Mag 't een ietsje meer zijn

Hooi

Op de Levantkade stond ik bij het haltepaaltje te wachten op de bus naar het Centraal Station. Het was over zessen. De mensen die hier hun dagelijks werk vonden in de loodsen of op het door hoge hekken omgeven terrein van de knsm waren al naar huis. Ze hadden een volstrekte verlatenheid achtergelaten, een soort dode stad, met grote, verstarde kranen die boven alles uitrezen en, zo hier en daar, een vuil wit schip, van ver gekomen.

‘Hier was het,’ dacht ik.

We schreven 1945 en we waren nog maar net bevrijd. Toen ik 's ochtends op de Weteringschans liep, vond ik de poort van de gevangenis wijd open. Op de binnenplaats stonden jongens van de bs met stenguns bij een walmende vrachtauto. Ik kende er een van die, om mij onbekende redenen, ‘shooting Will’ werd genoemd. Hij droeg nu een fantasie-uniform,

[p. 365]

dat zijn moeder waarschijnlijk in het verborgene voor hem had gemaakt van een groen gordijn.

‘Wil je effe kijken in de lik?’ riep hij. Ik liep binnen. Er heerste een feestelijke chaos. Overal kwam je sightseeërs tegen. Een door honger uitgeteerde man met een te wijde hoed op nam mij mee naar de cel waarin hij, naar zijn zeggen, ruim een jaar had doorgebracht, en inviteerde mij eens door het gaatje in de deur te kijken. Ik deed het en zag een dikke landwachter op een krukje zitten, droevig bezig zuinige hapjes te nemen van een klein appeltje.

‘Nou jij eens, hè schoft,’ riep de man en bonkte op de deur. Maar de landwachter hoorde het niet.

Toen ik terug kwam op de binnenplaats hadden de bs'ers de open laadbak van de vrachtauto volgestouwd met gevangenen die politie-uniformen droegen. Ze moesten naast elkaar op hun knieën liggen, met hun handen op hun hoofd. Shooting Will die hier blijkbaar een leidende rol vervulde, riep tegen me: ‘Die zijn allemaal zo fout geweest als de hel! We brengen ze naar de Levantkade. Als je soms meewilt?’

‘Goed,’ zei ik.

Ik opende de deur van de auto en ging naast de chauffeur zitten, ook een jongen met een stengun. Hij zei: ‘Waarom die gosers nou zo nodig naar de Levantkade moeten... Ik snap het niet. Er zit hier in iedere cel maar één man. En wij zaten met z'n drieën of vieren.’

Hij haalde de stengun van z'n schouder en legde hem op zijn schoot.

‘Nou ja, ik ga er niet over,’ zei hij. ‘Ze doen maar. Bij mij in de straat hebben ze drie meiden kaalgeschoren. De zeikers die dát doen... Nou worden ze ineens flink. Je zou ze een doodschop geven. Maar goed, hoofdzaak is dat we weer vrij zijn.’

Hij keek me aan.

‘Heb jij nog wat te roken?’ vroeg hij.

Ik gaf hem mijn doosje en hij rolde er een.

‘Buksjek?’ veronderstelde hij.

‘Nee, Belgisch.’

‘Ze moesten ons maar Engelse rantsoenen geven,’ vond hij. ‘We zijn toch óók strijdkrachten, niet?’

De auto vertrok en verspreidde een dikke, zwarte walm. Op de Geldersekade bleef-ie opeens staan. 't Was een oud beestje. Terwijl de jongen er aan begon te sleutelen kwamen van alle kanten vale, door honger verdierlijkte mensen aanrennen. Ze omringden de auto en begonnen hun haat uit te schreeuwen tegen de mannen in de laadbak. Een van de gevangenen, een klein, dwars kereltje gaf, met zijn handen op zijn hoofd geklemd, vin-

[p. 366]

nige replieken. Hij was niet bang. Maar een wat weke jongeman die naast hem lag kon de spanning niet aan en barstte in snikken uit. De menigte begon hem te honen en het vinnige kereltje zei tegen hem: ‘Gedráág je een beetje, zeg.’

Eindelijk deed de auto het weer. We kwamen op het terrein van de knsm aan de Levantkade. Het wemelde er van bs'ers die voornamelijk stonden te staan, want ook hier zat niet veel lijn in de situatie. Opeens verscheen een knaap wiens uitrusting enige onduidelijke distinctieven vertoonde. Hij keek wreed grijnzend naar de mannen in de laadbak en riep: ‘Ik heb voor jullie een héél speciaal plaatsje. Waar je nooit meer uitkomt.’

Door een blijkbaar tot zijn gevolg behorende jongen liet hij zich vervolgens naast de auto fotograferen, als een grootwild-jager. Daarop gaf hij de politiemannen last van de wagen te springen met de handen op het hoofd. Ze werden naar een half verwoest bouwwerk gevoerd, dat eruitzag als een huis in doorsnede. Beneden was alles leeggesloopt. Het gedeelte boven, dat nog intact was, kon je via een ladder bereiken. Naast de ladder lag een enorme berg hooi.

‘Naar boven!’ riep de knaap met de distinctieven. De eerste gevangene, het kleine, dwarse kereltje, liep naar de ladder maar werd tegengehouden.

‘Nee nee, klim de hooiberg maar op. De ladder is voor ménsen. Joop, je zorgt er wel even voor, hè?’

Hij verwijderde zich veerkrachtig, helemaal in zijn element hier. Hij hield van dit soort macht. Joop was een andere bs'er, een jongen met de gestalte van een zwaargewicht bokser. Hij ging aan achter het kereltje, dat tevergeefs beproefde het hooi te beklimmen. Telkens gleed hij terug en kreeg dan een por met de stengun in zijn rug. 't Was een zinloze vertoning, waar zwijgend naar werd gekeken. Opeens liep de chauffeur van de auto naar voren en zei tegen Joop: ‘Niet doen. Dat deden zij. Daarom waren we zo tegen ze.’

Joop liet de stengun zakken en keek om zich heen, maar hij vond nergens steun. Toen zei hij tegen het mannetje, dat uitgeput in het hooi zat: ‘Nou vooruit, neem de ladder dan maar.’