Dagboek van Cornelis en Philip van Campene, behelzende het verhaal der merkwaardigste gebeurtenissen, voorgevallen te Gent sedert het begin der godsdienstberoerten tot den 5en april 1571

[p. 299]

Sporckele.

Den II^en hebben de predicanten inde prochiekercken te kennen⁺ ghegheven, hoe dat de bisschop deser stede in meeninghe es, up maendaghe eerstcommende te houden een concilie van zijn bisdomme, daertoe ghedachvaert zijn alle de abten, prelaten, pastuers ende hueverste van gheestelicke persoonen, omme te remedieren ende af te setten sommeghe abuusen, ende nieuwe ordonnantien te makene, concernerende de goede politie vande zelve persoonen, ende updat dit te bet ende godvruchdelic mach toeghaen, heeft de bisschop uut zijnder autoriteyt ghebeden alle goetwilleghe, dat zij als morghen, wesende saterdach, zouden willen vasten, hemlieden ghevende daertoe XL daghen afflaets; ende tot desen fijne omme te houden een concilium, heeft men in voorleden daghen gheplact brieven ande cathedrale kercke ende elders, danof ooc als hedent de voornomde bisscop, prekende inde cathedrale kercke, vermaen ghedaen heeft.

Ten zelven daghe arriveerden binnen Wettere, Melle ende⁺ andere prochien, sommeghe Walssche soldaten, teerende upden lantsman. Dese hebben de conijnghinnen van Spaignen geconvoyeert, ende zijn onlancx wederomme ghekeert metten admirael Mijn heere van Bossuyt, ende sommeghe andere jonghe heeren, die haer convoyerden; ende ghemerct dat de voornomde soldaten altijts ghebleven zijn ter zee, sonder up tlandt ghecomen te zijne, zo hebben vele van hemlieden besiect gheweest met root melesoen⁽¹⁾.

Den III^en heeft men inden Raedt van Vlaenderen uutghelesen⁺ twee ordonnantien, concernerende de asseurantien ende versekertheden, gheuseert onder de cooplieden, eensdeels accorde-

+ Concilie van Ghendt.

+ Soldaten arriveren.

(1) Root melesoen, rood melizoen, roodeloop.

+ Van asseurantien.

[p. 300]

rende mette placcaten ghepublieert den X^en Novembris laetsleden, ende in sommeghe poincten discorderende ende modererende de voorgaende, met zeker peynen jeghens de overtreders.

⁺ Den V^en, smorghens naer den zeven huere, heeft men gheluut de meeste clocke vande cathedrale kercke, ende ontrent den VIII hueren hebben de pastuers van desen bisdomme met de capellanen ende canunicken, processiewijs ghegaen naer thuus vanden bisscop, die met hemlieden, ghemijtreert wesende, es ghecommen ter kercke waert, ende ooc den abt van Dronghene. De pastuers waren ghecleedt met huerlieder alve ende stoole, de capellanen ende sanghers in huerlieder ghewoonelicke habiten, de canunicken in choor habiten, de dekens waren ghegherruwet. De bisscop heeft den dienst vande messe ghedaen ende dit vanden heleghen Gheest; naer de messe heeft men ghesonghen den hympne vanden heleghen Gheest ende de letanien; daer naer heeft de bisscop een collatie int latijn ghedaen, vermanende van tconcilium generael van Trenten ende van tprovincael van Mechelen, allegierende de redenen, waeromme dat hij als hedent begonst heeft dit concilium. Daer naer heeft men begonst uut te lesen de namen vande prelaten, prelaterssen ende dekens, die hiertoe ghedachvaert zijn gheweest, ende overmidts dat ontrent de noenent was, heeft men danof upghehouden, ende vande ghedenomeerde ghestipuleert den eedt van obedientie totter Roomssche kercke ende afzweeren van alle heresien, uutstellende den voortganck van dese vergaderinghe totten II hueren sachternoens, ende alsdoen wierden de pastuers bijden bisscop gheropen, doende den eedt als vooren.

Den VI^en, smorghens half huere ten achten, heeft gheluut de groote clocke; ten VIII huere compareerde de bisscop, den abt van Dronghene, den officiael ende archidiaken, den archpriestere ende meer andere dekens ende pastuers van dit bisdom, inden choor, aldaer men een ghesonghen messe ghedaen heeft, ende naer de benedictie vanden bisdom ende sommeghe ghebeden, heeft eenen canunic ende priester, staende inden preecstoel

+ Concilie van Ghendt.

[p. 301]

ontrent den autare, ghelesen de statuten van tprovinciael concilie van Mechelen, dwelc over een half jaer aldaer ghehouden wierdt, presiderende den bisscop van IJpere, over ende uuter name vanden cardinael Grandvelle, heer Anthuenis Perrenot, aersbisscop, residerende tot Roome, ende doende zijn excuse met belofte te commen resideren zoo wanneer doendelic wesen zal. In dit concilie van Mechelen wierden alle de ordonnantien van tconcilie van Trenten gheapprobeert ende gheratifieert, als of zij bijdie van Mechelen gherepeteert waeren, daertoe sommeghe poincten ende articlen ghevought wierden ter meerder verclaringhe ende openijnghe, quadrerende tot desen tijt ende totten aertsbisdomme van Mechelen, daeraf vicaris generael es eenen Morylloen, in diverssche plaetsen canunick. Uut tvoornomde concilie wierdt ghelesen, dat alle persoonen, gheestelicke officie bedienende, zijn ghehouden den eedt te doene van obedientie ande Roomssche kercke, ende afzweeren van alle ketterien, militerende jeghens de christelicke ende catholijcke religie. Voorts vande visitatien, die ghehouden zijn te doene de bisscoppen ende lantdekens, van het administreren vande sacramenten, van het leven vande clercken, van huerlieder habituatien, vande scholen, van te voorderen de scholen, die men noompt seminaria voor toecommende gheestelicke persoonen, dat men tot schoolmeesters gheene admitteren ofte toelaten sal dan de ghone, die daertoe ghecommitteert sullen wesen bijden bisschoppen, ordinarissen ende scholasteren, naer de belijdinghe van huerlieder uprecht gheloove, ende dat men inde latijnssche scholen anders gheen boucken den jonghers doen leeren sal, dan die bij goede catholijcke mannen ghemaect zijn, updat de joncheyt gheen ketterije en leere; dat men ooc den jonghers nyet voortstellen en sal boucken, behelsende materien van onbehoorlicke liefde. Voorts wierdt ooc uutghelezen vande cloosters, religieusen ende muncken, hoe dat zij hemlieden reguleren moeten inde kercken, reefters ende plaetsen van rusten; dat zij hemlieden moeten wachten van droncke te drijnckene, dat zij moeten gaen ghehabitueert naer huerlieder

[p. 302]

belofte ende religie, dat zij moeten onderhouden de drije beloften van zuverheyt, ghewilleghe aermoede ende onderdanichede. Insghelijcs was ooc uutghelesen vande religieusen, hoe dat zij zullen separaet ende distinct wonen vande mans; ende ooc vande gheestelicke goedinghen, hoe dat men die nyet langhere verhueren en sal dan voor IX jaeren tijdts, ende vele andere diverssche poincten, concernerende de gheestelicke staten ende huerlieder leven. Ten laetsten waren uutghelesen sommeghe mannen vanden aertsbisdomme ende bisdommen, die nu voortan zullen moghen ghecoren werden omme te wesene in elcken bisdomme jugen ofte rechters ghedeleguiert, ende onder andere eenen Lauwereyns Sterck, residerende te Brusele, den deken vande cathedrale kercken van Antwerpen, sHertoghenbosch, Brugghe ende IJpre. Daernaer heeft men uutghelesen de namen vande bisschoppen, die tvoornomde concilie onderteeckent hebben, als de bisschoppen van IJpre, Ghendt, Antwerpen, sHertoghenbos, Brugghe, Remunde⁽¹⁾, ende oock bijden vicaris generael Morelloen. Dit aldus ghelesen zijnde, heeft de bisscop een cort vermaen ghedaen tot onderhoudinghe van tvoornomde concilium, ende bevolen de ghonen, die huerlieder eedt nyet ghedaen en hebben, zouden commen voor den bisscop ende doen huerlieder eedt, daertoe ghecompareert zijn drie ofte viere; ende gaf ooc te kennen, dat de voornomde gheestelicke persoonen zouden ten huuse vanden bisscop compareren sachternoens ten twee hueren, omme voorts te besoignieren; ende morghen half huere ten achten inde kercke met huerlieder habijten, zo zij deden den eersten dach; ende men sal alsdan doen de messe van Drivuldichede, ende daer naer een sermoen, ende voorts procederen, welcken dach zal wesen den principaelsten dach.

⁺ Den VII^en heeft men ten VII huere smorghens de groote clocke gheluut van sinte Baefs, een half huere tijdts, ende daer naer es de bisschop met den abt van Dronghene ghecompareert

(1) Remunde, Roermond.

+ Concilie van Ghendt.

[p. 303]

inden choor, bij ende present wesende de canunicken, de V dekens, te wetene van Ghendt, Audenaerde, Denremonde, Hulst ende Thielt, metgaders alle andere pastuers ende hueverste, ende men heeft den dienst vande messe ghedaen. Daer naer een vande principale canunicken in digniteyte wesende, es⁺ upden preecstoel ghegaen, hebbende totter clergie een Latijnssche oratie, nemende voor zijn collatie uut te legghen twordt Pauli, daer hij zeght, dat men behoort alle zaken te doene behoorlicken ende met ordene, vermanende pastuers van huerlieder officie weghen, dat zij hemlieden behoorden te wachtene, nyet alleene van grofve sonden, als vande doodelicke sonden, te wetene hoochverdie, gulsicheyt, ghierigheyt, tracheyt, dronckenschap ende dierghelijcke, maer ooc van mijndere, want eenen yeghelicken es schuldich hem van die groote sonden te wachtene, ende vele te meer gheestelicke persoonen, die van Gode ghestelt zijn omme zijn ghebenedijt lichaem ende bloet te consacreren, dwelck hij niemandt bevolen en heeft dan hemlieden, segghende: Doet ditte ter mijnder ghedijnckenesse, ende vele andere goede propoosten daermede accorderende, ende prekende ontrent een huere tijts. Daer naer heeft een vande voorgaende lesers ter zelver plaetse gaen uutlesen de statuten ende ordonnantien van dit concilium, approberende alvooren de statuten van tconcilie generael van Trenten ende van tprovinciaal van Mechelen, daertoe voughende sommeghe capitelen, ende eerst traicterende vande seven sacramenten, ende dat danof dependeren, als vanden doopsele; dat men daerinne onderhouden zal de dispositie van Trenten ende Mechelen, dat men maer eenen petere, metere ofte ten hoochsten maer twee nemen en zal, ende indiender meer compareerden, zo sal de pastuer hemlieden verbieden handt an tkindt te slane, verclaerssende dat zij gheen peters ofte meters en zijn; dat alle vroevrauwen zullen moeten te kennen gheven de kinderen, die zij ontfaen hebben; men zal ooc houden registre in elcke kercke vande ghedoopte kinderen. Ende alzo voorts statuerende vande visitatien vande dekens, van tleven ende conversatie vande clercken,

+ Petrus Sijmons, archpriestere, predicatie.

[p. 304]

regulieren ende seculieren, vande costers, dat die moeten oudt zijn ten mijnsten XVIII jaren, dat zij moeten gaen als clercken, dat zij, bedienende inde kercke huerlieder officien, moeten met een overslop ghecleedt zijn, dat zij moeten wesen daertoe souffisant, stellende zeker⁽¹⁾ voor de ornamenten vande kercke, ende vele andere diverssche poincten, concernerende den dienst vande messe ende het sijnghen; ende daer de kercken nyet ghenouch ghedoteert en zijn omme discant te ghebruucken, daer sal men alleene useren simpelen sanck, ghenaempt Gregorianum; ende de voornomde ordonnantien al ghelesen zijnde, heeft de bisschop noch sommeghe daertoe ghevoucht, vermanende eenen yeghelicke tot onderhoudinghe van dien, ende bedanckende de gheestelicke persoonen van huerlieder presentie ende goede jonste, ende namelick den abt van Dronghene, die altijts dese III daghen present es gheweest. Ende andere abten hebben huerlieder ghedeputeerde ofte speciale procureurs ghesonden, ende ghemerct datter vele pastuers absent waren, heeft (men) hemlieden voor gheexcuseert ghehouden, overmidts quaedt wedere van watere, behoudens dat zij moeten compareren voor den bisschop binnen de drije eerste weken vanden vastene eerst commende, omme alsdan den eedt te doene van obedientie ende abrenunciatie van alle ketterien, ghelijc de presenten ghedaen hebben, ende alzo naer sommeghe bedinghen, anroupinghen en bedanckinghen van God, es dit concilium ghescheeden, ontfaen hebbende de bisschoppelicke benedictie, met vermaninghe, dat de landtdekens sachternoens souden commen ten huuse vanden bisschop, staende anden Santbergh, ontrent de Hoochpoorte. Ghelijcke concilien ende vergaderinghen hebben ooc ghehouden andere bisschoppen, onder Mechelen ende Camerijcke resorterende, ofte zeer corts houden sullen, want tconcilium van Trente ende Mechelen es tselve ghebiedende den bisschoppen.

⁺ Den IX^en es eenen persoon verwesen ter galghe bij den Raedt van Vlaenderen, ter causen van dieverssche dieverien ende

(1) Zeker stellen, borg stellen.

+ Justitie.

[p. 305]

quaede sticken, bij hem bedreven. Ende ten zelven daghe heeft men tsinte Michiels ghehouden het uutvaert van M^r Pieter Chonael, advocaet inden voornomden Raedt, wesende een vande⁺ ouderlinghen ende hier voortijts een goedt practisijn ten rade ende pensioene vande stede van Ghendt, ende meer andere, die onlancx deser weerelt overleden es, in huwelijcke hebbende een jonghe vrauwe.

Den XI^en, wesende sondach ende den besloten tijdt, heeft de⁺ voornomde bisschop, prekende smorghens in zijne cathedrale kercke, naer de uutlegginghe van tevangelie van dien daghe, bescreven bij sinte Mattheeus in zijn XX^e capitele, vande werclieden ghehuert inden wijngaert, te kennen ghegheven de ordonnantien vande concilien van Trenten, Mechelen ende Ghendt, concernerende de leecke persoonen, ende ten eersten vande sacramenten, te wetene alvooren vanden doopsele, zo in partien es gheseyt hier vooren anden VII^en dach, daertoe voughende dat men nu voortan den kinderen gheen vrempde namen van heydenssche meynsschen gheven en zal, als van Hector, Hercules ende dierghelijcke, maer namen, die bekent zijn int oudde Testament, ende zonderlinghe vanden nieuwen Testamente, van goede heleghen, updat de kinderen namaels die moghen volghen int leven. (Hij) gaf ooc diverssche redenen te kennen, waeromme de voornomde concilien verboden hebben meer peters ofte meters te nemen, dan een ofte twee, dwelck nyet nieus en es, maer van oudts tijden gheuseert in de heleghe kercke, ghelijc ons betughen de gheestelicke rechten; ende es ooc verboden (aan) de vrauwen te doopene, dan alleene inden uuterste noodt, ende de kinderen alzoo ghedoopt zijnde, indien zij becommen, zullen ter kercke ghebroght worden, nyet omme herdoopt te zijne, maer omme de goede ordonnantie van belesinghe in hemlieden te onderhouden, ende in ghevalle dat de pastuers mochten twijfelen of zij behoorlicken ghedoopt zijn, volghende de ordonnantie Christi, zo zullen de herders de zelve kinderen doopen met conditie ende intentie van die nyet te doopene, indien zij ghedoopt zijn; ende es ooc gheordonneert, dat men nu voortan

+ M^r P^r Chonael.

+ Predicatie

[p. 306]

gheenen tot peters ofte meters handverden zal, dan die ten mijnsten XIIII jaren oudt zijn, wetende tghebet Christi, de ijnghelicke groetenesse, die XII articulen des gheloofs ende de thien gheboden, daervooren de pastuers moeten neerstich toesich nemen, vermanende ooc peters ende meters, die gheestelicke vaders zijn van huerlieder officie, dat zij sorghe draghen voor haerlieder kinderen, daer de lichamelicke ouders neggligent ende onnaectsaem zijn, updat zij moghen gheinstrueert zijn inde voornomde poincten; ende meer andere zaken gaf te kennen de voornomde bisschop, dependerende vanden doopsele, belovende de sondaghen naervolghende andere articulen uutte legghene, concernerende de weerlicke persoonen ende omitterende dandere, die den gheestelicke persoonen ende clercken annegaen.

⁺ Den XIII^en wierdt te Meerekercke ghevischt uuten watere eenen Spaignaert, die om hem te sauveren vande huuslieden, was ghespronghen int watere, ende verdroncken ter causen dat de zelve, met meer andere, groote onwillichede bedreven hadden, nyet willende te vreden zijn metten cost, maer ooc violentelick jeghens den danc vande huuslieden nemende huerlieder victaelge, ende bovendien hemlieden grijfvelicken quetsende met huerlieder gheschut, poignaerden ende sweerden, zo ter plaetse voornomd ghebuert es, ende dat claghelick es, noch dicwils gheschiedt nyet alleene van hemlieden, maer ooc andere soudaten, als Walen ende Italianen; ende over acht daghen zijn ghearriveert binnen Aelst bet dan thien hondert Walen, omme ooc aldaer zekeren tijdt te blijven, ligghende up ende ten laste vanden ghemeenen huusman, teerende zonder verghelt, hoe wel die vande stede van Aelst en hebben tsichtent de predicatie gheen soldaten ghehadt, dan somtijts alleene passerenden, maer niet blijven ligghende, ghelijc andere steden van Vlaenderen ghehadt hebben.

⁺ Den XVI^en hebben sommeghe procureurs ghecompareert voor mijnen heere de president ende andere raedslieden in Vlaenderen, den welcken de president verclaerst heeft, hoe dat den

+ Rudichede vanden Spaignaerden.

+ Absolutie van procureurs.

[p. 307]

Conijnc hemlieden vergheven heeft huerlieder mesdaet, van dat zij inden troublen tijdt ghefrequenteert hadden de vrempde ende ongheoorloofde predicatien, tot dat anders bijden Conijnc gheordonneert zij, hemlieden admitterende tot exercitie van huere procureurschip, mette peyne pecuniaire hiervooren verhaelt; onder welcke procureurs was Jaques van de Poele, procureur voor scepenen van Ghedeele, ende notaris.

Den XVIII^en, naer een corte uutlegghinghe van tevangelie van⁺ desen sondach, heeft de bisschop, prekende in zijne cathedrale kercke, voorts gheprocedeert vanden tweesten sacramente, ghenaempt vormsele ofte vroomsele, seggende, dat bij de voorgaende concilien gheordonneert es, dat de oudders souden sorchvuldich wesen van huerlieder kinderen, wesende vande oudde van VII jaeren, te beschicken omme te ontfane dit helich sacrament, dwelck men alle jaere doen sal in dese stadt te Paesschen ende Sinxen, ende elders zo wanneer den bisschop believen zal. Dit sacrament behooren de jonghers tot meerdere reverentie nuchtere te ontfaene, hoe wel tselve nyet noodsakelick en es, ende de bisschoppen zijn somtijdts ghenootsaect dit sacrament te administreren sachternoens; ende tot desen sacramente moet ooc wesen eenen petere, metere, ofte ten hoochsten twee, sonder meer, die de kinderen presenteren sullen aenden bisschop. Daer duere werdt ooc ghecontracteert een gheestelick maesschip tusschen den kinderen ende peters, metgaders de oudders belettende onder hemlieden den huwelicken staet, ghelijck int doopsele. Ende de bisschop voortgaende ende sprekende vande biechte, heeft te kennen ghegheven, dat eenen yeghelicke soude sorghe draghen van ten mijnsten eens tsjaers te biechte te gane inde vasten, an zijnen pastuer, ende dat men nu voortan teeckenen zal de ghuene, die te biechte gaen, updat men te bet weten mach, die dies in ghebreke zijn; den welcken bevolen es ooc bijden Conijnck nyet te admitteren tot andere sacramenten nochte begravinghe upde kerchoven, maar zullen onder de galghe begraven worden als heretijcken, ende indien eeneghe zijn, die uut eeneghe mercke-

+ Predicatie.

[p. 308]

licke redene willen te biechte gaen tot andere priesters dan huerlieder pastuers, zullen besorghen, dat zij inne gheschreven zijn ende dat danof de kennesse heeft huerlieden eyghen pastuer, omme te ontgane de peyne, hiervooren ghemencioneert.

⁺ Den XXII^en was wederomme, naer oudde costume, den feestelicken dach van sinte Pieters stoel, naer tdecreet van tconcilie provinciael van Mechelen, hoe wel de twee voorleden jaren en was gheenen feestdach, bij ordonnantie vanden bisschop van Ghendt.

⁺ Den XXIII^en was smorghens inden Raedt van Vlaenderen uutghelezen een ordonnantie sConijncs ons gheduchts heere aengaende der reparatie ende vermakene vanden quaden straten ende weghen, metgaders vande schauwinghe ende berijdt van dien, bijden welcken de voorgaende ordonnantien, dies ooc mencionerende, in eeneghe hueren poincten ende articlen gheinterpreteert ende verandert wierden, nopende den procureur generael, den sallaris, de boeten, den dobbelen twijtsschat ende andere, danof dependerende.

⁺ Ten zelven daghe was bij scepenen vander Kuere uutghelesen een ordonnantie, daerbij up elcke hame wijns sConijncs proffijte ghestelt waren V sch. gr.

⁺ Den XXIIII^en, smorghens naer de VI hueren, met tgheluut vande groote clocke, wierdt inde cathedrale kercke begraven Adolf de Baron, scepene vander Kuere gheweest hebbende anno LXVIII, die hier voortijts hoofmeestere gheweest heeft van mijnen heere van Bevere ende Praet. Ontrent VIII daghen ofte⁺ bet was oock inde zelve kercke begraven Jan Serssanders, die anno LXIX was scepene van Ghedeele. Ende nu voortan, sichtent concilie van Ghent, es gheordonneert dat men alle catholijcke persoonen begraven zal bij daghe, ten waere lieden, die met pestelentiale siecten zijn overleden, ende vrauwe persoonen, die ter causen van baren vande kinderen overleden zijn, die men ghewone es bij nachte te begraven, omme te schuwen de vreese van andere.

⁺ Den XXV^en, naer een corte uutlegghinghe van tevangelie

+ Sint Pieter.

+ Aengaende den quaden gaten, straten ende weghen.

+ Aengaende den wijnen.

+ Adolf de Baron.

+ Jan Serssanders.

+ Predicatien.

[p. 309]

van desen sondach, heeft de bisschop voorts gheprocedeert ter vermaninghe vande ordonnantie van tvoornomde concilium, wederomme verhalende dat eenen yeghelicke sorghe draghen soude van inde vasten te biechten te gane, ende hem te doen inscriven bij zijnen pastuer, upde peynen hiervooren verhaelt, upden voorgaenden sondach. (Hij) heeft oock vermaent vande siecken, diemen in tijts besorghen zal, dat zij hemlieden moghen biechten tewijlen dat zij noch tghebruuc hebben van huerlieder verstandt, ende daer naer te besorghen, dat hemlieden ghegheven werdt toochwerdich sacrament vanden autare, dwelck alle goede christenen hier voortijts in grooter weerde ghehouden hebben, ende neerstich toesicht ghenomen, dat hemlieden tselve voor tscheeden uut deser weerlt soude gheadministreert werden met alder reverentie, al soudent zij ontfaen hebben inden uutersten noodt van eenen leecken persoon; hier inne hebben zij ghestelt huerlieder hope van salicheyt. Men heeft in dese stede somtijts ghevraeght: wat den sterfvende meynsschen den meersten troost es⁽¹⁾. Som hebben ghenomen up deen, som up tdandere, hoe wel tselve propoost behoort gherefereert te zijne tot desen sacramente, dwelck es den pandt van onser salicheyt, nyet jeghenstaende dat alle heretycquen hier jeghens sterckelick zijn stridende, willende ons de cracht ende effect van dien afnemen, wel wetende, indien zij tselve consten gheweeren, dat zij over de catholijcken souden domineren ende ruineren de christelicke kercke. Voorts heeft (hij) ooc vermaent, dat men dit sacrament behoort nuchtere te ontfane, ghelijc sint Augustijn seght, dat de apostelen duer den heleghen gheest gheleert hebben, ten waere dat yemant naer de noenent subijtelick bijden Heere aenghetast wierde, ende dat men vreese hadde voor de doot, in welck cas ende anderssins nyet es gheoorloft te nutten dit sacrament. Gaf ooc te kennen, dat men nu voortan gheen messen meer

(1) Eene der vragen voor het landjuweel, in 1539 door de rederijkerskamer de Fonteine voorgesteld. - Zie Blommaert, Geschiedenis der Rhetorijkkamer: de Fonteine, te Gent.

[p. 310]

doen en sal inde huusen up portabile autaren, noch ooc in cappellen onghesacreert; ende indien eeneghe capellen zijn onghewijt, ende de insetenen begheeren die gheconsacreert thebbene, moghen binnen de VI maenden naer tvoornomde concilium van Ghent tselve den bisschop te kennen gheven, diese gherne sal consacreren; ende naer texpireren vande VI maenden en sal hij tselve nyet doen, want duer sulcke lichtvoereghede van messe alomme te doene werdt den dienst veracht ende versmaedt; ende nopende thelich olijsel, den siecken te gheven, heeft ooc vermaendt dat tselse zal ghedaen werden in behoorlicken tijde, eer den siecken inde uuterste benauthede es, ende eer hem sijn verstant ontgaet, weerende ooc uutter herten der meynsschen een valssche ende heretijcque opinie, die wanen, dat dit sacrament causeert de doot vanden lichame, dwelck es contrarie de leeringhe van sint Jacop, in tlaetste capitele van zijnen brief, daer hij seght, dat de siecke daer duere werdt verlicht, nyet alleene ande ziele, maer oock anden lichame. Ten laetsten heeft de bisscop hem zeer beclaeght vande insetenen deser stede, die verachtende tmandament vande heleghe kercke ende tghebot vande huuverheyt, en vieren de heleghe daghen nyet, alzo hemlieden bevolen es, want als ghisteren, wesende sinte Mathijs dach, hebben (zij) maert ghehouden, meenende dat hemlieden tselve toeghelaten was, uut causen van dat sdaeghs te vooren gheen vigelie en was in dit bisdom, welck argument van gheender weerde en es, want in andere bisdommen, ooc in Italien ende Duutslanden, es vigelie; ende daer zijn vele heleghe daghen, die gheen vigelien en hebben: ooc van Onsen Heere, Onse Vrauwen ende andere apostelen, die maer eens tsjaers en comen, die men vieren moet als sondaghen; ende sommeghe heleghe martelaers hebben vigelie, die nochtans gheen apostelen en zijn, als sinte Lauwereyns, hoe vele te meer behoort men te vieren de daghen vande apostelen, die tfundament eerst gheleyt hebben vanden christelicken gheloove. So dan slutende zijn vermaen, heeft voor dese reyse ghecommueert, maer dat de insetenen nu voortan beter sorghe draghen souden. Tewijlen dat de bis-

[p. 311]

schop ooc preecte, gaf (hij) te kennen, hoe dat de insetenen hemlieden reguleren sullen desen vasten toecommende, int nutten vande zuvele, uutghesteken eyeren, tewetene ghelijck in tvoorgaende jaer, ende dit duer de bedinghe vande hueverheyt, ende regardt nemende upden aermen; maer ghemerct dat Onsen Vrauwen dach compt tsondaeghs inde halfvasten weke, ende dat sdaeghs te vooren vele vremdelinghen binnen dese stede arriveren, heeft de bisschop gheconsenteert uut gratie, dat de insetenen dien dach sullen moghen ghebruucken de spijse als up andere vastendaghen, behoudens dat zij daervooren zuvele derfven zullen upden naervolghenden saterdach, ter eeren van Onsen Vrauwen, die men saterdaeghs behoort bijsondere te eerene.

Den XXVIII^en, wesende aschdach, heeft in sinte Michiels kercke⁺ ghepreect broeder Pieter de Backere, een Preecheere ende doctuer inder godheyt, ghecommen van Leuven, daer hij sommeghe voorleden jaeren gheresideert heeft ende vercreghen het doctuersschip, gaende met een peerssche bonnette; ende als hij preecte, heeft men voor zijnen stoel ghehanghen een tapijts cleedt; ende voorts desen vasten ghedurende zal (hij) alle daghen preken in zijn cloostere, ten VII hueren smorghens. In andere prochiekercken hebben ghepreect Preecheeren ende Carmeliten, als tsinte Veerle, tsint Jacops, ende tsinte Baefs eenen Carmelijt, broeder Jan de Pottere, die ooc den voorleden advent ghepreect hebben. De propositie vanden voornomden broeder Pieter was uut IIII^e capitele van Thobias, daer hij zeght: ‘Mijn zone, tes waer, dat wij een aerm leven leeden, maer wij sullen veel goedt hebben, indien wij God vreesen ende dat wij ons aftrecken van allen sonden, ende dat wij goedt doen.’ Ten tweesten heeft hij uutgheleyt thelich evangelie van elcken daghe. Ende binnen desen vasten heeft ooc int walssche, ten IX hueren smorghens, ghepreect eenen Freuminuer, inde cappelle van sinte Agneeten cloostere binnen Ghendt.

+ Predicatie.