Mag 't een ietsje meer zijn

[p. 195]

Dag opa
(1962)

Een zéér pril dagje

Er is maar één moment van de dag dat er bij mijn kleinzoon geen lachje af kan - namelijk als hij in het bad zit.

Dat ‘zit’ is een misschien wat te flatteus woord. In zittende houding hangt hij ineen arm en wordt langzaam, als een van stapel lopend schip, in het warme water neergelaten. Zodra hij al die nattigheid om zich heen voelt, neemt zijn gezicht een kritische uitdrukking aan. Hij sluit zijn tandeloze mond wilskrachtig, waardoor hij vierkante konen krijgt en kijkt binnenwaarts.

Ik weet niet wat er precies met me gebeurt, maar ik vind het een vervelend gedonder, schijnt hij te denken.

Als de spons boven zijn hoofd wordt uitgeknepen, sluit hij even de ogen voor het langskomende water. Als hij ze weer opendoet, kun je duidelijk zien dat hij de grap niet heeft gewaardeerd. Zijn goed humeur keert pas terug als hij afgedroogd en bepoederd is. Hij houdt ervan als een bloot plafondengeltje hoog in de lucht te worden getild, waarbij hij breed grijnst en met grote precisie op je voorhoofd kwijlt. Na dit spel laat hij zich opkuiven en aankleden, gelijk een dauphin gewend aan eerbetoon, dat hij zo nu en dan met een fijn glimlachje honoreert.

Als je ziet hoe het truitje over zijn nog wat vochtig hoofd geschoven wordt, ontwaken er opeens oerherinneringen in je, die je volkomen vergeten waande. Je weet weer hoe eng dat voelde, vroeger, en hoe balorig je erom huilde.

Maar hem doet het kennelijk niets.

Hij laat zich rustig opdoffen en begint dan de gebruikelijke post-bad tournee langs de beschikbare damesschoten. Men kan hem amuseren met een liedje. Zelfs fervente lezers van Verstandig Ouderschap zijn op dit punt ouderwets. Want zo'n jongetje van zes maanden heeft nog geen echte behoefte aan Lucebert en laat zich gaarne meeslepen door de ijzersterke succesnummers die iedere generatie teder doorgeeft aan de volgende.

Na het schootzitten wordt hij in de box gelegd.

Je kunt dan gerust wat met hem converseren. Niet dat hij al práát, natuurlijk,

[p. 196]

[p. 197]

maar zijn luisterfunctie is bijzonder fijn ontwikkeld. Je kunt bij voorbeeld tegen hem zeggen: ‘Wat zou je ervan zeggen, als we je voortaan kabouter Plompverloren noemden?’

Van deze vraag neemt hij kennis met een welwillend trekje dat meer uit beleefdheid voortkomt dan uit enthousiasme.

‘Je mag natuurlijk ook prins Krakkebak heten.’

Daarop valt onmiddellijk zijn keus want hij toont een enorme lach en begint heftig met zijn armen en benen te bewegen, een soort horizontaal snelwandelen dat hij altijd gebruikt om zijn geestdrift uit te drukken.

‘Zal ík nu eens wat voor je zingen?’

Zijn blik wordt afwachtend.

Daar mijn repertoire uit de dertiger jaren stamt, breng ik enige liederen uit de Dreigroschenoper voor hem ten gehore. Zijn mond zakt open van verbijstering en zijn ogen worden groot en rond. Volkomen uitgeteld ligt hij op zijn rug en pas als ik mijn recital besloten heb met de onsterfelijke volzin, dat éérst het eten en dán de moraal komt, een waarheid die men een kind niet vroeg genoeg kan inscherpen, slaakt hij een opgeluchte zucht en laat zijn lach weer doorbreken.

Jarenlang was ik in ons huis de enige bewonderaar van mijn zangstem. Maar nu heb ik eindelijk een supporter.

Als hij 's middags weer zo'n groot bord eten moet verzwelgen, is het nodig hem wakker te maken, want hij ligt dan in een zeer diepe dut uit te rusten van het ochtendvermaak in de box. Hij slaapt en profil en met een volledige overgave, maar je hoeft slechts even te tikken tegen zijn verantwoorde rammelaar - een bundeltje gekleurd ijzerwerk, dat aan een touwtje in zijn wieg hangt - of hij ontwaakt op slag. Terwijl hij zijn ogen nog uitwrijft, vertrekt zijn mond reeds tot een vergenoegde lach, want hij vindt het prettig dat hij bestáát en is, op elk moment van dag of nacht, bereid welgemoed met leven te beginnen.

Toch moet je hem de eerste vijf minuten niet al te krachtig willen amuseren. Goed, je kunt hem in de zij pieken. Dan lacht hij wel, maar toch op een wat weemoedige manier, die zegt: ‘Leuk - maar laat ons niet vergeten dat er véél leed is.’

Buik- of borstkroelen - handelingen die je, als hij kláár wakker is, gegarandeerd het rendement van een aanstekelijk geschater opleveren - honoreert hij in die eerste vijf minuten met het zuinige grijnsje van een verstandige man, die overweegt: ‘Ja, ja, alles goed en wel, maar de financiële consequenties mogen toch niet uit het oog verloren worden.’

De enige verpozing die hij, vlak na het ontwaken, voluit waarderen kan

[p. 198]

is de zogenaamde windgrap.

Die gaat zo.

Ik blaas hem zachtjes in zijn gezicht. Hij knijpt dan zijn ogen weerloos dicht en terwijl zijn kuifje wappert krijgt zijn gezicht een uitdrukking van intense behaaglijkheid. Hoewel ik deze kwinkslag niet wettig heb gedeponeerd, wordt in huis toch geëerbiedigd dat ik er de uitvinder en enige gebruiker van ben. Dit heeft geleid tot het eerste, waarlijk persóónlijke contact tussen mijn kleinzoon en mij. Ik zal u uitleggen, hoe ik dat weet.

Als ik zijn geluidengamma rubriceer, kom ik tot de volgende reeks: a. het onsamenhangend roepen, een akoestische specie, waaruit later de woorden zullen worden gekneed; b. het gorgelen, dat ergens diep in de keel geschiedt; c. het lachen of huilen; d. het ritmisch hijgen, als uiting van groot enthousiasme; e. het euheu-kreunen, een mild bewijs van welbehagen en f. de speekselfontein, die met uitgestoken tong wordt verricht en waarbij een geluid wordt geproduceerd dat hem, op latere leeftijd, als ongemanierd zou worden aangerekend.

De uitingen gebruikt hij door elkaar, zonder een voor volwassenen herkenbaar systeem. Maar sinds kort - en dat is een grote triomf - heeft hij een geluid aan zijn serie toegevoegd. Zodra hij mij gewaarwordt, komt er een groot begrijpen in zijn ogen. Hij trekt een pruimemond en uiterst voorzichtig bláást hij in mijn richting - een doorslaand bewijs dat hij weet wie ik ben en mijn auteursrechten op de grap erkent.

Nu is leven, veranderen.

Hij doet het snel.

In de laatste dagen blijft hij, na het leegeten van zijn bord, niet meer rustig op je schoot zitten om een lied te horen of verrukt aan je neus te trekken. Hij wringt zich in bochten en grijpt naar onbereikbare dingen. Het leuke is niet meer hier, maar elders.

Deze noodlottige dwaling, die mannen zo vaak in kroegen en zo weinig aan de huiselijke haard doet verblijven, is reeds in de kiem bij hem aanwezig. Nog achttien jaar en zijn moeder zal klagen: ‘Je beschouwt dit huis blijkbaar als een hotel.’ En nog dertig jaar en zijn vrouw zegt, door de telefoon: ‘He, kom nou naar huis...’

Maar we hebben nog de tijd.