Mag 't een ietsje meer zijn

[p. 39]

Tussen mal en dwaas
(1949)

‘It is a fine romance’

De tuinman op het gazon voor de landelijke uitspanning knipte het gras of de duivel hem op de hielen zat.

‘Hij heeft het druk,’ zei ik tegen het meisje met de zonnebril.

‘Nou zeg,’ antwoordde zij.

Het was een moedgevende opening. Als het ‘Hoe bedoelt u?’ of erger nog ‘Wat zegt u?’ was geweest, zou ik de koffie hebben betaald en verslagen zijn weggelopen, maar ‘Nou zeg’ klonk nét goed, waarschijnlijk, omdat zij het zei met een rustige glimlach om haar volle, fraai gepenseelde lippen, die het mij voornamelijk hadden aangedaan. Pas een paar minuten tevoren was zij, door de lege zonnige tuin van dit pretentieloze plattelandscafé, komen aanlopen, maar van het eerste ogenblik af vervulde zij voor mij de rol van die vrouw in het versje van Kästner: hij ziet haar bij een tuinhek staan als hij in een autobus door een gehucht rijdt, wisselt één blik, denkt: ‘Jij bent de ware’ en dicht: ‘Du kannst mir diese Illusion nicht rauben, da du sie nicht erfährst.’

‘Het is mooi weer,’ zei ik.

‘Ja, zonnig,’ antwoordde zij.

Wéér raak. Haar toonaard behelste fijn begrip voor het doel, waardoor mijn wezenloze opmerking over het weer werd geheiligd. Misschien was ze het wel met mij eens dat een al te joyeuze start gemakkelijk afglijdt naar de trant van iemand die een levensverzekering wil plaatsen. Net als de mens moet zo'n contact klein en schuchter beginnen, wil het ooit groot worden.

‘U mag wel hier komen zitten, hoor,’ zei ze opeens toegefelijk.

Bazuingeschal! Ik rees overeind, liet mijn krant vallen, wilde hem oprapen, liet hem toch maar liggen, overwoog de koffie mee te nemen, deed het niet en liep naar het tafeltje.

‘Dáár dan maar?’

Ik zat en dacht opeens: ‘Wat doe ik hier?’ Er viel een stilte, die het boze plan had lang te duren.

‘De dag begint aanmoedigend,’ zei ze rustig. ‘Al die zon en zo... dan

[p. 40]

loop ik altijd op mijn tenen, uit angst dat er wat gebeuren zal. Je hebt ook films, die aanvangen in een kring van louter grijnzende mensen. Dat is benauwend - je voelt dat het mis zal lopen, anders hadden ze het scenario nooit gekocht. Ik blijf altijd zitten tot de slechterik voor de lens komt, maar dan ga ik definitief weg.’

Lang niet gek om zo te horen - dacht ik - ze heeft minstens Lady Chatterley gelezen, misschien wel ongekuist. Ze zweeg, terwijl ik geestelijk nog aan het kijken was. Nou ik. Maar ik was niet aan praten toe en zei: ‘Ja, dat heb ik ook wel eens.’

Een twee min - en gehéél overmaken. Het klonk als een schot dat ketst. Haar ogen kon ik achter die zonnebril niet zien, maar haar mond vertrok ironisch. ‘Ik brei het nog wel recht,’ dacht ik en ik hervatte: ‘Nou ja, ik bedoel natuurlijk, dat ik...’

Juist op dat ogenblik beroerde een hand mijn schouder. Ik keek om en zag een oude man in een zwarte, hoog toegeknoopte jas. Hij kwam uit het tot café verbouwde landhuis en hield zich vast aan de deurpost.

‘Meneer,’ kraste hij op hulpbehoevende toon. ‘Zoudt u me even willen helpen? Ik loop zo slecht...’

Is er niet een gebod dat eerbied voor de ouderdom aanbeveelt? Het was geheel duidelijk dat ik om deze grijsaard niet heen kon.

‘O, maar natúúrlijk,’ zei ik, oprijzend. De verduisterde zonnebril-ogen van het meisje keken toe met een bovenaardse objectiviteit. Daar stond ik. Hoe help je zo'n Bibberwang nu? Moest ik hem op mijn nek nemen of zoiets?

‘Als ik u even een arm mag geven...’ steunde hij.

‘Wel zeker.’

De jeugd helpt de ouderdom... iets voor een gravure in een Gorkumse hotelkamer. Toen hij zijn arm door de mijne stak, voelde ik mij verre van sophisticated.

De man begon zich voort te bewegen met de kleinste pasjes die ik ooit door enig menselijk wezen heb zien nemen. De tuinman op het gazon liet de schaar even rusten en ging, op zijn knieën, een poosje liggen kijken naar 's werelds langzaamste tweetal. Ik wendde mij half om naar 't meisje. Haar mond stond op ‘amused’.

‘Tot straks!’ riep ik, met een soort wuifgebaar.

De oude rukte mij weer recht.

‘Ho ho, meneer,’ sprak hij kritisch. ‘U laat me bijna vallen. U mot vóór u uit kijken...’

Verder vibreerden wij, tot aan het tuinhek.

‘Daarginds woon ik,’ zei hij, definitief bij me inhakend of we nu pas

[p. 41]

écht verloofd waren. Stapje voor stapje begonnen wij de eindeloze weg af te lopen. De uitspanning was reeds ver achter ons, toen ik wanhopig vroeg: ‘Waar is het nu eigenlijk?’

‘Nog effe...’ troostte hij, met dat demagogische opa-lachje waarmee iedere stram geworden ploert aanspraak maakt op onze hoogachting.

‘Vooruit maar,’ dacht ik somber, want behalve moord zag ik geen andere bruikbare oplossing van dit probleem dan geduldig voortschuifelen tot we er eindelijk waren.

‘'t Is een tehuis voor oude heren,’ zei de man en opeens werd zijn gezicht vaal van rancune. ‘Een rot huis. Ze stelen je geld. En nóóit eens wat lekkers...’

We stonden stil voor een grauwe steenvloek.

‘Terwijl er toch volop is!’ vervolgde de man. ‘Ze kennen toch wel een goeie bak koffie geven? Daar hebben we recht op.’

‘Nou, dan ga ik maar weer...’ zei ik.

Hij greep mij bij de arm en liet zijn stem dalen tot een conspiratief sissen.

‘En goeie vette sjuu,’ hervatte hij, de lippen aflikkend, ‘dat heb een mens toch nodig, op onze leeftijd. Maar ze knoeien lálá van 'n blokkie, daar verdienen ze meer an...’

‘Dat zal wel,’ zei ik. ‘Nou meneer, tot ziens...’

Ik begon terug te lopen.

‘En water in de soep!’ riep de man mij na. Ik keek om. Hij had zich als een zwarte tor aan het hek vastgehecht.

‘Daar hebbie toch geen voeding van!’ kraste hij. Zijn verontwaardiging was zó groot, dat hij schor begon te hoesten. Op 'n sukkeldrafje ging ik er vandoor.

Toen ik bij het café kwam, was het meisje verdwenen. Haar sigarettepeukje walmde nog na in het asbakje, maar toen ik er naar had gekeken tot alles was opgebrand, wist ik geheel zeker dat ze niet terugkeren zou. Suffig bleef ik in de stoel zitten, staarde in de zon, hoorde het feestelijk gonzen van de zomermorgen.

Opeens rees de tuinman uit het gras. Met kittige pasjes kwam hij op mij af.

‘Kijk ik nou toch eens doen!’ zei hij op geamuseerde toon.

Zijn linkerhand stond vol bloed en in zijn rechter hield hij, tussen duim en vinger, een stukje van zijn pink.

‘Die schaar is lelijk scherp,’ sprak hij. Het bloed droop uit zijn hand op de grond. Ik voelde een zoete kramp uit mijn maag opstijgen.

‘Het heeft niks te betekenen,’ vervolgde de tuinman, op de toon van

[p. 42]

iemand die zich zelf gerust wil stellen. ‘Maar er moet wel een lappie om, anders zou er vuil inkomen.’ Hij liep naar het huis. ‘En dan gaat het zweren!’ riep hij nog.

Op het grind fonkelde het bloed in de zon. Ik nam geld uit mijn zak en legde het naast het koffiekopje. Starend liep ik de tuin uit.

Ik bedoel maar - begrijpelijk is het wél dat mensen aan de drank raken.