Drie in een

Hanna

Het fraai gecoiffeerde park rond het Gelderse kasteel Middachten - een schepping der Bentincks - is tegenwoordig ook vrij toegankelijk voor lieden die op geen afkomst van enig gewicht kunnen bogen. Daar dit een der weinige zegeningen is die 's rijks belastingen op mij doen neerdalen, wandelde ik er vanmorgen binnen. Behalve een gemotoriseerde tuinman was er niemand. Ik liep langs de slotgracht die kasteelheer Geertsema tegen on-

[p. 314]

gewenst bezoek afdoende beschermt en kwam via messcherp gebaande paden bij het hondenkerkhof der Bentincks - een rij bemoste zerkjes. Alleen de laatste rustplaats van Little Ben, een Yorkshire terrier die van 1903 tot 1912 door graven en freules werd geliefkoosd, was nog leesbaar. Ik ging op het bankje tegenover zijn graf zitten en was juist bezig mij - uiteraard vruchteloos - af te vragen of deze hondjes hier 's nachts zouden komen spoken, toen een kleine, frêle oude dame, leunend op een wandelstok, naderbij kwam. Zij keek mij aan met een vorsende blik en vroeg toen, op aarzelende toon: ‘Kent u mij nog?’

‘Nou...’ begon ik. ‘Vaag heb ik het gevoel dat ik u vroeger eens heb ontmoet.’

‘Héél vroeger,’ zei ze. ‘Ik ben Hanna.’

Haar blik had nu iets angstigs, als een kind dat een tik verwacht.

‘Ach natuurlijk - Hanna,’ riep ik. ‘Kom even zitten.’

Er stond opluchting op haar gezicht te lezen toen ze, na de stenen bank wat met haar gehandschoende hand te hebben afgeveegd, naast mij plaats nam.

‘Dát is lang geleden,’ zei ik.

‘Tweeëndertig jaar,’ antwoordde ze. ‘Ik kwam bij u thuis in juli 1945.’

Ik knikte, voor me uit kijkend naar de grafjes van Little Ben en de anderen. Het was een woelige, toch wel vrolijke tijd, zo vlak na de oorlog. Ik schreef over toneel en aanverwante kunsten en aangezien mijn vrouw vrijwel elke avond meeging naar al die voorstellingen, hadden we permanent oppas nodig voor de kindertjes. Hoe we aan Hanna kwamen weet ik niet meer, maar ze bleek ideaal voor deze taak. Ze was een mooi, klein vrouwtje, zwijgzaam en verlegen, en ze had een smal, gevoelig gezicht. De kinderen waren dol op haar en ook wij konden het zo goed met haar vinden dat we haar een nog vrije kamer in onze woning met plezier afstonden.

‘Ze zijn allebei allang het huis uit, zeker?’ vroeg ze, daar op dat bankje.

‘O ja, ze hebben zelf kinderen. M'n zoon zes en m'n dochter twee.’

‘Ach...’ zei ze vertederd,’ ‘'t was zo'n lief stel. Ik ben altijd dol op kinderen geweest, maar ik heb ze door omstandigheden nooit zelf gehad.’

‘Wat jammer...’

Het was, geloof ik, een voorstelling van Shakespeare's Midzomernachtsdroom die we hadden gezien toen we in 1946 op een avond thuiskwamen en, tot onze verbazing, niet Hanna in de leunstoel aantroffen, maar een man van een jaar of vijftig.

Hij zei: ‘Ik ben haar broer. Ze heeft me opgebeld en gevraagd hier te

[p. 315]

komen om op de kindertjes te passen. Want ze wou meteen weg. Ze was erg geschrokken van een telefoontje. Iemand die haar bedreigde. Tja - ze komt toch nooit meer terug, dus ik kan het u wel vertellen, meneer. Hanna zat hier eigenlijk ondergedoken, ziet u.’

En toen hoorden we haar verhaal. Ze kwam uit een provinciestad en was daar een heftige volgelinge van nsb-leider Mussert geweest. Na de bevrijding had ze de benen genomen naar Amsterdam waar ze anoniem in de menigte kon opgaan. En bij ons vond ze een veilig plekje.

De oude Hanna naast me wees glimlachend naar de kleine zerken en zei: ‘Geen kinderen, maar wel twee hondjes. Ik was er erg aan gehecht, maar ik heb ze moeten wegdoen toen ik hier in de buurt in een bejaardenhuis ging. Dieren zijn daar niet toegestaan, ziet u.’

Toen de broer vertrokken was zaten we verslagen in de kamer.

‘Jammer dat we dit nou weten,’ zei ik.

‘Ja, maar we kunnen moeilijk nou ineens zeggen dat ze niet aardig was. Want ze was wél aardig,’ antwoordde mijn vrouw.

Grijze Hanna stond op van het bankje en zei: ‘Kom, ik ga maar weer eens naar de bus.’

En weer zo aarzelend: ‘Hebben de kinderen het nog wel eens over me?’

‘O ja. Heel vaak.’

Want ook ik kom niet door het leven zonder een beetje te jokken.