Met de neus in de boeken

[p. 96]

Een merkwaardig schrijversgraf

Het hooggelegen kerkhof du Château te Nice dat, wellicht toepasselijk uitziet op de Baai der Engelen is al enige eeuwen de uitverkoren rustplaats van lijken die in creatievere jaren iets betekenden in de maatschappij.

Beeldhouwers vonden er een onuitputtelijk werkterrein. Er rondwandelend, waant men zich in een openluchtfiliaal van Madame Tussaud. Hele families staan, meer dan levensgroot, rond de zerken van hun dierbaren, in steen betrapt toen hun smart nog vers was.

Hier wist men nog zó te sterven en te begraven dat zelfs weinig beduidende doch zeer bemiddelde doden onvergetelijk werden. Bij volle maan hebben de spoken er, na de twaalfde slag, althans heel wat te zien.

Ze zeggen: ‘Kijk, hier treur ik om mijn vader.’

‘En dit is mijn moeder. Zij overleefde mij en kijkt naar boven omdat ze vermoedt dat ik in de hemel ben.’

Op de achtergrond roepen de uilen, want die zijn ook 's nachts wakker.

Het graf van Gaston Leroux doet in deze pompeuze omgeving erg sober aan. Een zerk van grijs marmer met zijn naam en de toevoeging: ‘homme de lettres, 1868-1927’. Het simpele beeldje stelt een ranke, baardige monnik voor die iets schrijft op een soort closetrol waarvan het eind wordt vastgehouden door een wat paf engeltje.

De echte Gaston Leroux was zó dik, dat hij een buitenmodel kist nodig had. En hij stierf zó onverwacht dat hij zijn plekje op de begraafplaats der upper ten van Nice, waartoe hij al twintig jaar behoorde, nog niet had besproken. Het deftigste gedeelte was in 1927 eigenlijk vol, maar de burgemeester van de stad paste er een mouw aan door een waterput, links van de ingang te laten verwijderen.

Op dat, wat krappe plaatsje ligt de man begraven die zich

[p. 97]

[p. 98]

in een plank vol stukgelezen romans telkens weer heeft beziggehouden met bloedige moorden, lugubere kerkhoven en al of niet vermeende bovennatuurlijke verschijningen.

Een van die boeken kent u allemaal. Het heette Het spook van de opera en is verscheidene keren verfilmd. En van de door hem gecreëerde Joseph Rouletabille kent u de gevolgen, want Hergé werd door deze figuur geïnspireerd tot zijn wereldbefaamde Kuifje.

Op het kerkhof du Château heeft een mooie, in het zwart geklede oude dame bloemen gelegd op het waarlijk niet krappe graf, waarboven een enorme Jezus de hand zegenend uitstrekt.

Gaston Leroux zou haar onverwijld de hoofdrol geven in een zijner ‘Histoires épouvantables’, die hij volgens zijn biograaf Jean-Claude Lamy, verzon terwijl hij sliep. Hij ging met een vaag idee naar bed en had het verhaal klaar als hij wakker werd. Dan hoefde hij het alleen nog maar op te schrijven. En een titel te geven.

Een titel als De gouden bijl, dat gaat over een oude dame die in haar jeugd, mooi en onschuldig, huwde met Herbert Gutmann, een aanvankelijk door haar beminde zachtmoedige Zwitser, in wiens oud en eenzaam gelegen chalet echter één kamer is, waar ze nooit mag binnengaan. Op een nacht doet ze het toch en ze vindt er een met bloed bevlekte bijl. Nu is kort tevoren een in de omgeving wonende, schatrijke vrek, bij wiens dood Herbert belang heeft, vermoord met een bijl die niet op de plaats van het misdrijf gevonden werd. Een slager wordt gearresteerd en ter dood veroordeeld. Maar hij bezweert onschuldig te zijn en op geen zijner bijlen heeft men sporen van menselijk bloed ontdekt. De jonge vrouw krijgt argwaan, ijlt op de dag van de executie naar de stad en geeft haar man aan. Men brengt haar naar het schavot en zij moet toezien hoe het hoofd van de slager wordt afgehakt door de beul. Na deze bloedige daad rukt de beul zijn masker af en is - Herbert.

[p. 99]

Zulke verhalen bedacht Leroux, die als rechtbankverslaggever van Le Matin veel echte bloeddorstigheid had beschreven. Heel Frankrijk las zijn stukken over de anarchistische bommengooiers van toen.

Over Ravachol, die in de rechtzaal zei: ‘Waarom ik een hoge hoed droeg toen ik de bom gooide? Om op een magistraat te lijken.’

Over Emile Henry, een Parijse caférelatie van Oscar Wilde, die toen de president had gezegd: ‘Uw handen zien rood van het bloed,’ beleefd antwoordde: ‘Mijn handen zijn niet meer besmeurd met bloed dan uw rode toga, monsieur.’

En over Cacério, die zei: ‘Als ik ooit in Italië mocht terugkeren, meneer de rechter, zal ik de paus én de koning vermoorden - niet tegelijk, ze vertrekken niet samen.’

Op het graf van de man die zo veel gruwelen beschreven had, plaatsten zijn nabestaanden een madonnabeeld, dat altijd op zijn bureau stond. Wat ermee gebeurde zou de auteur van Un Homme dans la Nuit hebben behaagd: het werd gestolen. In de nacht, bij volle maan, terwijl de uilen riepen en de notabele spoken van Nice meewarig tegen elkaar zeiden: ‘Kijk, daar gaat er een vandoor met de madonna van Leroux. Dat komt hem later duur te staan...’