Mag 't een ietsje meer zijn

[p. 313]

Ik mag niet mopperen
(1972)

Schuld

De ochtendstilte in de kroeg deelde ik eerst alleen met de kastelein, die voor zich uit starend achter de tap zat en waarschijnlijk dacht aan niets. Na een poosje ging de deur open en trad een oude man binnen. Het type van een heer in verval, duidelijk een eenzame, want zijn boordje was goor en op zijn zwarte jas zaten vlekken die een vrouw niet zou gedogen.

‘Dag Jan,’ zei hij. ‘Geef me een grote pils van je.’

Daarop gaapte hij als een nijlpaard.

‘Heb je niet geslapen?’ vroeg de kastelein.

‘Ik liep vanmorgen om zeven uur al op straat,’ antwoordde de man.

‘Waarom? Je hoeft toch nergens meer naartoe?’

De man nam een slok uit het glas, dat de kastelein hem had aangereikt en zei: ‘Nee, ik hoef nergens meer naar toe. Maar ik word vaak om zes uur wakker, zie je. Blijf ik dan liggen, met m'n ogen dicht, dan ga ik piekeren. En dan draag ik overal de schuld van.’

Zijn gezicht kreeg een gekwelde uitdrukking.

‘Allerlei dingen komen dan in me op,’ zei hij. ‘Ik noem maar wat - de dood van mijn vader. Ik was zeventien, toen hij ging. Da's vijftig jaar geleden. Ik woonde nog thuis. En als ik dan zo tussen slapen en waken lig, komt het allemaal weer terug. En dan draag ik de schuld. Gek hè?’

De kastelein had er geen oordeel over.

‘Het ziekbed van mijn vader stond in de huiskamer,’ vervolgde de man met een doffe stem. ‘Op een middag - mijn moeder deed boodschappen - kwam een specialist. Die was er door de huisdokter bijgehaald. In een koffer had hij een toestel bij zich en daarmee onderzocht hij mijn vader. 't Was een kortaffe man, die tegen ons snauwde. Toen hij klaar was, liet ik hem uit. Bij de deur zei hij: “Jongeman - 't is heel ernstig. Ik kan geen hoop geven.” En ik antwoordde: “Ja meneer.” Meer niet. En ik voelde niks. Terwijl ik hield van mijn vader. Gek hè? Ik kwam terug in de huiskamer en hij vroeg: “Wat zei die vent?” En ik antwoordde: “Alles komt weer in orde als je maar geduld hebt.” Wat moest ik anders zeggen? Dat denk ik nou, terwijl ik hier sta. Maar in bed, zo half wakker, vind ik het helemaal

[p. 314]

[p. 315]

verkeerd dat ik het zei en voel ik me er schuldig om. Gek hè?’

‘Ja, gek,’ zei de kastelein, om toch iets bij te dragen.

‘Nou had die specialist een receptje geschreven en mijn vader vroeg: “Wil jij dat even halen?” Ik zei: “Goed,” en ik ging het huis uit. Maar buiten liep ik doelloos door allerlei straten. Ik ging niet naar die apotheek. Ik was versuft. Een uur later kwam ik thuis. “Heb je 't gehaald?” vroeg mijn vader. “Nee,” zei ik. “Ik ben 't vergeten.” Hij ging rechtop in bed zitten en riep: “Vergeten?” Dat gezicht van hem, dat zie ik nog voor me. Toen ben ik het gauw gaan halen. Tja... En nog iets. We hadden een nachtverpleegster genomen. Dat had ik voorgesteld. “Doe dat nou, moeder,” zei ik. Maar al de tweede nacht maakte die vrouw ons wakker. Ze zei: “'t Is niet goed met meneer.” Toen we bij het bed kwamen zei mijn vader tegen mijn moeder: “Ik gá, Marie. Voor jou spijt het me.” Zijn hoofd viel opzij en hij was dood. Mijn moeder begon te snikken en riep: “Die eenzaamheid - daar kan ik niet tegenop.” Ik zat op een stoel naast haar. Ik huilde niet. Ik heb helemaal niet gehuild. Ook niet op de dag van de begrafenis. Voor de rijtuigen kwamen zei mijn moeder: “Kom jongen, we gaan afscheid nemen van vader.” Hij lag opgebaard in de voorkamer. We gingen er binnen. Hij zag er al heel anders uit. Veel magerder in zijn gezicht. Mijn moeder ging naast de kist staan, boog zich voorover en kuste hem op zijn voorhoofd, heel plechtig. Een klein, dik vrouwtje was ze. Ik stond er maar bij...’

Hij zuchtte en wreef met zijn hand over z'n gezicht.

‘Dat komt 's ochtends allemaal in me op. Het vergeten receptje. En die nachtverpleegster, die ik niet had moeten voorstellen. Als we zelf gewaakt hadden - misschien zou hij meer gezegd hebben dan dat ene zinnetje. Allemaal mijn schuld. En huilen kon ik ook niet. Kijk, daarom ga ik er maar liever uit, als ik om zes uur wakker word. Want als ik op straat loop is het allemaal niet meer zo verschrikkelijk. Dan zie je 't nuchter. Maar lang zijn de dagen wel - verdomd lang.’