|
| |
| |
| |
Schoonheyt bedorven om een man te behagen.
Orlande (wiens gelijck in deught en schoone leden
Niet uyt te vinden was in al de naeste steden)
Is, naer sy twintigh jaer haer maeghdom heeft bewaert,
Tot vreught van al het landt met Agaton gepaert,
Niet met het lijf alleen, maer met geheele sinnen:
Want sy was uyter aert geboren om te minnen;
En hy in tegendeel, een rustigh Edelman,
Brenght al tot haer vermaeck wat hy bedencken kan.
Hy lieft en wort gelieft, en dat met gansche krachten:
Sy woont in sijn gemoet, en hy in haer gedachten.
Men soecke wat men wil, twee herten eens gesint,
Dat is de meeste lust die mensch op aerden vint.
Maer, siet! een hoogh geluck en kan niet lange duren;
Wie hier wat vreughts geniet die moet'et haest besuren.
Het is een grilligh rat daer in de werelt sweeft.
Ach! waer is oyt een hert, dat langh in vreughde leeft?
De Prinsse van het lant, genegen om te mallen,
Liet op de jonge vrou een los gesichte vallen;
En schoon hem wort geseyt: het is eens anders wijf,
Noch soeckt hy lijcke-wel oneerlick tijt-verdrijf.
Hy weet in grooten ernst sijn voorstel aen te binden,
En waer sy wesen magh, daer weet hy sich te vinden.
Is sy in eenigh feest, hy is'er flucks ontrent,
En toont hem even-staegh waer sy de gangen went.
Hy laet haer boven al met stage brieven weten,
Wat voor een selsaem vyer sijn sinnen heeft beseten:
Maer sy, een reyne ziel, set vast in dit geval,
Dat sy noyt echte gunst aen vreemde geven sal.
Sy gaet na desen tijt haer eyge vrienden mijden,
En stelt haer saken aen om selden uyt te rijden:
Sy scheyt haer van het volck, en bant haer van de straet,
En toont dat sy 't gewoel en alle feesten haet.
Hier door soo wert de Vorst in heeter lust ontsteken,
Sijn tochten, eerst bedeckt, beginnen uyt te breken,
Hy dwaelt ontrent haer Slot, met soo een droef gelaet,
Dat Agaton ontdeckt al wat'er omme gaet.
Orlande lijcke-wel versweegh de vreemde streken,
't En dacht haer geensins nut haer man hier af te spreken.
Sy is soo vast geset op haren reynen geest,
Dat sy geen slim gevley of Hoofsche lagen vreest.
Daer was een kleyn vertreck, daer sy haer moye dingen,
Haer hooft- en hals-çieraet, haer oir- en arrem-ringen,
Haer doosen vol civet, haer poeyers in bewaert,
En wat sy vorder heeft van diergelijcken aert.
Hier, mits het open stont, quam Agaton getreden,
En wert in sijn gemoet van stonden aen bestreden,
Vermits hy daer een brief in seker kasjen vant,
Vol trecken na de kunst en enckel minne-brant.
Daer was geen onder-schrift in desen brief te lesen,
Maer 't was genoegh te sien, wie dat hy mochte wesen
Die soo van liefde klaeght. Het stout en hoogh besluyt,
Dat druckt een machtigh Vorst, een Prins of Koningh, uyt.
De man, hier in ontset, en nam het niet ten besten,
Maer krijght van stonden aen een hooft vol muyse-nesten.
De nare jalosy die was'er flucx ontrent,
En heeft een swarte gif hem in de borst geprent.
| |
| |
Daer leyt hy staêgh en maelt in duysent na-gedachten,
En berst by wijlen uyt in bijster hooge klachten.
Hy ducht veel ongemacks en menigh ongeval,
Dat noyt en is geweest en nimmer wesen sal.
Stracx wort sijn wesen bleeck, en al sijn gansche leden
Zijn door een stage sorgh gedurigh af-gereden.
Sijn blijtschap is gedaen, sijn rust die is gestoort;
Maer des al niet-te-min hy seyt haer niet een woort.
Hy kropt sijn droefheyt in; maer sy verstaet de gronden,
En heeft van sijn verdriet de reden uytgevonden,
Sy voelt het metter daet wat hem de ziele knaeght,
En wat sijn innigh hert in droeve tochten jaeght.
Dit heeftse langen tijt met reden over-wogen;
Hem siende meer en meer in droefheyt opgetogen,
Seyt hem ten lesten dit: ‘O troost van mijn gemoet!
Ick sie dat ghy verteert uw innigh herten-bloet.
Ick sie dat ghy versmelt, en dat uw droeve sinnen
Uw jeught, uw goet beleyt, uw krachten overwinnen.
Ick bid, ontfanght een woort tot onschult van mijn eer,
En voed in uwen geest geen nare tochten meer.
Ick heb een reyn gemoet, dat mooghje vast gelooven,
Daer sal noyt machtigh Vorst van eere my berooven:
Neen, liever in het graf een proye voor de doot,
Als ick onteeren sal mijn waerden bed-genoot.
't Is waer, ick heb een brief van onsen Vorst ontfangen;
En dat heeft my gebracht in duysent herte-prangen.
Niet, dat ick my beriet of in mijn herte docht,
Of ick hem gunnen sou, dat hy van herte socht.
Neen, dat en heb ick noyt in mijn beraet genomen,
Daer sal geen vuyl bejagh in mijn gedachten komen.
Ick hebbe dit alleen gedurigh overleyt,
Of u dit vreemt geval is nut te zijn geseyt.
Dit heb ick menighmael, oock dickmael gansche nachten,
Dit heb ick even-staêgh gekeert in mijn gedachten,
Dit vraegd' ick heden selfs aen mijn benaeude ziel,
Tot my een swaren slaep ten lesten overviel.
Maer hoe dat ick het stuck met reden overleyde,
Het dacht my beter zijn dat ick het niet en seyde;
En dat ick onder dies den Prinsse toonen sou,
Dat ick ben door de tucht versegelt aen de trou;
Dat ick veel eer het graf oock heden sal verkiesen,
Als dat mijn reyne jeught haer eere sal verliesen.
God weet het, waerde vrient, die hert en nieren kent,
Dat in mijn reyne ziel de schaemte staet geprent.
Heb ick hier in misdaen, wilt my de feyl vergeven;
Ick ben naer uwen raet voortaen gesint te leven,
Ick ben geneyght te doen en heden uyt te staen
Al, wat na uwen raet is nut te zijn gedaen.
Sal ick den jongen Prins met harde woorden tergen,
Als hy nu wederom sal liefde komen vergen?
Of sal ick voor een tijt gaen woonen in het wout,
Daer slechts het dienstbaer volck de rauwe landen bout?
Of sal ick in het huys mijn teere leden bannen,
En blijven uyt het oogh van alle jonge mannen?
Of sal ick heden gaen na eenigh verder lant,
Oock daer een stage son met heete stralen brant?
Of sal mijn woningh zijn ontrent de koude rotsen,
Die met haer steyle kruyn de Noortsche winden trotsen?
Of sal ick henen gaen daer AEtna swavel braeckt,
En met een blauwe vlam tot aen den Hemel raeckt?
Of sal ick heden selfs een Klooster gaen verkiesen,
En daer mijn soeten tijt, mijn frissche jeught verliesen?
Of sal ick my een Kluys doen maken in het velt,
Om van een krielen Vorst niet meer te zijn gequelt?
Seght maer wat u gevalt. Ick sal mijn gansche leden,
Ick sal mijn droeve ziel naer uwen wil besteden.
Leght slechts te deser tijt uw droeve sinnen af,
En wat u, t' mijner smaet, een vreemt bedencken gaf.’
De man, na dit gespreck, heeft langen tijt geswegen;
Maer toont tot haren raet hem niet te zijn genegen.
Ten lesten seyt hy wat; maer seyt, dat haer beslagh
Geen uyt-komst, geen behulp, geen bate geven magh.
Hy stelt het al bekaeyt, vermits der Prinssen handen
Zijn lang, en strecken uyt tot in de verste landen.
Hy seyt, dat hy een raet voor hem besluyten sal,
Om vry te mogen zijn van druck en ongeval.
Daer op vertreckt de man en laet Orlande klagen,
En laet een stagen worm in haer gedachten knagen:
Maer 't is sijn vast besluyt te reysen uyt de stadt,
Te laten sijn gemael en wat hy daer besat;
Te trecken uyt het lant na vergelegen stranden,
Te sweven buyten 't Rijck in onbekende landen,
Te dolen even-staêgh in eenigh selsaem dal,
Daer niemant oyt een lucht van hem vernemen sal.
En schoon hy dit bestont in stilheyt uyt te wercken,
Orlande lijcke-wel die kan het voorstel mercken;
Sy let op sijn bedrijf, en vont ten lesten uyt
Wat hem de sinnen drijft, en wat de geest besluyt.
Sy gaet in haer vertreck, sy gaet daer overpeysen,
Hoe sy hem trecken magh van dit wanhopigh reysen;
Sy roept daer menighmael, als buyten haer gerucht:
‘Och! was ick niet te schoon, soo waer ick niet bedruckt.
De schoonheyt heeft mijn hert in dit verdriet gedreven,
De schoonheyt leit den gront van dit ellendigh leven,
De schoonheit heeft den vorst tot vuyle lust verweckt,
Dat Agaton tot druck en my tot schande streckt,
De schoonheyt moet'er aen, en dat ick menighwerven
Soo teerlick heb geviert, dat wil ick nu bederven,
En dat is licht te doen. Het is een swack gelas,
Het is een enckel vlies, het is een teer gelas,
Het is men weet niet wat, dat even met de jaren
Moet haest daer henen gaen, en in het duyster varen.
't Is beter dat ick heb een aensicht sonder glans,
Als dat ick ben een brant voor alle jonge mans;
| |
| |
Een aenstoot voor de jeught, een spiegel voor de boeven,
Waer door ick mijnen Heer ten hooghsten sie bedroeven.
Wel, schoonheyt! 't is gedaen, uw vonnis is gevelt,
Ghy sult in korten tijt wel anders zijn gestelt;
Ghy sult in korten tijt geen stille sinnen storen,
Ghy sult in korten tijt geen Prinssen meer bekoren,
Geen jonckheyt hinder doen.’ Sy maeckt een kort beraet,
En koomt van stonden aen van woorden tot de daet.
Sy laet een slim vergif uyt veelderhande saken,
Sy laet een selsaem moes uyt heete kruyden maken,
Een tuygh dat vinnigh is, en als een kancker eet,
Dat waes en blos verteert, schier eer het iemant weet.
Dit heeft de jonge vrou in doecken op-gewonden,
En om haer aengesicht aen alle kant gebonden.
Sy geeft haer op het bed, en siet, in eenen nacht,
Soo is haer jeugdigh root gelijck als enckel dracht!
Soo haest den dagh genaeckt, sy spiegelt hare wangen,
En siet een dick geswel haer om de leden hangen,
Haer neus gelijck een ey, en uyt'er maten groot,
Haer oogen vuyl begaet, en even bijster root,
Haer mont aen alle kant met bobbels op-geswollen,
Het vel geweldigh rau, gelijck gedroogde schollen;
En waerom meer geseyt? een monster van een mensch.
En siet, hier vint de vrou haer vollen herten-wensch.
Sy liet van stonden aen haer ketens, schoone ringen,
En peerels om den hals, haer beste ciersel bringen;
Maer deckt haer aengesicht, soo dat men niet en sagh
Hoe dat het wesen stont, of wat'er onder lagh.
De vorst plagh in de Kerck op seker feest te komen,
En dit had onse vrou voor desen waer-genomen;
Sy stelt haer daer te gaen, en treet ten huysen uyt,
In uyterlick cieraet gelijck een jonge Bruyt;
Maer binnen schuylt de wrack. Sy quam met frissche leden,
Sy quam met schoon gevolgh en geestigh aen-getreden,
Sy gaf haer na den Prins, oock naerder alsse plagh,
Soo dat hy met gemack haer schoone leden sagh.
Dit heeft sijn ydel oogh ten hoogsten wel bevallen,
Soo dat sijn los gepeys op haer begon te mallen.
Hy denckt, dat sy tot hem nu beter is gesint,
En in sijn staêgh vervolgh een soeter smake vint.
Maer sy heeft even doen haer sluyer op geslagen,
Soo dat haer stracx de Vorst en al de lieden sagen.
Haer neus is sonder vorm, haer oogen sonder glans,
Haer mont niet als een schrick voor alle jonge mans.
Ontrent haer teeren hals daer stonden vremde puisten,
Daer hingen quabben aen gelijck als groote vuysten,
Gestreept met etter-verw; soo dat in haer gelaet
Al wat men leelick hiet by een versamelt staet.
De jonge Prins versloegh tot in sijn diepste sinnen,
Hy wist niet wat hy sagh, of wat hy sal beginnen;
Hy twijfelt aen de saeck, hy berst van ongedult,
Hy meynt een spoock te sien, hy geeft sijn oogen schult.
Hy siet haer weder aen, hy vint gelijcke vlecken,
Die hem in diepen schrick van hare liefde trecken.
En waerom langh verhael op desen vont gedaen?
Sijn lust wort deerenis, sijn brant die heeft gedaen.
Hy geeft hem uyt de kerck, sijn quael die is genesen,
En, siet! dit is de vrucht van haer onaerdigh wesen.
Hy kent geen liefde meer, geen dwase minne-pijn.
Siet, hoe het menighmael is dienstigh leelick zijn!
Maer of schoon Agaton sagh haer ontstelde leden,
Hoe vremt haer wesen scheen, noch is hy wel te vreden:
Want door het leelick vel, dat haer het lijf bedeckt,
Sagh hy een schoone ziel die naer den Hemel streckt,
Hy sagh een suyver hert in haren boesem sweven,
Hy sagh de reyne trou in haer gewrichten leven,
Hy sagh een hoogh gemoet, dat op geen schoonheyt past,
Hy sagh, dat haer de ziel is aen den Hemel vast.
Sy was hem eerst mael lief om haer gebloosde wangen;
Maer nu is hem de geest met beter min bevangen.
Sy was hem eerstmael lief, vermits haer frissche jeught;
Maer nu bestaet sijn lust in haer verheven deught.
Sy was hem eerstmael lies, vermits de klare stralen
Die uyt haer geestigh oogh gedurigh quamen dalen;
Maer 't is haer eerbaer hert dat nu sijn liefde treckt,
En dat in sijn gemoet een meerder gunst verweckt.
Astolphus even selfs verandert in gedachten,
Verlaet sijn eerste lust, maer doet haer hooger achten;
Vereert oock haren man en set hem in den Raet,
En toont gestage gunst aen al haer echte zaet.
Maer stracx na dit geval, hy sent ervare luyden,
Die, met gestage sorgh en wel-bereyde kruyden,
Doen wat de kunst vermagh; soo dat de vrou genas,
Maer wert te geener tijt als sy te voren was.
|
|
Auteursrechtvrij