Mag 't een ietsje meer zijn

Familiealbum

Het huis zijn ze aan het afbreken. Ik was er heengelopen door de nauwe hoofdstraat met die éne bioscoop, langs de notabele villa's aan de rivier en de alles beheersende fabriek, die sinds mensenheugenis iets maakt dat wrang stinkt. Het is een klein, lelijk stadje en er gaat weinig om. Zelfs van de upper ten zijn er maar negen. Doch in mijn jeugd vond ik het er heerlijk, als ik er kwam logeren bij oom Lucien en tante Fiet. Hun huis stond toen helemaal in het groen maar de trage opmars van het uitbreidingsplan heeft het nu overspoeld.

Lang heb ik naar de slopers staan kijken. Je zag het huis in doorsnee, of een nieuwsgierige reus de voorgevel had weggeschoven om eens te zien hoe het daarbinnen toeging. Hoog in de lucht hing het atelier van oom Lucien. Daar zat hij vroeger schilderijen te restaureren of tekeningetjes te maken. Ik weet nog hoe ik er, als heel klein jongetje, een keer binnenkwam en verstijfd op de drempel bleef staan, omdat oom aan zijn werktafel zat met een gezicht dat was vertrokken tot een gruwelijke grimas. Op mijn tenen sloop ik weer naar buiten. Pas later hoorde ik, dat hij toen een kinderboek illustreerde, waarin een oude vrek voorkwam, wiens goud beluste grijns hij zélf voor de spiegel trok en dan in zijn schetsboek noteerde.

Als we bij tante in de serre zaten, kwam hij wel met papier en potlood binnenlopen en zei: ‘Doe eens of je op een vurig paard rijdt,’ of: ‘Maak eens het gebaar van iemand die hevig schrikt.’ Tante Fiet deed dat onmiddellijk, gewoon dóórconverserend. Ik heb haar eens horen vertellen hoe zij haar rode kool klaarmaakte, in de houding van een dansende faun.

De illustraties waren maar bijwerk voor oom. In het restaureren en ko-

[p. 175]

pieren van oude schilderijen lag zijn grote kracht. Hij deed het voor een handelaar in Amsterdam, die zo iets als Blauwzuur heette, een lange, laf lachende man van middelbare leeftijd, kaal of hij gescalpeerd was. Zijn stijve, zwarte pakken wekten de indruk dat hij permanent op weg was naar een begrafenis. Hij sprak zeer besmuikt en bewoog zich ook beducht, gelijk iemand die gestroopt wild vervoert. Oom Lucien onderhield een beleefd, doch woordarm contact met hem. Hij was trouwens erg zwijgzaam van aard, een kleine, gehinderde man, die na gedane arbeid in tantes serre zat of hij celstraf onderging. Mijn vermoeden dat hij zich in zijn onbevredigd leven mateloos verveelde was, geloof ik, wel juist. Maandenlang werkte hij gestadig als een mier aan de karweitjes, die de heer Blauwzuur hem kwam brengen. Dan, op een dag, scheen hij plotseling te ontploffen. Hij legde zijn palet neer, ging naar de kroeg en kwam op niet te becijferen tijdstippen thuis, dronken, agressief, doch bevrijd. Men moest hem dan niet voor de voeten lopen. Tante Fiet sprak hij in zo'n extroverte stemming uitsluitend aan met het woordje ‘trul’ en hij bespotte snijdend haar voornaamste conversatiemotieven: het heil van rauwkost, de verrukking die bloemen in huis opleveren en de oprechte schoonheid van jute, waarmee zij alles overtrok. Ik ben er als knaap wel eens getuige van geweest, dat hij vol zoeten wijns het raam opschoof en de passerende dominee nariep: ‘En heb je nou wel eens een engel gezien?’ Als de heer Blauwzuur zo onfortuinlijk was op zo'n dag binnen te huiveren, kreeg hij het moeilijk.

‘Zo, oude schijtlaars,’ zei oom dan tegen hem. 't Woord was grof maar typerend. Welbeschouwd wás de heer Blauwzuur een oude schijtlaars. Oom verdacht hem ervan dat hij de kopieën in het buitenland als echte meesters sleet.

‘Ik ben maar een beroepsknoeier,’ riep hij, uit de kroeg komend, eens tegen mij. De tranen stonden in zijn ogen. Langer dan een dag of vier duurden zijn alcoholische uitspattingen nooit. De slaapkamer, waar tante Fiet hem in zo'n tijd, met erg veel moeite in bed kreeg, tekende zich nog maar vaag af in het doorgesneden pand. De slopers zaten op de half vergruizelde muur, grimmig kastijdend met hun hamers. Want zo'n oud huis heeft iets weerbarstigs. Het tracht met berekracht overeind te blijven en kreunt uit elke plank die het moet prijsgeven. Maar eindelijk is het toch gelijk met de aarde, waarin tante Fiet nog steeds ligt te vinden dat jute zo oprecht is en oom Lucien, voor de eeuwigheid, spijt heeft van een leven zonder het meesterwerk dat hij had willen scheppen.