Drie in een

Het waarnemen

De trein naar Amsterdam reed net weg toen ik in het station van de provinciestad het perron bereikte. ‘Hij heeft het nakijken,’ zeiden radioverslaggevers vroeger over de keeper, maar die term hoor je niet meer. De dienstregeling leerde mij dat de volgende trein over een half uur ging. Op het perron woei de herfst. Ik liep de restauratie binnen voor 'n kop koffie tegen beter weten in. Op het tafeltje waaraan ik ging zitten, stond een gedrukte kaart met de wat pompeuze mededeling dat hier een ‘Oud Hollands Smulfestival’ te beleven viel en in het glazen oventje op het buffet lagen dan ook twee dunne saucijzenbroodjes zwetend te sterven. De kelner was te oud voor meer inspanning dan uit het raam kijken. Ofschoon het vrij vol zat, stond hij niks omhanden te hebben en riep hij, als je in zijn richting gebaarde, op kribbige toon: ‘Rustig an, hè? Ik heb geen twéé lichamen.’ Dat kwam goed uit, want veel moois was het niet. In de verte, vlak bij de deur, zaten twee donkerharige mannen zeer levendig met elkaar te praten, waarbij ze hevig hun handen gebruikten. Ik dacht: ‘Italianen. Wat zijn die mensen toch mimisch, als je ze vergelijkt met Hollanders. Wij maken, als we praten, alleen maar geluid zonder ook maar een pink te bewegen. Nou ja, 't is onze volksaard.’

[p. 236]

Tegenover me nam nu een dame plaats die zulk een ijzingwekkende wilskracht uitstraalde dat ik een beetje bang van haar werd en besloot van de koffie af te zien. Zulke mensen komen in beide geslachten voor. Ze zijn zó onafwendbaar aanwezig, dat je niet meer ontspannen tegenover ze kunt zitten. Ik stond op en liep in de richting van de Italianen, die nog steeds met hun handen zaten te zwaaien. ‘Wat 'n volk,’ dacht ik, met een zekere bewondering. Maar toen ik dichterbij kwam zag ik dat ze gewone ochtendbladen voor zich hadden en geen enkel geluid voortbrachten, omdat ze geen tsjilpende Italianen, maar Nederlandse doofstommen waren. Ik schrapte mijn luciede observaties over verschillende volksaarden en liep het perron op. Mijn waarnemingen zijn zelden waar, maar ik blijf ze nemen.

Op het perron woei de herfst weer. Maar verder viel er niets te beleven.

Ik ging op een houten bank zitten en keek, over het volgende perron héén, naar de huizen van de provinciestad. In een miezerig tuintje verrichtte een man onduidelijke, langzame handelingen met een schoffel. Hij had iets gepensioneerds over zich. ‘Maar we hebben 't geluk dat Jan dol is op z'n tuintje.’

Ik moet ook eens ergens dol op worden. De man leunde nu op de schoffel en staarde lange tijd voor zich uit. De herfstwind speelde met zijn haren. Opeens haalde hij een plat flesje uit zijn binnenzak en nam er een haastige slok uit. Nou ja, misschien was het levertraan. Na mijn sof met die vermeende Italianen was ik voorzichtig geworden. Ik zie, ik zie wat jij niet ziet, maar dat is het niet. De deur naar de tuin ging open en er verscheen een grijze vrouw met een koffiekop in haar hand. Ze riep iets en de man liep traag naar haar toe. Ze had óók geen twee lichamen. De man nam de kop van haar aan. Toen ze naar binnen was wierp hij de inhoud in het gras. Ik besloot niet langer te kijken. Mijn hoofd afwendend zag ik dat, vlak bij de ingang, zo'n kleurig huisje stond waarin je, geheel automatisch, voor drie gulden vier verschillende pasfoto's kunt laten maken. Aangezien ik nog enige tijd te vermorsen had en pasfoto's altijd te pas komen, stond ik op en liep erheen. Maar er zat al iemand in, die het gordijntje niet gesloten had.

't Was een man van een jaar of vijftig met een frommelige regenjas aan en een door lang gebruik geteisterde tas naast zijn voeten. Hij had net drie gulden in de gleuf gedaan, zodat de lampen begonnen te flitsen. Van de mogelijkheid vier verschillende foto's te verkrijgen maakte hij geen gebruik. Met een mateloos somber gezicht keek hij onbeweeglijk in de lens. Toen de operatie voorbij was bleef hij op het krukje zitten wachten tot de foto's er aan de zijkant uitkwamen. Ik zag ze - een droef hoofd in vier-

[p. 237]

voud. Nog steeds in de automaat zittend bekeek de man ze aandachtig. Hij hield ze vlak bij zijn neus. Ze vielen hem niet mee. Met een zucht deed hij weer drie gulden in de gleuf en het toestel begon opnieuw te flitsen. Maar de tweede serie kon niet aantrekkelijker zijn dan de eerste, want wederom keek hij zo ten dode vermoeid. Ik dacht: wat wil hij nou? Eén leuke, om te laten vergroten? Maar dat bereikt hij op deze manier nooit. Die vent is gek.

Toen hij ook de tweede serie vlak bij zijn neus gehouden had, bukte hij opeens naar de tas, opende het apparaat met een sleutel en begon met een schroevedraaier in de ingewanden te wroeten. Een monteur! En monteurs lachen niet in automaten, net zomin als televisietechnici in studio's. Ik schrapte dus mijn waarneming dat hij gek was, zag van de foto's af en stapte even later in de trein. De dame uit de restauratie kwam wéér tegenover me zitten. We raakten in gesprek en ze bleek allerliefst te zijn.

Ik moet toch eens ophouden met waarnemen.