Tussen mal en dwaas & Klein beginnen

[p. 5]

Tussen mal en dwaas
Een boekje vol krullen en kronkels

[p. 7]

Zó zit dat

Bang om zichzelf te verliezen in de grotere vlucht van de roman, houdt de stukjesschrijver angstvallig vast aan de korte verslagen van zijn tegenspoeden.
james thurber

Zeg nu niet ‘alwéér stukjes’, want als ik die roman had doorgezet, zoudt u nog véél bozer op mij zijn. Op een keer dacht ik: Ik ga er toch ook eens een schrijven. Ik nam papier en potlood en begon. Nou, het vlotte wel. Om drie uur in de nacht had ik al een hoofdstuk klaar. Ik las het wel vijf keer over en vond het telkens beter. Het ging over een man die, in allerlei dreinerige problemen verwikkeld, naar Spanje reist en in een park te Madrid een moeilijk gesprek voert met een dame. Een Spaanse, dat spreekt. Natuurlijk was het nog maar een begin. Ik wilde die Hollander verder doen reizen, rovers laten ontmoeten en scheepsrampen bijwonen - enfin, je komt al schrijvende van het een op het ander.

Mijn vrouw sliep al, maar ik begon aan haar te schudden, teneinde het hoofdstuk te kunnen voorlezen. Dat doe ik wel meer als ik 's nachts iets heb geschreven. Toen ik haar laatst een keer wakker maakte, opende zij vakerig de ogen en zei: ‘Aardig hoor!’ En ik had nog niets voorgelezen.

Deze keer wachtte ik tot ze helemaal bij kennis was. Ik verzocht haar rechtop te gaan zitten en legde het hoofdstuk op haar schoot. Zij begon te lezen, terwijl ik een sigaartje opstak. Eerst geeuwde zij verschrikkelijk, maar dat kwam alleen omdat ze net geslapen had. Als een bleek kind met verwarde haren zat zij zorgelijk over mijn bedenksel

[p. 8]

gebogen, maar eindelijk was zij toch door het hoofdstuk heen. Ze ging weer liggen en zei: ‘En heb je dat nu allemaal zélf verzonnen?’

Toen ben ik met de roman opgehouden.

*

Nee - ik geloof niet dat ik ooit schrijver zou kunnen worden, want ik slaag er niet in iets steekhoudends te verzinnen. Zodra ik het probeer, begin ik een kleurloos gezeur af te scheiden. Maar als ik schrijf over dingen die waar gebeurd zijn, gaat het allemaal vanzelf. Je begint ergens in een hoekje en al typende schieten duizenden dingen die je vergeten was, je weer te binnen. Soms denk ik: dat kán niet - stel je voor dat die man het léést. Na enig dubben besluit ik dan maar dat hij het vast niet lezen zal, want ik vind het altijd zo jammer zo'n gedeelte achterwege te laten. Voorzichtigheidshalve geef ik de man in het verhaaltje een baard. Mocht hij het dan toch lezen, dan kan hij altijd zeggen: ‘Dat ben ik niet, want ik héb geen baard.’

Laatst heb ik eens in een weekblad een verhaal geschreven over een meisje dat Lousje heette. Ik vond het zelf een gek verhaal maar het was dan ook een gek meisje. Tien jaar geleden was zij naar Australië vertrokken, dus ik hoefde haar niet eens een baard te geven.

Maar het weekblad was nog geen dag verschenen of ze kwam vrolijk bij mij binnentrippelen. Ik zwéér het u. Ja, ze was terug. En ze had het niet gelezen, want ze deed heel vriendelijk. Ik zat er somber bij, want ik kon toch die hele oplaag niet opkopen!

Terwijl zij mij het verloop van enige harer huwelijken schetste, kwam mijn dochtertje binnen en begon zich aan te stellen, zoals kleine meisjes doen wanneer zij willen op-

[p. 9]

vallen. Opeens zei ze tegen Lousje: ‘Kijk eens, dat is pappie.’ En zij toonde dat verdoemde tijdschrift, waarin een illustrator mij als een gebrekkige dorpsidioot had afgebeeld, bij het verhaal.

Lousje wilde het weekblad van haar aanpakken, maar ik sprong nog net bijtijds op en schreeuwde tegen mijn kind: ‘En nou ben je vervelend genoeg geweest! Vooruit - naar de kinderkamer!’

Ze begon natuurlijk te snikken, maar ik zette haar genadeloos op de gang, met het blad in haar handje.

‘Wat ben je kribbig,’ zei Lousje verbaasd. ‘Dat kind deed toch niks?’

‘Ach, je kunt hier nooit eens rustig praten,’ sprak ik verstoord.

*

Mijn moeder is altijd woedend als zij in een verhaal voorkomt. Zij belt mij op en roept: ‘Zeg, ben je helemaal stapel? Hoe kom je aan die leugens?’

Zij kan niet begrijpen dat je de waarheid wel eens een tikje verschuiven moet in een stukje. En ze leest trouwens alles wat ik schrijf met een gezicht van: ‘Eens kijken wat hij nóú weer overhoop heeft gehaald.’

Toch is het probleem interessant. Juridisch gesteld luidt de vraag: is de mens de eigenaar van zijn herinneringen? Ik heb een paar jaar geleden eens een verhaal geschreven over een leraar die mij op school mijn meisje afpikte. Toen het verschenen was, kwam hij zalvend bij mij thuis, met een oog vol verwijten.

‘Ja, dan had u het maar niet moeten doen,’ zei ik. Dat is toch zo? Je hebt het meegemaakt en dan mag je het opschrijven - natuurlijk niet met namen en adressen erbij en

[p. 10]

als het even kan: met een baard. Maar die vent had er in werkelijkheid een.

Ik hoop nu maar dat u het ook zo ziet, want anders kan ik wel ophouden met schrijven. En weet u - het is een van de weinige dingen die ik van kindsbeen af graag doe.