Ik lieg de waarheid. De beste Kronkels

[p. 152]

Een beetje hel

Laatst moest ik een pakje met belangrijke papieren afgeven aan een vriend, die werkzaam is in een groot ziekenhuis dat, door een park omgeven, ver buiten Amsterdam staat. Toen ik zijn naam noemde bij de portier, antwoordde deze: ‘Meneer is op het moment in dat grote, groene paviljoen achter in de tuin. Er staat een hek omheen, dat gesloten is, maar als u roept komt er wel een verpleegster om het open te doen.’

‘Vanwaar dat hek?’ vroeg ik.

‘Nou,’ antwoordde hij, ‘er zitten daar geestelijk gestoorde ouden van dagen. En andere oudjes, die niet langer voor zichzelf kunnen zorgen.’

Ik liep erheen, het hek werd geopend door een lief jong meisje in het wit en ik vond mijn vriend bezig in een grote lichte zaal. ‘Ik kom zo,’ zei hij. ‘Ga even zitten.’

Er viel genoeg te zien. De dokter deed net zijn middagronde, door een verpleger gevolgd. Hij stond bij een dikke, welvarende dame, die - met de Margriet op tafel - het woord deed voor een klein, bijzonder breekbaar opoetje naast haar.

‘Ze heeft zo'n pijn in haar hoofd, dokter. Daar moet u haar een pilletje voor geven of zoiets,’ zei ze. Het kleine wijfje naast haar knikte instemmend en keek aanhankelijk naar haar op, als een kind naar moeder.

‘Goed hoor,’ zei de dokter.

‘Je krijgt een pilletje,’ zei de dikke dame.

‘Fijn!’ riep het wijfje blij.

Het was vijf uur in de middag en bij het raam stond een tafel al gedekt. Ofschoon de maaltijd eerst om zes uur zou worden opgediend, had een corpulente oude heer, met een erg mooi sportjasje aan, reeds achter zijn ledig bordje plaatsgenomen, het grote servet omgeknoopt, of hij bij de kapper geschoren moest worden. Hij had het zwierig uiterlijk van een wat excentrieke landedelman, die, als hij met de pas geschoten hazen door het dorp loopt, de eerbiedige groetjes der horigen beantwoordt met het joviaal arrogante wuifgebaar van iemand die zich dit wel permitteren kan. Later hoorde ik

[p. 153]

dat hij een in de war geraakte loodgieter was, die vroeger veel cafés bezocht en ook hier nog, ouder gewoonte, rondjes voor de hele zaal bestelde, die echter niet werden gehonoreerd.

Een kleine, inbrave opa legde zijn hand op mijn schouder en begon aan een wat klaaglijke, volstrekt onsamenhangende monoloog, waarvan ik geen syllabe begreep. Maar hij wees er telkens bij op zijn schoenen, die er mooi, nieuw uitzagen.

‘Zijn ze u te klein soms?’ vroeg ik ten slotte.

‘Te klein? Ben je belazerd?’ antwoordde hij, opeens volkomen coherent en hij stapte weg met een gezicht of ik hem ernstig gekwetst had.

Er strompelde, door twee verpleegsters ondersteund, een hevig wankelende oude man binnen, met de wijd opengesperde, diep ontstelde ogen van iemand die zojuist een onvoorstelbaar gruwelijke ramp heeft gezien.

‘Hij wordt met de dag slechter,’ zei de ene verpleegster zakelijk tegen de andere.

Midden in de zaal stond, doodstil en kaarsrecht, een klein, spierwit vrouwtje met trots toegeknepen mond en staarde voor zich uit.

‘Weet je wie dat is?’ vroeg mijn vriend.

En hij noemde een naam die als een schok door mij heen ging. De naam van een cabaretière, uit de tijd toen men zulke dames nog ‘soubrette’ noemde. In mijn jeugd was zij een der grootste sterren van ons land, die, met haar groot talent en haar internationaal repertoire, onze enge grenzen zingend overschreed en in Indië als een vorstin werd onthaald. Een lieveling van het publiek. Ik weet nog met welk een eerbiedige geestdrift mijn ouders over haar spraken. Maar ze werd oud en de mensen vergaten haar en op een dag werd ze, volkomen vervuild en chaotisch van geest, in haar kamertje gevonden. Toen kwam ze hier.

‘Ze staat daar altijd maar midden in die zaal,’ zei mijn vriend. ‘Ze bemoeit zich met niemand. Soms geeft ze opeens een gil. Spreken doet ze nauwelijks.’

Wel was ze, hoorde ik, toen een nu alweer overleden oude acteur in de inrichting werd opgenomen, opeens naar hem toe gegaan, had hem over zijn haar gestreeld en vriendelijk gezegd: ‘Jij was er ook van, hè? Jij ook...’

[p. 154]

Ik nam afscheid. Buiten was het hinderlijk zonnig. Het had moeten stormen of beter nog - motregenen, in de zoete rottenis van de herfst. Ik dacht aan haar, zoals ze daar, rechtop als een vlam, midden in die zaal stond, na al die jaren in de nephemel van het succes, eindelijk aangeland in de hel. Hoe schrijf je dat op? Bij het hek wist ik opeens, opgelucht, dat het allang opgeschreven was. Door Bloem, in die vier onvergetelijke regels:

‘De wereld is een sluw belover.
Een bieder vol arglistigheid.
Maar slaat gij toe - gij houdt niets over.
Gij zijt én koop én koopsom kwijt.’