Mag 't een ietsje meer zijn

Een prinses

Voor Mary Dorna

Toen ik in het dorp kwam zag ik dat het huisje verdwenen was. Er stond nu van die miezerige nieuwbouw uit een krappe beurs. Maar mijn vorig bezoek was dan ook lang geleden. Achttien jaren telde ik en ik werkte, als een bedrijvige jongste verslaggever, bij het socialistische dagblad Het Volk. Op een dag werden we opgebeld door de enige abonnee die we in dat dorp hadden met de mededeling dat een vrouw met haar drie kinderen en haar meubilair op straat was gezet.

‘Ga er maar heen,’ zei mijn baas. ‘Maar verwacht niet te veel inlichtingen, want ze zijn daar allemaal katholiek.’

En dat was in die dagen een synoniem voor zwarte reactie.

Toen ik op de plaats des onheils aankwam, vond ik er déze situatie. Voor een laag boerenhuisje stonden wat voddige meubelen en speelden drie kleine kinderen, die al van de nood een deugd hadden gemaakt. De moeder zat in een fauteuil. Ze had niets weg van een krepeergeval. Een grote, slanke vrouw van omstreeks dertig jaar was ze, met gitzwarte ogen die dwars door me heen keken en wenkbrauwen die er uit zagen of ze met houtskool waren getekend. Een trotse zigeunerprinses, gezeten op haar troon. Zij het in de openlucht.

Ik zei dat ik van de krant was en dat ik het een schande vond en dat ik er een stuk over ging schrijven waar de honden geen vreten van zouden lusten. En terwijl ik sprak, mat ze mij met haar blik en speelde er een klein, spottend glimlachje om haar volle lippen. Toen ik stil viel, wat onrustig, want ik was een nogal verlegen jongen van achttien, zei ze alleen: ‘Och, zorg liever voor 'n ander huuske.’

‘Dat zal ik proberen,’ riep ik fier.

En ik ging op pad. Eerst naar de burgemeester, maar daar kwam ik niet verder dan de drempel van het raadhuis, want de mededeling dat ik verslaggever van Het Volk was bleek voldoende om niet te worden toegelaten. Ik dacht: ‘Als ik de pastoor eens probeerde. Hij is zieleherder, dus dit geval moet hem toch aan zijn edel hart gaan.’

[p. 304]

[p. 305]

Hij liet me wél binnen. Een klein, vet mannetje was-ie en de paarse aderbreukjes op zijn bolle wangen bewezen dat hij aan tafel geen water dronk. Toen ik de affaire op zijn pluche tafelkleed had gelegd boog hij zich conspiratief naar mij over en sprak, met slechte adem: ‘Maar ze is niet getrouwd. Die kinderen zijn van drie verschillende kerels.’

Zijn gelaatsuitdrukking combineerde zedelijke verontwaardiging en onmiskenbare geilheid niet onverdienstelijk. Daar ik, ook toen reeds, mateloos verlichte denkbeelden had zei ik: ‘Wat geeft dat nou?’

Hij sprong op.

‘Me huis uit!’ riep hij. De pastoorsmeid, een op de achterpoten lopende zeug, had kennelijk aan de deur geluisterd want ze stond op de gang ook te vlammen van verontwaardiging en rukte de deur bijna uit de hengsels.

Ik ging naar de dorpskroeg, praatte daar over de zaak met de kastelein, een luie, verzopen man die geen merkbare hinder had van religieuze principes en vernam van hem dat boer Hupkes wel een huisje te huur had. Maar boer Hupkes bleek op reis. ‘Kom morgen maar,’ zei zijn vrouw. Ik keerde terug naar de prinses, die nog altijd rustig op haar troon zat en riep: ‘Misschien heb ik morgen een huis voor u.’

‘O,’ antwoordde ze, met die glimlach weer. En haar ogen zeiden: ‘Ventje, in bed stel je vast niks voor.’

Die avond schreef ik een vlammend stuk en de volgende morgen reisde ik al vroeg naar het dorp. Ik meende dat hunkering naar sociale gerechtigheid mijn motor was, maar toch betwijfel ik of ik voor en lelijk wijf óók zo hard gelopen zou hebben. Boer Hupkes bleek de kalmste man van het westelijk halfrond te zijn. Ja, hij wilde haar dat huisje best verhuren. ‘Maar de pastoor...’ begon ik.

‘Ik heb schijt aan de pastoor,’ zei hij, ‘ik ben niks.’

Want goddank bestonden er toen ook al mensen die niks waren, anders was ons leed helemáál niet te overzien geweest. Met een papiertje waarop adres en huurprijs stonden ijlde ik naar haar toe. En toen eindigde de zaak net als de verfilmde roman Anatomy of a murder. Ik vond er - niets. Geen meubelen, geen prinses, geen drie verschillende kindertjes. Alleen een leeg huisje. En een buurvrouw die riep: ‘Die? Die is gisteren opgehaald met een vrachtauto door een van die mooie kerels van d'r.’

Ik belde de krant en zei: ‘Plaats dat stuk maar niet.’ Droevig reed ik met de bus naar de stad. Ik had haar zo graag nog één keer gezien.