Uytbreyding over De Psalmen des propheten Davids
(1630)–Dirk Rafaelsz. Camphuysen–
AuteursrechtvrijDen lxxviij. Psalm. 1 HOor toe, mijn volck. en geeff (om wel te hooren) Ga naar margenoot+
Een leersaem hert en toe-geneyghde ooren. Ga naar margenoot+
Wat
| |
[pagina 214]
| |
 wonders is’t, doch geen ervonden dichtsel,
Waer van mijn tong gereedt staet ten berichtsel.
Een oudt Geschicht, dat schier begraven lagh
In sloff vergeet, hael ick ons voor den dagh.
2 Een oudt Geschicht, uyt onser Vad’ren monden, Ga naar margenoot+
Van tijdt tot tijdt, tot onsen tijdt gesonden
En voort-vertelt, om immermeer na desen Ga naar margenoot+
Soo langer tijdt en menschen sullen wesen,
Tot roem van Godt, en d’over-stercke macht
Sijns wonder-handts, te leven in’t gedacht.
3 Wel eer doe Godt sijns goetheydts glans liet lichten, Ga naar margenoot+
En een verbondt met Iacobs Kind’ren stichten,
Heeft hy een Wet in Israel gegeven,
Tot vasten voet en regel-maet van leven,
Met klaren last, Dat elck, in ernst en trouw,
Sijn na-geslacht daer van berichten sou’.
4 Berichten sou’: op datse die den haren Ga naar margenoot+
Verteld’. en door geschakelt voort-verklaren,
’tGerucht daer van elcks ooren moght door-klincken
En diep in ’thert des gantschen na-bloedts sincken.
Om des te meer, in all’ haers levens loop, Ga naar margenoot+
Op Godt te staen in ongeswackte hoop’.
5 Om des te min Godts heugens-waerde daden Ga naar margenoot+
Te laten vlien uyt ’sherts gedencke-bladen;
Off immermeer (gelijck haer Vaders deden)
’tBevel van Godt, dwars-willigh, te vertreden,
| |
[pagina 215]
| |
En oyt, (als sy) door blooden wayffel-aert.
Met ’thert aen Godt niet trouw te zijn gepaert.
6 Want waerom was’t dat Ephr’im, in voortijden Ga naar margenoot+
Ten hoofdt gestelt, doe’t gelden sou aen’t strijden,
(Schoon hy den boogh na oorlooghs-konst hanteerden)
Soo schandelijck den vyandt d’hielen keerden?
Waerom (o!) was’t, dat hy, verwijft en weeck,
Schier voor’t alarm soo moedeloos besweeck?
7 Wat wracht in hem, verplicht Gods Bondt te houwen, Ga naar margenoot+
Het Goddeloos verbreken van sijn trouwe?
Waerom, waerom versmeet hy Godes wetten?
Om dat sijn hert, dwael-sinnigh, niet eens letten Ga naar margenoot+
(Maer, achteloos, in diep vergeet liet staen)
Wat wonder Godt wel aen hem had gedaen.
8 En juyst als’t was met dese Godt-versmaders, Ga naar margenoot+
Soo was’t, voorheen, met haer veraerde Vaders:
Voor wier gesicht Godt (om ’tgelooff te stercken)
Sijn macht bewees door groote wonder-wercken:
Sijn macht bewees in’t rijck Egypten-landt,
Doe hyse redd’ uyt Pharoos sware handt.
9 De diepe Zee, noyt waterloos gevonden, Ga naar margenoot+
Door-deyld’ hy vlack, en kloofdese ten gronde:
Daer hyse leyd’ en eenen wegh door baende,
En hield’ weer-zijdts, als muren, ’twater staende.
Hy was des daeghs met sijn kenbare wolck, Ga naar margenoot+
Des nachts met vuyr, een Leytsman voor sijn volck.
10 De harde rots (noyt meer-gehoorde dingen!) Ga naar margenoot+
Gaff water uyt, en liet fonteynen springen.
’tWas Godes werck. De woeste av’re landen; Ga naar margenoot+
(Natuers verdriet;) De dorr’ en barre zanden,
Ten dorst verdoemt, verquickten door’t geleeck
En door-gestroom van menigh frische beeck.
| |
[pagina 216]
| |
11 Dit was geschiedt. Nochtans, wat mochtet baten?
Haer boosen aert en wou sijn werck niet laten:
Haer boosen aert, die stout ter sonde draefden. Ga naar margenoot+
Ter selver ste’e daer Godt soo mildt haer laefden,
Op woester hey’, liet haer godtloose stem Ga naar margenoot+
Tergh-woorden uyt, en eyschten spijs van hem.
12 Kan (spraken sy, om Godt, als rechts, te proeven) Ga naar margenoot+
Godt hier in’t woest’ al schaffen wat wy hoeven?
’tIs waer, de rots heeft hy doen water geven: Ga naar margenoot+
Hy geev’ in’t woest’ nu eens een disch daer neven.
Heeft hy geen spijs, die ’tlijff met dranck versiet?
En kan hy’t een, hoe kan hy’t ander niet?
13 Godt hoorden’t aen. en heftelijck ontsteken, Ga naar margenoot+
Nam swaren toorn, en branden om te wreken.
Doch op dat pas hield hy de vlam noch binnen,
En gaff het volck, dat, los en wuff van sinnen, Ga naar margenoot+
Op sijne handt in stilt’ sich niet verliet,
Sijns dwasen lusts stout-afgeperst geniet.
14 Het wolck-gewelff deed’ hy ter zijden loopen: Ga naar margenoot+
Doe gingen flux des Hemels deuren open:
Een Engl’en broodt quam lieff’lijck afgeregent. Ga naar margenoot+
’tVolck atter van. En wat noch meer? sy kregen’t Ga naar margenoot+
Niet eng, (gelijckmen waerde spijse doet)
Maer mildelijck in ruymen overvloedt.
15 En, om na lust ten vollen haer te asen,
Liet hy den Windt uyt ’tZuyden krachtigh blasen, Ga naar margenoot+
Wiens stercke drift ’tgevogelt Oostwaerts porden,
Dat boven haer de lucht daer swart van worden;
’tWelck hy alom op’t leger vallen de’e Ga naar margenoot+
In grooter tal als ’tzandt leydt aen de Zee. Ga naar margenoot+
16 Elck tijdt aen’t vleysch. de lust wordt zat gegeten. Ga naar margenoot+
Godt siet het aen. de maet wordt vol gemeten.
| |
[pagina 217]
| |
Wat is het endt? T’wijl ’tlust-vleysch tusschen kaken Ga naar margenoot+
Ten deel noch walght: Gods wel-verdiende wrake, Ga naar margenoot+
In haren loop een korte wijl gestuyt,
Krijght lossen toom, en breeckt te swaerder uyt.
17 O droevigh ding! De beste van haer allen,
De grootst’ van staet, de sterckste moesten vallen.
Een snelle plaegh, van Godt haer toegedreven,
Een moordtsche doodt, ontruckt’ haer ’tlieve leven.
Den dwasen lust betaelden sy soo duyr,
En ’tkorte soet beloonden haer soo suyr.
18 Nochtans, wat was’t? De sond was wel gewroken, Ga naar margenoot+
Maer in’t gemoedt qua’ lust noch niet verbroken.
De straff was swaer, doch kon haer niet bewegen
Om voort niet meer te gaen op slimme wegen.
In moetwil was de ziel te ver verwert,
En al t’ondiep lagh haer ’tgelooff in’t hert.
19 Wat doet de Heer? Na lang en pijnlijck swerven, Ga naar margenoot+
Laet hys’ alt’saem, nu d’een dan d’ander, sterven.
’tBelooffde erff magh haerder geen gebeuren;
Haer tijdt verslijdt in stadigh om te sleuren:
Door plaegh op plaegh hield hyse als in prang,
En maeckt’, in’t Woest, haer dwalend leven bang.
20 Aldus geterght, en dag’lijcks omgedreven,
Kon ’theylloos volc noch nauw tot Godt sich geven.
Sy sien Gods wraeck vast doende met haer naesten: Ga naar margenoot+
’tGelooff herleeft, en doetse heyl-waerts haesten, Ga naar margenoot+
En Godes handt erkennen. ’tquaedt houdt op: Ga naar margenoot+
Sy, als voorheen, slaen ’toude dwael-padt op.
21 ’tEllendigh volck was loom en slap van moede. Ga naar margenoot+
Haer ziel, niet trouw gëecht aen Godt en ’tGoede,
Verswoerse wel, maer liet niet aff van sonde,
En ’thert en had geen eendracht met den monde.
Godt evenwel had menighmael geduldt, Ga naar margenoot+
| |
[pagina 218]
| |
Erbarmden sich, en quijtten haer de schuldt.
22 ’tIs waer, de spijt was nauwlijcks om verswelgen
Die sy hem de’en. Hy kons’ alt’saem verdelgen
Na Godlijck recht. Door dichtheydt van misdaden
Wiert wraeck geterght. uyt rijckheydt van genaden
Liet hy nochtans den toorn ter straff niet spoen
En niet altijdt sijn werck ten vollen doen.
23 De straff, bene’en de swaerheydt van de sake,
Was altijdt meer tot voor-beeldt dan tot wrake.
Hy dacht de stoff’ waer van de mensch gemaeckt is; Ga naar margenoot+
Hoe licht het lijff, van aerdt, tot aerdt geraeckt is;
Hoe haest de geest gelijck een windt verdwijnt,
En, eenmael heen, noyt wederom verschijnt.
24 Soo goedt was Godt. nochtans hoe menighwerven Ga naar margenoot+
De’en sy’t geduldt schier uyt sijn hert versterven!
Hoe menighmael moest in de woeste Landen
’tRechtveerdigh hert in noode gramschap branden!
Hoe dickmaels heeft haer doen ter sond gestreckt,
’tLanck-moedigh hert tot onmoet opgeweckt!
25 ’tWas altijdt ’toudt. Gods ongemeten krachten Ga naar margenoot+
Die matens’ aff na swacker menschen machten.
’tOnlijdtsaem hert wou’ dat de Heer der Heeren
Gereedt sou staen tot slaeff van haer begeeren.
Hoord’ hy niet snel: strax hiet hy hard en dooff.
Holp hy niet flux: uyt was’t met haer gelooff.
26 Sy dachten niet, hoe hy wel eer haer banden, Ga naar margenoot+
Haer banden brack, en holps’ uyt vyandts handen.
Sy dachten niet aen’t Goddelijck vermogen
Sijns stercken arms. Doe hy voor haren oogen, Ga naar margenoot+
In Pharoos landt, eer hys’ had uytgeleydt,
Sulck blinckend’ blijck gaff van sijn Godlijckheyt.
27 Doe hy (o! kracht dien noyt natuyr genaeckte!) Ga naar margenoot+
| |
[pagina 219]
| |
Haer water, bloedt, en ongenutsaem maeckte;
Haer huysen dicht van quel-gewormt liet grim’len; Ga naar margenoot+
Haer slaep-vertreck van vorschen walg’lijc wrim’len;
Haer veldt-gewas, het sweet van mensch en vee, Ga naar margenoot+
Alt’saem van rups en sprinckhaen schenden de’e.
28 Haer druyven-oegst door hagel de’e verliesen; Ga naar margenoot+
Haer vrucht-geboomt door harde kou’ vervriesen;
Op haren beemdt sijn felle blixem-stralen, Ga naar margenoot+
Met hagel-buy’, liet van den Hemel dalen,
Waer van het vee, het kleyne met het groot’,
In swaer getal, bleeff op de velden doodt.
29 Doe hy (o schrick!) in’t heetste van sijn tooren, Ga naar margenoot+
Het heylloos volck, wiens Koning niet wou’ hooren,
Met leelijck spoock en helsche raserije
Bestooten quam in hare fantasije,
En ’tdroeff Geweet, door veelderley gequel,
Om-grouwelt hield’ als in een levend’ Hel.
30 Doe hy den Doodt een ruymen ingang gonden, Ga naar margenoot+
Dat menigh mensch snel van haer wierd verslonden;
Het weynigh vee dat over was gebleven
Door pestigh giff sijn ziel moest overgeven:
Door ’tgantsch’ Egypt’ all’ eerste stam-geboort Ga naar margenoot+
Van Chams geslacht, op een nacht wierd vermoort.
31 Doe hy sijn volck uyt ’tslaefsch’ Egypten leyden, Ga naar margenoot+
En toond’ haer ’tpadt: als ’tvee dat in de weyden
Sijn herder volght. en brachtse frisch en veyligh Ga naar margenoot+
In’t woeste van Arabien. ’tonheyligh
Egyptisch volck, dat haer quam na gestalpt
Met ros en koets, heeft ’tzee-diep overswalpt.
32 Al dit, en meer, (voorheen soo klaer geweten)
Had ’tdomme volck, als ongeschiedt, vergeten.
Maer als’t nu al ten laetsten was verstorven
En ’tbillijck loon sijns moedtwils had verworven,
| |
[pagina 220]
| |
Hiel Godt beloft’. en heeft haer gantsch geslacht, Ga naar margenoot+
In’t woest’ geteelt, in’t saligh landt gebracht.
33 In’t landt gebracht, ten bergh van hem verkoren;
Alwaer (na eerst de oude ingeboren’, Ga naar margenoot+
’tGodt-vreemde volck, van hem ontherberght waren)
Hy ’tgantsche landt aen haer en aen den haren,
Elck in sijn stam, heeft uytgedeylt door’t lot,
En sich betoont een trouw’ en milde Godt.
34 ’tGeswerff had eynt. doch niet der menschen boosheyt. Ga naar margenoot+
Het oude Doen: Bondtschending, Goddeloosheydt,
Wet-brekerij, Godt-terging, murmureren,
Dwaes ongelooff, afvalling, sot begeeren, Ga naar margenoot+
Gelijck’t alt’saem in’t voor-geslacht had ste’e,
Soo was’t en bleeft in hare kind’ren me’e.
35 ’tWas al vergeeffs hoe’t Godt met sulcke maeckten
Die we’er en we’er in’t oude wesen raeckten:
Recht als een boogh, die, van een stercken manne
Stijff ingehaelt, sich kromt; maer we’er ontspannen,
Door eygen aert van’t buygelijcke hout,
Den eersten stal sijns juysten maecksels houdt.
36 Voor yd’le Go’on, verdicht van boose zielen, Ga naar margenoot+
Was’t dats’ hun buyghd’, en (Godt ten spijte) vielen;
Was’t dats’ alom (op hooght’ en vlacke velden)
Boom-lomm’ren maeckt’ en offer-tafels stelden;
Was’t dats’ haer dienst en schandlijcke gebe’en,
Als voor Godt selfs, in dullen yver de’en.
37 Als’t Godt aensagh; en d’onbeschofte reden Ga naar margenoot+
Die sy, verbeest’t, voor haer’ Afgoden deden,
De wolcken door quam tot sijn’ heylig’ ooren:
Een woedend’ vuyr van al te heeten tooren
Ontstack sijn hert. ja ’twas hem sulcken pijn
Dat hy niet meer Israels Godt wou’ zijn.
| |
[pagina 221]
| |
38 De heylig’ Hut te Silo, daer hy woonden Ga naar margenoot+
En ’sGodlijckheyts ontrentheyt sicht’lijck toonden,
Verliet hy gants. De heerelijcke lade, Ga naar margenoot+
’tBlijck sijns verbondts, het teycken van genade,
Den roem sijns volcks, den standt-vest van’t gelooff,
Gaff hy, vertoornt, den vyandt tot een rooff
39 Wat noch? Het landt, het landt, soo seer te voren Ga naar margenoot+
Van hem besint, en als ten erff verkoren,
Het Landt en Volck van hem soo over-sonder
Wel eer gelieft, gaff hy ten rooff, ten plonder,
Ten swaerdt, ten vuyr, ter wreeder schendery
Van een Godtloos’ en woeste we’erparty.
40 ’tQuaedt was gemeen. De jonge mannen bleven; Ga naar margenoot+
De Maeghd’lijckheydt sleet ongevrijdt haer leven;
De Priester-staet had deel aen dees ellenden, Ga naar margenoot+
En voelden ’tswaerdt door sijn gewijdde lenden;
Geen Wedu’ mocht, in’t dulle oorloghs-woen,
Haer Man op’t graff den laetsten Ee-plicht doen.
41 Maer als een Heldt, die, sterck van wijn bevangen, Ga naar margenoot+
Sijns selfs vergeet en ’thoofdt ten sluym laet hangen
Een tijdt daer na (wanneer, na weynigh droomen
’tOntschroefde breyn in orden is gekomen)
Sijns plichts herdenckt, en met een nieuwen moedt
Ter wapen loopt, en snel ten strijde spoedt:
42 Alsoo heeft Godt, doe nu de toorn door wrake
Had uyt-gewoedt, en liefd’ began t’her-blaken,
De kans gedraeyt. en ’twerck-tuygh van sijn plagen
(Den Philistijn) den last sijns toorns doen dragen;
Dien hy (tot schandt, door geen tijdt uytgevaeght) Ga naar margenoot+
In’t heym’lijck deel heeft smertelijck geplaeght.
43 Aldus is ’tVolck sijn vorigh heyl her-boren,
Doch Iosephs stam niet, als voorheen, gekoren Ga naar margenoot+
| |
[pagina 222]
| |
Tot Gods verblijff. ’twas Iuda dien de Heere, Ga naar margenoot+
Om Syons wil, verhieff tot sulcker eere.
Daer vesten hy sijn Tempel van doe aen, Ga naar margenoot+
Als op een hooght’ die eeuw’lijck vast sou’ staen.
44 O! goedtheydt Gods, hoe laegh lust u te dalen!
Van d’Harder-hut koomt ghy een David halen. Ga naar margenoot+
Hy hoeden ’tVee: ghy voerden hem ten throone, Ga naar margenoot+
Ten Koning-staff, ter heerelijcker kroone:
Met last dat hy Israel weyden sou’:
Als hy oock deed’, in alle vlijt en trouw’. Ga naar margenoot+
|
|