Speciaal voor u. 1979

[p. 3]

[p. 5]

Haar

In Parijs zei mijn vrouw:

‘Je moet je haar eens laten knippen.’

Ik heb vaag geknikt, maar niks beloofd. In Amsterdam ontleen ik, voor mijn ambacht, altijd wel iets aan de talmende conversatie der wachtende klanten, geduldig geschaard rond het tafeltje met de leesportefeuille, waarin zich voornamelijk bladen bevinden die je alleen onder ogen krijgt als je haar ver over je boord hangt. Maar hier in Parijs zouden de nuances van die gesprekken me ontgaan.

Daarom loop ik de goed beklante kappers voorbij tot ik, in een zijstraat van de Place de l'Odéon een etablissement zie, waarin alleen één dame op leeftijd onder het mes zit. Blijkens grote letters op het raam doen ze er ook aan ‘Hommes’. Daarom ga ik binnen.

Het is een nog nieuwe onderneming, door een wat neerslachtige ontwerper geheel in begrafenislila getint, en er komt geen kapper op me af maar een blond, nogal zorgelijk meisje, ook in het paars. Ik som in mijn Frans op wat ik aan mij verricht wil hebben - knippen, wassen, verstevigen - en ze wijst me een fraaie, lederen fauteuil, die me nog niet geheel lijkt afbetaald.

De kapper roept iets tegen haar op de snauwerige toon die personeel vandaag de dag tot

[p. 6]

onverwijlde bedrijfsbezetting zou aansporen. Het ziektebeeld is dus duidelijk: ze zijn man en vrouw en drijven deze zaak samen.

Ik leun achterover in mijn zetel en zet mijn bril af. Mijn spiegelbeeld wordt daardoor verdraaglijker - een soort aquarel, die nog niet helemaal gereed is. Maar nabije dingen zie ik, ook zonder bril, scherp. Daar mijn gehoor het nog vrij aardig doet verneem ik de radio. Iets van Chopin of van zijn buurman - ook geen vrolijke broek.

Het meisje begint met het wassen van mijn haar.

Ze heeft eerbiedig strelende vingertjes die, gevoegd bij de warmte van het water, iets aan mij doen waar mijn haar buiten staat. Als ze zich overbuigt voel ik met mijn schouder wat haar lichaam te bieden heeft. Maar het is een van die aanrakingen buiten de orde, als van de schone verpleegster, die met de hand van een engel, de thermometer schier liefkozend in je sluitspier binnendrijft. Ik besluit het gedeelte van mijn bewustzijn dat zojuist de stevige kwaliteit van haar borsten heeft geregistreerd een snipperdag te geven en kijk, uit mijn ooghoeken, naar haar man.

Hij is zo'n beau die, ouder gewoonte, nog de strakke trui draagt, maar nu heeft het goede leven een opgeblazen maag aan zijn eens zo strakke tors bijgedragen. Een held in verval. Ik denk aan een liedje van Erika Mann, waarin

[p. 7]

een naïef meisje over haar pas verworven vriend zingt:

‘Het is niet waar, dat je friseur geweest bent, zoals men heeft beweerd, ik geloof het niet.’

Terwijl de muziek de waterlanders van de toondichter ongeremd doet stromen, gigolo't de man met de oude dame, wier haar er in natte toestand uitziet als het mauve slijm dat sommige reptielen na de maaltijd uitbraken.

Er is geen hoop meer.

Het vrouwtje van de kapper plaatst nu een kunstig gevouwen handdoek op mijn gewassen hoofd.

De spiegel velt het oordeel onbarmhartig - Rembrandts zelfportret met de tulband, gebrekkig naverteld door Han van Meegeren, die zijn dag niet had. Als ze mijn bespet gezicht bet met een weer paars doekje - de liefste droogt je tranen - kijk ik in haar ogen.

Ze heeft de onderworpen blik van het stille meisje uit de derde klas van de Mavo, dat om een futiliteit moet nablijven bij de Duitse leraar. Zodra ze alleen zijn drukt hij haar ranke lichaam op de grond ‘en boet er schendig mee zijn godvergeten lust’ (Vondel). Het gebeurt in de bedompte lucht van stof en zweet en leermiddelen. Ze schreeuwt niet eens als hij haar, hanig als een Ulan berijdt, maar kijkt alleen verwijtend naar hem op. Ze heeft het aan niemand verteld.

[p. 8]

Daarna kwam al gauw de beau met het kappersdiploma, een door alle meisjes begeerde prooi. Ik zie ze samen plannetjes maken, in verliefde eendracht: ‘En dan beginnen we een eigen zaak en dan doe ik de dames en jij de heren.’ Haar weerloos knikken. Blij toch. En dan - de paarse hel, waar ze moet knutselen aan het willoze haar van een vent uit Amsterdam. O Romeo, o Julia...

Opeens is het allemaal onzin. Want de muziek van de radio stapt over op de joviale, dicht bij de aarde toevende klanken van een Hawaïan-orkestje. Ze is helemaal niet verkracht door de Duitse leraar (En waarom nu juist de Duitse?). Ze is een gewone, slanke jonge vrouw van een gewone, wat corpulente jonge man met wie ze ijverig meebouwt aan de toekomst. Niks aan de hand. Alleen maar die muziek.