|
| |
| |
| |
Verhael, behelsende het trougeval van koningh Ulderick ter eenre, en Phryne Bocena harderinne, ter anderer zijde.
De Koningh Ulderick, vermits sijn rappe leden,
Was dickmael in het wout en buyten alle steden,
Was uyt sijn innigh hert een hater van de pracht,
En van de jonckheyt aen genegen tot de jacht.
Hy, op een schoonen dagh getreden aen der heyden,
Daer menigh Edelman den Prinsse quam geleyden,
Daelt van een schralen bergh in seker lustigh velt,
Daer vruchtbaer hout-gewas op reken is gestelt;
Daer, op een ander kant, een bosch van wilde boomen
Is sonder menschen hulp gewassen aen de stroomen,
En daer een klare beeck haer, met een snellen val,
Quam storten uyt de rots tot in het lage dal.
Hier stont de Koningh stil en sagh de kleyne keyen,
In 't hangen van den bergh, sich in het water spreyen;
Hy sagh een jonge maeght die hare schapen wies,
Terwijl de koele wint in hare vlechten blies:
Maer vlechten sonder kunst, niet door het vyer gedwongen,
Met poeyer niet bestroyt,, niet over een gewrongen;
Maer luchtigh uyter aert, gelijck Diana droegh,
Als sy het vluchtigh wilt uyt hare bossen joegh.
De Prins op dit gesicht quam vaerdigh aen-gereden;
Hy siet een jeughdigh lijf en wel-gemaeckte leden,
Hy siet een geestigh root, hy siet een aerdigh wit,
Hy siet een lustigh waes dat op haer wangen sit.
De Vorst in dit gesicht gevoelt sijn hert ontwaken,
Gevoelt in sijn gemoet een heymelick vermaken;
Maer onder dit gepeys het paert gaet sijnen tret,
En hy draeght in den geest het schoon gesichte met.
Doch eer hy op het velt soo verre was gereden,
Als iemant schieten kan met uyt-gestreckte leden,
Soo keert hy wederom en gaf hem op de baen,
Dien hy met groot vermaeck te voren heeft gegaen.
Maer hy noch even-wel en liet'et geensins blijcken,
Waerom hy uyt het dal niet schijnt te konnen wijcken;
Hy veynst dat hy vermaeck in 't klare water schiep,
En 't was de schoone maeght die hem daer henen riep.
De vrijster, als de Prins daer eerstmael was gekomen,
En had op 't hoofs gevolgh geen acht met al genomen;
Doch mits de groote sleep soo lang ontrent haer sweeft,
Soo is 't dat sy vertreckt en sich in huys begeeft.
De Vorst doet noch een keer te midden in de velden,
Terwijl hem in het breyn de nieuwe luymen quelden;
Maer daer op staet hy stil en staeckt sijn vorder reys,
En geeft hem na de stadt niet sonder na-gepeys.
De nacht koomt onder dies de velden over-trecken,
En met haer duyster kleet de gansche werelt decken;
Een yder gaet te bed en geeft hem tot de rust,
Alleen de jonge Vorst en heeft geen slapens lust.
Hy light gestaêgh en woelt, hy geeft hem op en neder,
Hy went hem om en om, hy keert hem gins en weder,
Hy roept ten lesten uyt: ‘Wat is'et dat my let,
En dat mijn anghstigh hert in dese prangen set?
Wat wil dit vreemt gepeys, en al dit selsaem woelen,
Dat my, 'k en weet niet wat, doet in de leden voelen?
Wat is'et voor een spoock dat my de sinnen quelt,
En mijn onrustigh hert in vreemde bochten stelt?
| |
| |
Hoe! sal een slechte maeght een Prinssen hert beroeren,
Een vorstelick gemoet met tochten omme-voeren?
Hoe! sal een harders kint my leggen in den sin?
Dat is voor mijn beroep, dat is te lagen min.
Geen schoonheyt van het hof, geen Prinsselicke zeden,
Geen uyt-gelesen glans, gekoren uyt de steden,
My oyt soo ver ontstack of tot haer liefde riet,
Dat ick om harent wil een ure slapens liet.
En schoon ick somtijts scheen in minnedrift gevallen,
't En was maer jonckheyts werck en niet als enkel mallen;
't En was geen diepe sucht, maer slechts een losse vlam,
Die in der haest verdween, en gingh gelijckse quam.
Ick vont in dit geval die my ten besten rieden;
Ick liet een dien ick wou in mijn vertreck ontbieden,
Die quam van stonden aen alleen op mijn bevel;
Dies vont ick noyt verdriet, maer enckel minne-spel.
Waerom dan sal ick nu hier op dus leggen malen?
Waerom en laet ick niet dit harders meysjen halen?
En vind' ick dan misschien vermaeck in haer gelaet,
Waerom en doe ick niet gelijck de minne raet?
Waerom en sal een Prins niet hebben dat vermogen,
Wanneer sijn jeughdigh hert in lusten is getogen?
Waerom niet boven al ontrent een slechte maeght?
Nu stilt u, mijn gemoet, en doet wat u behaeght!’
Hier op sweegh Ulderick en scheen te sullen rusten,
Om dat hy meynt te sien een uyt-komst sijner lusten;
Maer schoon hy door het bed sijn moede leden streckt,
Soo wort hy niet-te-min al weder op-geweckt.
‘Hoe! seyt hy, sal een Vorst, een harder van den lande,
Sich, om sijn geyle jeught, vermaken in de schande?
Sal ick een rechte duyf die in de velden leeft,
En die noch uyt het hof geen list gesogen heeft,
Sal ick een eerbaer hert in boose lusten trecken?
Sal ick een suyver lijf met vuyle dracht bevlecken?
Sal ick een harders kint, die hof en weelde vliet,
Gaen stellen buyten eer en rucken in verdriet?
Neen, dat is ongerijmt; God wil het niet gehengen,
Dat ick een reyne bloem ter schande soude brengen:
Sy is, na dat ick hoor, haer Vaders eenigh kint,
Aen wie de goede man sijn innigh herte bint.
Sal ick van dat vermaeck den huysman gaen berooven?
Neen seker, mijn gemoet, ick kan het niet gelooven.
Ick weet dat dit gepeys geen Prinssen oyt betaemt,
Dies schrick ick van de daet, en bender in beschaemt.
De Juffers van het hof die met gecierde rocken,
Die met een dertel oogh ons kriele sinnen locken,
Verdienen 't ongeluck dat ons haer wesen verght;
Maer dit onnosel dier en heeft my noyt geterght.
Het is hier uyt de stadt na 't eensaem velt geweken,
Het mijt, het dertel hof, en alle slimme streken;
Het is, gelijck ick weet, een duyve sonder gal,
Hoe kan ick dan bestaen dit schendigh ongeval!
Voorwaer ick ben beducht, soo ick met losse zinnen
Dees schennis ondernam, dit onheyl gingh beginnen,
| |
| |
Dat my, uyt Godes naem, sou worden aen-geseyt
De straffe, die wel eer op David is geleyt:
Ghy, die in uw gebiet hebt menigh duysent schapen,
Sult ghy, door slim beleyt, een eenigh lam begapen,
En slepen 't met bedrogh in uwen ruymen stal,
Daer stracx de suyvre wol haer glans verliesen sal?
Gewis ghy hebt verdient een harde doot te sterven,
En ghy en sult van God geen segen meer verwerven!
Dit hoor ick, na my dunckt, dit spreeckt mijn eygen hert,
Terwijl het door het vleesch met lust bestreden wert.
Van hier dan vuyl gepeys en alle quade lusten,
Laet mijn vermoede ziel, laet mijn gedachten rusten;
Een Prinsse, die het recht in sijnen boesem draeght,
En magh geen onrecht doen ontrent een rechte maeght.’
Hier op soo gaet de Vorst sich om te slapen stellen,
Maer sijn onrustigh hert dat komt hem weder quellen:
Hy voelt een bangen geest, hy voelt een grilligh bloet,
Geen slaep ontrent sijn oogh, geen stilt' in sijn gemoet.
‘Wel, dit's een wond're saeck! (dus gaet hy weder spreken)
Kan soo een beusel-mart eens Koninghs ruste breken?
Kan soo een los gesicht my brengen in gequel?
Voorwaer eens menschen hert, dat is een vreemt gestel.
Wy zijn (gelijck het schijnt) als goden op der aerden,
Maer seker onse vreught die is van kleynder waerden;
Al swemt ons weeligh hert gelijck in volle lust,
Ey, siet: de minste drift die maeckt'et ongerust!
Ja, schoon wy zijn verblijt en dat in volle leden,
Ons eygen herte selfs dat sal ons quellingh smeden;
Het wort, 'k en weet niet hoe, van binnen op-gevat
Met eenigh kleyn beslagh, en ick en weet niet wat.
Ellendigh' als wy zijn! een van de minste saken,
Die kan een grooten Vorst in all's verdrietigh maken.
Wel hoe het wesen magh, of wat'er sal geschiên,
Ick moet dit harders kint eens voor mijn oogen sien.’
Daer op, soo rijst de Vorst en roept sijn lijf-trawanten,
En twee, by hem vertrout, die sent hy als gesanten
Naer 't dal van Appelheym en Phares kleyn gebou,
Ten eynd' hy met de maeght naer Prage komen sou.
De bootschap is gedaen, de lantsman is gekomen,
En heeft sijn waerde pant Bocena mégenomen.
Sijn hert is niet verbaest, terwijl hy henen gaet,
Hy vreest geen harde straf, hy wacht geen hogen staet.
Wat is een goede ziel, een stil, een effen leven!
God heeft geen meerder schat op aerden oyt gegeven.
De mensch die hoop en vrees heeft onder hem geleyt,
My dunckt dat hy te recht geluckigh wert geseyt.
Als Phares en de maeght den Koningh quam genaken,
Sy slaet haer oogen neêr en krijght beschaemde kaken,
Hy buyght hem voor den Prins, niet als een Edelman,
Maer soo hem is geleert en als een Harder kan.
De Vorst die siet haer aen, hy voelt sijn hert bekoren,
Hy voelt sijn geest beroert, oock dieper als te voren;
Hy meynt dat hy in haer al vry wat anders siet,
Als dat men in het hof van edel bloet geniet.
Is 't niet een selsaem dingh? de Koningh is verslagen,
Hy scheen een Jongelingh die 't niet en dorste vragen.
Men hout van ouden tijt, dat liefd' en hoogh gesagh
Noyt in een eenigh hert te samen woonen magh
Ten lesten, na sijn volck te hebben doen vertrecken,
Soo gaet hy sijn gemoet aldus aen hem ontdecken:
‘Wel, seyt hy tot de man, wel, harder, lieve vrient,
Soo ick met dese maeght eens mochte zijn gedient,
Sout ghy tot mijn gerief de soete vrijster laten?
Het sal uw gansch geslacht en haer oock mogen baten.’
Hier mede sweegh de Vorst; want siet, terwijl hy sprack,
Soo voelt hy dat de maeght in hem een vyer ontstack.
De Lantsman, niet beschaemt om sijn belangh te seggen,
Die gaet met goet bescheyt den Prinsse weder-leggen.
Is 't niet een wond're saeck? de Koningh is bevreest,
En soo een ront gesel behout een vryen geest:
En schoon hy niet en weet van 't hof of hoofsche streken,
Noch heeft hy moets genoegh om voor een Vorst te spreken:
‘Met oorlof (seyt de man) dit is mijn eenigh kint,
Daer in dat mijn gemoet alleen vermaken vint;
't En weet (gelijck ghy siet) van stuypen ofte nijgen,
't En kan niet op sijn hoofs ter aerden neder zijgen,
't Is slecht en sonder ergh, ja ront gelijck een kloên,
Wat dienst kan soo een maeght aen Prins of Koningh doen?
Ghy hebt in dese stadt soo menigh duysent vrouwen,
Geleert oock vander jeught om Prinssen t'onderhouwen,
Kiest daer na uwen wensch al wien het u behaeght,
En laet my, machtigh Vorst, en laet my dese maeght!
Indien het anders gaet, ick weet het sal gebeuren,
Dat mijn ellendigh hert sal eeuwigh moeten treuren;
Want al de buerte seyt, en hout'et voor gewis,
Dat dese, die ghy siet, niet al mismaeckt en is:
En blijftse dan in 't hof, en wortse daer geslepen,
En leertse metter tijt (dat ghy noemt) hoofsche grepen,
Soo staetse voor gewis om eens te zijn verrast,
Of van een hoofschen vos, of van een slimmer gast.
En als haer beste pant sal wesen af-genomen,
Dan salse wederom tot haren vader komen,
Onteert, vuyl, ongesont, gewent tot slim bedrijf,
Voor eeuwigh onbequaem te zijn eens harders wijf.
Ick bidde wat ick magh, laet dese sake blijven,
En laet het harders kint haer vaders schapen drijven!’
Dit seyt de goede man vry met een droeve stem,
En knielde voor den Vorst, en Phryne nevens hem.
De Prins, terwijl hy hoort den goeden huysman spreken,
Voelt schier op yder woort sijn herte meer ontsteken;
En als hy op de maeght en haer gedaente let,
Bevint hy dat de lust haer noch al dieper set;
De tranen in haer oogh, de droefheyt in haer wesen,
Dat wort al van den Vorst met stillen mont gepresen:
| |
| |
Is 't niet een wonder stuck? hem dunckt dat haer gelaet,
Oock om de droefheyt selfs, haer des te soeter staet.
De liefd' is als de klim: sy weet'et al te grijpen,
Sy weet aen alle kant haer rancken in te nijpen,
Het zy een houte schut of wel een harde want,
Waer iet maer open is, daer hecht sich dese plant.
De Prins doet even soo, en sijn bekoorde sinnen
Die vinden over-al een oorsaeck om te minnen:
Wat dat hy aen haer siet, 't wort al tot goet geduyt,
En hierom spreeckt de Vorst sijn opset klaerder uyt:
‘Vrient (seyt hy) wilt den angst van uwe sinnen wenden,
Geen lincker van het hof en sal uw dochter schenden.
Hy die nu met u spreeckt is tot de maeght gesint,
En salder in versien dat haer geen ander mint.
Laet vry aen hem de sorgh, hy salse wel bewaren,
En ghy en uw geslacht en sult niet qualick varen;
Denckt vry dat u de kans nu wonder schoone dient,
't En is geen kleyne saeck een Koningh tot een vrient!
Gunt my dit waerde pant om nevens my te slapen,
Ghy sult haest meester zijn van duysent vette schapen,
Van weyen na den eysch, en landen voor den ploegh,
Voor u, voor uw gesin, voor al uw bloet genoegh:
Ja, voor het kleyn vertreck daer in ghy zijt geseten,
Sult ghy van nu voortaen in ruyme zalen eten.
Gaet, siet noch heden uyt naer eenigh schoon kasteel,
Het sal in korten zijn uw wettigh erref-deel.
Ghy kont u, soo ghy wilt, van stonden aen verrijcken,
Ten zy ghy nu ter tijt uw kansse wilt verkijcken.
Komt, eygent maer alleen de maeght aen mijnen schoot,
En ghy en wat u raeckt is nu te samen groot.’
Terwijl de Koningh sprack, in plaetse van verwerven,
Hy siet den ouden man, hy siet de maeght besterven;
Hy siet anghst in haer oogh en in haer gansch gelaet,
Hy siet dat sijn versoeck gansch buyten hope staet.
Hier op versloegh sijn hert en is geheel bewogen,
En wert van quade lust met krachten af-getogen;
Dies is hy tot de man wat naerder af-gegaen,
En nam hem byder hant, en sprack hem weder aen:
‘Ick sweere by de Kroon die God my geeft te dragen,
(Indien ick uw bedriegh, sijn hant die moet my plagen!)
Ick sweere, dat uw kint sal blijven in haer eer;
Ghy daerom, lieve vrient, en hebt geen vreese meer.
Ghy, doet na wijsen raet, het sal u wel gelucken,
Geen hant en sal de bloem van dese maeghdom plucken,
Als door een vasten bant van onbevleckte trou:
Sy sal geen by-sit zijn, maer wel een echte vrou.
Daer is een seker slot niet verre van der heyden,
Al waer een machtigh vee en uwe schapen weyden;
Hier woont een groote vrou, wel eer eens Prinssen wijf,
Die staêgh een hoofsche jeught heeft onder haer bedrijf;
Die wort daer op-gevoet en vlijtigh onderwesen,
En wie daer heeft gewoont wort over al gepresen;
Daer is de teere jeught van alle lagen vry,
Geen Joncker mag'er in, geen man en komt'er by.
Hier zal uw dochter zijn, ick salder haer bestellen,
Ghy, wilt u maer alleen in geene saken quellen:
Want naer een korten tijt sult ghy ten vollen sien,
Waer dit al henen wil en wat'er sal geschien.
Nu, gaet dan uwes weeghs, ick sal u doen geleyden,
Ick sal voor dese maeght een plaetse doen bereyden;
Vaert wel en zijt gegroet!’ Dit stilt de goede man,
Hy danckt hier van den Prins ten besten dat hy kan.
Hy neemt sijn dochter met, hy gaet met vrye treden,
Verlaet het prachtigh hof en geeft hem na beneden;
Maer t'wijl hy uyter stadt op sijne wegen gingh,
Soo vint hy nevens hem des Koninghs kamerlingh;
Die leyt haer in het Slot, gelijck het was bevolen,
Om buyten alle sorgh aldaer te zijn verholen;
Hy seyt haer sijnen last, en wat den Vorst behaeght,
En wat men voor onthael sal geven aen de maeght.
Wat kleet sy dragen moet, wat peerels haer geleken,
Wat steenen in het hair of in haer oir te steken,
Wat ketens om den hals, wat baggen op de mou,
Om eens te mogen zijn een Vorstelicke vrou.
Al wat Achates seyt is vlijtigh aen-genomen,
Dies gaet hy wederom van daer hy was gekomen:
Maer eer hy noch vertreckt, beveelt hy boven al,
Dat niet een eenigh man tot haer genaken sal.
Al dit sagh Phares aen, en gingh hem doen bereyden
Om van sijn waerde pant en uyt het Slot te scheyden;
En of hy schoon de maeght daer siet in goeden staet,
Hy weent noch even-wel om dat hy van haer gaet.
Bocena gaet terstont haer gansche tijt besteden
In 't voegen van het lijf, in 't rechten van de leden,
In 't stellen van den gangh; soo dat, in korter stont,
Men geene van den hoop soo heus en geestigh vont.
Me-vrouw die 't Slot bestiert doet op Bocena passen,
Doet veel met riekend nat haer gansche leden wassen,
Besproeyt haer alle daegh met reuck en edel kruyt,
En dit gaf aen de maeght al vry wat beter huyt.
Gelijck een wilde plant gewassen aen der heyden,
Daer niemant met den ploegh den gront en komt bereyden
Die niemant oyt en mist of van het wiet ontlast,
Is schrael, is ongesien, en van een rouwen bast;
Maer als een hovenier, aen wiese mocht behagen,
Haer gaet in alle vlijt in beter aerde dragen,
En kuystse van den mosch, verbuyghtse metter hant,
En vrijtse van den vorst en van den sonne-brant;
Dan komt het aerdigh kruyt vry schoonder op-geresen,
Het krijght een ander verv en toont een blyder wesen,
Het schiet een geestigh loof en vry al volder blad,
Als 't in het schrale zant en dorre beemden had.
Soo gaet'et met de maeght: sy, in het lant geboren,
Wort door het goet onthael vry schoonder als te voren:
| |
| |
Want na de jonge Vorst haer voor sijn liefste koos,
Ontloock haer gulle jeught gelijck een versche Roos.
Sy, in het Slot bewaert en in het huys gesloten,
Van hitte niet verbrant, van regen niet begoten,
Niet aen het lijf verhart van kou of schralen wint,
En is niet meer gestelt gelijck een harders kint.
Achates onder dies, tot Phryne wel genegen,
Beleyt het gansche stuck door wonder vreemde wegen;
Hy let op al haer doen, hy soeckt en ondervraeght
Hoe sich het harders kint ontrent de Juffers draeght.
En schoon hy al verneemt hoe ver sy is gekomen,
En dat haer eerste glans al vry heeft toe-genomen,
Noch wil hy geenderwijs haer brengen aen den dagh,
Voor dat men haer gelaet aen Vorsten toonen magh.
Hy kent des Prinssen hert en alle sijn manieren,
Hy siet waer hem de geest en al de sinnen swieren,
En mits hy oock den aert van onse Phryne weet,
Soo is 't dat hy den gront van al den handel meet;
Hy siet van heden af het eynde deser saken,
En hoe hy na den eysch den Prinsse moet genaken.
En mits hem boven al Bocena wel behaeght,
Soo stiert hy alle dingh ten goede van de maeght.
De Prins is onderwijl met lusten in-genomen,
Om sonder langh vertreck tot haer te mogen komen;
Maer schoon hy dat besluyt als met een vollen sin,
Achates even-wel die hout den Koningh in.
Hy pooght, met groot beleyt en met geheele krachten,
Te raden aen den Vorst een beter tijt te wachten,
En eerst te willen sien, om niet te zijn bespot,
Hoe dat sijn Harderin sal komen uytet Slot
Daer was op desen tijt een steeck-spel aen te rechten,
Daer viere tegen vier te samen souden vechten;
Hier toe soo wort den dagh van Koninghs weegh geleyt,
En al het Hof gesin dat wort'er toe bereyt.
Men recht tooneelen op, van waer de groote vrouwen
Het Ridderlick gevecht vermochten aen te schouwen;
En na dat op het stuck ten vollen is gelet,
Wort yder na het dient sijn plaetse daer geset.
Achates (die een wijl nu hadde voor-genomen,
Bocena tot een proef eens uyt te laten komen,
Ten eynd' hy weten mocht het oordeel van het hof,
Het zy tot haren smaet, het zy tot haren lof),
Die wil van haer gelaet de werelt hooren spreken,
En, soo het noodigh is, versetten haer gebreken;
En siet, tot dese proef gebruyckt hy dit geval,
En meynt dat hem de feest hier dienstigh wesen sal:
Hy seyt'et niet een mensch het geen hy wil beginnen,
Maer dat hy meynt te doen dat weeght hy met de sinnen;
Hy brenght haer in de stadt een wijle voor de feest,
Om dat hy voor bedrogh en slimme lagen vreest.
Maer als het Ridder-spel ten lesten quam te naken,
Soo laet hy na den eysch Bocena vaerdigh maken,
Hy schickt haer kleêren toe vol alderley cieraet,
En wat'er alderbest een edel Juffer staet.
Hy doet een schoon tooneel alleen voor haer bereyden,
En laetse door het volck by seven Ridders leyden,
Al geestigh uyt-gerust met eenderhande kleet,
Maer op een vreemde wijs en uytermaten breet.
Maer haer gewaet voor al geeft yder groot vernoegen,
Dan 't was niet op de wijs als doen de Juffers droegen;
Het scheen uytheems te zijn en van een verre kust,
En even dat verweckt een meerder oogen-lust.
Bocena wert gevolght van negen kamer-maeghden,
Die aen het gansche volck ten hoogsten wel behaeghden;
Maer sy bleef noch bedeckt tot datse boven quam,
En onder haer gevolgh de voorste plaetse nam.
Doen gaff' haer aensicht bloot met soo een aerdigh wesen
Dat yder meynt een son doen eerst te zijn geresen,
En dat (vermits haer glans daer op de plaetse scheen)
Al wat eerst schoonheyt hiet, van stonden aen verdween.
Sy treckt op haer alleen het oogh van alle menschen,
Die maer een kleyn gesicht van hare schoonheyt wenschen.
Een yder ondersoeckt, een yder ondervraeght,
Van waer dat komen mocht soo uyt-gelesen maeght.
Maer niemant wie het zy en weet'er iet te seggen,
En weet'er aen het volck een vasten gront te leggen;
Geen mensch kent haer gevolgh en minder haer geslacht,
Sy schijnt daer in het spel als uyt de lucht gebracht.
De Prins komt onder dies met grooten sleep gereden,
En wort van al het volck met ootmoet aen-gebeden,
En mits hy nam sijn wegh juyst daer Bocena sat,
Soo wort sijn innigh hert van stonden aen gevat.
Bocena gaf haer op en al haer maeghden resen,
Op datse na den eysch den Koningh eer bewesen;
Sy neegh met soo een swier, en soo een heus gelaet,
Dat stracx op dit gesicht de Prins verwondert staet.
Hy vont iet in haer oogh dat noyt en is te seggen,
En dat hy niet en weet met woorden uyt te leggen,
En dat noch even-wel sijn herte soo bevanght,
Dat hy tot in het mergh na hare jeught verlanght.
Siet, wat is hoofs te zijn en wel te konnen leven,
En aen een moedigh Vorst sijn rechten eysch te geven!
Velt-nymphen wie ghy zijt, men segge wat men wil,
Hier is uw schoonheyt uyt, hier staen uw gaven stil.
De Prinsse van Tirol was eene van de bende,
Die vraeght de jonge Vorst, of hy de Juffer kende?
Hy seyt: ‘Ick saghse noyt, maer wiese wesen magh,
Sy is de schoonste maeght die ick mijn leven sagh.’
Maer siet, op desen tijt soo gaen de trommels rasen,
Men hoort trompetten slaen, men hoort'er horens blasen;
De Koningh neemt de plaets die voor hem is gestelt,
En daer op wijckt het volck en maeckt een open velt.
Vier Ridders in het groen, verciert met witte veêren,
Die komen eerst ter baen en vellen hare speeren,
| |
| |
Vier in het root gekleet, genegen om te slaen,
Zijn even daer ontrent, en rennen op de baen.
Men siet hen tegens een met groote krachten steken,
Men siet in korten stont de stijve lanssen breken,
Men siet het essen-hout verstuyven in de lucht,
De Ridders in het zant, de paerden op de vlucht.
Drie van den rooden hoop die vallen op der aerden,
Maer, desen onverlet, sy trecken hare swaerden,
En weder aen den man, al even ongesint;
Maer des al niet-te-min de groene bende wint.
Een van dit moedigh rot, die best sich had gequeten,
Quam rennen aen de plaets daer Phryne was geseten;
Hy seyde: ‘schoone maeght, wie dat ghy wesen meught,
Hebt deel van mijnen roof, hebt deel van mijne vreught,
Hebt deel van mijnen lof! Ghy hebt my kracht gegeven,
En met een stille spoor mijn sinnen aen-gedreven:
Want als ick maer een reys op uwe schoonheyt sagh,
Soo was'et dat terstont mijn vyant neder lagh.’
Dit seyt hy, en met een soo laet hy tot haer komen
Een schoonen veder-bos, een Ridder af-genomen;
Hier door wert op een nieu van alle kant gevraeght
Wie dat de gever was, en wie de schoone maeght.
Het steeck-spel is gedaen, het vechten na-gelaten,
En eer het iemant merckt is Phryne van der straten;
Achates, haren vrient, die had'et soo bestelt,
Dat sy is in der haest genomen uyt het velt.
Hoe dat het Hof verlanght, hoe dees of gene sochten,
Wat vlijt de Ridders doen, wat middel sy bedochten,
't Is al vergeeffe sorgh en moeyte sonder vrucht:
De maeght is, soo het schijnt, verdwenen in de lucht.
Geen levend mensch en weet waer heen sy is getogen,
Sy schijnt aen al het volck als uyt de stadt gevlogen;
De Koningh even-selfs, met al den ganschen Raet,
En weet de gronden niet of wat'er omme-gaet.
Hier door is in den Vorst een vreemde luym geresen,
Het dunckt hem als een droom of nacht-gesicht te wesen;
Het dunckt hem spokery, vermits'er niet een man
Van al het vreemt beleyt de reden geven kan.
De Prins, hier om ontset, gaet sich alleen vertrecken,
Denckt wien hy dit geheym ten besten sal ontdecken;
En t'wijl hy sit en dudt soo koomt de Kamerlingh,
En sagh, hoe dat het hoost van sijnen Koningh hingh.
De Vorst, in dit gepeys, die wort den Ridder siende,
En mits hy hem gestaêgh in groote saken diende,
En dat met trouwe sucht, soo sprack de jonge Vorst:
‘Daer is een vreemde sorgh die perst my op de borst,
Die woelt my in het breyn. Ich moet'et uw vertellen,
Ghy mooght, indienje kont, mijn hert in ruste stellen,
My is op desen dagh een selsaem dingh geschiet,
Dat brenght mijn grilligh hert in ongewoon verdriet:
Ick heb in 't Ridder-spel een jonge maeght gevonden,
Daer op, gelijck ick sagh, wel duysent oogen stonden;
Sy was schoon, als het bleeck, in aller menschen sin,
Van heus en soet gelaet, maer destigh niet-te-min.
Als sy my eere boot ick sach haer eerbaer wesen:
Deught, heusheyt, eerbaer root, dat was'er in te lesen;
My docht, dat haer gesicht my in het herte sloegh,
En daer in enckel brant en heete stralen joegh.
Hier op wort ick bekoort om haer te mogen spreken,
Maer sy is in der haest bezijden af-geweken;
Hoe dat ick heb gesocht, of wien ick vragen kan,
Geen oogh heeft haer gesien, geen mensch en weet er van.
Dit is my groote spijt. Want wist ick haer te vinden,
My dunckt ick waer gesint mijn lust aen haer te binden;
Ons Harderin is schoon, maer dees heeft volle lof
Van schoonheyt by het volck, van heusheyt in het hof.
Gewis kan eenigh dingh my van Bocena trecken,
Siet, dese sou misschien mijn geeft hier toe verwecken.
Maer hoe dit wesen sal, ghy, brenght iet aen den dagh
Dat my in dit geval een uyt-komst geven magh.’
Als dit Achates hoort, hy weet nau wat te seggen,
Hy gaet met diep gepeys sijn antwoort overleggen,
Hy weeght met groote sorgh, hoe dat hy dit geval
Ontrent een grilligh hert ten besten stueren sal.
Hy seyt dan: ‘machtigh Vorst, ick wil geen onlust brouwen,
'k En wil oock uwen geest niet langh in twijffel houwen:
Het uyt-gelesen beelt dat ghy op heden saeght,
Dat is Bocena selfs; dat is de soete maeght,
Die ghy tot uwer vreught, die ghy eens hebt gekoren,
En seker, na my dunckt, sy is voor u geboren;
Ghy hebt haer eens gesien gelijck een Harders kint,
En ghy hebt, edel Prins, haer even doen bemint.
Ghy hebt haer nu gesien, verciert gelijck de vrouwen,
Die leven in het Hof en Prinssen onderhouwen,
En wis men heeft gemerckt, dat sy na dat gewaet
Kan stellen haren gangh, en voegen haer gelaet.
Ghy siet, dat hare jeught in schoonheyt is gewassen,
En dat haer Hoofsche dracht en rijcke steenen passen;
Ghy siet, dat sy haer draeght gelijck een Prinssen vrou,
Ja, dat een schepter selfs haer wel betamen sou.’
De Prins, op dit verhael, en kan niet langer swijgen,
Hy voelt sijn jeughdigh hert in hooge lusten stijgen,
Hy seyt: ‘Is dese maeght, die ick op heden sagh,
Bocena die wel eer my in het herte lagh?
Is sy dat Harders kint dat ick u had bevolen,
En die nu schier een jaer is in het Slot verholen?
Is sy dit even-selfs? Ick bidde segh 'et my!’
‘Sy is het, seyt de man, en anders geen als sy.
Neemt my ten besten af, dat, sonder uw gehengen,
Ick in het Ridder-spel haer hebbe laten brengen;
Ick heb hier in gedaen als eens een schilder plagh,
Die, eer sijn konstigh werck te brengen aen den dagh,
Dat stelde voor het volck en hoord' een yder spreken,
En vuld' op dese proef al wat'er mocht ontbreken.
| |
| |
Dit is mijn wit geweest waer op ick heb gesien,
En daer is noch een woort te seggen boven dien.’
De Prins heeft geen gedult, hy valt hem in de reden,
En seyt: ‘'k en wil geen tijt in woorden meer besteden,
Seght my, waer is de maeght; want, soo het kan geschiên,
Ick moet oock heden selfs haer aerdigh wesen sien.’
Daer is geen seggen aen, de Prins is opgeseten,
Hy wil, gelijck hy seyt, van all's de gronden weten.
De wijse kamerlingh die voeght hem by den Vorst,
En stilt, soo veel hy kan, sijn omgeroerde borst.
Hy seyt hem: ‘Edel Prins, die Rijcken kont verwinnen,
Betoomt te deser uur den loop van uwe sinnen.
Ghy tijt nu tot een maeght, de schoonste die ick ken,
Aen wien ick over langh met eedt versegelt ben,
Ten aensien van haer eer; die moet ick haer bewaren,
Soo langh de goede God my sal het leven sparen:
Maer soo nu eens het vyer ontrent het stroo geraeckt,
Daer is geen twijffel aen, de vlam die is gemaeckt!’
De Prins, na dit gespreck en naer een kort bedenken,
Belooft de schoone maeght in eere niet te krencken,
Hy seyt te zijn vernoeght als hyse maer en siet,
En als hy haer gesicht een kleynen tijt geniet.
Hier op, soo doet de Vorst sijn paerden snelder drijven,
Laet in het naeste dorp meest al sijn Heeren blijven,
En koomt als sonder sleep tot aen het maeghde-slot;
Maer niemant laet hem in als door een hoogh gebodt.
Hun wert daer aengeseyt, als dat de Juffers aten
En in een stil vertreck alleen aen tafel saten;
Doch soo de Kamerlingh de maeghden wilde sien,
Men wees hem seker plaets, het konde daer geschiên.
De Prins is onbekent (dit was soo best gevonden),
Achates (soo het schijnt) als van den Prins gesonden;
Die leyt den jongen Vorst daer hy Bocena sagh,
En daer sy lijckewel hem niet ontdecken magh.
Arete was gewent veel dingen op te werpen,
Om sprake met verstant haer maeghden in te scherpen,
En dit terwijl men at; en juyst op desen tijt,
Soo is 't dat haer de jeught hier in ten besten quijt.
De Koningh siet de maeght en hare reyne zeden,
Verneemt haer soete tael en haer besette reden;
En dit in een vervat, dat maeckt hem soo gesint,
Dat hy sijn Harderin niet als ter eeren mint.
Hy spreeckt Achates aen (na veelderhande saken
Te hebben overmerckt): ‘'k en sal haer niet genaken,
Noch harer, seyt de Prins, genieten in het bed,
Voor dat ick haer de kroon sal hebben opgeset.
Ghy, oeffent uw verstant en opent goede vonden,
Om hier in wel te gaen, en dat op vaste gronden.
Vint ons een middel uyt, hoe dat men dit geval
De Stenden van het Rijck met glimp doen smaken sal.’
Hier op vertreckt de Prins en geeft hem na beneden;
En, tot het naeste dorp in haesten af-gereden,
Bleef met den hoofschen sleep aldaer den ganschen nacht,
Die hy meest sonder slaep met dencken overbracht.
Maer als de gulde son quam van den Hemel schijnen,
En doet het minder licht door haren glans verdwijnen,
Soo rijst de Koningh op en geeft hem in het velt,
Daer hy noch voor een tijt het wilt met honden quelt.
Niet dat hy inderdaet genegen is te jagen,
Of dat hem even doen de velden noch behagen;
Maer opdat sijn gevolgh, terwijl de Koningh joegh,
Niet ondervinden sou wat hy in 't herte droegh.
Achates onder dies, die gaet hem vast bereyden,
Hoe dat hy dit begin ten eynde sal beleyden;
Hy kent het nijdigh Hof en wat'er omme-gaet,
Hy kent niet dan te wel de tanden van den haet:
En daerom vint hy goet een deel geslepe gasten,
Het stuck ontrent het volck te laten ondertasten,
Ten eynd' hy weten mocht, wat van soo lagen trou
En van het gansch beleyt de werelt spreken sou.
Hy gaet van stonden aen by twee vertroude vrienden,
Die even doen ter tijt den jongen Koningh dienden,
En als hy yder een hier op bysonder vraeght,
Soo vont hy dat het volck niet over een en draeght.
Den eersten dien hy sprack, die gingh den Koning prijsen,
Dat hy den lagen staet wil eere gaen bewijsen;
Hy seyt: ‘doen Adam dolf en Eva sat en span,
Waer vont men doen ter tijt den trotsen Edel man?
Wy zijn van eene stof, uyt eene klomp geschapen;
Waerom en sal de Prins niet vreughde mogen rapen
Daer hem de lust geleyt? gelijck een yder doet,
Nadien dat rechte trou haer vryheyt hebben moet.
De sin die is'et al in diergelijcke saken.
De spijs die iemant kiest, die plagh hem best te smaken.
De trou is al te vast en duert te bijster langh;
Men dient hier niet te doen als buyten alle dwangh.
Ick achte dat de Prins is uyt het Hof geweken,
Terwijl hy daer ontdeckt soo veel bekaeyde streken;
Want pracht en dertelheyt, en ick en weet niet wat,
Die woonen even daer en heerschen in de stadt.
En soo'er reyne tucht ter werelt is gebleven,
Die vint men heden niet als in het buyten-leven.
Eylaes, hier in het Hof is alle dingh ontstelt:
Deught, eenvout, eerbaer root, zijn vruchten van het velt.
Daer is de schaemte noch, daer zijn gesonde leden,
En vrientschap sonder gal, en onbevleckte zeden.
Wie daer een maeght bekomt die hem vernoegen magh,
Die krijght een groot geschenck op sijnen bruylofs-dagh.
Een wijf van hooge stam en wil voor niemant buygen,
De daet en reden selfs die kan het ons betuygen;
Sy trotst, sy overdwerst, sy ringelt haren man,
Maer die sijn minder trout die is'er meester van.
Doch hoe het immer gaet, wie sal gestrenge wetten,
Wie sal een machtigh Vorst een regel konnen setten?
| |
| |
Wie sal een moedigh Prins hier tegens willen gaen?
Het trouwen is gewoon een yder vry te staen.’
Als dit Achates hoort, het is hem groot vermaken,
Vermits hy meynt te sien een uytkomst in de saken.
Hy bid den Edel-man dat hy, wanneer het dient,
In 't Hof en in den Raet wil zijn des Koninghs vrient.
Daer mede treet hy voort en hoort den tweeden spreken,
Maer vint met herten-leet dat hier de saken steken;
Hy vint hoe desen man hier anders in gevoelt,
En tegens sijnen vont met al de leden woelt.
‘Hoe! seyt hy, sal een Prins een boeren dochter trouwen,
Tot schand' en enckel smaet van alle groote vrouwen?
Wie heeft'er in het Hof soo mallen stuck bedacht,
En uyt een grilligh hooft den Koningh aen-gebracht?
Voor my, indien ick oyt in u dit kan bemercken,
Ick sal met alle macht, ick sal'er tegen werken:
En wis, ghy sult u sien van alle man versoeyt,
Om dat uw slim beleyt sich met dees' dingen moeyt.
Al wat van Adel is dat sulje gansch verbelgen,
En niet één hoofsche maeght en sal de smaet verswelgen:
Ghy daerom, zijt ghy wijs, voorsiet uw ongeval,
En weeght in uw gemoet wat u gebeuren sal.
Wie kon'er maller stuck sijn leven oyt versinnen,
Als dat een machtigh Vorst een sloire sal beminnen,
Een jole van het lant? die noyt en heeft geleert,
Hoe dat men in het Hof of by een Prins verkeert:
Die niet van eer en weet, maer al haer gansche leven
Of geyten heeft geweyt, òf koeyen heeft gedreven,
Of schapen heeft gewacht, òf swijnen heeft gestout,
Een lichaem sonder ziel, een klompe sonder zout.
En waerom wert de sloir den Koningh aen-gewesen?
Alleen om dat het dier niet leelick schijnt te wesen.
Maer segh my nu een reys: wat is de schoonheit doch?
Een peerel van gelas, een lieffelick bedrogh,
Een bloem van teêren aert, die lichte kan verdwijnen,
Soo maer een heete son daer op begint te schijnen,
Soo maer een koude vorst daer over neder sijght,
Of datse maer een worm ontrent de wortel krijght.
Maer ick sou noch misschien de schoonheyt konnen prysen,
Als sich een jonge maeght had laten onderwijsen,
En was naer eysch geleert, hoe sy haer dragen moet
By Vorsten van het Rijck, of by het edel bloet.
Maer wat is schoone verw, wanneer beleefde zeden
Gebreken aen den geest, gebreken aen de leden?
Voorwaer 't is anders niet als slechts een ydel beelt,
Dat yder die het siet van stonden aen verveelt.
Wilt ghy een mellick-dier aen onsen Koningh geven,
Dat is de bleecke doot gekoppelt aen het leven,
Dat is by een gevoeght een gantsch verscheyden aert,
Die noyt als met verdriet te samen wert gepaert.
Ey, wat ick bidden magh, laet Blaes en Jopjen trouwen,
En laet de boere jeught haer lompe vrijsters houwen;
Maer laet een Prinssen hert en al het edel bloet
Sich paren na den eysch en daer het paren moet.
De Vorst moet edel zaet voor sijn geslachte winnen,
En dient daerom een maeght van edel bloet te minnen;
Boerinnen, hoe het zy, die brengen boeren voort;
Dus segh van dit beslagh my noyt een enckel woort.
Ick sal den hemel selfs eer metter aerden mengen,
Als dat ick dese smaet mijn leven wil gehengen:
Wie dit oyt in den Raet of by den Koningh drijft,
'k En wil geen Ridder zijn, soo hy ten Hove blijft.
Maer soo misschien de Prins, om wilde vreught te rapen,
Een meysjen uyt het velt heeft lust te gaen beslapen,
Dat geef ick aen den Vorst en aen sijn gulle jeught;
Maer voor een kleyne tijt en voor een korte vreught.’
Achates, als hy hoort dit hart en vinnigh spreken,
Hy denckt in sijn gemoet: hier moet wat achter steken;
Hy breeckt sijn reden af en maeckt hem van den man,
Ten soetsten dat hy magh, ten besten dat hy kan.
Hy gaet dien eygen stont ontrent sijn naeste magen,
Wat dat hier schorten magh ten nausten ondervragen;
En als hem seker vrient hier van de gronden wees,
Soo vont hy metter daet van waer dien yver rees.
Hy vont, hoe dat de Prins wel eer had onderhouwen
Een van des Ridders bloet, een van de groote vrouwen,
En dat sy even doen noch in verwachten stont
Van 's Koninghs hooger gunst en naerder trouverbont.
‘Ach, seyt de kamerlingh, dit zijn de rechte streken,
Die sullen nimmermeer hier in het Hof ontbreken:
Men spreeckt, gelijck het schijnt, ten goeden van den Staet,
En die het recht doorsiet, en vint maer eygen baet!
Maer ick en wil den vrient hier in geen onrecht geven,
Al koomt hy tegen my geweldigh aengedreven;
Hy vist op sijn gety, hoe kan het anders zijn?
Maer ick heb onder dies te letten op het mijn.
Maer hier dient sacht gegaen en door bedeckte wegen,
Of ick krijgh al het Hof en al den Adel tegen:
De man van wien ick kom heeft aenhangh in den Raet,
En 't is een harden quast, die op sijn punten staet.
't Is beter, naer ick merck, een weynigh hier te strijcken,
En van soo fellen rots in stilheyt af te wijcken:
't Is beter dat een mensch sijn harde tochten dwinght,
En liever omme-keert, eer dat hy qualick springht.’
De Vorst, die noyt en laet hier op te liggen malen,
Sent boden in der haest en laet Achates halen;
En als de kamerlingh is in het Hof gebracht,
Vraeght hem de jonge Prins wat raet hy heeft bedacht.
Hier op bestaet de man sijn meeningh uyt te spreken,
En seyt: ‘Het stuck, ô Vorst, en dient niet uyt te leken.
Daer zijnder in het Rijck die gaender tegen aen,
Men dient in dit beslagh een vaster wegh te gaen.
Ick heb in Godes boeck een schoon verhael gelesen,
Dat sal, na mijn begrijp, den Koningh dienstigh wesen;
| |
| |
Ghy, doet gelijck een Vorst van Meden eens bestont,
Als hy sich in beraet op desen handel vont:
Hy liet uyt al het Rijck in sijn vergulde zalen,
Hy liet van alle kant veel schoone maeghden halen,
En als het aerdigh rot voor hem wiert op-gebracht,
Soo koos hy voor een vrou die hem de schoonste dacht.
Gaet even dus te werck, en laet hier vrijsters komen
Uyt steden, uyt het lant, uyt al het Rijck genomen,
En set Bocena selfs oock onder haer getal,
Ick houde dat de maeght de schoonste wesen sal.
Treet dan in uw vertreck met seven uwer Heeren,
En laet het gansche stuck met haer beleyt vereeren,
En als ghy kiesen wilt, gebruyckt dan haren raet,
En hoort of aen het volck de maeght te sinne staet.
Ick hou dat niet een mensch haer glans sal tegen spreken,
En dan en is het stuck by niemant oyt te breken;
Want ghy en hebt geen wijf in dwaesheyt op-gevat,
Maer hebt'er Prinssen raet en wijsheyt by gehadt.’
De Vorst heeft in den vont een wonder groot behagen,
En liet niet aen den Raet de sake voor te dragen:
Hy seyt, hoe sijn gemoet tot trouwen is gesint,
Indien men na sijn hert een soet geselschap vint.
Dit wert met vreught gehoort: dies sont men in de steden,
En waer men maeghden weet begaeft met schoone leden;
De bloem van al het lant wort in het Hof gebracht,
Daer yder haer geluck met groot verlangen wacht.
Maer op den eygen tijt dat al de maeghden saten,
En stelden in het werck al wat haer mochte baten
Tot glans en frissche jeught, soo gaet de kamerlingh
En geeft hem in de zael, en let op alle dingh.
Hy siet den maeghden-bergh in helle klaerheyt blincken,
Dat hem voor Phryne selfs de moet begon te sincken;
Want t'wijl hy Juffers sagh van uytgelesen glans,
‘Ach, seyt hy in sijn hert, voor ons is weynigh kans!
Ick sie dit vrijster-heyr, het straelt gelijck de sterren,
Soo dat mijn geest verdwaelt, mijn oogen hier verwerren.
Ick heb al wat te veel op onse maeght gestaen:
Ick ducht de jonge Vorst die mocht wel elders gaen.
Hier is soo veel te sien en voor hem uyt te kiesen;
Hoe lichte sou de Prins sijn oordeel hier verliesen!
Hoe lichte sou een maeght van dit geslepen Hof
Verstellen ons bedrijf, en nemen onsen lof!
Hoe lichte sou een oogh, genegen om te mallen,
Verkeerde wegen gaen, en elders henen vallen?
Wie keur heest is bevreest en staet gelijck en drilt,
Onseker wat hy doen of wat hy laten wilt.’
De man in dese praem gaet by de schoonste maeghden,
En die meest, soo het scheen, aen alle man behaeghden;
En mits hy wonder scherp op al haer wesen let,
Soo vint hy in der daet haer wangen vol blancket.
Hy swijght, schoon hy het merckt, en gaet het overleggen
Wat hy in dit geval den Koningh heeft te seggen,
En hoe voorts by den Raet de sake dient beleyt;
En staende by den Vorst soo heeft hy dit geseyt:
‘Een kooper, edel Prins, die hoeft wel hondert oogen,
Of anders sonder dat, soo wort hy licht bedrogen:
Ghy soeckt op desen tijt voor u een echte wijf,
En dat en is voorwaer geen ydel tijt-verdrijf.
Het is een vaste knoop die niet en is te slaken,
Die met geen loosen vont oyt los en is te maken;
Soo dient dan op het stuck met alle vlijt gelet,
En door een goet beleyt de sake vast geset.
Men vint'er in het Hof, die met blanckette wangen,
En met gemaeckten glans, de menschen konnen vangen;
En dat is slim bedrogh en niet als enckel schijn,
Het dient wel in-gesien en na-gespoort te zijn.
Al die van dese list sijn oogen laet verblinden,
Die sal een ander wijf in korte dagen vinden:
Want dese morsery en dient maer voor een wijl,
En al wat aerdigh scheen verdwijnt in enckel quijl;
Ghy, let dan op het stuck.’ De Prins, geheel beladen,
Die vraeght den kamerlingh, wat best hier is geraden?
Achates maeckt hem sterck te breken desen slagh,
Indien hy na den eysch het stuck beleyden magh.
De Prins die staet'et toe, en laet terstont gebieden
Dat wat de man beveelt, sal in der daet geschieden;
Hy seyt het aen het Hof, hy seyt het aen den raet,
Hy seyt het al het volck, dat in de kamer staet.
Stracx doet de kamerlingh een gouden becken halen,
En set een rap gesel ten eynde van der zalen,
Die schonck daer edel nat van wonder soeten geur;
Maer hy en sijn gevolgh beset de gansche deur.
Daer roept men over-luyt de Juffers by de namen,
Op datse tot den Vorst en voor de Raden quamen,
Niet met een grooten hoop en slordigh in 't gemeen,
Maer yder voor haer selfs, en niet als een voor een.
Doch onder dit beslagh soo doet Achates passen,
Dat niemant in en komt of moet haer eerstmael wassen:
Dat is een oude wijs (gelijck de Joncker seyt),
Daer van Assuerus selfs de gronden heeft geleyt.
Juyst op dien eygen stont, soo komt daer aen getreden
Een maeght van fieren aert en wonder schoone leden,
Die geeft haer na de deur, en pooght'er in te gaen;
Maer die het is belast, die hout de Juffer staen.
Achates komt'er by en doet haer water bieden,
Sy weygert even-staêgh en schijnt'er af te vlieden.
‘Wast, seyt de kamerlingh, ons dient hier geen verschil,
Het is een soeten reuck, en 't is des Koninghs wil.’
Hy laet, als t'haerder eer, het edel water gieten,
En doet het even-selfs op hare wangen vlieten:
Maer wat een selsaem dingh! terwijl de Juffer wies,
Soo leet haer schoone verw een wonder groot verlies.
Haer uyt-gelesen glans, haer roos-gelijcke wangen
Zijn van een delluw bleyck als van de doot bevangen:
| |
| |
Soo dat geheel haer glans, die eerst soo lustigh scheen,
Vergingh gelijck een schim, en als een roock verdween.
Dat selsaem mengel-moes viel in het gouden becken,
En wat haer over-bleef en zijn maer vuyle plecken.
Een pagië daer ontrent, die al den handel sagh,
Die riep de Juffer toe, soo schamper als hy magh:
‘Ongure morssebel, u sou geen kroone passen,
Van kuyssen wortje vuyl en leelick van het wassen;
Al wie bedriegen wil en dient hier niet ontrent,
De Koningh wil een maeght die geen pinceel en kent.’
De Juffer is beschaemt, en wil te rugge treden,
Maer by den kamerlingh en wort het niet geleden,
En, schoon het haer mishaeght, hy doetse binnen gaen,
Hy doetse voor den Vorst en voor de Raden staen.
Eylaes, wat salse doen? sy moet gehoorsaem wesen;
Dies komt haer innigh bloet haer in het hooft geresen:
Sy sag'er selsaem uyt, om datse was bepleckt,
En des al noch te meer, om datse wert begeckt.
De tweede dieder quam, en meest al die haer volgen,
Zijn even soo gestelt en even dus verbolgen;
En schoon men onder haer oock frissche maeghden vint,
Noch is het meerendeel ten hooghsten ongesint.
Het spijt haer al gelijck, dat soo een selsaem wassen
Haer, door een loos beleyt, ontijdigh quam verrassen;
Dies lijt het maeghden-rot, òf in haer net gewaet,
Of in haer geestigh hair, òf in haer soet gelaet.
Achates onder dies, tot Phryne meest genegen,
En gingh in dit beleyt niet al te rechte wegen;
Want komt'er oyt een maeght die hem te schoone dacht,
Die wert dan eenigh leet of hinder aen-gebracht.
Een jongen uytet hof, door list en slimme treken,
Die wort als onverhoets haer op het lijf gesteken,
Die krenckt haer lob, of kant, of ander poppe-goet,
En daerom is de maeght ontstelt in haer gemoet.
Sy krijght een ander verw, sy krijght een vinnigh wesen,
Daer spijt, daer innigh leet en wraeck in is te lesen;
Soo dat'er geen van al ontrent den Koningh quam,
Of scheen geweldigh stuer of uyter maten gram.
De leckers onderwijl, die dese rancken dreven,
Die werden des bestraft, en wonder hart bekeven;
Doch al maer in den schijn; want in de ware daet
Soo was het stuck beleyt met voor-bedachten raet.
Ontrent op desen tijt soo liet men Phryne komen,
Die noch in al het Hof geen mensch en had vernomen:
Daer was een stil vertreck, hier quam de vrijster uyt,
En droegh haer in gelaet gelijck een volle Bruyt.
Haer oogh is geestigh bly, haer frissche wangen blosen,
En schijnt niet ongelijck met versch-gepluckte rosen:
Haer kleet is sonder pracht, maer uyter maten net,
Haer vlechten sonder gout, maer geestigh op-geset.
Sy wies haer voor het volck gelijck de Juffers deden,
Maer niet één hoofsche guyt en raeckt haer aen de leden;
En mits haer soet gelaet met wassen schoonder wert,
Soo wons' een yders gunst, en oock des Koninghs hert.
Het ooge van den Prins is stracx op haer geweken,
En niemant van den Raet en konder tegen-spreken;
Want als men nevens haer de gansche bende sagh,
Niet ééne van den hoop die haer bereycken magh.
Dit geeft den jongen Vorst een wonder groot vernoegen,
Dies gaet hy tot de maeght sijn herte naerder voegen;
Hy treckt van sijnen hals een keten dien hy droegh,
Die hy met groote vreught haer om de leden sloegh.
Een keten soo gemaeckt, dat over alle kanten
Niet anders wort gesien als groote diamanten;
Hier doet hy woorden by, die passen op de daet,
En maecktse Koningin te midden in den Raet.
De feest die was bereyt, en dat met volle leden,
En daer gingh al het Rijck veel dagen in besteden:
Men siet'er groote kost, en wonder groote pracht,
En Phryne wort bevrucht oock van den eersten nacht.
Achates onder dies gaet veelderley juweelen,
Met woorden na den eysch, de Juffers omme-deelen,
De Juffers die de Prins by-een geroepen hadt;
En dit geschenck beliep al vry een groote schat.
De vos die was beducht, dat hy de slimme kuren,
In dit beleyt gepleeght, eens lijdigh sou besuren;
Indien hy, sonder eer en met een quade gront,
De maeghden uyt het hof in hare steden sont.
Dies gaet hy op een ry haer in 't bysonder groeten;
En met een open hant haer wrange spijt versoeten;
Hier bleef een peerel-snoer, een wonder edel pant,
En daer een schoon kleynoot, geciert met diamant.
In 't korte, niet één maeght en wort te huys gesonden,
Die onder haer cieraet geen aen-was heeft gevonden,
En dat al door de gunst van onsen kamerling,
Die, mits dat hy het gaf, hier van den danck ontsingh.
Soo haest de loose gast de Juffers heest beschoncken,
Begint des Koninghs gunst oock over hem te voncken;
Hy denckt, wat dese man al moeyten heeft gedaen,
En wat hy door het hof voor onlust heeft begaen.
Dies wort hem van den Prins een bruytstuck toegeworpen,
Dat was een Lant-vooghdy met hondert schoone dorpen,
En noch een machtigh Slot, dat op de grensen light;
Soo diep vont hem de Vorst aen desen man verplicht.
Maer schoon hem dit geschenck is van den Prins gekomen,
En dat het even soo van hem is aen-genomen,
Het was de Koningin, die, met een soet beleyt,
De sinnen van den Vorst te voren had bereyt. -
De negen maenden gaen, de tijt is om-gekomen,
De nijders wort de stof van alle spot benomen,
Bocena baert een Soon tot vreughde van het Rijck,
En die in yder deel zijn Vader is gelijck.
Dit doet den jongen Vorst in hare liefde wassen,
En al het hof-gesin op hare diensten passen;
| |
| |
Het maeckt haer wel gesien door al het gansche lant,
Soo dat sy in het Rijck haer nu bevestight vant.
God liet de jonge vrou veel blijtschap wedervaren,
Sy kreegh een geestigh kint oock boven sijne jaren,
Soo dat men wert gewaer, oock in sijn eerste jeught,
Sijns Vaders edel bloet, sijns Moeders ware deught.
Dit heeft de snelle Faem ten luytsten uyt-gekreten,
En liet het vreemt geval door al de Landen weten.
De nieuwe Koningin, gekomen uyt het velt,
Wort als een wonder-stuck een yder voor-gestelt.
De vrienden boven al, en die haer naest bestonden,
Die hebben in het werck een groote lust gevonden;
Sy stellen voor gewis, dat oock de beste staet
En rijckdom niet-te-min nu voor hen seker gaet.
Daer op soo gaet het volck te samen overleggen,
Wat dat de Koningin is dienstigh aen te seggen,
En daer op naer het hof; en naer een kort besluyt,
Druckt een op dese wijs haer aller meyningh uyt:
‘Al zijt ghy, lieve Nicht, ons nu al vry ontleken,
Hoort ons des niet-te-min, hoort ons een weynigh spreken:
Ghy waert gelijk als wy ('t is maer een kleyne tijt),
Nu sien wy, dat ghy vrou van dese landen zijt.
Ghy draeght een goude kroon en wonder rijcke kleêren,
Ghy kont, indien ghy wilt, ons mede nu vereeren;
Want dat u God verheft, is niet voor u alleen,
Wy meynen 't is voor ons een segen in 't gemeen.
Wy sien de kamer-maeght die ons hier quam geleyden,
En die wy ons belangh met ronde woorden seyden,
Die is soo moy gekleet en van soo rijcken glans,
Dat in haer slippen steeckt meer als een hoeve lants.
Neemt ons oock in het hof, en geeft ons groote staten,
Soo mogen wy voortaen de boere-neringh laten,
Soo mogen wy in lust verslijten onse jeught;
Dat sal u eere zijn, en ons een groote vreught.’
Bocena sagh haer aen en, met een vrolick wesen,
Heeft aen den plompen hoop haer soeten aert bewesen;
Sy hietse wellekom, en doetse goet onthael,
Maer stelt haer antwoort uyt tot aen het middag-mael.
De vrienden al gelijck, oock eer men heeft gegeten,
Vernieuwen haer versoeck en willen antwoort weten;
Sy willen, soo het schijnt, en hoe het immer gaet,
Sy willen meerder goet en vry een hooger staet.
De soete Koningin, hoe wel tot hun genegen,
Seyt: ‘Vrienden, laet het stuck wat naerder overwegen:
Ick hebbe goeden wil, en oock misschien de macht,
Dat ghy mooght in het hof tot eere zijn gebracht;
Maer, laet u van den schijn het ooge niet verblinden,
Dat ghy hier meynt te zijn, en is'er niet te vinden.
Ick weet, als ghy my siet, ghy beelt u wonder in,
En al dit hoofs beslagh, dat speelt u in den sin;
Maer sooje metter daet de sake koomt te proeven,
Ghy sult al menighmael uw vrolick hert bedroeven:
Ghy siet, 't is waer, aen my een rijck en prachtigh kleet,
Maer dat men niet en siet, is innigh herten-leet.
| |
| |
Het hof gelijckt een schoen, vergult aen alle kanten,
Waer van de rosen zijn vol schoone diamanten,
Soo dat meest al het volck, en wie haer luyster siet,
Daer op het ooge slaet, daer aen het herte biet.
Maer krijght'er eenigh mensch de voeten eenmael binnen,
Die vint'er knobbels in en dickmaels harde pinnen;
Soo dat hy menighmael van pijne schier versmacht,
Terwijl een die het siet hem vry geluckigh acht.
Eer ick was uytet lant in desen staet getogen,
Doen was ick even soo gelijck als ghy bedrogen:
My docht het weeligh hof, dat was een paradijs,
En 't is een boos, een loos, een broos, een nietigh ijs.
Ick dacht: als ick een kroon sal op den hoofde dragen,
Dan sal ick zijn bevrijt van alle sture vlagen,
Van hooft-sweer, van gequel, van alderley verdriet;
Maer wat ick heb verwacht, ach! dat en vind' ick niet.
Ick heb mijn teere vrucht met smerten moeten dragen,
En oock in barens noot mijn leven moeten wagen;
Ick hebbe pijn gevoelt door al mijn gansche lijf,
Gelijck een slechte vrou, en als een harders wijf.
En nu ick ben verlost, en wil men niet gedogen
Dat ick met eygen borst het kint sal mogen sogen;
De moeder van de vrucht en magh geen voetster zijn,
Een ander heeft de vreught, en sy alleen de pijn.
Dit heeft de grootheyt in, en duysent vreemde rancken,
Daer van mijn vry gemoet sich niet en kan bedancken.
Wat suer is blijft ons by, wat soet is dat verdwijnt;
O vrienden, hoofsche glans en is niet datse schijnt!
Gelooft'et sooje wilt, ick leyd' een soeter leven
Doen ick met eyger hant mijn schaepjens heb gedreven;
Doen ick het weeligh vee sagh weyden in het gras,
En buyten hoofsche pracht, en in gerustheyt was.
Schoon ick doen niet en sagh verscheyde tafels rechten,
En niet en was gedient van hondert flucksche knechten;
Het kruyt, het moes, het fruyt dat op de velden wast,
Heeft my genoegh gespijst, maer nimmer overlast.
Al dronck ick geenen wijn, gebracht uyt verre landen,
Die blakert om het glas, en schijnt'er in te branden;
Ick koos in eenigh velt een vliet, een klare beeck,
Daer in ick even-selfs mijn gansche leden keeck.
Al hoord' ick noyt gesangh op gulde snaren spelen,
Al hoord' ick geen musijck van afgerichte kelen;
Een nieu-gesneden riet, daer op een harder blies,
Gaf, dat mijn druck versmolt en dat mijn vreughde wies;
Al had ick geen paleys gestelt op groote bogen,
Beplant met boom-gewas, met hagen omgetogen;
Een boom die koelte gaf en toond' een jeughdigh blat,
Was my een Koninghshof als ick'er onder sat.
Schoon ick doen nimmermeer en dronck uyt gouden schalen,
Die glimmen in het oogh, en door de kamer stralen;
Een kopje, net gedraeyt uyt effen beucken-hout,
Gaf my doen meerder lust als nu het prachtigh gout.
Al had ick doen geen bed geciert met rijcke spreyen,
Gelijck AEgypten-lant wel aerdigh weet te breyen;
Een slaepjen in het hoy of in het weeligh groen,
Plagh my al beter deught en meerder vreught te doen.
Al was ick niet gekleet in sijd' of gouden laken,
Gelijck men in het hof genegen is te maken;
Een kleet van onse wol, genaeyt met eyger hant,
Daer in was 't dat ick hulp voor kou en hitte vant.
Al was ick niet omringht met hoopen van trawanten,
Die spiessen als een bosch ontrent den Koningh planten;
Mijn lijf-schut was een hont die om de kudde gingh,
En dan noch eenigh wilt voor onse keucken vingh.
Had ick niet om den kop een kroone van rubijnen,
En wat'er aen het volck is groot gewoon te schijnen;
Een tuyltje, net gevoeght en alle daegh ververst,
Heeft staêgh mijn hooft verfraeyt en noyt mijn breyn geperst.
Al was ick niet gestreelt en dickmael onderhouwen
Van Juffers uyt het hof, en hondert groote vrouwen;
De vrijsters van het dorp, een onbeveynsde jeught,
Die gaven my vermaeck, en dat in reyne vreught.
Let vry op dese kroon: daer onder light verborgen
Nijt, afgunst, yver-sucht, en duysent vreemde sorgen;
Daer is geen diamant die in de kroone steeckt,
Die my niet hondertmael den soeten slaep en breeckt.
Ick dencke menighmael: wat kan my rijckdom geven?
Geen rust, geen ware lust, en vry geen beter leven;
Maer in het tegendeel verdriet en ongemack.
Ach! vrienden, groot te zijn dat is een lastigh pack!
Is 't niet een soeter dingh een kransjen op te setten,
Van roosen vers gepluckt, van nieuwe violetten,
Van bloemen uytet dal, van kruyden uyt het wout,
Als met een treurigh hooft te suchten onder gout?
Is 't niet een soeter dingh te sitten aen der heyden,
Daer op het lustigh gras de vette kudden weyden,
Als op een dor tapijt of ander selsaem kleet,
Te smelten even-staêgh van innigh herten-leet?
Is 't niet een soeter dingh, met ongedwonge leden,
Nu in het open velt, dan in het bosch te treden,
Als schier het gansche jaer in huys te zijn gebocht,
Gebannen van het wout en uyt de vrye locht?
Men segge wat men wil, de kostelicke steenen
En zijn soo lustigh niet gelijck de lieden meenen;
De kroon, de sware kroon, die perst ons in het hooft,
Soo dats' ons menighmael van alle vreught berooft.
Al ben ick aen den disch met groote pracht geseten,
AVat heb ick van den dranck of van het lecker eten?
Men heeft my doen verstaen, dat even in den wijn
Hier dickmael niet en is als doodelick fenijn.
Dat in de beste kost, dat in de goude vaten,
En wat'er iemant prijst ontrent de groote staten,
Is gif en draken bloet, is vuyl en slim bejagh,
Soo dat men sonder vrees geen spijse nutten magh.
| |
| |
Maer siet, het lustigh wout is vry van dese lagen,
Men hoort daer noyt een mensch van desen handel klagen;
Ick dencke nu ter tijt, en segge menighmael:
Een teyl van rooden kley en kende noyt regael.
Is oyt in 't groene wout een nachtegael gevangen,
Die in een gulde koy moet op-gesloten hangen,
Wat baet hem dese glans? eylaes! het aerdigh beest
En singht niet als het plagh, maer toont een droeven geest.
Het gaet oock my aldus: ick wilde liever swieren,
En soecken mijn vermaeck ontrent de soete dieren;
Ick ben in mijn gemoet oock heden soo gestelt,
Ick koos, indien ick moght, alsnoch het open velt.
Maer nu de groote God my heeft de kroon gegeven,
Om by een machtigh Prins hier in het hof te leven,
Soo moet ick, en ick wil, verbuigen mijn gepeys,
En leven, wat ick kan, hier na den rechten eysch.
Wat kan ick, slechte vrou, of wie doch kan het mercken,
Wat God door mijnen dienst gesint is uyt te wercken?
En wat misschien het kint, dat ick noch baren magh,
Ten goede van het Rijck sal brengen aen den dagh!
Ick kan, belieft'et God, ick magh een Hester wesen,
En van een droeve quael het gansche lant genesen,
Die goede Koningin is my hier in gelijck:
Sy was een slechte maeght, en kreegh een machtigh Rijck.
Ick wil voortaen met haer verwachten Godes segen;
'k En hebbe dese Kroon met geen bedrogh gekregen,
Met geen gewelt verkracht; dies ben ick onbeschroomt,
Wat my in desen staet van iemant overkoomt.
Maer gy, die aen het hof u schijnt te willen bieden,
Denckt wat de werelt is en wat'er kan geschieden:
Ghy loopt na dit gewoel, van niemant des versocht,
En dat heeft menigh mensch in grooten rou gebrocht.
Ey! wat ick bidden magh, indien ghy zijt te raden,
Soeckt niet door eygen wil een pack op u te laden;
Blijft liever daer ghy zijt, en hout u doch gerust,
Daer is ontrent het hof meer schijn als rechte lust.’
Juyst op dit eygen woort soo komt Achates binnen,
En kust met hoofs gebaer de hant der Koninginnen;
Seyt vorder, hoe de Prins, en noch een groot getal
Van adelijck gevolgh, daer haest verschijnen sal.
Daer op soo laet Me-vrou het gansche rot beschencken
En bid hen, tot besluyt, sy willen sich bedencken,
Sy willen niet bestaen als met een rijpen sin; -
En stracx na dit gespreck soo quam de Koningh in.
|
|
Auteursrechtvrij