Zedighe sinne-belden ghetrocken uyt den on-gheschreven boeck van den aerdt der schepselen

[p. XVII]

Voor-reden tot den goedt-hertighen leser.

LEER-SVCHTIGHEN LESER.

HEt is de on-ghemeten goedtheydt Godts gheweest, den draet van mijn leven, buyten het ghemeyn wat langher uyt te trecken en sijnen zeghen te jonnen,om het voor-deel te bekomen van eenen wenschelijcken Jubile, het welck my behoorde tot vreught des herten te beweghen, maer niet rede-loos my nu tot droefheydt verweckt als ick over-slaen de jaeren, die my tot deughden gheleent zijn gheweest, de selve my nu ont-vloghen bevinde met weynighe baet voor my en mijnen even-naesten, ende daer en boven my over-last gevoel om rekeningh te doen van alle mijne wercken, ende self vanden tijdt die ick verquist heb en tot mijn achter-deel mis-bruyckt, en over ghebrocht heb: Daer en tusschen is my toe-ghestaen gheweest te vieren mijnen Iubilé, niet uyt mijn verdiensten, maer door de goedt-gunstigheydt van d'Orde die my toe-staet voort-aen vry voor my selven te leven en van alle swaere lasten ont-slaet, om den overighen tijdt, die my noch als een toe-maet gheleent wordt sonder belestsel waer te nemen en dien wel te besteden, om my te versien en wel te bereyden tot de aen-staende doodt, die my ghenochsaem daeghelijckx vermaent, dat zy niet wijdt van de handt en is, als zy

[p. XVIII]

heerschappij van alle kanten aen mijn sterffelijck lichaem begint te nemen nu zy de vensters van mijn leemen-huys begint te sluyten, wat seght zy anders? als dat het haest by my sal nacht wesen. Als zy de tanden doet rotten en uyt-vallen, seght zy my niet, dat ick die niet langh meer van doen sal hebben? al zy mijn lichaem soo beswaert, dat ick schier niet voort meer en kan; leert zy my niet dat mijn geesten allengskens verschuyven en dat het aerdts lichaem weder naer de aerde af-sackt om in sijn Moeder begraven te worden? Hondert andere vermaeninghen geeft zy my, om my tot sterven te bereyden, hoe wel ick noyt diende on-bereydt te wesen daer my de uer oft stondt niet gheseyt en is als de doodt komen sal: even wel dan, hebbende door Godts genaede, die schoon geleghentheydt, om eens gaen voor mijn selven te leven, en om altijdt te leven my gaen te oeffenen: tot dien eynde dachte ick voor al eens te bevroeden den loop van ons leven het eynde des selfs, ende de belooninge:hier toe viel my in den vloedt van de on-ghestaedighe zee, die niet on-ghelijck en is aen den loop vande Wereldt: daer ick dat wonder in bespeurde dat oock met eenen en den selven Wint de schepen seylen het een te oosten en het ander ten westen: sulckx oock bespeurende in de zee des wereldts al waer d'een ziel onder den selven windt oft geest vande goddelijcke gratie bekomt de haeve van zaeligheydt, de andere zeylt in verdoemenisse. Siende dan dat dese oeffeninghe, oock al waer het maer alleen in het bevroeden des aerdts vande geschaepene dingen my kosten tot kennisse brengen selver van Godt en van mijn selven, die al mijn leeraers konden wesen om het goedt te doen en het quaedt te schouwen: soo heb ick dese bedenkinghen in het kort schriftelijck willen

[p. XIX]

stellen: op dat zy naer my een ander noch mochten dienen, om beter te komen tot de kennisse van Godt en hun eyghen selven, en den wensch te betrachten van den H. Augustinus: Noverim te noverim me, ick wenschte, seyde hy, u en my eens wel te kennen dan soude mijn hert vlammen om u alleen te besitten, ende licht verworpen al dat buyten is: dat waer ons hooghste gheluck, als wy naer het hemels verlangende, souden verstaen, dat men buyten hem niet van doen en hebben en met David souden moghen bly-hertigh roepen: ^(a) Quid mihi est &. Wat is my inden hemel, & te quid volui &c. en van u, wat heb ick begeert op de aerde? gy zijt den Godt van mijn hert ende mijn deel inder eeuwigheydt.

Het is een groote konst het waerachtigh goedt niet te verachten: noch is 't een meerder konst een beter goedt te verkiesen; maer de alder-meeste konst, is te beminnen het alder-hooghste goedt het welck Godt is: al wat buyten Godt oft niet om Godt beminnen, dat beminnen wy quaelijck: willen wy dan wel minnen? soo moeten wy leeren niet te minnen al dat Godt niet en is of buyten Godt is, want het minnen heeft sijn ghevaer om dat de liefde blindt is, en als wy blindelinghs vervallen op het géne wy beminnen, soo en sien wy niet oft het betaemt en ons niet naer-deeligh is: leert dan alleen beminnen dat minnens weerdigh is, op dat het gene ghy blindelinghs mindt u niet en beschaedight, en u een beletsel zy van u zaeligheydt: opent dan de ooghen van u verstandt, en siet wel toe, wat ghy bemindt, en vervalt niet blindelinghs op jet dat buyten Godt oft Godt niet en is, oft ghy loopt in 't gebaer van u eeuwigh verlies: Ver-

(a) Psalm. 72.

[p. XX]

acht dan het bedrieghelijck goedt des Wereldts soo gy daer jet van besit, siet dat het u selver niet meer en besit en u sich onder-worpen ghelijck ons David wel vermanet segghende: ^(a) Divitia si affluant nolite cor appenere: Sijn u Rijck-dommen over-vloedigh en wilter u hert niet by-voegen, wilt ghy in hunne stricken niet ghevanghen als een slaef onder hun gebiedt staen met verlies van u zaeligheydt.

Godt en de Wereldt zijn twee saecken die ons noodigh zijn te minnen oft te haeten, die in ons verkiesingh voor-ghestelt zijn: verkiest ghy de eene soo behaet ghy de andere: zy zijn twee Heeren, en niemant en kan twee Heeren te saemen wel van passe dienen: Godt is eenen Heer, die soo ghy dient en lief hebt, hy sal u eenen heer maecken van u selven, en van al datter is: Mindt gy de Wereldt? zy sal u niet alleen haer slaef maecken en u van vrydom berooven maer daer by oock on-blooten van u heel besit om alsoo erm eyndelingh tot de helle te komen.

Dit is, dat ick voort-aen wil gaen bevroeden en béhertighen met een dieper betrachtingh: ende merckende dat schier alleen de menschen sich vervremden van Godt om de wereldt te minnen en ghewilligh te slaeven tot hunne verdoemenisse: soo heb ick voorghenomen dese korte Sinne-belden, achterhaelt uyt den on-geschreven Boeck vande Natuer, naer te laeten op dat zy naer mijn bedencken niet inde verghétenheydt souden verdwijnen, terwijlen dat oock de on-geletterde inde Natuer konnen leeren en lesen het goedt dat hun te doen staet en het quaedt dat zy moeten laeten, gelijck ick oock in ons On-gemaskerde Liefde des Hemels, de Goddelijcke liefde, die anders boven de

(a) Psalm. 61.

[p. XXI]

natuere is, heb betracht uyt de Natuer te bethoonen. Wie soude dan oyt gelooft hebben: dat eenen mensch, die niet lesen kan, noch oyt t'scholen heeft gheweest, sou konnen leeren lesen in eenen boeck die noch gheschreven noch ghedrukckt oyt is gheweest, alles dat hem noodigh is, om sijn leven te voeghen naer de zedigheydt om de deugheden te oeffenen, en sich van alle quaedt te vervremden? Soo dan jemandt wilt, oock die on-ghelettert is dese Sinne-belden met verstandt rijpelijck in-sien? hy sal bevinden, datter geen school bequaemer is om te oefenen den on-gheleerden mensch tot sijn noodighe wetenschap. als 't goedt en 't quaedt te verstaen uyt de Natuer: nemt hier van de proef: Wie zijn 't, die het meest op het doen en laeten van een ander letten, en een-jeghelijck oordelen, sijn quaedt met achter-klap verbreyden? als die bot en on-gheleert zijn, en selver de vuylste vande school zijn die noch lesen noch schrijven konnen: zy lesen dan uyt den on-gheschreven boeck van een ander dat goedt en quaedt is, en waer het saecken, dat zy, verstandigh waeren? zy zouden hun selven hoogh geleert maecken, waer 't dat zy wilden maer volgen het goet dat zy in een ander prijsbaer kenden, ende verfoeyden al het quaedt dat zy selver in een ander berispen: Van ghelijcken oock, al wat ghy in de natuer en in haer schepselen loffelijck oft quaedt bespeurden, vermidts daer gheen schepselken en is soo kleyn en verworpen, dat ons niet kan dienen tot een onder-wijsingh, die den on-gheleerden mensch veel beter kan bevatten; want hy beter verstaet dat hy siet als dat hy leest, soo hy lesen konde, en alsoo soude hy uyt de schepsel konnen lesen en leeren dat hy uyt de boecken niet en kan verstaen: en daerom heeft Christus selver sijne ghe-

[p. XXII]

heymen des hemels kennelijck willen maecken, door die te verghelijcken by ghemeyn slecht en verworpen dinghen, die ons daeghelijckx voor d'ooghen vallen en ons bekent zijn, de réde hier van gheeft ons den H. Gregorius: segghende: ^(a) Celorum Regnum &c. Het rijck der Hemelen, alder-liefste Broeders, wordt daerom aen aerdtsche dinghen vergheléken; op dat u ghemoedt uyt het ghéne dat het verstaet tot het on-kennelijck sich soude verheffen; om door het sienelijck voor-beldt in kennisse te komen van het on-sinelijck &c. En daer om heeft hy in alle sijnen leeringhen by naer niet als door parabels oft ghelijckenisse willen spreken, wel wetende, dat zy beteren in-druck souden doen inde slechte verstanden als hooghe leeringhen, die zy niet bevatten: waer in ick Christus hier heb willen naer-volghen: als ick uyt de natuer hier voor al, heb willen voorstellen onse onder-worpinghe aen Godt die den centrum oft rust-plaetse is van onse ziel, en voorder, hoe men door den natuerlijcken aerdt der Schepsels de Deughden konnen leeren en alle on-deughden schouwen ghelijck u dese Sinne-belden sullen aen dienen: en al is 't dat den quaeden tijdt schier niet toe en liet om dit werck door den druck handt-ghemeyn te maecken, veel minder om naer den eysch van de Sinne-belden, die met plaeten te vercieren; soo is 't nochtans dat het versoeck van vrienden ende de miltheydt van sommighe het selven heb toe-ghestaen, doch op de alderminste kosten om het werck niet seer te beswaeren te meer op dat mijn werck niet mocht verloren gaen, en niet en moght eenen beteren tijdt af-

(a) Hom. II, in Evang.

[p. XXIII]

wachten, terwijlen, dat mijnen tijdt ten eynde loopende, my niet versekert van beteren tijdt, en ten zy dat ick het selver besorghde om in het licht te komen, licht in de duysternisse sou moeten begraeven blijven.

Daer en tusschen ghelieve den goedt-gunstighen Leser, dese mijne leste Schriften te ghenieten ende de feylen te verschoonen oft te verbeteren, en al datter in on-breckt, onse kleyn-wétentheydt toe te schrijven, my toe-segghende:

U.L. Toe-gheneghen Dienaer

Fr. JOANNES A CASTRO

JUBILARIUS

Minder-broeders tot Antwerpen.