Verzameld werk. Deel 7

[p. 47]

Verbroedering

Minister Kuyper heeft een officieel bezoek gebracht aan België, en weer hebben de couranten druk gesproken van toenadering, verbroedering, verbonden en traktaten tussen Noord en Zuid. Vooral de Noordnederlandse couranten hebben het er druk over gehad. De Belgische minder. Hier had het bezoek van de Hollandse ‘premier’ vooral een ‘succès de curiosité’. Het heeft heel eventjes hier de mensen geïnteresseerd te raden waarom hij wel mocht komen, en te weten hoe en waaraan hij zijn dagen besteedde, en hoe hij eruitzag, en hoe hij gekleed was. Toevallig hoorde ik van een dame die hem gezien had, dat hij eruitzag als een welgedane hereboer, en, voor een minister, vrij slordig en onelegant gekleed was. De opmerking van die dame is nogal typisch. Zij geeft in haar nuchterheid enigszins de synthesis van de oppervlakkige manier waarop men over 't algemeen in België dit bezoek beschouwd heeft.

Wij kennen in België de Hollanders niet. Hoogst zelden lezen wij een Hollands boek, en zogoed als nooit een Hollandse courant. Zo weten wij van het Hollandse leven niets of slechts heel weinig af. Deze toestand komt echter geenszins uit een gevoel van moedwillige antipathie voor. Hij komt voor uit iets dat ik in dit geval beschouw als erger dan antipathie: uit onverschilligheid. Holland interesseert ons niet. Van de vijandschap - de artificiële vijandschap - van 1830 is niets bij ons overgebleven, en mocht Hare Majesteit de Koningin van Nederland aan België een bezoek willen brengen, verwonderd zou Zij zijn over de hartstochtelijke geestdrift waarmee Zij ongetwijfeld zou bejegend worden. En toch zou deze geestdrift niet veel meer beduiden dan persoonlijke sympathie en bewondering voor Haar. Zij staat voor ons als omkranst met een aureool van zachte glorie en beschermende

[p. 48]

liefelijkheid, sinds haar moedige houding ten gunste van Kruger.

Alleen omdat wij haar volk niet kennen, zou bij ons die grote sympathie voor Haar tot haar volk niet kunnen overgaan. Waaraan ligt dan de schuld dat twee volken van dezelfde stam nog steeds als vreemdelingen tegenover elkander staan?

Het zou mij veel te ver brengen hier deze oorzaken in al hun omstandigheden te ontleden. Ik zou daarvoor de loop moeten herhalen van ons beider ganse, welbekende geschiedenis. De vervreemding dagtekent van vóór onze eerste scheiding. Maar die vervreemding is er: ziedaar het onomstootbaar feit. België heeft zich in de loop der tijden geheel anders ontwikkeld dan Nederland. De noorderprovinciën zijn zelfstandig gebleven, en wij kwamen onder de invloed van het ‘romanisme’, de invloed van Frankrijk.

Of die invloed voor ons goed dan slecht was laat ik ook nog even buiten bespreking. Ik constateer maar eenvoudig het feit: wij kwamen onder de invloed van Frankrijk, die ons anders maakte dan wij oorspronkelijk waren.

Invloed. Geen volkomen assimilatie. Wij verloren grotendeels de levende kracht van onze taal - het Vlaams - en kregen daarvoor in de plaats: ‘un français approximatif’, een soort van surrogaat-taal, die tamelijk nauw verwant was aan de Franse. Nu nog zeggen de meegaande Fransen die ons horen spreken: ‘nous vous comprenons bien, nous comprenons à peu près tout ce que vous dites, quoi que vous le disiez autrement que nous.’

Slechts enkelen onder ons wisten te kiezen. Ik bedoel hier voornamelijk onze wetenschappelijke mannen, en nog meer speciaal onze litteraire kunstenaars. De enen kozen beslist de Franse taal tot voertuig van hun gedachten, de anderen de Nederlandse. Namen behoef ik wel niet te noemen, eenieder kent ze. Toch wens ik mij even bij één enkel, hoogst belangwekkend voorbeeld van de tegenwoordige tijd op te houden. Ik bedoel de wereldberoemde Belg Maurice Maeterlinck. Hij is door en door Vlaming. Zijn ziel is Vlaams, en toch is hij door 't middel van de Franse taal wereldberoemd geworden. Hoe zou het geweest zijn had hij van 't begin af in zijn eigen taal - in 't Vlaams - gedacht en geschreven? Ik geloof dat wij

[p. 49]

met zekerheid mogen aannemen dat zijn werk en zijn roem, en dus ook de goede kracht die van zijn werk en roem zijn uitgegaan, veel geringer was gebleven, had hij zich enkel in zijn moedertaal weten uit te drukken. Het zou zich zonder twijfel veel minder verspreid hebben; en toch... toch zouden die kracht en die roem, hoewel kleiner, wellicht van zuiverder gehalte en blijvender duur zijn geweest, omdat zij rechtstreeks uit hun echte oorsprong zouden zijn ontstaan. Dit neemt niet weg dat zij allen die beslist óf het Frans, óf het Nederlands wisten te kiezen, in elk geval krachtige uitzonderingen waren, die een hybridisch bestaan niet konden leven. Maar de overgrote massa liet zich gedwee overrompelen, en werd noch Frans, noch Nederlands, maar Belgisch.

Dát is de langzame vorming en wording geweest van 't werk van vele jaren: ‘l'âme Belge!’ En heden ten dage zijn er mannen van grote betekenis, - als Edmond Picard, b.v. - die recht van bestaan eisen voor dit van lieverlede reëel geworden hybridisch verschijnsel: ‘l'âme Belge!’

Waarom ook niet, aangezien het nu niet meer iets artificieels is, maar iets dat werkelijk bestaat, met eigen spraak en eigen zeden? En de vraag komt in ons op: moest het niet onvermijdelijk zo gebeuren, wanneer men denkt aan de geografische ligging van het land en vooral aan de overheersende invloed van de katholieke godsdienst? Waarom bleven wij steeds zo weerbarstig tegen het protestantisme? Omdat ons volk, evenals het Franse volk, tot in zijn merg doordrongen is van romanisme. De Franse invloed moest over ons maar neerkomen; wij hadden geen ziertje kracht meer om er ons tegen te verzetten. Het protestantse Duitsland, het protestantse Nederland, waar het eigen volk van onze eigen stam leefde, zij konden ons helpen noch verdedigen, omdat wij het niet meer verlangden, omdat wij, door eeuwen van ontaarding, anders geworden waren dan wij, trouw gebleven aan onze oorspronkelijke aard, hadden moeten zijn.

Eeuwen van ontaarding! dáár ligt de schuld. En wie ons nu vraagt in eens heel het verleden te herstellen, vraagt eenvoudig iets onmogelijks. Daarom ook acht ik steeds zo oppervlakkig, zo onbillijk en zo vals de voortdurende uitvallen van de meesten van onze Vlaamsgezinden tegen de verfransing van

[p. 50]

ons volk. Ons volk is heel natuurlijk geworden, niet wat onze morele overheersers ervan gemaakt hebben, maar wél wat onze eigen voorvaders ervan hebben láten maken. Zij waren rijp voor vreemde invloed en wij drage de gevolgen van hun zwakheid. Onze verbastering is oprecht, is ons een tweede natuur geworden. En jaren, lange jaren zal het duren, vóór het oorspronkelijke nationaliteitsgevoel, dat toch, - en sterker dan men denkt, - aan het ontwaken is, de kracht zal hebben om het juk van de ontaarding van zich af te schudden. Wie zal ons, Vlamingen, daarin helpen? Want alleen vermogen wij niets; wij zijn te zwak geworden! Holland kan en moet het doen, indién tenminste Holland zelf niet te zwak of te onverschillig is geworden om te voelen welk een hoge, heilige plicht het dwingt, een tak van zijn eigen ras en stam weer tot zelfbewustzijn te verheffen. Holland mag dan ook niet langer met een soort van toegevende minachting op ons neerzien. Holland moet ons het kwaad van de verleden eeuwen kwijtschelden; het moet zich meer en meer aan ons vertonen, zelf weer tot ons komen, en ons de hulpvaardige broederlijke hand van de verlossing toereiken.

Wij, kinderen van de tegenwoordige tijd, hebben niets misdaan. Wij zijn enkel de slachtoffers van een te zwak verleden. Wij vragen om hulp!