Nieuw woordenboek der Nederlandsche taal

[p. V]

Voorrede

Niet ten onregte wordt de taal bij een gebouw vergeleken, waaraan het volk sedert zijne wording arbeidt en dat, hoewel nimmer geheel voltooid, toch gedurig in omvang toeneemt; ieder geslacht legt de vrucht zijner wetenschappelijke ontwikkeling, in nieuwe woorden en vormen gekleed, in die algemeene bewaarplaats zijner nationaliteit als in een heiligdom neder, en hoewel veel dat veranderd en in onbruik geraakt is, door het nieuwere, meer nuttige, wordt verdrongen, mag toch het oude niet geheel worden opgegeven, daar dikwijls de kernachtigheid, het naive, de maagdelijkheid als wij het zoo noemen mogen, der taal juist uit de verouderde taalvormen spreekt. Ieder die het met zijn land wel meent zal de taal en letterkunde er van als onwaardeerbare kleinooden beschouwen, en een verdienstelijk werk verrigten, als hij zijne krachten aan de instandhouding en uitbreiding der landtaal wijdt.

Door deze overwegingen geleid, meenden wij aan de uitnoodiging des heeren H.C.A. Campagne te Tiel, tot het vervaardigen van een nieuw volledig woordenboek onzer taal, gehoor te moeten geven, zonder ons evenwel het zwaarwigtige te ontveinzen eener taak die, bij den tegenwoordigen stand onzer taal, bij de vele dobberingen welke zij in de laatste dertig jaar had te verduren, meer dan gewone inspanning vereischte, wilden wij iets degelijks en, wij schromen niet het te zeggen, ook iets nieuws leveren.

De klove, reeks kort na de invoering der thans algemeen gevolgde spelling op dat gebied ten gevolge van Bilderdijks stelsel ontstaan, heeft de letterkundige wereld als het ware in twee kampen verdeeld.

[p. VI]

Onpartijdigheid en overtuiging maakten het ons ten pligt van beide geheel op zijde te schuiven, en dus droegen wij zorg overal waar de spelling of het geslacht of de vervoeging verschilt, beide te vermelden, met eerbiediging alzoo van ieders keuze.

Een tweede punt was de opneming van vreemde woorden. In zoo verre zij reeds algemeen in gebruik zijn of zelfs reeds het burgerregt in onze taal hebben verkregen, ruimden wij er eene plaats aan in, en hiermede hopen wij eene dienst aan het publiek in alle standen te hebben bewezen, daar velen soms, bij gemis aan kennis der vreemde taal waaraan het woord ontleend is, de beteekenis er van niet verstaan.

Bij de keus der spreekwoorden, spraakwendingen, woordvormen enz. hebben wij niet alleen de meest in zwang zijnde in het oog gehouden, maar ook vele opgenomen die in andere woordenboeken te vergeefs gezocht worden.

Hetzelfde beginsel leidde ons bij de aanhaling van de eigenaardige kunsttermen. Door een en ander heeft het werk een veel grooteren omvang gekregen dan de uitgever aanvankelijk beoogde, doch ons gevoelen dat de volledigheid niet aan een minder aantal bladen moest worden opgeofferd, werd door hem, als praktisch man, gedeeld. Dat de gebruiker door de uitgebreidheid van het woordenboek niet in geringe mate gebaat is, uit het oogpunt van nut en gemak, zal wel geen betoog behoeven.

Moge dan dit werk, de vrucht van een bijna driejarigen nauwgezetten arbeid, - en waarbij de beste en nieuwste bronnen zijn geraadpleegd, waaronder, om slechts enkelen te noemen, de woordenboeken van Kramers (uitheemsche woorden), van Lennep (zeetermen), Corstiaan de Jong (natuurkundige wetenschappen), - niet ongevallig door onze landgenooten worden opgenomen, en moge een ruim debiet den uitgever schadeloos stellen voor de groote opofferingen welke hij zich heeft getroost.

AMSTERDAM, Januarij 1864

I.M. CALISCH

N.S. CALISCH