Mag 't een ietsje meer zijn

De Zanger

In de kroeg noemden ze hem de Zanger.

Geen bijnaam die veel denkwerk had gekost, want hij was wel degelijk zanger geweest. Dat kon hij bewijzen. In zijn door ouderdom verwoeste portefeuille, die met een breed elastiek bijeengehouden werd, had hij er nog foto's van. Op de ene zag je hem als aristocraat uit de pruikentijd, door schone dames omringd. En op een andere droeg hij zo'n rijk-betrest uniform van een garde-officier. Jong en vrolijk stond hij erop. Maar de foto's waren oud en eigenlijk wilde niemand ze meer zien. Hij had ze al zo vaak getoond. Na de vierde borrel was het een vast ritueel. Het te voorschijn halen van de portefeuille, het verwijderen van het elastiek dat dan om zijn pols bleef hangen en zijn tekst: ‘Kijk, hier vervul ik de hoofdrol in...’

Hij zong nu niet meer. Maar dat kwam - zei hij - omdat zijn stem in een overgangsperiode tussen tenor en bariton vertoefde. Het was een kwestie van wachten.

[p. 392]

Zijn vrouw stelde hem daartoe financieel in staat, want zij dreef een goed beklante damesmodezaak in de buurt. Als hij het etensuur eens vergat en tegen negenen nog aan de tap zat, kwam ze hem halen. Een knappe vrouw. Ze maakte een capabele indruk en ze dronk geen drup. Daardoor versterkte ze zijn kredietwaardigheid.

Soms zei hij tegen de kastelein: ‘Ach beste vriend, schrijf het even op, ik wil mevrouw op het moment niet lastig vallen.’

Hij deed dat met de zwierigheid van de voormalige tenor die aristocraten en officieren speelde. Want hij had nog steeds iets van het theater aan zich, zij het een beetje verloederd.

Nu praatte de Zanger niet alleen over zijn operetteverleden, maar ook over een gans ander onderwerp.

Hij zamelde namelijk al jaren geld in voor het oorlogsgravencomité. Dat wist hij zeer overtuigend te doen.

‘We mogen ze niet vergeten, onze helden,’ zei hij. ‘Wij, die de barre jaren hebben meegemaakt, moeten een ereschuld vereffenen. Dat is onze heilige plicht. Daar mogen we ons niet aan onttrekken, ook niet op deze plaats, waar we zo gezellig in vrijheid bijeen zijn.’

Deze sonoor, op de rand van de bariton gesproken volzinnen misten hun uitwerking niet op de licht ontroerbare mannen van het borreluur. Als hij rondging, gaven ze gul.

Op een zondagochtend belde de Zanger mij eens thuis op. Als een heer die tegen een heer praat, zei hij: ‘Amice, ik heb een nieuw plannetje ontworpen om geld te verwerven voor het goede doel dat ons allebei zo na aan het hart ligt en ik zou het op hoge prijs stellen als we dit samen, onder een glas sherry, zouden kunnen bespreken.’

Daarop noemde hij een mij vaag bekend café in de buurt, waar hij zich op dat moment bevond, want de stamkroeg was op zondag dicht. Ik ging er naar toe. Hij bleek al tamelijk aangeschoten te zijn. En hij had over de oorlogsgraven eigenlijk niets bijzonders te zeggen. Maar drinken deed hij snel en de foto's kwamen weer op tafel. Toen het op betalen aankwam, moest ik het doen. Blijkbaar had hij ‘mevrouwtje op het moment niet willen lastigvallen.’ Die zin zei hij steeds vaker tegen de kastelein. Zijn pof liep hoog op. En wat nog bedenkelijker was - als hij doorzakte 's avonds, kwam de vrouw hem niet meer halen, maar bleef hij zitten tot het sluitingsuur. Dat ging nog een tijdje zo door. Toen deed de Zanger wat onafwendbaar was - hij bleef uit de kroeg weg. De kastelein ging met z'n beste pak aan naar de damesmodewinkel en de volgende middag hoorden we het allemaal uit zijn mond: ‘Naar die centen kan ik mooi fluiten. Ze heeft hem al acht maanden geleden op straat gezet. Getrouwd waren ze niet.

[p. 393]

Ze hebben vijf jaar gehokt. Hij was weduwnaar. En weet je wat ze me ook heeft verteld? Dat hij de laatste tijd dat oorlogsgravengeld in zijn eigen zak stak. Om te zuipen.’

De Zanger was dus een bedrieger. Maar een gecompliceerde. Laatst zat ik in een koffiehuis aan een tafeltje bij het raam met een vriend uit mijn jeugd. Op straat passeerde, langzaam, de Zanger, vermagerd en versjofeld. Mijn vriend zei: ‘Da's een ouwe operettetenor, hè? Ja, ik heb z'n zoon nog gekend. Heel lang geleden. Een aardige jongen. Hij is in de oorlog omgekomen in het concentratiekamp.’