Ik lieg de waarheid. De beste Kronkels

[p. 59]

Kroegmannen

I

Op maandagmiddag zat ik in een klein café achter de Kloveniersburgwal. Er kwam een man met een geheel paars gezicht en kleine, zwemmerige oogjes binnen. Nog geen stap van de deur verwijderd, struikelde hij en viel languit voor mijn voeten.

‘Die mat ligt daar gevaarlijk,’ sprak hij, opkrabbelend. ‘Geef mij een jong klaartje van je.’

De kastelein legde zijn hand beschermend op de flessen.

‘Nee meneer,’ zei hij waaks. ‘U tap ik niet meer.’

‘Waarom niet?’ vroeg de man.

‘U hebt genóg,’ zei de baas.

‘Ik?’ riep de ander. ‘Man, ik kom net uit me bed. Ik heb nog geen drup gehad.’

Hij sprak coherent. Weifelend keek de kastelein naar het paarse hoofd.

‘U denkt zeker: hij heb zulke kleine oogjes,’ zei de man begrijpend, ‘maar dat zijn gewoon me ogen. Die zijn altijd zo. De een heeft grote ogen. De ander heeft kleine ogen. Ik heb kleine. Je kunt je ogen niet uitzoeken.’

Het was diep waar. Aarzelend zette de kastelein een glas op de tapkast en zei met een glimlach vol tact: ‘U hebt, met permissie, zo'n paars gezicht, hè. Zodoende.’

‘Dat komt door de buitenlucht,’ verklaarde de man welwillend, terwijl de fles met licht geknor zijn plicht deed.

‘O, ik heb het wel meer hoor, dat de mensen denken dat ik onder invloed ben. Ik heb het herhááldelijk. Ik ben er al helemaal aan gewend. Laatst nog op een vergadering van de woningbouwvereniging. Ik vraag het woord. Toen zegt die voorzitter: “Meneer, als ik u was, dan zou ik me liever verwijderen en me roes gaan uitslapen.” Ik most er eventjes om glimlachen, want ik had in weken niks gebruikt. Maar ja, voor het publiek moest ik het even rechtzetten. Dus ik heb gezegd: “Dames en heren, hier is een misverstand gaande, het komt alleen maar door mijn gezicht. Ik heb nou eenmaal een

[p. 60]

gezicht waardoor de mensen gauw denken dat ik beschonken ben. Maar daar kan ik niets aan doen. Het is gewoon een soort gezicht.” Nou, die voorzitter kwam me later bedanken. Dat ik het even van commentaar voorzien had. Hij zei: “Er zou een scheve indruk zijn blijven hangen.” En zo was het ook. Geef me nog maar een jonge.’

‘Je leert toch elke dag wat,’ zei de kastelein. ‘Ik sta nou een dikke veertig jaar in dit vak, maar toen u daarnet binnenkwam schatte ik u toch algauw op 'n zes-, zevenentwintig stuks.’

‘Ja hè,’ sprak de man en hij lachte gevierd, of hij om een ongewoon talent geprezen werd. ‘O, ik heb het in mijn bedrijf ook zo vaak. Ik reis hè. In ijzerwaren. Zagen en vijlen. Maar wilt u wel geloven dat er winkeliers zijn die me er niet in laten? Die schrijven brieven aan de firma. Nou, de firma is op de hoogte natuurlijk. De firma weet dat het alleen me gezicht is. Maar evenzogoed ben je er toch door gehandicapt.’

Hij nam nog één snelle, betaalde de schade en ging. Bij de deur maakte hij bijna weer zo'n smak.

‘Aan die mat mag je wel wat doen,’ riep hij nog.

Toen hij weg was zei de kastelein peinzend: ‘Tóch blijf ik aan hem twijfelen.’

II

De oude man zette zijn bierglas op de tapkast en zei tegen de kastelein: ‘Veertig jaar heb ik dat café gehad - nou woon ik buiten. Op een dorp. Voor me levensavond. Nou Gerrit, begin er nooit aan jongen. Want weet je wat het met rust is? Rust is mooi voor iemand die een rustig karakter heeft. Maar een man, ik bedoel een jongen uit ons bedrijf, wat moet die nou met rust? Goed, eerst denk je: rust? Mooi, ik ga daar vissen en een beetje rommelen en in me tuintje knoeien en me borreltje neem ik thuis wel. Want je borreltje heb je toch nodig, nietwaar? Laân we mekaar nou maar niks wijsmaken. Als je uit ons bedrijf komt, heb je je borreltje nodig. Dat is een gewoonte. Ik herinner me, toen ik pas een jaar in mijn zaak stond, toen liep het nog niet best. Dus ik ga naar de brouwerij en ik zeg tegen die ouwe meneer Van der Zee - je hebt die ouwe Van

[p. 61]

der Zee toch wel gekend op de brouwerij? -, ik zeg tegen die ouwe Van der Zee: “Meneer Van der Zee, er zal een beetje geld in moeten, want zó red ik het niet.” Toen zegt die ouwe Van der Zee tegen me: “Maar Kees, daar begrijp ik niets van, want je hebt in dat ene jaar vijfhonderd liter klare méér omgezet dan je voorganger.” Toen zeg ik: “Nee meneer Van der Zee, die vijfhonderd liter heb ik niet omgezet. Die heb ik opgedronken.” Nou, daar stond die ouwe Van der Zee van te kijken hoor - maar hoe gaat het? Je komt om elf uur beneden. Neem er nou eens vier in het uur. Dat is toch geen dollemanswerk? Goed, reken het dan zelf maar uit, over een heel jaar. Meer dan vierentwintig keiltjes haal ik niet uit de liter, al leg ik 'm onder een stoomwals. Zodoende. Dat moest die ouwe Van der Zee ook toegeven. Goed, ik denk, als ik me rust heb, dan doe ik het een beetje kalmer aan. Maar weet je hoe dat gaat, Gerrit? De eerste maand is het mooi, rust. Niet dat ik nou een boek zal nemen, want zo stilzitten, met een boek, dat ken ik niet, daar ben ik een veel te levendig tiep voor. Maar je knoeit wat en je rommelt wat. En je hebt je rust. Je levensavond. Maar de tweede maand is dat al minder. Altijd zo'n borreltje thuis, in de kamer, daar word je nerveus van. Als je uit ons bedrijf komt, bedoel ik. Zo tegen een uur of acht 's avonds wil je eens een deur gaan opendoen. Begrijp je, Gerrit? Maar ja, dat gaat niet op zo'n dorp, daar is niks te koop. Dus wat is het gevolg? Dat je nerveuzer en nerveuzer wordt. In plaats van dat je rust hebt. Zo is het toch? Eens in de week kom ik hier naar Amsterdam om de huur te halen, in dat ouwe café van mij. Eerst zag ik ertegen op, maar wil je wel geloven Gerrit, ik zit al uit te kijken naar die dag? Maar hoe gaat het? Je komt in die zaak. Je ziet al die ouwe jongens weer, die bekende gezichten. En dan is het: “Kees, neem een borreltje” en dan geef je er eens eentje terug en dan leg je een kaartje en dan neem je een pilsje en dan geef je nog eens wat weg - ach, Gerrit, jongen, ik breng nooit een cent van die huur mee thuis, 't Is allemaal op. Dat begrijp je toch wel, als je uit ons bedrijf komt? Nou zegt mijn vrouw: “Die huur moet dan maar over de post gestuurd worden.” Want hoe is een vrouw? Die wil vangen. Maar Gerrit, ik zal je zeggen, als het over de post komt, dan ken ik daar helemáál niet meer weg. Dan heb ik alleen maar me rust. En geloof me nou maar, rust is niks. Voor een jongen uit ons be-

[p. 62]

drijf dan. Weet je waar rust mooi voor is? Voor een vrouw. Want die heeft tóch nooit rust...’

III

Het Jordaan-café had een érg lange tapkast, met acht houten krukken ervoor, maar alleen de eerste en de laatste droegen een klant. Vlak bij het raam zat een dikke, in een geruite jas gestoken man, die al vroeg met nippen was begonnen.

‘Waar blijft die jongen nou zo lang?’ vroeg hij retorisch aan de kastelein, die tegenover hem, aan de kist, in een toestand van halfslaap zijn bediening zat uit te oefenen. Hij kreeg alleen een schouderophalen terug. Nu ging de dikke man lange tijd uit het raam kijken naar de door regen verdreinde straat. Eindelijk wendde hij zijn hoofd weer om, wierp een goedkeurende blik naar een versleten oud ventje dat helemaal aan het andere eind van de bar op kruk nummer acht zuinig zat te wezen op zijn bittertje en stelde: ‘Goed weer voor de spinazie.’

Hij sprak niet luid. De oude keek hem mat aan en zei tekortgedaan: ‘Ja, dat ken ik niet verstaan, hoor.’

‘Goed weer voor de spinazie,’ herhaalde de dikke, een toonaard luider.

‘Doe het maar in me pet,’ sprak de oude. Hij dróég er een.

De kwestie dreigde in een impasse te komen. Nu stond de kastelein moeizaam op, sukkelde achter de toonbank van kruk een naar kruk acht en bracht het hem daar frontaal toe, als service van de zaak: ‘Goed weer voor de spinazie.’

‘O,’ zei de pet. Hij was er niet kapot van.

Omdat er moeilijk van de feestelijke stemming kon worden gesproken waarin Jordaan-films altijd zo uitmunten, rekende ik af en ging heen. Zowat een meter of twintig verder zat een schrale man op de stoep en keek naar de plassen, of hij er niet veel meer in zag. Het voorgeschreven aantal voorbijgangers stond om hem heen en een juffrouw vroeg: ‘Wat heb je dan? Ben je ziek?’

Maar hij zei niets. Hij zat maar. En het regende voort. Plotseling sprong er een bazige jongen van de fiets en riep: ‘Die man heb een dijbeenfractuur.’

[p. 63]

Men vond het een discutabele propositie. Op leidinggevende toon vervolgde het jongmens: ‘Ik kan het zien. Ik ben in dienst geweest.’

Het klonk als een zo al niet wettig dan toch overtuigend bewijs. Een postbode kwam met een buiktas vol jobstijdingen aangetrippeld, hield in en vroeg aan de juffrouw: ‘Wat hébt die persoon?’

‘Hij heb een dijbeenfractuur,’ zei ze.

‘Dan mag hij niet vervoerd worden. Of aangeraakt,’ beval de postman op zachte doch zeer belangrijke toon. Omdat hij óók van de gemeente was, net als de geneeskundige dienst, knoopte ieder het in zijn oren.

‘Blijf maar stil zitten,’ zei de juffrouw goedig. ‘We zullen dadelijk de dokter halen.’

Nu ging de deur van het café open en kwam de dikke man met de geruite jas naar buiten. Hij beende op ons af, drong dadelijk door tot het hart van de oploop en zei verwijtend tegen de stille zitter: ‘Waar blijf je nou? Ik zit daar maar te wachten...’

‘Ik heb een dijbeenfractuur,’ sprak de man huilerig en ademde een complete tapvergunning uit.

‘Ach, ga mee...’

Nu stond de patiënt op en samen gingen ze het café binnen. De oude pet kwam er net uit. Mij herkennend, sprak hij kritisch: ‘Dat kon hij nou wel zeggen - goed weer voor de spinazie. Maar het verzuipt. Al het groene goed verzuipt. Want te veel nat voor spinazie...’

Hij heeft er nog tien minuten over doorgezaagd. In de regen.