cieren:

 

Daer was een wapen by, dat hem de Koningh schonck,

 

Maer al dit hoofs geway en is maer enckel pronck.

 

Maer waerom langh verhael? ick kan te samen voegen

 

Dat u, dat al het volck, dat Prinssen kan vernoegen,

 

En dat oock boven dien my voordeel geven kan;

 

En wie dit recht betracht, dat is een handigh man.

 

Dat is een hoogh verstant, en waert te zijn gepresen,

 

Als by de dichters selfs ten vollen is te lesen.

 

Ghy daerom, waerde maeght, o ciersel van het lant!

 

Biet my oock heden-selfs uw trouwe rechter-hant.

[p. 288]

 

Ick sal dit aerdigh beelt van uwe jonge dagen,

 

Aen d'eeuwe die ons volght soo kunstigh over-dragen,

 

Dat uwe schoone glans, oock over duysent jaer,

 

Aen al het koninghrijck sal wesen openbaer;

 

Dat uwe frissche jeught, door al de naeste steden

 

Sal worden aengesien, sal worden aengebeden;

 

Soo dat ghy door de kunst als eeuwigh leven sult,

 

Schoon dat uw levens-tijt sal lange zijn vervult.

 

Soo ghy den krijgh bemint, ick kan het bloedigh vechten,

 

En legers tegen een met onversaegde knechten

 

U toonen door de kunst, als of het oorlogh waer,

 

En dit al buyten sorgh en sonder uw gevaer.

 

Of soo u, waerde maeght, een raets heer mocht behagen,

 

Vermits hy in het hof besteet sijn meeste dagen,

 

Soo weet oock, dat de Prins van my niet weynigh hout,

 

En saken van gevolgh my dickmael toe-betrout.

 

En 't is van heden niet, dat Prinssen schilders eeren,

 

De daet oock even-selfs die kan het heden leeren;

 

't Is over duysent jaer en langer soo geweest,

 

Gelijck men over-al in oude boecken leest.

 

Soo ghy een koopman lieft, ick kan oock handel drijven,

 

En kan noch door de kunst mijn saken beter stijven;

 

Want sooder eens een schip van eenigh koopman blijft,

 

Soo dat sijn kraem versuypt of op de baren drijft,

 

Al is de goede man niet in de zee gestorven,

 

Hy is des niet-te-min om sijn verlies bedorven;

 

Want als een handelaer geraeckt in dit verdriet,

 

Soo is sijn luyster uyt en sijn geloof te niet.

 

Maer schoon my dit geval misschien mocht overkomen,

 

Soo ware my nochtans maer weynigh afgenomen;

 

Want als ick slechts het lijf mach brengen aen de ree,

 

Soo blijft mijn beste schat behouden van de zee.

 

De kunst, dat edel dingh, en sal my niet verlaten,

 

Al moest ick sonder kleet gaen dolen achter straten:

 

Al vlood' ick uyt den krijgh, al liep ick uyt den brant,

 

Ick hielt noch even-staêgh mijn alderbeste pant.

 

Kunst is een schoon juweel, en boven alle schatten,

 

Daer wint, en vyer, en zee, niet op en weet te vatten:

 

Kunst is het beste goet; wie dat het immer spijt,

 

Prinssesse, viert de kunst, ghy die soo kunstigh zijt.’

 

Terwijl de schilder sprack, en al de jonge lieden

 

De maeght door langh gespreck tot haer geselschap rieden,

 

Hy die met sijde verwt, de leste van den hoop,

 

Kreegh schier uyt ongedult de sinnen op de loop.

 

Haer tael vol overmoet die had hem langh verdroten,

 

Dies was hy als een vat vol nieuwen most gegoten;

 

Soo bobbelt hem de geest: en als hy spreken mocht,

 

Soo sloegh hy met de tongh aldus de schrale locht:

 

‘Ick sie dit gansche rot van hoogmoet opgeswollen,

 

En ick kom achter-aen, als koppe met de schollen.

 

't Is onrecht, schoone maeght, dat my hier in gebeurt,

 

Maer desen onverlet en dient'er niet getreurt.

 

Aenhoort oock mijn gespreck, al ben ick schoon de leste,

 

Soo ghy de reden weeght, ick ben voor u de beste,

 

Ick ben tot in den gront geheel van uwen aert,

 

Ick diene boven al met u te zijn gepaert.

 

Wy zijn in dese stadt te samen op-gewassen,

 

Prinssesse mijner jeught, wie kan u beter passen?

 

De naelde-schildery, waer toe ghy zijt gesint,

 

Die heb ick nevens u van alle tijt bemint.

 

Die heeft mijn kloeck vernuft soo hooge nu getogen,

 

Dat geene van de kunst hier tegen op en mogen;

 

Soo dat, van nu voortaen, het maecksel mijner hant

 

Van yder wort genoemt een wonder in het lant.

 

Ghy schilder, wieje zijt, hebt my voortaen te wijcken,

 

Ghy mooght geen vet pinceel met onse raem gelijcken;

 

Waer ick met handen raeck of oyt de vinger set,

 

Daer is het wonder schoon, en uytermaten net.

 

Maer siet, uw kladdigh werck en zijn maer vuyle plecken,

 

Die ghy op uw panneel gewoon zijt uyt te trecken;

 

Soo maer een aerdigh kleet daer eens en komt ontrent,

 

Het is van stonden aen tot in den gront geschent:

 

Dit staet geen vrijsters aen, die hebben reyne leden,

 

En willen hare jeught aen netter hant besteden:

 

Ghy daerom, frissche bloem, verkiest my boven al,

 

Vermits ick uwen staet ten hooghsten brengen sal.

 

Al zijn de lieden groot die hier te voorschijn komen,

 

'k En hebbe, na my dunckt, voor dese niet te schromen,

 

De God spraeck is voor my, en over mijn beleyt,

 

My is een hooger staet noch onlanghs toe-geseyt.

 

Daer is een seker hol hier buyten in de bergen,

 

Van waer, als eenigh mensch een vrage komt te vergen,

 

Een holle stemme rijst en seyt, in heesch geschal,

 

Wat yder die men noemt eens over-komen sal.

 

Men hout dat even hier zijn geesten in verholen,

 

Die vreemde dingen sien, en niet en konnen dolen:

 

Ja, dat Apollo selfs, of iemant sijns gelijck,

 

Woont in het grousaem diep en in het duyster rijck,

 

Een maeght, een reyne maeght, ontfanght de stem van onder,

 

En op een vremde wijs uyt sy het selsaem wonder;

 

Maer stracx na dit geluyt soo valt het tanger dier,

 

Geraeckt, gelijck het schijnt, van eenigh haestigh vyer.

 

Men kan van haren mont geen stemme meer verwerven,

 

Haer leden werden stijf, haer wangen die besterven;

 

Dies worts' als over doot getogen uyt'et perck,

 

Soo dat een yder siet 't en is geen menschen-werck.

 

Ick, om uw soete min met grooten anghst beladen,

 

Heb my tot dit geheym eens mede laten raden:

 

Ick quam ontrent het hol, en door een jonge maeght

 

Heb ick op onsen staet den Goden raet gevraeght;

 

Mijn antwoort is geweest: de kunste van bordueren

 

Sal uwe Rhodope ter hooghster eere vueren.

 

Daer mede sweegh de stem, en meer en vraegh' ick niet,

 

Vermits de priester selfs het vragen my ontriet.

[p. 289]

 

En 't was voor my genoegh; hoe kond'et beter wesen?

 

Mijn kunst, mijn eygen werck wort boven al gepresen,

 

Wort als een trap gestelt tot uwe grooter eer;

 

Ghy, wracht van nu voortaen geen nieuwe vryer meer,

 

En wacht geen aertsche macht, maer voeght u na de Goden,

 

En siet op onse kunst gelijck u wort geboden:

 

En soo uw moedigh hert wil hooger zijn geset,

 

Soo maeckt, dat ghy voor al op onse konste let:

 

Geen krijghsman sal het doen door krachten van de leden,

 

Geen raetsheer door beleyt van opgepronckte reden,

 

Geen koopman of rentier door groot en machtigh gelt,

 

Geen dichter, wie het zy, en is'er toegestelt.

 

Poeët, swijght van uw vloo! ten zijn maer viese-vasen,

 

En ghy en uws gelijck die zijt gewoon te rasen:

 

Ghy droomt een ydel dingh, en schoon het niet en sluyt,

 

Ghy vint'er wonder in, en treckt'er voordeel uyt.

 

Wat kan soo vuylen dier in desen handel geven?

 

Waer staet van dit bejagh in eenigh boeck geschreven?

 

Wie heeft soo slechten dingh sijn leven oyt bedacht?

 

Voorwaer, 't is al te blau om hier te zijn gebracht.

 

Poëten, soete maeght, die seggen datse willen,

 

En al haer diep geheym en zijn maer rechte grillen:

 

En wat de schilders raeckt, dat stel ick nevens hen,

 

Vermits ick haren aert tot in de gronden ken.

 

Laet noyt dit grilligh volck tot uwe kamer naken,

 

Niet eene van den hoop en kan u grooter maken;

 

Alleen, eerbare maeght, alleen het edel raem

 

Is u tot meerder staet en grooter eer bequaem.

 

Soo ghy dan niet en wilt met al de goden strijden,

 

En dan noch boven dat uw voordeel laten glijden,

 

Bout op het waer bericht, en niet op losse waen;

 

Wie met den hemel vecht die is'er qualick aen.’

 

Als yder had geseyt, dat hy meynt nut te wesen,

 

Soo is'er groot geraes door al het huys geresen,

 

Men krielt'er over-hoop. De krijghsman boven al

 

Die gingh geweldigh af, en maeckte groot geschal.

 

De vader onder-dies en sijn vertroude vrienden,

 

Die over dit geschil als tusschen-spreeckers dienden,

 

Verschijnen op de zael, en stillen dit gewoel,

 

En doen sprack eerst de maeght, als uyt een rechter-stoel:

 

‘Ghy heeren altemael, die met gegronde reden

 

Dit maeghdelick gemoet hebt krachtelick bestreden,

 

Ghy weet hoe dese saeck my aen het herte raeckt,

 

En dit mijn teer gemoet geheel bekommert maeckt,

 

Ick bidde neemt gedult, alleen voor weynigh dagen,

 

Dan wil ick voor gewis de kans met iemant wagen:

 

Ick sal met eygen stem beslichten dit verschil,

 

En seggen overluyt wien ick verkiesen wil.

 

Ick moet op uwe gunst, die my wort aen-geboden,

 

Eerst vieren na den eysch de tempels van de Goden,

 

En bidden om geluck voor mijnen bruylofs-dagh,

 

Op dat my 't echte bed ten goeden dienen magh.

 

Ghy, doet gelijck als ick.’ Daer gaen de vryers treden,

 

Ten deele niet vernoeght, ten deele wel te vreden:

 

Maer, desen onverlet, soo beelt sich yder in,

 

Dat hy den besten gront behout in haren sin.

 

Wat is de liefd' een droom vol bijster vreemde grillen!

 

Wie mint, die wort verruckt gelijck de driften willen:

 

Een yder streelt hem selfs, en ketelt sijn gemoet,

 

En wort het meerendeel van enckel waen gevoet.

 

De vryers onder-dies zijn besich gansche dagen

 

Met al, wat immermeer de vrijster kan behagen:

 

De dichter boven-al vergeet sijn voordeel niet,

 

Hy sent haer even-staêgh een vaers of aerdigh liet,

 

Een soete letter-keer, of diergelijcke dingen;

 

Hy liet meest alle nacht ontrent haer kamer singen,

 

En mits sy uyt'er aert met dichten was vermaeckt,

 

Soo wertse menighmael tot in de ziel geraeckt.

 

En soo geen hooger macht haer vryheyt had benomen,

 

Misschien soo waer de konst tot haren wensch gekomen;

 

Want door een soet gedicht of met een geestigh liet

 

Soo is 't dat hy gestaêgh van hare jonst geniet.

 

Hy kreegh al menighmael een lonckjen van ter zijden,

 

En dat en mocht voor al de vader geensins lijden:

 

Hy was gansch ongesint en uytermaten gram,

 

Vermits hy by de maeght te grooten vryheyt nam.

 

De man die had gemerckt, als hy de jonck-vrou kuste,

 

Dat hy dan gingh te werck gelijck het hem geluste:

 

Hem dacht oock dat de maeght hier uyt vermaeck genoot,

 

Vermits sy hem den mont al vry wat gunstigh boot.

 

Sy had een jonge musch daer met sy plagh te spelen,

 

Maer siet het aerdigh dier begon, eylaes! te quelen,

 

En schoon of sy het streelt, en broet in haren schoot,

 

Het is in korten tijt verwonnen van de doot.

 

Daer treurt haer droeve ziel en is geheel verslagen,

 

Sy gaet'et boven al aen haren dichter klagen;

 

Die maeckt een lijck-gedicht, een uytvaert voor de mus,

 

En songh in haren naem het treurigh lietjen dus:

Mijn geest die is geheel bedruckt,

Om seker droef geval:

De doot heeft van my wegh-geruckt

Dat my was lief-getal:

Een jonge musch, een vrolick beest,

Dat was tot my gewent,

Dat was in mijnen jongen geest

Al vry wat diep geprent.

Het quam my springen op den schoot,

Het dronck uyt mijnen mont:

Het sirckt', het scheen het eyschte broot,

Tot dat het spijse vont.

Dan scheen 't eens of 't my bijten wou,

Soo vinnigh quam het aen;

[p. 290]

Maer 't beesjen dat had stracx berou,

Sijn gramschap was gedaen.

Het weeligh dier, de soete mus,

En socht maer enckel spel:

Haer beet verandert in een kus,

Dat greyt my bijster wel.

Maer siet, nu is het beesjen doot:

Ach, wat een groot verdriet!

De lust en vreught van mijnen schoot

Die is nu gansch te niet.

Nu vrijsters, die dit aerdigh dier

Voor desen hebt gekent,

Ick bidde komt te samen hier,

Sijn tijt die is vol-ent.

Komt hier gespelen, komt doch ras,

Komt yder uyt sijn wijck:

Pluckt maeghde-palm en bloem-gewas,

En ciert het kleyne lijck.

Het beesjen, dat my vreughde gaf,

En moet niet sonder kruyt,

En moet niet dalen in het graf

Als met een soet geluyt.

Doch maeckt sijn graf niet in de kerck,

Maer buyten in het groen,

En set een vaersjen op de serck,

Ghy sult my vrientschap doen.

Gaet, segh dan noch de keuckemeyt,

Dat sy, na d'oude wijs,

Dat sy ons soete pap bereyt,

En dat van enckel rijs:

Gaet, roept'er al de kinders by,

De kinders hier ontrent;

Dat yder ete van den bry,

Die 't beesjen heeft gekent.

Nu, vrijsters, die mijn droefheyt siet,

Hoet u voor dese pijn,

En laet soo teeren beesjen niet

Uw lust en vreughde zijn:

Kiest liever, voor uw leven langh,

Een haen die 't beter maeckt;

Die laet ons hooren vroegen sangh,

Oock eer den dagh genaeckt.

 

Dit wist de loose gast soo geestigh uyt te brengen,

 

En konder soeten jock en kluchjens onder mengen,

 

Dat sy van doen voortaen niet meer in druck en sat,

 

Maer blyder luymen kreegh, en haren druck vergat.

 

De snege Rhodope, bequaem tot alle saken,

 

Had even metter tijt een vaersjen leeren maken;

 

Want Cnemon, die sijn lust alleen in dichten nam,

 

Was oorsaeck dat de maeght oock aen het dichten quam.

 

Hy had eens seker boeck in haer vertreck gevonden,

 

Daer in dat menigh liet en veel gedichten stonden,

 

Meest van haer eygen werck: en t'wijl sy buyten was,

 

Geviel 't dat hy daer in een aerdigh staeltjen las:

 

‘Soo dickmael ick uw werck, o Cnemon, heb gelesen,

 

Heb ick uw geestigh breyn en u met een gepresen;

 

Soo dat mijn teer gemoet, mijn ziel en jeughdigh hert,

 

Door middel van de kunst, aen u verbonden wert.

 

Ick wensch al menighmael een kus te mogen geven

 

Aen hem, die van de min soo geestigh heeft geschreven:

 

Ick wensch u datje wenscht, en oock mijn eygen gunst,

 

En draegh u liefde toe, uyt liefde van de kunst.

 

Ick wensch een proef te doen, waer ick'er toe gebeden,

 

Of ghy zijt in de daet gelijck als in de reden:

 

Ick hou dat uw bedrijf ontrent het minne-spel

 

Moet vry wat anders zijn, als van een slecht gesel.’

 

Hy wou noch verder gaen, maer hoorden iemant komen,

 

En dat heeft onsen vrient sijn vorder lust benomen:

 

Hy stack het boeckjen wegh, soo vaerdigh als hy magh,

 

En liet het maeghde-kraem gelijck het eertijts lagh.

 

Maer 't is hem lijcke-wel een wonder groot vermaken,

 

Dat sy soo wel gevoelt van hem en sijne saken:

 

Hoe kittelt menighmael een vryer sijn gemoet,

 

Als hem een jonge maeght een kleyne gunste doet!

 

Maer t'wijl dus onder een de jonge lieden mallen,

 

Soo is daer in het huys een sake voor-gevallen,

 

Een sake, na my dunckt, hier waert te zijn gedacht,

 

Om somtijts by de jeught in 't spel te zijn gebracht.

 

De schoone Rhodope die hadde versche rosen,

 

De beste diese kon, van duysent uyt-gekosen:

 

Daer vlechtse kranssen van, soo wel in een gevoeght,

 

Dat yder een het werck ten hooghsten vergenoeght.

 

En mits sy na de kunst twee kranssen had geweven,

 

Soo heeftse metter daet aen Cnemon een gegeven;

 

Aen Cnemon, die als doen de juffer onderhiel,

 

En klaeghde wonder veel van sijn benaude ziel;

 

Den tweeden rosen-krans, versch uyter hant gekomen,

 

Die heeft de jonge maeght tot haer gebruyck genomen:

 

Daer sat de jongelingh, daer sat de nieuwe bruyt,

 

Geciert met bloem-gewas en ander edel kruyt.

 

Doch t'wijl sy onder een den tijt aldus besteden,

 

Soo quam daer op de zael de raets-heer aen-getreden;

 

Dien wort oock nevens haer terstont een stoel geset,

 

En stracx soo heeft de maeght op desen stant gelet;

 

De dichter sat geciert met bloemen vander heyden,

 

En sy was even soo geseten tusschen beyden;

 

De raets-heer had de plaets ontrent de rechter-hant,

 

Maer sonder groen gewas of ander minne-pant.

[p. 291]

De maeght woegh dit geval met wel-bedachte sinnen,
En gaet, na kort gepeys, een soeten treck beginnen:

Sy heeft haer eygen selfs van haren krans berooft,

En set het aerdigh werck den raets-heer op het hooft;

Sy gaet de dichters-krans hem van den hoofde trecken,
En gingh haer eygen hayr daer mede weder decken.

Siet, daer sat Cnemon bloot, de raets-heer is gekroont;

Nu segh, wien heeft de maeght de meeste gunst getoont?

Ick doe u dese vraegh, gesellen onser tijden,
Vermits uyt dit geval ontstont een hevigh strijden;

Want yder een die riep, dat hy de jonge maeght

Ten hooghsten wel bevalt, en boven al behaeght.

Een yder drijft het zijn, en al met goede reden,
Dies wort'er over-hant met alle macht gestreden:

Een yder stelde vast, dat hem de vrijster koos,

Soo die de kroon ontfingh, als die sijn krans verloos.

De raets-heer dreef gestaêgh, en al met vollen monde,
Dat hem het aerdigh dier de meeste liefde jonde:

En dat hy voor sich hout al vry de beste kans,

Vermits de juffer self hem gaf haer eygen krans.

Hy acht het gansche stuck voor hem noch des te lichter,
Om dat sy van de kroon ontbloot den goeden dichter:

Om datse metter daet haer gifte weder nam,

Soo haest als hy verscheen en op de zale quam.

De dichter niet-te-min, om dit te weder-leggen,
Weet, soo het schijnen magh, al mede wat te seggen:

‘Heer raets-heer, seyt de man, al schijnt'et niemant vreemt,

't Is ver de meeste gunst wanneer een vrijster neemt:

Want als een juffer schenckt, dan is de vrient gebonden
Aen wie de soete maeght haer giften heeft gesonden

Maer als een vrijster neemt, dan is 't dat sy haer bint,

En dat is voor gewis een teycken datse mint.

De schoone Rhodope, die heeft van my genomen,
Verstaet dan hare gunst op my te zijn gekomen;

Sy heeft, en ick bekent, uw hooft daer na gekroont,

Sy dient dan wederom van u te zijn geloont.

Ghy mooght geen bondigh werck op desen handel bouwen,
Ghy zijt aen Rhodope, niet sy aen u, gehouwen;

Ghy daerom, vrient, vertreckt, en oeffent uw gedult,

En ghy, beleefde maeght, betaelt uw eygen schult.’

De raets-heer wederom brenght hier sijn reden tegen,
En toont, hoe dat het stuck gansch anders is gelegen;

De dichter wijckt hem niet, maer, op dien eygen stont,

Soo brenght hy weder in, dat hy geraden vont.

Ten lesten seyt de maeght: ‘laet hier geen wrevel rijsen,
Ick sal in korten tijt hier van het vonnis wijsen:

Laet maer een kleyne wijl in stilheyt dit geval,

Ghy sult eer lange sien wien ick verkiesen sal.’

Hier op gaet Rhodope met yver over-wegen,
Tot wien met beter glimp sy dient te zijn genegen;

Sy spant haer geesten in, sy denckt en overleyt

Wat dat'er aen de jeught tot antwoort dient geseyt:

Dan heeft het machtigh gelt op haer de meeste krachten,
Dan schijntse wederom na edel bloet te trachten,

[p. 292]

 

Dan heltse na de kunst, of naer een rappe geest;

 

Dan wegen by de maeght de groote staten meest.

 

Sy is gelijck een zee, gedreven van de winden,

 

Sy soeckt aen alle kant, maer kan geen ruste vinden:

 

Al watse nu ter tijt in haren geest besluyt,

 

Dat valt in korten stont, dat raeckt'er weder uyt.

 

 

 

Juyst¹⁾ op dien eygen stont, als d'oude boecken melden,

 

Quam Venus dertel wicht gevlogen uyt de velden,

 

Quam sijgen met den wint en door de blauwe locht,

 

En socht een stille plaets, daer in het rusten mocht.

 

Dien eygen oogenblick quam oock de Doot getreden,

 

Aemechtigh van de reys, en met vermoeyde leden;

 

En mits het avont wert, en dat de Son verliep,

 

Quam 't spoock in 't eygen huys daer Venus jongen sliep.

 

Het monster gingh te bed, belast met groote sorgen,

 

En daerom rees het op, oock voor den dagh van morgen;

 

Het gaf hem op de reys met onvermoeyde spoet,

 

Oock eer de dageraet den hemel open doet.

 

Doch mits het duyster was, en wistet niet te vinden

 

Sijn vinnigh hantgeweer, dat menschen kan verslinden:

 

En t'wijl het besigh is, en grabbelt sonder licht,

 

Soo vint het by den tast Cupidoos guide schicht.

 

De kleyne minne-God, ten lesten oock ontslapen,

 

Die nam des Doots geweer, als voor sijn eygen wapen;

 

Daer treckt een yder op, en treet in sijn bejagh

 

Soo vaerdigh als hy kan, soo naerstigh als hy magh.

 

Cupido sagh een maeght met schoon gebloosde wangen,

 

Met hair dat scheen gemaeckt om herten in te vangen;

 

Sy was groen als een lis, en spichtigh als een riet,

 

Maer die geen jongh-gesel ontrent haer komen liet;

 

Het wicht, op haer gestoort, dat schoot met alle krachten

 

Tot aen haer jeughdigh hert, en gingh doen sitten wachten,

 

Wat na soo fellen schoot haer over-komen sou:

 

Maer voor een blijde feest, soo rees'er enckel rou.

 

De vrijster viel te bed, en suchte menigh-werven,

 

Haer sweet is bijster klam, haer buyteleden sterven;

 

De moeder gaf een schreen, en nam den lesten soen,

 

Maer Venus jongen sweegh, onseker wat te doen.

 

Ten lesten sprack hy dus: ‘wat magh dees pijlen schorten,

 

Dat sy een jonge maeght het leven gaen verkorten!

 

Waer is doch nu de vreught, die in haer plagh te zijn,

 

Nadien uyt haer ontstact soo onverwachte pijn?

 

Waer ick voor desen schoot, daer kond' ick vreughde maken,

 

En dede metter daet een droeven geest ontwaken;

 

Want in een killigh hert ontstont een grooten brant,

 

Soo dat men over al een vrolick wesen vant:

 

Schoon dat het winter scheen, en alle dingh bevrosen,

 

Al waer ick maer en schoot, daer wiessen versche rosen,

 

Daer wies de maeghde-palm en ander edel kruyt,

 

En voor een droeve maeght verscheen een blijde bruyt.

 

Hier gaet'et anders toe; want mits ick heb geschoten,

 

Soo heeft de jonge spruyt kaer soetste jeught verdroten:

 

Daer leytse nu en kermt, en, soo de doctor seyt,

 

Haer dootkist dient gemackt, haer graf te zijn bereyt.

 

Geen kruyt, geen machtigh sap, geen dranck kan haer genesen,

 

Eylaes! de teere bloem die is alree verwesen.

 

Wat is dit voor bejagh? wat voor een selsaem stuck?

 

Hoe komt van mijn bedrijf soo vreemden ongeluck?

 

Heeft aen mijn gulde pijl een adder-slangh gesogen?

 

Of heeft'er eenigh draeck sijn swadder op gespogen?

 

Of is 't eene sware lucht, die uyter hellen quam,

 

Die aen de frissche roos haer aerdigh wesen nam?

 

Wat hier van wesen magh, dat moet ick heden weten,

 

Al soud' ick mijn beroep, en alle dingh vergeten:

 

Ick wil de wonde sien, ick sal wat nader gaen,

 

Maer ay my, och! eylaes! mijn hert begint te slaen.

 

Is dit mijn soete schicht, of een van dese pijlen,

 

Die ick met eyger hant soo geestigh plagh te vijlen?

 

Neen seker, 't is een hout, soo swart gelijck een pick,

 

De veêren sonder glans, en niet als enckel schrick:

 

De punt met vinnigh stael aen alle kant beslagen,

 

Als of een moordenaer het wapen soude dragen:

 

Oock hanght'er swadder aen gelijck een adder spout,

 

Of als een helsche kol in nare flesschen brout.

 

O lecker, als ick ben! en onbedreve jongen,

 

Gansch waert te zijn geplaeght van duysent felle tongen,

 

Gansch waert van kinders selfs voortaen te zijn bespot,

 

O Goden, maeckt het volck een nieuwen minne-God!

 

Ick kan het ambacht niet, ick moet'et laten blijven,

 

Ick magh by Corydon wel boeken leeren drijven,

 

Ick magh wel aen de zee gaen wonen op een stel,

 

Daer noyt sich openbaert òf maeght òf jongh-gesel.

 

Hoe! schiet ick pijlen uyt, eer dat ick heb bekeken,

 

Of die met honighraet of galle zijn bestreken?

 

O vryers! wieje zijt, en weest soo jachtigh niet,

 

Maer let op uw bedrijf, eer datje vrijsters schiet.

 

Maer dat is nu gedaen. Wat sal ick langer klagen?

 

Ick moet na desen tijt my beter leeren dragen.

 

De schade die men lijt, de schande die men vreest,

 

Maeckt plompe sinnen sneegh, en wet een domme geest.

 

Nu weder tot de saeck: Hier schuilt een selsaem wonder,

 

Hier schuilt een slim bejagh, een spoock of nicker onder;

 

Hier is een toveres of swarte kunstenaer,

 

Die brenght, door hels bedrogh, de maeghden in gevaer.

 

Maer hoe, sou hier de Doot haer rol wel onder spelen,

 

En doen met haer vergif de jonge vrijster quelen?

 

Het spoock sliep desen nacht daer ick in ruste lagh,

 

Maer gingh in haesten wegh, eer ick het monster sagh:

1) Tusschen-val, vervattende het krakeel tusschen de liefde en de doot. mitsgaders een out mans vryagie, die voor een bysondere geschiedenisse kan genomen worden, en misschien met ondienstigh gelesen te worden van luyden die van soodanigen wespe gesteken zijn.

[p. 293]

My dunckt dat ja, de Doot mijn wapens heeft gestolen,
En dus een gront geleyt van dit ellendigh dolen:

My dunckt, ick heb sijn pijl genomen voor de mijn,

En daerom leyt de maeght versopen in de pijn.

Ick wil flucx henen gaen in alle werelts hoecken,
Ick wil aen alle kant de reden ondersoecken:

Ick wil in aller ijl, en op den staenden voet,

Gaen sien wat noch het spoock met mijn gereetschap doet.’

Hier op is Venus kint in haesten wegh-getogen,
En na het langen tijt ten snelsten heeft gevlogen,

Geviel het dat het wicht het bleecke monster vont,

Gelijck het voor een hof geheel verslagen stont.

Het was, gelijck het scheen, met hertenleet bevangen,
Daer liep een siltigh nat van sijn bedroefde wangen:

Hem quelt nochtans geen druck, maer niet als enckel spijt,

Die hem tot in het hert en al de leden snijt.

Hem docht, het had sijn longh met brocken uytgespogen,
Hem docht, het had sijn hayr met vlocken uytgetogen;

Want 't had geen ingewant, en 't was geweldigh kael,

En 't wrongh sijn mager lijf gelijck een swacken ael.

Noch wiste Venus kint de gronden niet te raken
Die aen de bleecke Doot soo droeve sinnen maken:

Dies trat het nader toe en lett' op alle dingh,

En vont ten lesten uyt al wat'er omme-gingh.

En siet, dus stont het werck. De Doot was uytgetogen,
Terwijl noch in der nacht de vleder-muysen vlogen:

En daerom wiert het spoock sijn dwalingh niet gewaer,

Maer socht maer sijn bejagh, en stoffe voor de baer.

De Doot die vont een man bequaem te zijn geschoten,
Om dat hem over-langh het leven had verdroten;

Want mits sijn eensaem bed, soo was hy staêgh bedruckt,

En klaeghde, sijn vermaeck van hem te zijn geruckt.

Het spoock leyt op hem aen, en schoot hem in de lenden,
En dacht hy sou terstont sijn droevigh leven enden:

Maer siet, Cassander groent met dat hy was geraeckt,

En wort gelijck een roos als haer de son genaeckt.

De soete Rhodope woont onder sijn gebueren,
En dat bracht sijn gemoet in wonder vreemde kueren:

Haer wesen is terstont soo diep in hem geset,

Dat hy oock in den slaep op haer sijn lusten wet.

Sijn geest speelt op het werck nu langh by hem vergeten,
Dies laet hy aen de maeght sijn brant en liefde weten:

Hy prees haer geestigh oogh, haer mont en soet gelaet,

En al wat van haer komt, dat is hem honigh-raet.

Cupido sagh het aen, en wou den ouden helpen,
Om by haer met gemack sijn lust te mogen stelpen:

En hadde schier een pijl geschoten na de maeght,

Maer sijn beleefde gunst die heeft den Nijt mishaeght;

Die sat daer in een hoeck besijden af-gedoken,
En heeft door slim beleyt den soeten slagh gebroken.

Niet dat van overlangh soo met de liefde strijt,

Gelijck de bleecke Doot, of als de swarte Nijt.

Het wicht aldus belet sijn voorstel uyt te wercken,
Gingh met een wacker oogh de saken over-mercken;

[p. 294]

 

Hy sagh, hoe dat de doot een misslagh had gedaen,

 

En dat sijn leste schoot oock qualick was vergaen.

 

Dit was hem groote spijt, dies gingh hy sitten klagen

 

Van sijn dom misverstant en soo bekaeyde slagen,

 

En sprack ten lesten dus: ‘Ick wil van nu voortaen

 

Mijn boogh en ander tuygh al beter gade slaen.

 

'k En wil na desen tijt geen vreemde pijlen schieten,

 

En dan sal yder een sijn frissche jeught genieten,

 

En noyt en salder mensch verdwalen in de vreught,

 

Die niemant oyt en voeght als slechts de groene jeught.

 

Al ben ick somtijts los, en plege vreemde slagen,

 

De winter even-wel en moet geen rosen dragen.

 

Een jonghman in het spel, een out man in den raet,

 

Dat is van outs de gront daer op de werelt staet.

 

Dit wil ick nimmermeer, dit sal ick niet beletten,

 

Men segge wat men wil, het zijn de beste wetten.

 

De Doot nam mijn geweer, en trof een ouden man,

 

En daerom is 't een werck, dat niet bestaen en kan.

 

Al wat Cassander doet, ten sal hem niet gelucken,

 

Een ander sal voor hem de versche rosen plucken.

 

Ey vrient, doet mijnen raet, en toomt uw los gepeys,

 

En stelt u voor het oogh den wegh van alle vleys.’

 

Als nu Cupido sagh waer door hy was bedrogen,

 

En dat het vreemt geval by hem was overwogen;

 

Soo wil hy met de Doot gaen treden in verdragh,

 

Op dat men naderhant het onheyl schouwen magh;

 

Hy wil belofte doen van noyt te sullen komen,

 

Daer eerst de bleecke Doot de plaets heeft in-genomen,

 

Mits dat het mager spoock geen huys betreden magh,

 

Al waer men besich is met Venus soet bejagh.

 

Dit wou het oilick wicht in koper laten schrijven,

 

Op dat het als een wet voor eeuwigh mochte blijven:

 

Maer schoon hy dit verbont met alle krachten riet,

 

De Doot die stack het om, en wou den handel niet.

 

Hy loegh het boefjen uyt en vry met harde streken,

 

Soo haest als Venus kint hier van begon te spreken:

 

‘Ja lecker, sey de Doot, dat waer een moye saeck,

 

Dat ghy gansch onbevreest sout plegen uw vermaeck.

 

Dat, waer'er iemant malt en vreughde komt genieten,

 

Ick noyt een zwarte pijl en soude mogen schieten;

 

Neen, boefjen, wacht dit woort noit uyt mijn hollen mont,

 

Dit voor-recht is geen mensch op aerden oyt gejont.

 

Ick ben van outs gewent, te midden in het danssen,

 

En by de soete jeught, en door de rose-kranssen,

 

Te sweven als ick wil: en van mijn rechterhant

 

En is geen mensche vry, oock als hy menschen plant.

 

Al is een deftigh Prins in sijnen throon geseten,

 

En draeght daer saken voor die niemant dient te weten,

 

Of schoon oock voor de deur al menigh wachter staet,

 

Noch dringh ick even-wel tot midden in den raet.

 

Al siet een machtigh Vorst voor hem sijn ruyters draven,

 

En heeft sijn moedigh heyr aen alle kant begraven,

 

Al rijt hy op het werck bekleet met enckel stael,

 

Noch klim ick op de wal, en breeck'et altemael.

 

Of schoon een jonge maeght, tot echte min genegen,

 

Ten lesten haer gemoet tot trouwen laet bewegen,

 

En nu soo verre komt, dat sy haer kamer sluyt,

 

Noch roof ick menighmael het kroontje van de bruyt.

 

Hoewel een vruchtbaer wijf, ontrent haer rijpe jaren,

 

Is in een stil vertreck nu vaerdigh om te baren,

 

En dat het vroedwijf sit en wacht een soete vrucht,

 

Ick doe het menighmael, dat al de buerte sucht.

 

Ja, schoon de Priester staet te midden inder kercken,

 

Om voor den autaer selfs sijn offer uyt te wercken,

 

En dat hy tot het volck het woort des levens spreeckt,

 

Het is de Doot alleen die al den handel breeckt.

 

En waerom meer geseit? men kan geen toren bouwen,

 

Men kan geen machtigh slot in steyle rotsen houwen,

 

Men kan geen harde deur van yser laten slaen,

 

Of ick kan, als ick wil, in sael en kamer gaen.

 

Wie kan voor mijn gewelt sijn leven seker maken?

 

Mijn kracht is onbepaelt, ick woon in alle saken;

 

Niet een soo kleynen dingh, dat ick op aerden ken,

 

Daer ick niet uyt en werck, daer ick niet in en ben.

 

Ick weet, alwaer ick wil, mijn wapen uyt te kiesen,

 

En kan een moedigh helt sijn leven doen verliesen,

 

Of door een heten brant, òf door een koude vorst,

 

Of door een machtigh vocht, òf door een schralen dorst,

 

Of door een vrouwen hair te vaerdigh in-gesogen,

 

Of door een kleyne vliegh hem in de keel gevlogen,

 

Of door een schrale lucht, òf door een vuilen smoock,

 

Of door een soete bloem, die hy maer eens en roock.

 

Men vint'er die uit schrick of door benautheit sterven,

 

Men vint'er die vermaeck of weelde kan bederven:

 

De leste dien ick trof, die blies sijn leven uyt

 

Te midden in de feest, en by een jonge bruyt.

 

Ick heb aen menigh mensch het leven doen verdwijnen

 

In spijt en enckel smaet van alle medecijnen;

 

Ick hebbe door een dranck, waer uyt men bate wacht,

 

Veel menschen weggeruckt, en in het graf gebracht;

 

Ick hebbe menigh man, die my bestont te vlieden,

 

En dede wonder veel, ja, wat de menschen rieden,

 

Het leven af-gemaeyt. Hy gaf den lesten snick

 

Alleen uyt enckel waen, of uyt een blooden schrick.

 

Dit is mijn hooge macht nu soo veel duysent jaren,

 

Die sal ick nu ter tijt of nimmer laten varen;

 

Ick wil mijn heerschappy doen gelden over-al,

 

Tot dat den hemel selfs niet langer sweven sal.

 

Ghy, doet oock uw bedrijf, en laet uw pijlen swieren,

 

By menschen, door het vee, en op de wilde dieren:

 

Gebruyckt uw gansche macht, doch wat ghy maken kont,

 

Dat sal ick wederom eens storten in den gront.

 

Hoe kint, en weetjet niet? wy zijn twee groote machten

 

Die yder vieren moet, en niemant kan verachten:

[p. 295]

Het maken is uw werck, het breken is het mijn;

En schoon men anders wil, ten sal niet anders zijn.

Maer, wicht, verheft u niet, en mijt u van te roemen,
Dat ick benevens my u hebbe willen noemen,

't Is wel soo wat in schijn, dat ghy op aerden doet,

Maer weet dat ghy voor my de plaetse ruimen moet.

De reden is bekent. Ick kan, in weynigh uren,
Aen menigh duysent man het leven doen besuren,

Of door een haestigh vyer, òf door een water-vloet,

Of door een fel gevecht, een bad van menschen-bloet:

Ghy, in het tegendeel, met al uw beste saken,
En kont schier niet een kint door twee gelieven maken

In negen maenden tijts. Siet, wat een wijt verschil!

Ghy daerom lieve, wijckt en swijght na desen stil.’

Cupido, van de Doot soo vinnigh door-gestreken,
Is tot sijn innigh mergh in yver aengesteken;

Hy seyde: ‘leelick spoock, dat niemant lief en heeft,

Van al wat in de lucht of op der aerden leeft,

Waerom dus hoogh gegaen met al uw moedigh spreken,
Is 't niet een beter saeck, te maken als te breken?

Tot breken weet een schelm, een dief, een moorder raet,

En daer uyt rijst verdriet en aller menschen haet.

Maer door een soet beleit hier uyt te konnen wercken,
Dat met een staêgh gevolgh de werelt kan verstercken,

Is ja, een nutter dingh, is over al bequaem,

Is Goden lief-getal, en menschen aengenaem.

Wel aen, ghy kont in haest een gansche stad bederven,
En doet in korten tijt veel duysent menschen sterven;

Maer al wat ick besta, en hier op aerde doe,

Dat gaet, gelijckje meent, te wonder lancksaem toe.

Tsa, laet ons dit verhael een weynigh over-leggen,
En hoort, wat Venus kint hier tegen heeft te seggen;

Ghy sult in korte sien, dat al dit groot geraes

Is los, is sonder gront, en uytermaten dwaes:

Van dat de werelt rees uyt wonderbare woorden,
Hebt ghy, met alle macht, terstont bestaen te moorden,

En dat heeft nu geduert soo menigh duysent jaer,

En noch ben ick een Vorst die alle dingh bewaer.

Wat heeft dit wonder al op uw gewelt te passen?
In spijt van uw bedrijf, de werelt is gewassen;

Men vint een meerder schaer, oock heden op den dagh,

Als oyt naukeurigh mensch in oude tijden sagh.

Wat hoef ick meer bewijs? de gronden van der aerden,
Des hemels schoon gebou, de maen en sonne-paerden

Bestaen door mijn behulp. Ick ben een gulden bant,

Die al wat immer was bewaer in goeden stant.’

Het spoock hier tegen aen: ‘Sout ghy het al bewaren?
En snoert toch uwen mont, en laet uw roemen varen;

Wat ghy met al uw macht sult brengen aen den dagh,

Sal ick ter neder slaen, en al met éénen slagh.

Het sal door mijn gewelt eens werden in-genomen,
Al wat'er heden is, of namaels staet te komen;

Ick wil mijn heerschappy gaen plegen over-al,

Soo dat'er niet een mensch op aerden blijven sal.

[p. 296]

 

En, schoon ghy al uw mergh door gramschap mocht verhitten,

 

Ick sal dan Koningh zijn, ick sal het al besitten!’

 

Dit riep het monster luyt, maer eer het vorder sprack,

 

Soo wast dat Venus soon hem dus de reden brack:

 

‘Of ghy schoon metter tijt het aertrijck sult bederven,

 

En dat al wat'er leeft hier eenmael heeft te sterven,

 

Ick, Liefde, lijcke-wel en sal noyt onder gaen,

 

Maer sal tot aller tijt op vaste gronden staen.

 

En schoon oock al het volck te gronde wert gedreven,

 

Het sal eens weder zijn, het sal voor eeuwigh leven;

 

En daer en sal geen Doot meer schieten haer fenijn,

 

Maer Liefde sal van all's de gront en steunsel zijn.

 

Die is voor u geweest, die sal geduerigh blijven,

 

Die sal wat u gelijckt uyt aerd' en hemel drijven.

 

't Was liefde die van outs de werelt heeft gebout,

 

't Is liefde die het werck voor eeuwigh onderhout.

 

Maer al wat u gelijckt, dat sal te niete koemen,

 

Soo dat men over u aldus sal mogen roemen:

 

Het monster is geweest, dat eens soo vinnigh stiet,

 

Sijn prickel is verstompt, sijn wapen is te niet;

 

Weest vrolick, die het raeckt.’ Het spoock wou boven drijven,

 

En wou aen Venus soon oock dat niet schuldigh blijven:

 

‘Hoort jongen, sey de Doot, die anders niet en weet

 

Als datje slim bedrogh en vreemde rancken smeet:

 

't Is waer, daer sal een dagh eens van den hemel schijnen,

 

Wanneer dat alle smaet en onheyl sal verdwijnen;

 

Maer dat soo grooten werck sou staen aen uw beleyt,

 

En heeft geen wijse mont sijn leven oyt geseyt.

 

Gelooft'et, weelde kint, daer zijn al hooger machten

 

Daer op den hemel siet, en alle menschen wachten:

 

't Is droom en enckel waen, dat ghy soo bijster roemt,

 

Ghy zijt maer enckel schuym van dat men liefde noemt:

 

Ghy zijt een slim vergif ontrent de jonge sinnen,

 

Een oylick mis-gewas van trou en eerlick minnen,

 

Ghy zijt een guychelaer, een spoker by de jeught,

 

En voet een ydel hert met ongesouten vreught.

 

Ghy leeft als in den dracht, en slacht d'onguere vliegen,

 

Die staêgh ontrent den stanck van dreck en sweeren vliegen:

 

Ghy stelt uw gansch vermaeck ontrent het slimste lit,

 

Ontrent het vuylste deel, dat eenigh mensch besit.

 

Noch weetje lijcke-wel de lieden in te drucken,

 

Dat slechts in desen hof de wellust is te plucken:

 

Dat hier een machtigh rijck, en ick en weet niet wat,

 

Dat hier verholen leyt een ongemeten schat.

 

Maer let op uw bedrijf, en watje pleeght te maken:

 

Wat is 't als malle drift, als enckel beusel-saken?

 

Als ick en weet niet wat? en, als men 't seggen moet,

 

't Is geen bekijckens waert het beste datje doet.

 

Wie kan uw vuyl bejagh tot eer of luyster strecken?

 

De dagh en lijt'et niet, het duyster moet'et decken,

 

En wat'er sonder licht of in de nacht geschiet,

 

Is meest van slimmen aert, en deught gemeenlick niet.

 

Van hier dan, oilick dingh, vol list en slimme treken,

 

Men vint in al uw doen een winckel van gebreken.

 

Wat is'er menigh mensch die in uw vuyl versmacht,

 

Dat niemant noemen derft als die geen schaemt en acht!

 

De Liefde van de Doot soo vinnigh door-gestreken,

 

Vont weder nieuwe stof om noch te mogen spreken:

 

‘Ick ken het, bitter spoock! wat hier op aerden leeft

 

Dat voelt een aertschen aert die aen de sinnen kleeft.

 

Die kan hier in het vleys de mensche niet versetten,

 

Die kan hy met gewelt of reden niet beletten;

 

Maer siet, daer komt een dagh, een langhverwachte tijt

 

Dan sal dit aerden vat van schande zijn bevrijt,

 

Dan salders eens een vyer door al de werelt blaken¹⁾,

 

Dat sal ons brosen aert van tochten suyver maken,

 

En geven aen het volck een nieu en beter hert,

 

Gelijck als in het vyer het gout gesuyvert wert.

 

Dan sal mijn geestigh breyn niet aen de werelt hangen,

 

Oock naer geen aertse vreught of wellust meer verlangen,

 

Maer sal gansch hemels zijn en buyten ongeval,

 

Soo dat geen slim vergif ons meer bestoken sal.

 

Dan sult ghy, leelick spoock, geen schepsel meer bederven

 

Maer sult oock evenselfs voor eeuwigh moeten sterven²⁾,

 

En van uw wreede macht ten vollen zijn ontbloot,

 

Schoon datje nu ter tijt de gansche werelt doot.

 

Ick, in het tegendeel, sal in der hooghte sweven,

 

Sal in volmaeckte vreught, sal in den hemel leven,

 

En dat voor alle tijt. Ghy, swijght van uwen lof!

 

Al wat een eynde neemt en is maer enckel stof.’

 

Hier stont het spoock verstelt, onseker wat te seggen,

 

De waerheyt is te sterck en niet te weder-leggen;

 

Ten lesten sloop het wegh van spijt en leet geraeckt,

 

En daer en is geen pays oyt tusschen hen gemaeckt.

 

Cassander onder-dies, die worstelt gansche nachten

 

Met sijn ontroert gemoet en vreemde na-gedachten:

 

De jeught, die langen tijt van hem was uytgegaen,

 

Die quam, gelijck het scheen, van nieus hem weder aen

 

Hem dunckt, wou Rhodope haer tot sijn leger voegen,

 

Dat hy oock even daer de maeght sou vergenoegen;

 

Maer als sijn ooge valt ontrent sijn grijsen baert,

 

Soo vreest hy ongemack indien hy weder paert.

 

Hy kende Rhodope een ruymen tijt geleden,

 

Maer tot op heden toe, soo bleef hy by de reden:

 

Hy sagh haer sonder drift, en even sonder lust,

 

Het scheen dat al sijn vyer was doot en uyt-geblust.

 

Maer nu gaet sijn gemoet haer gaven overwegen,

 

En wat haer in de borst of elders is gelegen;

 

Sijn geest woont binnen haer. Hy spreeckt, hy droomt'er van,

 

En 't schijnt, dat sonder dat hy niet bestaen en kan.

 

Dit klaeght hy seker vrient, dien hy meest alle saken

 

Voor desen is gewoon voor al bekent te maken:

1) 1 Cor. 3.13. Marc. 9.49. 2 Petr. 3.7.

2) 1 Cor. 15.33.

[p. 297]

Hy seyt hem wat een smaeck hy in de juffer vont,

Maer dat hem lijcke-wel de geest in twijffel stont:

‘Sal ick mijn echte deel, soo diep in my geseten,
Sal ick, dus gingh hy aen, een lieve vrou vergeten?

Ick houd'et voor gewis, dat haer dit vreemt geval

Oock in den hemel selfs de ziel bedroeven sal.

Sy heeft mijn soete jeught, mijn eerste kracht genoten,
En 't heeft my, doense storf, tot in de ziel verdroten;

Dies leyd' ick met haer doot en in het droevigh graf,

Dies leyd' ick alle lust tot echte banden af.’

Philetas hoort'et aen, maer gingh het wederleggen,
En quam op dit beklagh aldus sijn reden seggen:

‘Meynt ghy dat oock een ziel die in der hooghten sweeft,

Die in den hemel woont en staêgh in vreughde leeft,

Oyt peyst op ons bedrijf, ons aertsche beusel-saken,
En wat hier onder een der menschen kinders maken?

En of'er iemant vrijt, en of'er iemant trout,

Of slechts tot sijn vermaeck een vrijster onderhout?

Ey lieve, dat gewoel zijn al te slechte dingen
Voor die staêgh besich zijn om Gode lof te singen;

Voor die in reyn gewaet voor haren schepper staen,

En sien na rechten eysch dat heyligh wesen aen.

Wel vrient, wort uw gemoet tot echte trou bewogen,
En van haer eersten druck allencxens af-getogen,

En doet u geen gewelt, maer leeft gelijckje meught;

De trou en is alleen niet voor de rauwe jeught.

Want schoon of iemant komt tot aen sijn leste jaren,
Geen wet die hem verbiet oock dan te mogen paren;

Oock dan behoeft men hulp, en dickmael aldermeest,

Ten goede van het lijf en van een swaren geest.

Tracht maer een lieve ziel tot uw vermaeck te vinden,
Die haer aen uw gemoet door trou sal willen binden.

Zijt ghy niet, alsje pleeght, een fris en jeughdigh man,

Noch hebj' iet lijcke-wel, dat vrouwen locken kan:

Ghy zijt van soeten aert, en lief-tal in de zeden,
Oock wacker in vernuft, en vrolick in de reden,

U quelt noch schralen hoest, noch quastigh flerecijn,

Maer hebt een blijden geest, en leden sonder pijn.

Ick stel'et voor gewis, geen vrou sal haer beklagen
Aen u den soetsten tijt te hebben op-gedragen;

Te min indienje toont, als ghy verhuysen sult,

Dat ghy se loonen wilt voor haer beleeft gedult.’

Cassander, uyter aert tot soete min genegen,
Laet door het kort gespreck sijn herte licht bewegen,

Hem dunckt dat hy alreets een soon of dochter teelt:

Voor een die danssen wil is haest genoegh gespeelt.

Hy geeft den vryen loop aen sijn beroerde sinnen,
En pooght met alle macht om Rhodope te winnen:

Hy groeyt al is hy dor, hy bloeyt al is hy grijs,

Hy brant al is koel, hy malt al is hy wijs.

Soo haest dit wort bemerckt by al de jonge gasten,
Die staêgh op Rhodope en op haer deure pasten,

Is yder ongesint en uytermaten gram,

Vermits een out gesel ontrent de juffer quam.

[p. 298]

 

Daer is een soete tijt, wanneer de jonge lieden

 

Gewoon zijn hare gunst de vrijsters aen te bieden,

 

Of door een groene mey, ontrent haer deur geplant,

 

Of door een nacht-gesangh of ander minne-pant.

 

Cassander tijt te werck en laet ten vollen blijcken,

 

Dat hy in dit geval geen vryers heeft te wijcken;

 

Sijn hert is enckel vyer en jonger als hy plagh,

 

Als hy maer Rhodope in sijn gedachten sagh.

 

Hy liet een lauwer-boom met gulde lovers cieren,

 

Hy liet'er boven uyt gestickte wimpels swieren:

 

Daer sagh men Venus kint met sijn gespannen boogh,

 

By wijlen of het stont, by wijlen of het vloogh,

 

By wijlen of het schoot: sijn moeder daer beneven,

 

Die scheen een brandigh hert aen hem te willen geven.

 

De mey stont op een mast, als op een hooge stam,

 

Soo dat haer groene top tot aen haer venster quam.

 

De schilder van den Prins, die hadde seven weken

 

Rontom het hout gemaeckt veel soete minne-treken:

 

Hoe Foebus Dafne volght, hoe Pan de Nymfen jaeght,

 

En ander geestigh werck, dat aen de jeught behaeght.

 

Te midden in den boom daer stont een nette mande,

 

Vol aerdigh suycker-werck, als tot een offerhande

 

Voor Rhodope gewijt; en wat'er binnen lagh

 

Was na de kunst bereyt, soo geestigh als het magh.

 

Het decksel van den korf is wonder het gevlochten,

 

Met stricken na den eysch en wel-gevoeghde bochten,

 

Soo dat'et aen het oogh vertoond' een schoon gesicht,

 

En boven op het scheel daer stont een kleyn gedicht:

 

Ontfanght dit soet geschenck, o soetste van den lande,

 

Maer neemt des niet-te-min mijn gunstigh hert te pande,

 

Mijn hert daer in ick voel een stage minne-vonck;

 

De mey, en uwe jeught die maeckt my weder jonck.

 

De son doock in de zee, de nacht die quam gesegen,

 

De slaep heerst in het wout, en alle dieren swegen:

 

Maer schoon meest al het volck met al de sinnen rust,

 

Al wat'er vryen wil en heeft geen slapens lust.

 

Cassander laet de mey met haer verciersel bringen,

 

En t'wijl die wort geplant, soo liet hy geestigh singen,

 

Met kunstigh snaren-spel en alderley musijck;

 

Noyt beter mey-gesangh in al het gansche rijck.

 

Daer was een soete keel van duysent uyt-gelesen,

 

Die, mits haer nette stem, van yder wiert gepresen,

 

Die songh een wijl alleen, die songh een kluchtigh liet,

 

Dat aen een ouden man een jonge vrijster riet:

O schoonste, die men vinden magh,

O glans van onse landen!

Al ben ick koelder als ick plagh,

Ghy doet mijn herte branden.

Al is de winter sonder kruyt,
Noch schiet'er wel een bloempjen uyt.

't Is waer, ghy zijt in volle jeught,

En ick van oude jaren;

Maer noyt en is men sonder vreught,

Daer twee gelieven paren.

Twee herten eens in rechte min,
Dat brenght gewisse vrientschap in.

Wat vrijsters zijnder beter aen

Als die een out man trouwen?

Haer sin die wort in all's gedaen,

En 't zijn de liefste vrouwen.

Waer jeught en wijsheyt t' samen paert,
Daer heeft de trou haer rechten aert.

Een jongelingh is bijster wilt,

Hy kan schier nimmer rusten:

Sijn weeligh hert is noyt gestilt,

En helt tot nieuwe lusten.

't Is selsaem, wat een grilligh bloet
In jongh en domme sinnen doet;

Maer die sijn rijpe jaren heeft,

En gaet niet elders mallen:

De liefste krijght al wat hy heeft,

Hy doet haer wel-gevallen.

Een paert dat nu is grijs van hayr,
En heeft van hollen geen gevaer.

Gebreeckt'er aen een out man iet,

Vermits sijn swacke leden,

Hy schenckt, hy koopt, hy looft, hy biet,

Hy voeght hem na de reden;

De liefd' heeft staêgh een open hant,
Dat is den aert van reynen brant.

Ghy dan, o schoonste die men vint,

Veracht geen oude jaren;

Al draeghje niet geduerigh kint,

Ghy sult te beter varen:

Het lant by wijlen eens gebraeckt,
Wort by den lant-man niet gelaeckt.

 

Na dat de sanger sweegh soo liet Cassander spelen,

 

En weder overhant vernam men soete kelen.

 

Doch Cnemon daer ontrent die sagh den handel aen,

 

Tot sijn beroerde geest in hem begon te slaen.

[p. 299]

 

Hy is uyt enckel spijt ter zijden af-geweken,

 

Hy dicht een tegen-liet en vry met harde streken;

 

Het is hem ziel-verdriet, dat hem een grijsen baert

 

Ontrent de jonckheyt voeght, en wenscht te zijn gepaert.

 

Dies wat men seggen kan tot na-deel van de jaren,

 

En wat'er omme-gaet als oude lieden paren,

 

Druckt hy ten nausten uyt, en brenght'et aen den dagh,

 

Soo schamper als hy kan, soo vinnigh als hy magh:

Wat magh den drogert over-gaen?

Wat maelt hem in de sinnen?

Sijn jeught en vreught die heeft gedaen,

En noch soo wil hy minnen.

Vrient, daer sich toont een grijsen baert,
En heeft het vryen geenen aert.

Een vonckje levens, sonder meer,

Dat speelt u in de leden:

Ick weet uw kracht is wonder teer,

Hy stelt u doch te vreden.

Een kaers die in de pijpe brant,
En was noyt aerdigh minne-pant.

Om 't weynigh koren dat u rest,

Wilt ghy een meulen bouwen:

Blijft dieje zijt, 't is alderbest,

En laet de jonckheyt trouwen.

Geen mens dient out wanneer hy vrijt,
Dat spel vereyscht een soeter tijt.

Het minnen is maer voor de jeught,

Die past het geestigh mallen;

Ghy, laet de jonckheyt hare vreught,

Van u en wil 't niet vallen.

Het hof en raet-huys, lieve vrient,
Is recht dat oude lieden dient.

Een out soldaet en voeght niet wel,

Hy mocht al beter rusten:

En min soo dient gerimpelt vel

Voor groene maeghde-lusten.

De minne-god gelijckt een kint,
Het dient oock jonck al wat'er mint.

Een dorre steel heeft niet gemeens

Met versch ontloken rosen:

Al schijnt de son des winters eens,

't En zijn maer korte posen.

Als iemant op sijn laersen pist,
't Is tijt dat hy sijn boeltjen mist.

 

Het schimpliet trof den man; hy woud'et wederleggen,

 

Maer daer is geen gehoor al meynt hy veel te seggen;

 

Noch riep hy Cnemon toe: ‘hoe vinnigh datje zijt,

 

Dit is een ware spreuck bevestight van den tijt:

 

En wilt den naem van arm noyt aen de lieden geven

 

Die niemant schuldigh zijn en rustigh konnen leven:

 

Geeft oock den naem van out noit aen een wacker man,

 

Die, schoon hy jaren heeft, sijn leden reppen kan.

 

De jeught is maer een vlam in haesten op geresen,

 

Die licht tot assen wert, en krijght een ander wesen,

 

Gelijck een stoppel-vyer.’ Eer dat hy vorder sprack,

 

Soo rees'er heesch geschal, dat hem de reden brack.

 

Want als de loose gast sijn deuntjen had gesongen,

 

Soo wert de goede man gegeesselt van de tongen,

 

Bespot van al het volck, belachen van de jeught,

 

En stracx wert hem de geest verlaten van de vreught.

 

En na soo wrange gal op hem was uyt-gespogen,

 

Soo wort hy metter daet als binnen hem getogen;

 

Een schilt-pad aen-geraeckt, als sy verreysen wil,

 

Die kruypt dan in haer schelp, en hout haer gangen stil.

 

Hy stont een wijl en keeck, als met de doot bevangen,

 

En voeld' in sijn gemoet verdriet en harde prangen.

 

Hy gaet ten lesten heen en raetslaeght langen tijt,

 

Of hem de jonge maeght oock verder dient gevrijt.

 

Doch naer hy met bescheyt sijn kracht heeft overwogen,

 

En wat in dit geval sijn schouders dragen mogen,

 

Soo quam sijn droef gemoet ten lesten tot besluyt,

 

En berst met herten-leet in dese woorden uyt:

 

‘O waer ick nu ter tijt, gelijck ick plagh te wesen,

 

Doen my de soetste jeught en alle vrouwen presen,

 

Doen ick was aengenaem alwaer ick immer quam,

 

En dat een Nymphe selfs in my vermake nam;

 

Soo mocht ick dese roos tot mijnen troost genaken,

 

En mijn bedroefde ziel in haren glans vermaken:

 

Maer dat en is niet meer, mijn jeught die is gedaen,

 

En is gelijck een damp in haesten wegh-gegaen.

 

Wat sal ick nu ter tijt met spel en liefde moeyen?

 

Dat laet ick gasten doen die noch in krachten groeyen.

 

Och! als ick maer en sie op desen grijsen baert,

 

Dan acht ick my onnut om meer te zijn gepaert.

 

Hoe strijdigh is de mensch oock in sijn eygen sinnen!

 

Hy siet wat hem misstaet, maer kan het niet verwinnen;

 

Hy siet wat reden eyst, en wat de tucht gebiet,

 

Maer schoon of hy het weet, hy doet'et echter niet.

 

My is genoegh bekent wat ick behoor te weten,

 

Noch kan ick even-wel het mallen niet vergeten:

 

Ick hou dat my voortaen geen jonge vrou en past,

 

Noch blijf ick aen het werck met al de sinnen vast.

 

Ick male sonder rust, onseker wat te maken:

 

Dan wil ick van haer zijn, en dan tot haer genaken;

 

Ick sta met dit gemoet geduerigh in verschil,

 

'k En weet niet wie ick ben, of waer ick henen wil.

[p. 300]

 

Wanneer de jaren gaen, en dat de krachten wijcken,

 

Soo kan geen liefde meer aen eenigh mensch gelijcken;

 

Want daer een out gesel doet jonge lieden werck,

 

Daer wort hy van het bed gedragen na de kerck.

 

Nu vaert wel, losse drift van mijn verdwaelde sinnen,

 

Vaert wel verdrietigh mal, en dit ontijdigh minnen,

 

Vaert wel, o leste stuyp van dit ellendigh vleysch!

 

Ick wil van nu voortaen gaen leven na den eysch;

 

Gaen leven na den aert van mijn verloope jaren,

 

Die my schier even-staêgh haer swackheyt openbaren,

 

My seggen wat ick ben, en wat ick wesen sal,

 

En dreygen desen romp als met een stagen val.

 

Ick sie dit kranck gestel, en mijn verswackte leden

 

Staen van de bleecke doot in haest te zijn bestreden,

 

En noch gevoel ick brant. Ey, wat een selsaem werck!

 

Mijn lijf is wonder swack, mijn vleesch geweldigh sterck.

 

Maer schoon ick heden schijn in goeden stant te wesen,

 

Kan niet de minste koorts, in haeste op-geresen,

 

Kan niet een ander quael my storten in het bed,

 

En door een kleynen stoot my doen een groot belet?

 

En als mijn echte deel haer recht niet sou genieten,

 

Sal ick dan niet terstont een vrou-bedrieger hieten?

 

Ach! soo dat ongeval my eens te deele viel,

 

Ick waer op eenen nacht een lichaem sonder ziel.

 

'k En wou, na dit verwijt, geen uur op aerde leven,

 

Maer sou my tot de doot gewillig over-geven;

 

En sijgen in het graf: en tot een kort besluyt,

 

Ick blies in haren arm mijn droevigh leven uyt.

 

Ick laet dan, jonge bloem, ick laet uw schoonheyt blijven,

 

Maer sal my lijcke-wel uw vrient en dienaer schrijven,

 

Uw vrient en dienaer zijn, en hier en over-al,

 

Soo langh in dese borst een adem spelen sal.

 

Het is een grooter helt, die sijn vervoerde sinnen

 

Kan houden onder dwangh, en krachtigh overwinnen,

 

Als die een machtigh slot of heir kan neder-slaen;

 

De deught en wijsheyt selfs en kan niet hooger gaen.

 

O ghy, die desen romp te samen hebt gebonden,

 

En doen het u beviel op aerden hebt gesonden,

 

Ick danck u voor den tijt aen my wel eer verleent,

 

Ach! die is wegh-gegaen, eer ick'et had gemeent.

 

Ick hebbe nu geleeft tot aen de tsestigh jaren,

 

Al schier gelijck een droom in haesten wegh-gevaren,

 

Mijn baert is wit-gepluckt, mijn hair ten vollen grijs:

 

Ghy, die my jaren gaeft, maeckt oock mijn sinnen wijs!

 

Bevrijt mijn grilligh hert van dit ontijdigh mallen,

 

En laet geen dorren halm in groene lusten vallen;

 

Laet my niet metten geest in dit gestaêgh verschil,

 

Maer ghy, die neemt de daet, beneemt my oock den wil!’

 

Hy bad na dit geval, en wenschte menigh-werven,

 

Dat wat na vrouwen treckt in hem nu mocht versterven,

 

Dat wat een man gelijckt mocht leggen sonder kracht,

 

Vermits hy sich ontseyt de vreughde van de nacht.

 

En t'wijl om dit gepeys sijn droeve sinnen sweven,

 

Soo kreegh hy als een walgh van al sijn vorigh leven:

 

Soo dat hy alle vreught en jonge lieden schout,

 

En stelt hem in den staet om noyt te zijn getrout.

 

En om niet wederom in dit gewoel te raken,

 

Soo deed' hy seker liet op desen handel maken,

 

Dat quam hem op de tongh en gingh hem uyt den mont,

 

Soo ras hy binnen hem sijn geest onrustigh vont:

O God, sal ick noch langer klagen?

Sal ick noch langer treurigh zijn,

Vermits een bitter-soet fenijn

Komt aen mijn hert geduerigh knagen?

O neen, mijn God, o Schepper, neen;

O God, besit mijn hert alleen!

Ick heb aen schepsels deel gelaten,

Van dat aen God, ons hooghste goet,

Mijn ziel voor eeuwigh geven moet;

Maer nu wil ick de werelt haten,

En worden met den Schepper een,

O God, besit mijn hert alleen!

Al wat de jeught heeft konnen geven,

Al wat de wereld blijtschap hiet,

Al wat het vleys voor lusten biet,

En past niet op mijn vorder leven;

In u is troost en elders geen,

O God, besit mijn hert alleen!

Al wat ick immer heb genoten

Van dat het vlees te voorschijn bracht,

Of dat mijn ydel hert bedacht,

Is als een stroom voor-by geschoten,

Soo dat ick nu mijn vreught beween;

O God, besit mijn hert alleen!

In ieder mensch plach iet te wesen,

Daer op dat hy sijn herte set,

En sijn verstompte sinnen wet;

O Heer, weest dit in my na desen,

En maeckt ons uwen geest gemeen;

O God, besit mijn hert alleen!

Wat kan voortaen mijn geest vermaken?

Voor my, 'k en acht geen lusten meer;

Weest ghy alleen mijn blijtschap, Heer!

[p. 301]

Laet uwen troost mijn ziel genaken

En sijgen tot mijn innigh been; -

O God, besit mijn hert alleen!

Mijn hayr, nu grijs van lange jaren,

Dat klopt als staêgh aen mijn gemoet,

En spreeckt als tot mijn innigh bloet:

Laet vreught en lust en jonckheyt varen,

Al dat en hadje maer te leen; -

O God, besit mijn hert alleen!

Het recht vermaeck en lustigh wesen,

Dat is tot uwe rechter-hant,

Geen mensch die elders ruste vant;

Want al die vleesch en werelt presen,

Zijn wegh-verslingert als een steen;

O God, besit mijn hert alleen!

Aen u wil ick mijn korte dagen,

Aen u wil ick mijn lesten tijt,

Aen u wil ick, in ware vlijt,

Mijn ziel en lichaem over-dragen;

En, mits ick dit van herten meen,

O God, besit mijn hert alleen!

 

Daer was doen op het rijck een heete lucht geresen,

 

En Rhodope die socht alleen te mogen wesen;

 

Sy wou met haer gemoet gaen treden in beraet,

 

Wat dat haer nu te doen en wie te kiesen staet.

 

Haer vader had een slot aen Thebes veer gelegen¹⁾,

 

Daer toe was haer gemoet op desen tijt genegen;

 

Sy dan met haer gevolgh begeeft haer op de reys,

 

Maer hout haer besich hert geduerigh in gepeys.

 

Daer was een frissche beeck die, uyt den Nijl gesproten,

 

Quam nevens 't ridder-huis tot inden hof geschoten;

 

Hier was haer vaders lust, hier toeft hy menigh vrient,

 

En hier door wert de stadt en menigh huys gedient.

 

Een tack van dese vliet, die quam met koele stroomen

 

Geslingert door het lant, tot midden in de boomen;

 

Hier gaet de jonge maeght haer setten in het groen,

 

En liet haer opper-kleet van hare leden doen.

 

Sy maeckt haer voeten bloot, en stelt haer om te baden,

 

Maer dieper in te gaen en vontse niet geraden:

 

En t'wijl haer kamer-meyt haer teere leden wast,

 

Siet daer een adelaer die na haer schoenen tast.

 

En of haer maeghden slaen, en op den vogel kijven,

 

En soecken met gebaer den arent wegh te drijven;

 

Noch grijpt hy verder toe en, met een snellen vlucht,

 

Soo swiert hy met den roof tot boven in de lucht.

 

Sy (om dit vreemt geval in haren geest verbolgen)

 

Sent stracx haer knechten uyt, en laet den arent volgen;

 

Maer siet, de vogel sweeft vry hooger als hy plagh,

 

Tot dat geen menschen oogh hem meer bereycken magh:

 

Hoe ver de jongers gaen met onvermoeyde gangen,

 

Sy keeren wederom en hebben niet gevangen,

 

Het dier dat is gegaen. Wat kander niet geschiên!

 

Men kan, alwaer men soeckt, geen schoen of arent sien.

 

Als Rhodope verstont den uyt-gangh deser saken,

 

En datse niet en kan tot haren schoen geraken;

 

Soo stelts' uyt haren sin het selsaem ongeval,

 

En denckt dat sy wel haest een ander maken sal.

 

De vogel onder-dies is hooger op-gevlogen,

 

En even met den buyt een verren wegh getogen,

 

Tot hy ten lesten quam te Memphis in de stadt,

 

Alwaer de Koningh selfs gelijck als rechter sat²⁾.

 

(Het was een out gebruyck, dat, als de Vorsten quamen

 

En van den burger-twist, als rechters, kennis namen,

 

Dan niet in eenigh huys, maer in het open velt

 

Het oordeel wert geraemt, en 't vonnis in-gestelt).

 

Als hier de vogel quam, soo gingh hy lager dalen,

 

En bleef een wijle tijts ontrent de vierschaer dwalen,

 

Nu gins dan wederom, nu ras dan weder stil,

 

En niet een mensch en weet waer dit al henen wil.

 

Ten lesten, soo het scheen, nu moede van te mallen,

 

Soo laet hy sijnen roof van boven neder-vallen,

 

Maer sonder iemants leet, en buyten alle noot;

 

Want siet, den Koningh selfs ontfingh hem in den schoot!

 

Stracx siet men al het volck tot haren Vorst genaken,

 

Nieus-gierigh om te sien de gronden deser saken,

 

Nieus-gierigh om te sien wat dat de vogel brenght,

 

En wat soo gragen dier aen haren Koningh schenckt.

 

Een raets-heer, by den Prins dien eygen tijt geseten,

 

Is wonder seer begaen om dit geheym te weten:

 

En mits hy schemer-ooght, soo greep hy sijnen bril,

 

En socht met grooten ernst wat dit beduyden wil;

 

Doch eer hy recht bekent wat neder is gekomen,

 

Soo was de goede man als buyten hem genomen,

 

Dies riep hy overluyt met op-getogen sin:

 

‘Mijn heeren, let'er op, dit heeft een wonder in!

 

De Koningh tast het aen, dat neder is gesegen,

 

Om recht te mogen sien wat hem daer is gekregen:

 

En als hy dit geschenck met hant en vingers raeckt,

 

Soo is 't een vrouwenschoen wel aerdigh toe-gemaeckt:

 

Een schoen aen alle kant geschildert met de naelde,

 

Waer op de jonge Vorst stont langen tijt en maelde;

 

Hy siet'er zijde-werck en dun-getogen gout,

 

Dat hem een ruyme wijl de sinnen besich hout:

 

Hy siet'er boven in, hy siet'er schoone boomen,

 

Hy siet'er, soo het schijnt, het roeren van de stroomen,

1) De stadt Thebae lagh op een arm van de rivier de Nijl genaemt, als noch by de oude lant-kaerten van AEgypten te sien is.

2) Memphis was eertijts de hooft-stadt van AEgypten, nu Cajro genaemt.

[p. 302]

Hy siet'er in 't verschiet verheven rotsen staen,

Die sijgen in de lucht, en tot den hemel gaen.

Maer als hy naderhant, met wel-bedachte reden,
Het aerdigh meester-stuck wat nader gaet ontleden,

Vernam hy dat het werck niet in het wilt en sweest,

Maer dat'et sijn bescheyt en diepe gronden heeft.

Want als hy eerst den rant gaet nader overmercken,
Hy siet'er harten op, hy siet'er wilde vercken,

Hy siet'er jacht getuygh, hy siet'er op een ry

Veel bracken na den eysch en felle doggen by:

Hy siet in grooten ernst, hy siet Diana volgen,
Die roept, gelijck het schijnt, en toont haer als verbolgen,

Om dat het maeghde-rot niet rasser aen en koomt,

En voor een vinnigh swijn en sijne tanden schroomt.

Dit stuck wert van den Vorst met hoogen lof gepresen,
Hy meynt sich in het bosch of op het velt te wesen,

En dat vermits de jacht, door soo een aerdigh beelt,

Hem door het gansche breyn en al de sinnen speelt.

Maer als het opper-deel by hem wort overwogen,
Soo wort sijn grage ziel als buyten hem getogen;

Hy siet aen d'eene kant, hoe sich Diana wast,

En hoe het maeghde-rot op hare diensten past:

Hy siet de Nymphen selfs tot aen haer naeckte lijven,
Hy siet de jacht-Godin met schoone doecken wrijven;

Hy siet'er, en hy schrickt, uyt vreese van gevaer,

En voelt hem even soo, of hy Acteon waer.

Maer als hy keert het werck om alle dingh te weten,
Soo vint hy Cadmus neef, die leyt daer al verbeten,

Hy siet Melampus staen sijn alderliefsten hont,

Die sit hem op het lijf en bijt hem in den mont.

De droeve jongelingh die schijnt hem aen te spreken,
Maer vint dat sijne stem sijn knechten is ontleken:

Hy siet Diana staen, die toont haer als verblijt,

Om dats' in sijn verdriet magh koelen hare spijt.

Hy siet ter sijden af haer blijde Nymphen danssen,
Hy siet haer al gelijck geciert met groene kranssen,

Om dat hy was gevelt, en niet meer sien en magh,

Die met een dertel oogh haer naeckte leden sagh.

De Vorst op dit gesicht die voelt sijn geest verrucken,
Hy siet aen alle kant, hy let op alle stucken,

Hy let oock op het lint, dat in het schoentjen stack,

En hoe een kleyn gedicht als tot den leser sprack:

Laet geen oogh te verre schieten,

Want het kan tot quaet gediên:

Watje niet en mooght genieten,

Dat en hebje niet te sien.

De letter was geciert met wonder schoone swieren;
Met selsaem bosch-gespuys, en onbekende dieren;

Met Nymphen hant aen hant, met Satyrs aen den rey,

En, waer een ploye viel, een peerel tusschen bey.

Het schrift dus af-gemaelt en konde niemant lesen,
Of 't lint moest op den schoen eerst vast gebonden wesen:

[p. 303]

 

Maer als na rechten eysch het leer was toe-gedaen,

 

Dan sagh men op een ry de schoone letter staen.

 

De Vorst in dit gesicht en weet niet wat te peysen,

 

Hy voelt sijn gansche ziel door al AEgypten reysen;

 

En soecken na de maeght, die met soo netten hant

 

De werelt heeft vereert met soo een edel pant.

 

Ten lesten vanght hy aen in sijn gemoet te spreken:

 

Want hant heeft dit gemaeckt? wat vinger dit gesteken?

 

Wat voor een snege ziel heeft dese vont bedacht?

 

En op soo kleynen plaets soo grooten stuck gewracht?

 

Hy, die maer eens ontdeckt de klauwen van de leeuwen,

 

Al siet hy schoon het dier niet voor hem sitten schreeuwen,

 

Bevint noch evenwel, oock uyt het minste lit,

 

Wat voor een grousaem beest dat in de ruyghte sit.

 

Ick houde dat het lijf, aen dese ziel gegeven,

 

Daer soo een edel hert gewoon is in te leven,

 

Moet ja een schepsel zijn soo boven-maten schoon,

 

Dat ick het waerdigh acht een Koninghlicke kroon.

 

Hier op speelt hem de geest, en kan men niet versaden,

 

Alleen is hy beducht en wonder seer beladen,

 

Waer sy te vinden is, en waerse wonen magh,

 

Die, sonder haer te sien, in hem versegelt lagh.

 

Hy sent gesanten af, die uyt geheel AEgypten

 

En al het naeste lant de netste vrijsters kipten;

 

Op dat hy vinden mocht, dat hy van herten socht;

 

Als hem het maeghde-rot sou wesen t'huys gebrocht,

 

De jager van den Vorst die wort'er toe-gekoren,

 

Om door een sneegh beleyt de sake na te sporen:

 

En mits hy door het rijck nu langh gereden had,

 

Soo quam hy op het lest te Theben in de stad.

 

De meester van het huys, daer in hy was getogen,

 

Onthaelt den hovelingh met alle sijn vermogen,

 

Hy voeght sich nevens hem, al waer hy immer gingh,

 

Hy leyt hem over-al, en toont hem alle dingh.

 

En t'wijl hy sagh de stad in haer volkome leden,

 

Soo quam hy voor het huys van Rhodope getreden;

 

Daer vont hy dat de deur met rosen was geciert,

 

En dat'er groen gewas om al de vensters swiert:

 

Daer vont hy dat de stoep met meyen is besteken,

 

En ick en weet niet wat vol soete minne-treken,

 

Daer vont hy bloem-gewas aen alle kant gegoyt,

 

En oock de straten selfs met rosen over-stroyt.

 

Als dit Archites merckt, soo vraeght hy, wat de kruyden

 

En wat daer voor de deur het stroysel wou beduyden:

 

De waert op dit versoeck versweegh den joncker niet,

 

Maer seyt in ronde tael al wat'er is geschiet.

 

Hy seyt dat Rhodope heeft seven jonge-lieden

 

Die al in grooten ernst haer trouwe komen bieden,

 

En dat'er volle macht de vrijsters is gejont,

 

Te kiesen uyt den hoop die haer te sinne stont.

 

Hy seyt hoe dat de jeught, als met de gansche leden,

 

Heeft wonder hart geswetst, en onder een gestreden;

 

En dat noch yder doet wat hy bedencken kan,

 

Om door getrouwen dienst te werden haren man.

 

Hy seyt dat onder dies by al de jonge luyden

 

Haer deure wert bestroyt met vers-gepluckte kruyden,

 

En dat haer gansche stoep met rosen was gekroont,

 

Vermits een yder hoopt van haer te zijn geloont.

 

Archites kan sijn hert niet langer wederhouwen,

 

Hy seyt, het waer hem eer de vrijster aen te schouwen,

 

Hy seyt noch boven dat, indien het magh geschiên,

 

Dat hy de juffer wenscht oock heden eens te sien.

 

De waert, niet onbewust hoe vry sy plagh te leven,

 

Heeft stracx den vollen loop aen dit versoeck gegeven:

 

Hy sent een dienaer uyt, die bootschapt aen de maeght

 

Dat haer besoeck genaeckt, indien het haer behaeght.

 

Sy, vry, gelijckse plagh, en sonder iet te schromen,

 

Laet op den staenden voet Archites binnen komen,

 

Sy biet hem goeden dagh, sy toont hem bly gelaet,

 

Niet sparigh van de kunst of van een soeten praet.

 

Hy, op dit goet begin, wat nader in-getreden,

 

Besiet de jonge maeght, besiet haer frissche leden,

 

Besiet haer wacker oogh, besiet haer rooden mont,

 

En hoe dat alle dingh haer wel en geestigh stont.

 

In al dit schiep de man een wonder groot behagen,

 

En heeft daerom het oogh noch verder om-geslagen,

 

Hy siet benevens haer een raem gespannen staen,

 

Daer seker aerdigh werck was onlanghs opgedaen.

 

Hy let waer heen het streckt en, sonder meer te vragen,

 

Hy siet een open velt, hy siet Diana jagen,

 

Hy siet een eensaem wout, daer op Actaeon stont,

 

Juyst doen hy in de beeck de naeckte Nymphen vont.

 

Maer hoe de jongelingh wert in het lijf gebeten,

 

En van sijn honden selfs als wilt-braet op gegeten,

 

Daer van is maer alleen een rauwe schets gemaeckt,

 

Met gout niet overkleet, van sijde niet geraeckt.

 

De joncker niet-te-min, die kan genoeghsaem mercken,

 

Dat aen het edel stuck noch vorder is te wercken:

 

Dies na dat hem de man een weynigh heeft bedocht,

 

Soo vint hy metter daet, dat hy nu lange socht:

 

Hy denckt dat ja, de schoen by sijnen Prins gevonden,

 

En die hem uyt de lucht is selsaem toe-gesonden,

 

Is even dus gewrocht, en dat het waerde pant

 

Komt van gelijcke kunst, en al van eender hant.

 

Hy wil na dat gesicht niet meer in twijffel hangen,

 

Hy roept een trouwen knecht, en laet het schoentjen langen,

 

En siet, die nu het werck en dan de schoen bekeeck,

 

En vont noyt eenigh ey, dat soo een ey geleeck.

 

Hier op was 't, dat de man hem na de jonckvrou wende,

 

En toont het aerdigh stuck, en vraeght of sy het kende;

 

Sy antwoort: ‘edel heer, wiens kan dit maecksel zijn?

 

Als ick het lestmael sagh, doen was het schoentje mijn.

 

't Is hier in huys gewrocht, en over weynigh dagen

 

Door seker ongeval uyt mijnen hof gedragen;

[p. 304]

 

En op dat u het stuck magh werden openbaer,

 

Komt, oordeelt met bescheyt, hier is het weder-paer.

 

De schoen, die ghy vertoont, daer heb ick op gesteken,

 

Hoe dat de jacht-Godin haer is gewoon te wreken,

 

Wanneer een dertel oogh haer lijf genaken derft,

 

En hier uyt rees de feyl waerom Actaeon sterft.

 

De schoen dien ick behiel, daer op heb ick getogen

 

Hoe Phoebus in de min van Daphne wert bedrogen;

 

Want t'wijl hy na de maeght met grage vingers tast,

 

Soo grijpt hy anders niet als slechts een groenen bast,

 

Een nieu-gewassen hout, en tacken van laurieren,

 

Bequamer om een hooft, als om een bed te cieren:

 

Met dit en ander werck, dat jonge lieden raeckt,

 

Heb ick het gansche stuck ten vollen op-gemaeckt.’

 

Als dit Archites hoort van Rhodope verhalen,

 

Soo laet hy sijn gesicht een weynigh verder dwalen,

 

En t'wijl hy slaet het oogh ontrent het aerdigh lint,

 

Soo is 't dat hy dit vaers daer op geschreven vint:

Vryers, wilt geen maeght verrassen,

In de stadt, noch op het velt;

Kracht en kan geen minnaer passen,

Hier dient liefde, geen gewelt.

 

De man die stont en keeck, onseker wat te spreken,

 

Hy siet'er schoone kunst, hy siet'er soete treken;

 

Hy siet in sijn gemoet, hy weeght het vreemt geval,

 

En denckt wat van de maeght ten lesten worden sal.

 

Hier op begon hy dus: ‘Wat sal ick langer peysen?

 

Sy, wiens dit schoentjen is, die moet na Memphis reysen;

 

Na Memphis, daer de Vorst van hoogh-geduchte macht

 

Niet my of mijn gevolg, maer uwe schoonheyt wacht.’

 

‘Na Memphis? sey de maeght, wat heb ick doch bedreven,

 

Dat ick hier niet en magh in vrede blijven leven?

 

Ick ben van stillen aert, en geensins hoofsgesint,

 

Ick ben oock boven dat mijns vaders eenigh kint.

 

Wilt ghy het weder-paer van dit borduersel hebben,

 

Of eenigh schoonder werck van mijn gestickte webben;

 

Het is voor uwen Vorst al wat ick aerdigh ken,

 

Laet my slechts maer alleen daer ick op heden ben.’

 

Archites wederom: ‘'k En wil geen moye dingen,

 

'k En meyn noyt jonge maeght haer ciersel af te dwingen:

 

Het is oock, frissche blom! om geen borduerde schoen,

 

Het is den grooten Vorst om u alleen te doen.

 

Ghy, wat ick bidden magh, en wilt toch geensins schromen:

 

Al wat u selsaem schijnt, dat sal ten besten komen;

 

Gaet, seght uw vader aen dit wonderlick geval,

 

Ick weet dat hy het stuck niet tegen wesen sal.’

 

Eylaes! de jonge ziel die is geheel verslagen,

 

Haer tranen bersten uyt, en sy begon te klagen;

 

Haer vader komt'er by, en hoort den rechten gront,

 

En hoe dit selsaem stuck ontrent den Koningh stont.

 

Archites vordert werck, hy doet sijn paerden komen,

 

En heeft in sijn Caros de vrijster op-genomen,

 

Oock Alcon nevens haer en, naer een kort besluyt,

 

Soo tijt hy op de reys, en flucx ter poorten uyt.

 

Daer woelt de gansche stadt. De vryers boven allen,

 

Die komen met gedruys te samen aen-gevallen;

 

De krijghsman voren uyt, den degen in de vuyst,

 

Hy vraeght aen alle kant, waerom de maeght verhuyst.

 

Hy vraeght, wie sich vermeet de juffer aen te raken,

 

En door de gansche stadt soo veel gewoels te maken:

 

Hy dreyght met vollen mont, en met een sier gelaet,

 

Wie van de vrijster komt of na de vrijster gaet.

 

Maer als hy Rhodope sagh op den wagen setten,

 

En dat haer vader selfs het niet en kon beletten,

 

En dat veel hoofs gevolgh ontrent Archites stont,

 

En dat men overal des Koninghs wapen vont:

 

En dat een yder sweegh, en niet en dorste spreken,

 

En dat de rechters selfs, en al de machten weken;

 

Doen sloegh hem sijn gemoet tot aen sijn bange ziel,

 

Soo dat hy van het leet by na ter aerde viel.

 

Noch gaet het vryer-rot sich echter toe-bereyden,

 

Om met een grooten sleep haer uyt te mogen leyden:

 

Maer niemant van den hoop en weet'er in der daet,

 

Waer dit al henen wil, en wat'er omme-gaet.

 

Veel meinen dat de Vorst om haer heeft laten stueren,

 

Vermitsse kunstigh is en geestigh kan bordueren,

 

En dat de jonge Prins begeert een aerdigh pant,

 

Wiens roem sal mogen gaen door al het naeste lant.

 

Een tweede, dat de Vorst, vermits haer geestigh singen,

 

En datse was begaeft met duysent soete dingen,

 

Haer over-brengen liet in Memphis hoogh gebou,

 

Op dat hy van haer stem vermaeck genieten sou.

 

Een derde, dat de Prins haer wou vooghdesse maken

 

Van al het naelde-werck, van al het linne-laken,

 

Het zy van sijnen disch of van sijn eygen bedt,

 

Vermits dat Rhodope is uytermaten net.

 

Een yder seyt het sijn, en meest de jonge lieden;

 

Die meynen, schoon men siet dit vreemde stuck geschieden,

 

Dat even dit vertreck, en onverwacht geval,

 

Haer langh-verhoopte trou niet tegen wesen sal.

 

Dat ja (nadien de Vorst de kunste placht te loonen),

 

Hy meer als aen de maeght sijn gunste sal betoonen,

 

De reys van Rhodope hèm dienstigh wesen kan,

 

Die sy na desen tijt sal noemen haren man.

 

De raets-heer sweegh'er op, en liet de vryers woelen,

 

Vermits hy in sijn hert is anders van gevoelen;

 

Dies seyt hy op het lest: ‘Dees' hoop is enckel waen,

 

Hoort, vrienden, met een woort, de vrijster is gegaen!

 

Ghy moocht van heden af haer wel verloren schrijven,

 

Want komtse by den Prins, sy moet'er eeuwigh blijven;

 

Ick ken den jongen Vorst, hy is van desen aert,

 

Dat hy geen schoone vrou, of aerdigh linnen spaert.

[p. 305]

Haer stem sal aen den Vorst den lust niet konnen blussen,
Hy sal oock in den sangh haer soete lippen kussen:

En krijght hy eens den smaeck van soo gewenschten soen,

Wien is'et onbekent, wat hy sal willen doen?

Of komtse maer een reys des Koninghs bed besorgen,
Sy blijft'er voor gewis tot aen den lichten morgen;

En waerom meer geseyt? ey, voeght u na den tijt,

Want na dat ick'et sie, wy zijn het voordeel quijt.

Als ick nu raden mocht, wy souden ons bereyden,
Om sonder vreemt gebaer van haer te mogen scheyden;

Een die in stilheyt lijt een droevigh ongemack,

Versoet het bitter leet, en breeckt het lastigh pack.

Het hof dat heeft'et in, men moet'er onrecht dragen
Oock sonder tegenspraeck, en sonder yet te klagen,

Ja, met een danck-heb toe. En wie het anders doet,

Dien is noch onbekent, hoe dat hy leven moet.

Wanneer men hinder krijght, en niet en kan vermijden,
Dat moet men met gedult, en sonder morren lijden:

En waer een hooger macht ons voorstel tegen gaet,

Een plaester van gedult, dat is den besten raet.

Met dit en meer gesprecx soo korten sy de wegen,
En komen in het dal daer Memphis is gelegen:

Hier rent in aller ijl een looper voren uyt,

Die bootschapt aen den Prins de komste van de bruyt.

De Vorst, als hy haer sagh, en vont hem niet bedrogen,
Hy vont, dat sijn gemoet hem niet en had gelogen;

Hy sagh met herten-lust, hy sagh het aerdigh beelt,

Dat hem nu lange tijt door al de sinnen speelt.

Hy seyt, dat hy de maeght en haer volkomen wesen,
Inwendigh door gepeys, te voren had gelesen,

En dat hy nu ter tijt haer even soo bevont,

Als sy van eersten af in sijn gedachten stont.

O liefdes tuymel-geest, en vreemde minne-vlagen,
Die wat men noyt en sagh aen yemant doet behagen!

Hier gaet de regel los, die ons heeft wijs gemaeckt,

Dat niet als door het oogh ons herte wert geraeckt.

Doch als men Rhodope ontrent den Koningh leyde,
Soo gingh het even soo gelijck de raets-heer seyde;

De Vorst die nam haer aen en, uyt een gullen sin,

Noemt hyse sijn gemael, en waerde Koningin.

Maer als de dichter sagh sijn hoope wegh-genomen,
En dat hy nimmermeer sijn wensch en sal bekomen,

Doe sloegh sijn droef gemoet tot aen sijn diepste ziel,

Soo dat hy met den geest in dese klachten viel:

‘O doot, moordadigh spoock! besluyt mijn treurigh leven,
Daer is geen droever hert by niemant oyt beschreven

Als in dit lichaem woont, en in mijn boesem woelt;

Ach! noyt en heeft'er mensch soo diepen leet gevoelt.

Mijn hert smelt als een was, en al mijn binnekrachten
Die voel ick in den anghst, gelijck als snee, versmachten:

O Stycx! uw swarte poel en kent geen meerder pijn,

Als van sijn tweede ziel berooft te moeten zijn.

Hoe, sal de roode mont, die ick eens plagh te kussen,
Voortaen den heeten brant aen hoofsche jonckers blussen?

[p. 306]

 

Sal haer snee-witten arm, en rechte minne-bant,

 

My laten in den druck, en koelen vreemden brant?

 

Och, of'er nu een schors mijn aensicht wou bedecken,

 

Of dat'er quam een rots mijn leden overtrecken,

 

Soo waer ick hout of steen, en ick en voelde niet,

 

Wat droeven herten-leet my door de sinnen schiet.

 

Och, of ick als een wolf mocht in de bosschen huylen,

 

Of woelen als een beir ontrent de naere kuylen:

 

Och, of ick als een leeu mocht brullen in het velt,

 

Soo ware nu ter tijt mijn herte niet gequelt.

 

Of, soo ick even dan mijn smerte mocht gevoelen,

 

En dat geen duyster bosch mijn vlamme sou verkoelen,

 

Soo wild' ick mijn verdriet gaen wreken aen den Vorst,

 

En door sijn herten-leet gaen koelen mijnen dorst.

 

Maer ick wil in geen boom, of steen, of rots verkeeren,

 

'k En wil geen wreeden aert van felle beesten leeren:

 

Ick wil op dese borst met stage vuysten slaen,

 

Tot dat ick op het lest in tranen sal vergaen.

 

Tot dat ick op het lest mijn ziel kom uyt te gieten,

 

Die even als een beeck sal op der aerden vlieten;

 

Een beeck, vol bitter nat, die in het naeste dal

 

Den naem voor alle tijt van Cnemon houden sal.

 

En als een herders kint oyt daer sal komen spelen,

 

Of op een aerdigh riet een geestigh deuntjen quelen,

 

Dan sal de weder-klanck, verweckt door mijn geklagh,

 

Den naem van Rhodope staêgh brengen aen den dagh.

 

Dan sal den naesten bergh, uyt sijn verhole kuylen,

 

Beweenen mijn verlies, en gansch verdrietigh huylen:

 

Soo dat het gansche wout mijn droevigh ongeval,

 

Soo langh men liefde kent, geduerigh melden sal.

 

Maer ach, wat baet mijn druck? wat baet mijn anghstig klagen?

 

Wat is'et of ick treur mijn gansche leven-dagen?

 

Mijn leet staet vast geset, mijn lief die is gegaen,

 

Mijn ramp is sonder hulp, en blijft versegelt staen.

 

Och, die noyt hebben magh, dat al sijn geesten sochten,

 

Daer op sijn gansche ziel en al de sinnen wrochten,

 

Wat maeckt hy langer hier? wat doet hy in het vleys?

 

Hem is niet anders nut als slechts de leste reys.

 

Sijn rust is in het graf; want in het ydel leven

 

Daer wort hy, als een stroom, geduerigh om-gedreven;

 

Hy is gelijck een schip, dat sonder ancker drijft,

 

Dat staêgh geslingert wort, en noyt in rust en blijft.

 

Wel aen dan Cnemon, sterft!’ Hy wou noch vorder spreken,

 

Maer al het hoofs gevolgh, dat was alree geweken,

 

En Rhodope verplaetst. Doch wat haer is geschiet

 

Vermoet de jongelingh, maer hy en wect'et niet.

 

Daer stont het treurigh rot, verhart gelijck de steenen,

 

Een yder was bedroeft en niemant dorste weenen:

 

Maer dat hun meest verdroot en scheen een twede doot,

 

Niet één van al den hoop en wort ter feest genoot.