Shit my mar lek

[p. 4]

Mochten jo by it lêzen fan
dit boek ynienen tinke:
‘Dat lykje ik wol,’ dan
ha jo gelyk: jo binne it!

[p. 5]

Ien

It is freedtemiddei. Ynspekteur Auke Alberda hat in heale snipperdei nommen en mei de frou teedronken. No sit er, wylst de frou de smoarge teeboel beredderet, troch it rút te stoareagjen. Hy sil bleekjemeane hat er de frou tasein, mar hy kin der mar net ta komme. Mei de wiisfinger fan 'e lofterhân sjit er in koekekrommeltsje fan 'e tafel. Hy folget it mei de eagen oant it weiwurdt efter de papierkoer.

‘Auke!’ trunet de frou him oan.

‘Ja,’ grommelet Alberda, mar hy docht neat.

‘Auke!’ ropt frou Alberda nochris, no folle lûder.

‘Do hoechst net sa te razen, ik hear dy wol.’

‘Auke!’

‘Jawis, ik sil oan 'e slach.’

Mar hy makket noch altyd gjin risselwaasje om oerein te kommen.

‘Auke, toe no! Eefkes net mear oan 'e saak tinke! Mean de blikke, knip de hage, wjudzje de grientetún, skrobje it tegelpaadsje en do silst bespeure datst dêrnei wer oars en fris tsjin alles oansjochst. De sinnen eefkes fersette. Net mear stinne. Dat kin moandeitemoarn wol wer.’

‘Do hast gelyk.’

Alberda komt oerein en rint nei it hok dêr't de meanmasine stiet. Eefkes dangelet er noch om, mar dan rydt er de masine nei bûten ta. Under it meanen jachtsje de tinzen troch.

In goed wike lyn wie it begongen mei in telefoantsje.

‘Kinne jim gau komme? Der is hjir ien deasketten! In man út it doarp. Dokter is al warskôge.’

De man wie deasketten, fan tichtby. Der hoegde gjin

[p. 6]

dokter by te kommen om dat te konstatearjen. It slachtoffer siet yn 'e wâl fan in tochtsleat, tusken de reiden, mei de rêch tsjin in heakkelbultsje oan. As siet er te fiskjen. Mar gjin angel!

Op it stee dêr't er fûn wie, hie earder in pleatske stien. In stikmannich âlde útgroeide wetterwylgen stienen noch altyd om it âlde wenstee hinne. Fan fierren like it wol of groeide dêr by de feart in foech boskje. It wie lykwols mar in tropke beammen. Yn 'e midden in iepen plak mei de fûnaminten fan in eardere bebouwing. Fan twa kanten ôf koenen jo dêr komme. Ut it doarp wei rûn in dyk, dy't krekt foar it âlde wenstee ôfbûgde nei in brêge oer de feart. Jo koenen der ek fia in soarte fan binnenpaad komme, dat oer in stikmannich betonbrechjes dwars troch de greiden rûn. Oan 'e oare kant kaam dat paad út op in binnendyk dy't, ûnder in grutte fjouwerbaanswei troch, nei in foech útbuorrentsje ta gong. By it fiadukt wie in carpool.

It slachtoffer, in sekere P.G., kaam, sa die letter bliken, gauris op dat stee. Hy siet dêr dan mar wat te sitten en te prakkesearjen. In inkele kear naam er wolris in angelstôk mei.

De middeis fan syn dea wie er nei it iten ôf set. Neat gjin bysûnders: dat die er wol faker.

‘Ik gean hear,’ hie er de frou noch taroppen. En dy hie andere mei: ‘Joehoe!’ Alles neffens it wenstige ritueel. Dat fertelde de buorfrou.

In pear oeren letter fûn in man út it doarp him. Dy soe te skieppetellen, mar mei't er it lyk fûn, kaam er oan tellen net mear ta.

‘As siet er te dodzjen, sa fredich,’ fertelde de skieppeteller letter, ‘mar hy wie sa dea as in skieppeloarte, ik hie

[p. 7]

it fuortdaliks wol yn 'e rekken.’

Dat wie Alberda ek opfallen: it like allegearre sa fredich. As hie er him, yn alle rêst, sels tekoart dien. Soks wie dan ek as earste gedachte by him opkaam. Mar gjin wapen! Oan 'e bûtenkant wie net iens sa folle te sjen. In gatsje yn 'e jas by it hert. Amperoan bloed: oan 'e binnenkant fan de man syn dikke jas wie dat nei ûnderen rûn en om 'e mul hinne bestjurre.

Alles hienen se trochsocht, ek de wide omjouwing. Neat net folle kaam foar 't ljocht. Gjin spoaren fan in wrakseling bygelyks. Kunde dus? Yn in skûle, in eintsje it lân yn, hienen se ûnder wat strie in heal lege flesse Bearenburch fûn en twa romers. Op 'e flesse stienen de fingerprinten fan it slachtoffer. It laboratoariumûndersyk hie dat útwiisd. Op ien fan 'e romers stienen ek de fingerprinten fan it slachtoffer. Op 'e oare romer de printen fan in oarenien. Yn it plysjebestân kamen se net foar.

‘Ferdomme noch oan ta,’ grommelet Alberda en meant wilens in grutte brune slak oan mot.

It woe net yn him del, dat gjin minsk wat sjoen hie of heard. Midden op 'e romte en útsein dan dy pear beammen, gjin beskûl! It slachtoffer moast dêr hinne rûn wêze, troch it iepen fjild. En de dieder ek. Mei har beiden faaks? En dan dat skot! Ien skot, mar dat moast, sels al wie der in lûddimper brûkt, dochs opfallen wêze!

En wylst de meanmasine mar oan en mar troch mealt, mealle Alberda syn tinzen ek oanienwei troch. Selsmoard, dat hie it moaiste west, dat joech minder rompslomp, dêr wienen jo gau mei klear. Mar ja, dat kaam net yn 'e beneaming: de man wie fan sa likernôch twa meter ôfstan delsketten, mei in F.N. kaliber 7.65, Belgysk en sa op 'e

[p. 8]

swarte merk te krijen, net registrearre dus. Alberda koe der net foarwei, hy siet mei in moard yn 'e mage. En dat wynde him goed yn 'e mage om.

Omdat it spoareûndersyk net folle opsmiten hie, wienen se mar begongen yn it libben fan de man, syn famylje en syn kunde om te reagjen. Dêr kaam al wat nijsgjirrichs út: de man wie siik, slim siik, se hienen him op 'en heechsten noch in healjier jûn. Dy wittenskip sette alles wol yn in frjemd deiljocht fansels: wa yn 'e goedichheid fermoardet no ien dy't noch mar in healjier te libjen hat! Sa'nien giet út himsels wol dea. Soks kin eins allinnich mar immen dwaan dy't fan neat wit. Dus gjin kunde? De sykte fan de man wie net sa'n grut geheim. Gâns minsken wisten derfan. In fersin? Soenen se de ferkearde te pakken ha? As dat sa wie, dan koenen jo yn it libben fan de man omgnuve salang as jo woenen, mar jo soenen gjin grevel fierder komme.

Alberda hâldt eefkes op mei meanen, hellet in bûsdoek út 'e bûse en faget him it swit fan 'e holle. Swier meane en swier tinke, dat wol wol switte!

‘Ik sil eefkes om in boadskipke hear,’ ropt de frou him ta, ‘setsto aanst kofje? Seis bakjes en tink derom fiif leppels kofje, dy sit yn 'e kofjebus, njonken de sâltbus.’

Alberda stekt de hân op.

‘Fuort mar dwaan,’ tinkt er, ‘oars ferjit ik it.’

En dêr hat er gelyk oan, want amperoan yn 'e hûs, wit er net mear wat er dêr soe. It duorret wol in minút foar't er it wer betinke kin: ‘O ja, kofjesette!’

Mei de frou fan it slachtoffer hie er hiel wat ôfkofjedronken. Der wie wat mei dat minske. In frjemde reaksje hie se hân doe't er mei it minne boadskip oan 'e de doar kaam.

[p. 9]

Net kjel, mar koel. Krekt as hie se it ferwachte! Dat se har man op koarte termyn ferlieze soe, wist se al, hie se faaks al ferwurke, foar safier't soks yn 't foar te ferwurkjen is. Mar deasketten, fermoarde! En dat die har neat, sa like it wol. Se wist wat, mar wat?

Oer harsels woe se it net ha. As er dêr oer begong kaam de skoattel op 'e mûle. Har man, dêr woe se wol oer prate. In poerbêste man: bêst foar de frou, bêst foar de bern, bêst foar de mienskip. Mar dy poerbêste man wie wol fermoarde.

In Frysksinnich man hie it west, tige Frysksinnich: 25 jier bestjoerslid fan 'e Stifting Slach by Warns!

‘Soe er dêr fijannen hân ha?’ hie Alberda frege.

Fûl hie se him oansjoen.

‘Hoe komme jo dêrby!’

It klonk resolút. In bytsje té?

Letter op it buro liet dy Slach by Warns him net los. Wat wist er der eins fan? In hunebêdstien op in bult as oantinken oan dy slach tusken Friezen en Hollanners lang ferlyn, dat wist er noch fan in skoallereiske. Hy wie der letter noch wolris by del riden. Altyd hastich, noait tiid om de boel ris goed te besjen.

‘In steal Friezen hawwe hjir de Hollanners mei har oanfierder greve Willem IV ferslein,’ hie master ferteld, ‘mei skeppen, heafoarken, knotsen, kneppels, seinen en bilen. De greve, dy't Fryslân wol eefkes ynpikke soe, hawwe se deaslein. Hjirre, op dit plak, hawwe ús foarâlden op libben en dea fochten foar har frijheid en dus ek foar dy fan ús. “Leaver dea as slaef” stiet op 'e stien sjogge jim wol?’

25 jier bestjoerslid fan 'e Stifting Slach by Warns! Soe de

[p. 10]

oplossing fan de moard dêr te finen wêze? Hy wist der temin fan.

Yn 'e bibleteek fûn er in boek. In hiele sneontemoarn noaske er dêr yn om en middeis die er de frou in útstel:

‘Sille wy in eintsje te riden?’

‘Wel ja, earst de hiele moarn yn in boek weikrûpe, gjin gesellichheid oan en dan ynienen wol er te riden. Wêr wolst hinne?’

‘It Reaklif!’

‘Dêr ha 'k in kear west, mei in skoallereiske.’

‘Hoe is't mooglik!’

‘Hoechst net sa te lêbjen. Wêrom soe ik dêr no net mei in skoallereiske...’

‘Ik ha der sels ek mei in skoallereiske west.’

‘Hoe is 't mooglik! En dêr wolst no samar ynienen hinne? O nee... fansels... net samar... dat boek! No begryp ik it al.’

‘Witsto der wat fan?’

‘Dy Slach bedoelste? Safolle grif net as dy, tink ik: ik ha net yn dat boek omlêzen. Ik wit net mear as wat master ús doe fertelde. Se betinke him elk jier noch, dy slach. Der hat ek wolris wat gedonder west mei rjochts-ekstremisten. Net allinnich út ús lân, ek út België stiet my sa by. Mar goed, lit ús der mar ris hinne ride.’

Underweis nei de stien komme se gauris in buordsje tsjin mei: ‘Zimmer frei’.

[p. 11]