De kleine Grandisson of De gehoorzaame zoon

[p. V]

Voorreden.

Het voornaamste doelwit deezer kinderlyke brieven, die, reeds eenige jaaren geleeden, ten deele, het weezen verschuldigt waaren, aan de zucht eener Moeder om haaren Zoon tot weldoen op te leiden, is geenzins een volledig onderwys in de Natuurkunde of eenige andere weetenschappen te geeven; het smal bestek, waarin ik gaarne dezelve bepaalen wilde, zoude zulks niet toegelaaten hebben, 't ontbreekt der waereld niet aan deftige handleidingen in dit ryk onderwerp. - Ik wilde het weinige der Natuur-beschouwingen, die niet dan als speeelende in dit werkje zyn ingelast, alleenlyk doen strekken om aan de bevallige jeucht die leerzaame nieuwsgierigheid, die loffelyke drift tot onderzoek in te boezemen, die er in noch tedere vernuften verëischt wordt, als de eerste trap om tot de wys-begeerte op te klimmen: en de bepaaling, die ik my in deezen hadde opgelegt, berouwde my des te minder, wanneer ik eenigen tyd, na dat deeze brieven waaren afgeschreeven, een ander vriend der kinderen, den beroemden Martinet, zyne schoone Catechismus der Natuur zach in het licht stellen.

[p. VI]

Voor 't overige; 't was veel-eer het hart dan den geest, 't welk ik wenschte te verbeteren, als zynde mynes bedunkens het gewigtigste deel der opvoeding, en dat veel-al met te onverschillige oogen wordt aangezien, - 't valt ligt een natuurlyk goed verstand met kundigheden en weetenschappen te verryken; maar 't is dikwyls moejelyk om de hartstochten te leeren regelen, en dezelve, in het midden van veele omringende verleidingen, voor dwaalingen, te bevryden.

De aard van dit werkje is nieuw, - de tyd zal leeren of het zelve behaage, - My dacht schoolswyze lessen worden meerendeel, door de jeucht, met een oog van afkeer aanschouwt: het woord onderwys heeft voor de meesten iet stuursch in, dat aan derzelver onbezorgde vrolykheid mishaagt, en ik durfde geloven, dat een denkbeeldig voorbeeld van deugt ligt meerder zoude vermogen, dan ernstige en gestrenge bestraffingen: ik durfde gelooven, dat de leerzaame redeneeringen van beminnelyke speelgenootjes, die elkander, als door het vermaak zelve onderwyzen, de blygeestige jeucht eerder aandoen zoude dan meesterachtige vermaaningen.

[p. VII]

En dit gezegde denkbeeldig voorbeeld meende ik niet beter te kunnen schetsen dan onder den Tytel van de Kleine Grandisson, voorzeker houdende, dat 'er weinige Huishoudens zyn, waar in die naam niet reeds by der kinderen in achting is gebragt, en dat dus de onderstelde Zoon van een voorttreffelyk Vader hunne aandacht des te meer waardig zoude schynen.

Men zoude in dit werkje veele treffende voorvallen hebben kunnen invoeren; doch de zaak was hier: niet van het eenvoudige, van het volstrekt natuurlyke af te wyken, en niet te verdwaalen in Romannesque denkbeelden, die op tedere verstanden niet altoos eene goede uitwerking hebben. De zaak was hier te onderwyzen, en niet iet wonderbaars te vertellen: ongemeene gebeurtenissen zouden den geest ten eenemaal hebben ingenoomen, en van het leerzaam eenvoudige hebben afgeleid: dezelve zouden met den gewoonen leevensloop der kinderen strydig zyn geweest, dewyl zeldsaame ontmoetingen, weinig voorkomen in die tedere jaaren, die noch aan geene groote lot verwisselingen zyn blootgestelt. De kleine Grandisson moest een voorbeeld strekken tot ieders na-

[p. VIII]

volging: elk jongeling moest zich in zynen dagelykschen leevensloop in desselfs plaats kunnen stellen, om dus zyne eigene pligtbetrachtingen met de zyne in vergelyking te kunnen brengen. 't Zy aan een kundig Algemeen te beoordeelen of myne gevoelens gegrond zyn.

Heeft Richardson zynen Grandisson geschreeven, ter verbetering van 't Menschdom; ik trachtte van verre zyn voetspoor na te treeden, om den Kinderen een voorbeeld tot deugtmin voortestellen. De oprechte vlyt myner poging de tedere genegenheid voor myne jonge Landsgenooten, die altoos eene ruime plaats in myn hart heeft gehad, hoopt op toegeevenheid.