Drie in een

Klank

Toen ik nog een kleine jongen was woonden we te 's-Gravenhage in een omvangrijk oud huis. Als mijn moeder er later over sprak noemde ze het, op een zorgelijke toon, ‘zeer bewerkelijk’. Maar ze stond er bepaald niet alleen voor. Behalve een dienstbode voor dag en nacht had ze een werkster die elke dag kwam voor het hardere dweilen en boenen. Ze heette Greta en was uitzonderlijk dik. Haar echtgenoot Kees oefende het nu enigszins in onbruik geraakte beroep van loodgietersknecht uit. Het verbaasde mij dat een zo dikke vrouw als Greta getrouwd was, want het leven had mij het bestaan van deze variant der mannelijk wellust nog niet geopenbaard. De schooljuffrouwen met wie ik toen dweepte waren zo mager als latten.

Op zaterdagmiddag kwam Kees zijn Greta altijd afhalen. Als zij nog een halve gang te dweilen had, wachtte hij geduldig in de keuken. Hij zag er dan allerminst uit als een loodgietersknecht, want hij droeg een donkerblauw kamgaren kostuum met vest en een statige sneehoed. Ook mensen die het niet breed hadden moesten in die tijd, als ze niet aan het werk waren, in hun voorkomen een zekere welstand voorwenden, omdat ze anders door hun eigen soort als schooiers werden bestempeld. Alleen rijke, excentrieke lieden konden er net zo slonzig bij lopen als ze wilden, want door hun geld werden ze boven alle gangbare normen uitgetild.

Als ik op zaterdag aan het eind van de middag in de keuken kwam, groette Kees mij altijd recht vriendelijk.

Hij had een gezond gezicht, een blonde knevel en vrolijke blauwe ogen. Ik begreep niet waarom een zó jonge man met Greta was getrouwd, want door haar dikte vond ik haar stokoud.

‘Je bent zeker weer flink aan het voetballen geweest,’ zei Kees tegen mij. ‘Ja, je lijkt me een geduchte voetballer. Altijd midvoor, denk ik.’

De geestdrift waarmee hij over mijn door hem vermoede prestaties op het voetbalveld sprak, had een merkwaardige toon. Overdreven en toch weer niet. Maar omdat het mij wel fijn leek zo te zijn als hij blijkbaar dacht, antwoordde ik: ‘Ja Kees.’

En ik liep wat gespierder dan ik was door de keuken.

[p. 310]

Niet ver van ons huis stond mijn school. Toen ik er gisteren voorbij kwam zag ik dat het gebouw eindelijk voor de uitbreiding van het ziekenhuis heeft moeten wijken. Terwijl ik naar de lege plaats keek, dacht ik aan die middag.

Waarom ik ruzie had gekregen met Barend wist ik niet meer. Wel herinnerde ik mij dat het uiterst onverstandig was om ruzie met Barend te krijgen, want hij behoorde tot de grote vechters, altijd omringd door een groepje bijpassende discipelen.

Ze stonden ook die middag monkelend om hem heen toen Barend mij, voorde school, de eerste lel gaf. Een harde, op mijn neus. Ik proefde bloed en wachtte, met gebalde vuisten, op de volgende treffer, wanhopig zeker dat ik ditnietredden kon, want als het op knokken aankwam stelde ik weinig voor.

Toen Barend de tweede had geplaatst - oog - grepen de goden in.

Opeens stond Kees naast me, nu in het gewaad dat hij blijkbaar droeg als hij lood goot. Aan zijn riem hing het stukkezakje voor zijn brood en een blauw geëmailleerde platte kruik waaruit werklieden toen koude thee dronken. Hij zei: ‘Kom jij maar eens met me mee.’

Hij legde zijn arm om mijn schouder en ik ging, een snik met moeite onderdrukkend. De jongens achter mij jouwden. Kees gaf me zijn zakdoek en sprak: ‘Veeg je neus af.’

Ik deed het met bevende hand. Het was gelukkig een rode zakdoek.

Thuis zweeg ik over mijn smadelijke nederlaag, maar ik zag erg op tegen de zaterdag. Kees had immers mijn afgang bijgewoond en het gejouw van de jongens gehoord. Hij voelde zich vast diep in mij teleurgesteld. Maar toen ik zaterdagmiddag de keuken binnenkwam, groette hij mij net zo vriendelijk als anders. Mijn moeder stond bij het fornuis en Kees zei tegen haar: ‘Hij kan vechten als de beste, mevrouw. Toevallig zag ik hem van de week bezig voor de school. Hij nam het tegen vier stevige knapen op. Nou, daar neem ik mijn petje voor af, mevrouw.’

Weer had zijn stem die eigenaardige klank. Ik was nog te klein om die klank precies te duiden.

Maar veel later heb ik begrepen dat het ironie was.