Ik lieg de waarheid. De beste Kronkels

[p. 219]

Niks

Een welwillend zonnetje gaf de markt op de Lindengracht feestelijke tinten. Het was er druk en vrolijk. Naarmate de vooruitgang en de schaalvergroting voortschrijden op de logge voeten van de robot, groeit de vertedering voor de eenvoudige dingen uit vroeger jaren. De eeuwige markt behoort daartoe. Ik slenterde zómaar langs de kramen. De kooplui zongen de bizarre opera van hun aanprijzingen. Veel bassen. Ik had geen haast en ik hoefde nergens heen - een stemming die grensde aan geluk.

Aan het eind van de Lindengracht, waar de markt ophield, bleef ik doelloos aan de stoeprand staan. Wat nu? Nóg eens langs de kramen? Een oude vrouw met een zware boodschappentas stak de straat over en kwam op me af. Ze bleef vóór me staan en vroeg: ‘Komt u ook eens bij ons in de buurt kijken, meneer?’

Ze was kleiner dan ik en ouder. Maar haar blauwe ogen waren onbedorven en bijna meisjesachtig.

‘De markt, hè,’ antwoordde ik. ‘Een markt is altijd leuk.’

Ze knikte. Maar ze was niet helemaal overtuigd, dat kon je zien.

‘Ik ken de markt nog van vroeger,’ zei ze. ‘Ik ben hier in de buurt geboren, ziet u.’

Het was nu mijn beurt om te knikken. En te wachten. Want ze wilde nog meer vertellen. Dat zou ik ook willen in de buurt van mijn kinderjaren.

‘Vroeger was mijn man hier warme bakker,’ zei ze. ‘Toen had je ook die markt al. Maar met veel Joodse kooplui. Die kwamen bij ons kadetjes kopen. Ik sneed ze door voor die mensen. En dan deden ze er zelf in de winkel boter op. En 't beleg dat ze bij zich hadden. Ach ja, zo ging dat in die jaren.’

Ze glimlachte.

‘'t Had iets gezelligs,’ zei ze.

Weer knikte ik. Eigenlijk zag ik het wel voor me.

‘Ik denk nog vaak aan die mensen,’ zei ze, zonder enig pathos. ‘D'r gaat geen dag voorbij of ik denk wel aan ze.’

Ze zette de boodschappentas even op de stoep.

[p. 220]

‘Naast ons woonde een Joodse kleermaker,’ zei ze. ‘Dat was de enige die het heeft zien aankomen.’

Haar blik werd wazig.

‘Hoe dan?’ vroeg ik, na een tijdje.

‘Ik weet het niet,’ zei ze. ‘Maar vlak voor de oorlog, hè, zei hij tegen me: “Juffrouw, ik ga d'rvandoor. Naar Engeland ga ik. Hier loopt het allemaal mis.” En hij heeft het gedaan ook. Een man alleen was-ie, dus hij hoefde het niet te overleggen met een vrouw. Hij had wel een oudere broer en een vader. Hij heeft geprobeerd ze mee te krijgen, maar die vader was al te zeer op leeftijd en die broer zei: “Ach, ze doen ons niks.” Toen is-ie alleen gegaan. Halsoverkop. Z'n bullen heeft-ie achtergelaten. Er stond nog een pan eten op het gas, maar het gas was gelukkig uit. Ja, hij zag het aankomen. Na de oorlog liep ik eens in de Paleisstraat en daar kwam hij aan. Hij zei: “Ik ben nog over, juffrouw. Ik wel. Maar m'n broer en m'n vader niet. Ik ben de jongste en ik ben er nog. Hadden ze maar naar me geluisterd.” Ja. Hij zag er goed uit. Hij was helemaal niet veranderd.’

Ze tilde de tas weer op. Bijna verlegen zei ze: ‘En onze enige zoon hebben we ook verloren, op de Waalsdorpervlakte.’

De zin kwam er met moeite uit. Ik wist niets te zeggen. Achter ons rumoerde de markt.

‘Ja, dat hebben we allemaal meegemaakt,’ zei ze. ‘Je vergeeft het ze nooit. Al zijn er veel jaren verstreken.’

Ze keek me ernstig aan en sprak: ‘Wat ik nog altijd doe met Duitsers, hè, dat is ze verkeerd wijzen. Nog altijd. Eergisteren nog. Zo'n dik, Duits echtpaar. Hier vlakbij. Ze kwamen op me af en ze vroegen waar ze konden eten. Echt lekker eten wilden ze. Toen zei ik: “Dann laufen sie só.” En ik wees de verkeerde kant op. Niet dáárheen, waar de restaurants zijn, maar juist dáárheen, begrijpt u?’

Haar glimlach was nu een beetje ondeugend.

‘En u weet, meneer,’ zei ze, ‘dáárheen is niks.’