Verzameld werk. Deel 6
(1980)–Cyriel Buysse–
Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 926]
| |
Eerste bedrijf
De Zijstraat, tegen de avond. Een bochtige, tamelijk brede straat, met lage, bouwvallige huisjes. In de achtergrond het open veld met bomen. Rechts, op de voorgrond, een uithangbord: ‘In de Gelapte Sjako’. Hier en daar kermiskramen. Er is ook een kleine mallemolen. Honderd en Een, Boef Verwilst, Donder de Beul, Clep Sandrie, Het Slijperken en meer andere mannen liggen rechts en links, enkelen pijpen rokend, vóór de eerste huizen in het zand neergevlijd.
| |
Eerste toneel
honderd en een, clep sandrie, maaie troet, stoute threse, muijmme taey, donder de beul, boef verwilst, bradden d'hondt, guustje meule, soen, het slijperken, smuik vertriest, klod de vos, oele feeffe
Bij het ophalen van 't gordijn levendige kermisscène. Geluid van draaiorgel en schietgeweer; gillende, lachende stemmen, draaiende mallemolen. In een hoek schieten kleine jongens naar kaarsjes. Opkomend links een harmonica-speler gevolgd door hossende, dansende koppels die zingen:
'k Ben koperoal van 't ieste rezement,
Doar ben ik kontent
Doar mag ik commenderen:
Marche en avant! formez la compagnie,
Par le flanc droit, pas militaire!
Mannen, vrouwen, kinderen lopen om de bende heen. Anderen verschijnen op de drempels van de huisjes. Bij het eindigen van 't liedje wild gejuich en kreten. De harmonica- | |
[pagina 927]
| |
speler vangt een polka aan en de koppels gaan aan 't dansen.
honderd en een
(neergevlijd tegen de rij huizen links, tot een van de dansende meiden) Hè! Maaie Troet, ouw keissebanden vallen af! 'k Zie ouw bluete bienen!
maaie troet
(laat even haar danser los en neemt haar rok op) O! gij leugenoare! (Gelach onder de neergevlijde mannen. De voortdansende koppels stoten haar ruw aan) Verdome! es da hier nen boel!
stoute threse
(in 't deurgat van haar herbergje ‘De Gelapte Sjako’) O, gij dwoaze kalle, wa da ge gelueft! As 't woar was 'n zoed't Honderd en Ien ou nie zeggen! Hij zoe 'em plat op de grond leggen om d'r noar te kijken.
maaie troet
(weer met haar danser in de ronde springend) Dat hij noar zijn eigen bienen kijkt, die luelijke mankepuet! (Gelach onder 't volk)
clep sandrie
(rechts neergevlijd) Hij 'n kan ze nie zien; zijnen buik es al te dikke!
Lawaai van kreten en gelach. De harmonica-speler haalt met zijn pet centen op.
| |
Tweede toneel
de vorigen, vrouw beert
vrouw beert
(treedt langs de achtergrond op) Es onz' Maria hier niet?
muijmme taey
Nie, w' hên ze mee Reus Balduk en Slim Snoeck en Witte Manse in de ‘Gloeiende Koteroar’ achtergeloaten.
vrouw beert
Verdome! Kon ze dan mee ulder nie meekomen?
donder de beul
(liggend rechts) Ha! wa keunde gij doar an doen, moederken, as de meiskes mee ulder lief uit zijn?
vrouw beert
Nou... ulder lief! 't Zijn mij de lieven die z' hier hên! Op heur smoel zal ze krijgen as ze thuis komt. (Af)
| |
[pagina 928]
| |
boef verwilst
(links uitgestrekt, schreeuwt haar spottend na) G' hèt gij toch uek jong geweest, moederken! (Gelach)
stoute threse
(vertrouwelijk, tot de troep neergevlijde mannen) 't 'n Es toch nie woar, zeker, da Reus mee heur vrijt? Z'es zij al t' hueveirdig om mee de jongens van onz' stroat omme te goan.
bradden d'hondt
Hèt-e gij meschien gepeisd dat hij mee ouw Witte Manse vrijde?
stoute threse
(woedend, de vuisten op haar heupen) Verdome!... wa kan mij da schelen mee wie dat-ie hij vrijt! Onz' Manse hee woarachtig keure genoeg. Z' 'n hee moar heure vijnger uit te steken en g'hangt er allemoal an.
donder de beul
(spottend) Da es woar, Threse! 'k hè ze gisteren nog twie kiers tegen mijn onderveste getrokken.
stoute threse
(nijdig tot Bradden d'Hondt) Verdome!... zoe-je nie zeggen dan...
guustje meule
(de arm om 't middel van een van de vrouwen; tot Stoute Threse) Ha moar ge moet de meinschen loaten klappen. Ge weet toch wel hoe dat da goat in de weireld. (tot Soen) Ala, Soen, speelt ons e-kier 'n valsken.
Soen speelt de wals en de koppels gaan weer aan 't dansen, terwijl Stoute Threse nog even door blijft pruttelen.
het slijperken
(tot Muijmme Taey) Muijmme!... Muijmme!... ouë rok valt af.
muijmme taey
(dansend) Roapt 'em op.
| |
Derde toneel
de vorigen, luizema
luizema
(komt gejaagd uit de achtergrond op) Schiedt er ne kier uit mee dansen! Schiedt er ne kier uit mee dansen! (Harmonicaspelen en dansen houdt op met kreten van protest)
guustje meule
(zijn danseres nog vasthoudend) Hawel, wat es er?
| |
[pagina 929]
| |
luizema
(hijgend) Wilde nou ne kier wa weten... Reus Balduk en Maria Beert hên te goar in 't kuerenGa naar voetnoot1. gezeten!
Algemeen gescheeuw en gejouw. De langs de huizen neergevlijde mannen staan op en komen in de drukke groep.
smuik vertriest
Om veugels te zoeken? (Gelach)
luizema
(levendig buigend als om te groeten, terwijl ze met de beide handen op haar dijen slaat) 't Es lijk of ik ulder zegge, zue woar as da 'k hier op mijn billen sloa! (kijkt om) Kijk, ze komen ginder, achter Witte Manse en Slimke Snoeck. (Verwarde uitroepingen. Allen kijken in de richting door Luizema aangeduid)
| |
Vierde toneel
de vorigen, witte manse, slimke snoeck
witte manse
(komt driftig op, gevolgd door Slimke Snoeck) Of ik het zal zeggen! Of ik het zal zeggen!... 'k Zal 't zeker zeggen! 'k Zal 't uitroepen veur al die 't hueren wilt! 't Es ne smeirlap, ne sloeber, die zijn leven lang in 't kot moest zitten! Hij hee heur mee geweld omverre gesmeten, 'k hè 't gezien! (tot Slimke Snoeck) En gij zij uek ne smeirlap. G'hèt mee mij uek willen proberen! Ge woart mee mallekoar afgesproken! (Verward geraas en kreten. De kleine jongens houden op met kaarsjes schieten om zich bij de drukke groep te scharen)
slimke snoeck
(verontwaardigd) Ik? Ik?
witte manse
Joa, gij, ge weet het wel.
stoute threse
(driftig toesnellend) Wa es dat hier? (tot Witte Manse) Woarom stoa-je doar azue te tuiten?Ga naar voetnoot2.
witte manse
Da z' ons alle twieë mee geweld aangerand hên, (wijst naar Slimke Snoeck) hij en Reus. Hij wilde ierst mee Maria beginnen, moar Reus hee z' hem afgepakt en dan es hij op mij afgevlogen. (Verward geraas en gegil)
| |
[pagina 930]
| |
slimke snoeck
(woedend, tot Witte Manse) 'k Zegge da g'r omme liegt! Reus hee 't gedoan en 't es ne smeirlap, moar ik 'n hè niets gedoan.
donder de beul
Ge zij gij nen ezel as ge 't nie gedoan 'n hèt.
Wild gelach en schrille nabootsing van dierengeluiden. Vooral de kleine jongens maken scherp lawaai.
stoute threse
(tot Witte Manse) G'n moet gij ou de smeirlapperije van anderen nie aantrekken. As ze mee ou wa willen doen dan ouw goesteGa naar voetnoot1. nie 'n es sloa ze nondedzju de kop in, en doarmee uit. (poogt Witte Manse mee naar huis te krijgen) Ala! noar ouw kot.
witte manse
(zich heftig verdedigend) Loat mij gerust, gij. Goa gij zelve noar ouw kot.
| |
Vijfde toneel
de vorigen, vrouw beert, lisatje
vrouw beert
(komt hollend op, links, gevolgd door Lisatje) Wa goat er hier omme? Es da mijn slonse die hier al da laweit verwekt?
lisatje
Ha moar, moeder, 'n roept toch azue niet! Da jong 'n hee ou nie misdoan. | |
Zesde toneel
de vorigen, reus balduk, maria
reus balduk
(komt met Maria, die huilt en snikt, en zich haast voort laat sleuren, in de achtergrond op. Tot Maria) Moar, verdome, schied er nou toch uit mee janken. Es da nou de moeite weird? Wa goan de meinschen doarvan peizen?
| |
[pagina 931]
| |
vrouw beert
(snelt naar Maria, gevolgd door Lisatje) Verdomde slonse! Zij-je doar eindelijk? (schudt haar met geweld) Woar hèt-e zue lang gezeten? Wa hèt-e gedoan?
witte manse
Ze 'n hee zij niemendalle gedoan. 't Es Reus Balduk die heur mee geweld omverre gesmeten en verkracht hee in 't kueren. (Scherp geschreeuw onder de menigte)
reus balduk
(woedend; tot Witte Manse) 't Spijt ou zeker dat-e gij in heur ploatse nie 'n woart?
vrouw beert
(tot Maria, die ze weer vastgrijpt en nog heftiger schudt) O! gij schandoal! gij schandoal! (Zij geeft slagen aan Maria, die wanhopig huilt)
lisatje
(snelt huilend Maria ter hulp) Ha moar, moeder, loat heur toch gerust! G'huert toch wel dat 't heur schuld nie'n es! Wa kan ze zij doen, tegen die sloeber?
reus balduk
(dreigend) Sloeber! Sloeber! Es 't van mij da ge da zegt?
lisatje
Joa 't, 't es van ou, sloeber! | |
Zevende toneel
de vorigen, beert; later de gendarmen
beert
(springt woedend toe, links) Wa huer ik doar? Wa huer ik doar? (tot Reus, die hij bij de keel grijpt) Wa hèt-e gij nondedzju mee mijn dochter gedoan?
reus balduk
(duwt Beert heftig van zich af) Houd ou 'n beetse stille, gij, zulle, ouwe zatlap.
beert
(komt razend terug) Durfde nog ne kier an mij komen, smeirlap? Durfde nog ne kier, hè?
reus balduk
(duwt Beert opnieuw met geweld achteruit) Wilde mij verdome beginne g'rust loaten, gij!
beert
Nondedzju! (Hij geeft Reus een vuistslag, en de beide mannen gaan aan 't vechten onder een oorverdovend schreeuwen van het volk. Vrouw Beert slaat ook uit al haar macht op Reus. Huilend en gillend pogen Maria en Lisatje ze van elkaar te trekken)
| |
[pagina 932]
| |
guustje meule
(poogt ze insgelijks te scheiden) Ala, toe, toe, hier nie te vechten, zulle! Ge moet verdome broave zijn! (Twee gendarmen in uniform, met het geweer over de schouder, komen haastig in de achtergrond op)
boef verwilst
Opgepast! de pandoeren! (Dadelijk laten de vechters elkander los)
eerste gendarme
Wat es dat hier? Zijn d'r hier meschien die goest hên om in de kasseGa naar voetnoot1. te vliegen?
beert en vrouw beert
(tegelijk, wijzend naar Reus) 't Es die smeirlap, doar, brugedier, die onz' dochter omverre gesmeten en verkracht hee in 't kueren.
reus balduk
't Es amoal gebabbel, brugedier. Den ouwen stoa zat en 't wijf 'n weet nie wa da ze zegt.
witte manse
Hij liegt, brugedier; hij hee 't zeker gedoan. 'k Hè 't gezien en 'k zal 't vertellen an de huele weireld. (Wild gejoel onder de menigte. Scherpe nabootsing van dierengegil)
beert en vrouw beert
(tegelijk) Menier den brugedier die lielijke smeirlap durft zeggen da...
beert
(tot zijn vrouw; woedend) Hou verdome ou smoel, gij. Loat mij alliene spreken!
vrouw beert
Hou gij verdome zelf ou smoel, ouwen dronkoard. (Wild gelach en geschater)
beert
(grijpt zijn vrouw bij de keel en geeft haar slagen) Wa zegde doar! vuile slonse?
eerste gendarme
(rukt met geweld Beert van zijn vrouw) Beert, houd ou stille, zulle! of 'k droai ou zelf in de kasse. (Oorverdovend geschater onder 't gepeupel)
eerste gendarme
(tot de menigte) En gulderGa naar voetnoot2. doar uek, zulle! Of ge vliegt er uek bij!
boef verwilst
(uitdagend) We meugen toch wel lachen, zeker?
eerste gendarme
Ge 'n hèt gij hier niemendalle te lachen.
boef verwilst
'k 'n Zoe 't veur ou verdome toch nie loaten. | |
[pagina 933]
| |
eerste gendarme
(laat Beert los en komt dreigend af op Boef Verwilst) Durfde da nog ne kier zeggen?
eerste gendarme
(grijpt Boef Verwilst bij de kraag. Tweede gendarme snelt zijn makker ter hulp) Ge zil verdome mee mij meekomen! (Hevig gevecht. Scherpe kreten en gejouw)
boef verwilst
(ontsnapt aan de gendarmen) Ge 'n hèt mij nondedzju nog niet!
eerste gendarme
(grijpt hem weer vast) Zoe-je 't peizen!
Boef Verwilst verdedigt zich met razende woede. De twee gendarmen, gevolgd door het jouwend gepeupel, slepen hem met stoten en duwen naar de achtergrond.
guustje meule, clep sandrie en donder de beul
(Boef ter hulp snellend) Loat 'em los, brugedier; loat 'em los! Die jongen 'n hee niets misdoan!
eerste gendarme
(Boef steeds voortsleurend) Mee,... mee,... mee zal hij goan.
Het volk fluit, en douwt de gendarmen uit, en gooit met stenen.
eerste gendarme
(trekt zijn revolver en keert zich dreigend naar de menigte) Pas op, zulle! As er nog iene stien gesmete wordt schiet ik!
Enkele mannen en vrouwen vluchten rechts en links in de huizen. De anderen blijven voort jouwen en fluiten. Gendarmen met Boef af. Woester stijgt het lawaai weer op, en opnieuw worden hun stenen achterna gegooid.
klod de vos
(holt even de gendarmen na) Sloebers!... Sloebers! 'k Weinsche da ge dued vielt!
donder de beul
(als boven) Smeirlappen! Smeirlappen! Past op as 'k ulder ne kier alliene tegenkome! 'k Steek ulder alle twieë mee mijn mes de beulijngenGa naar voetnoot1. uit 't lijf!
oele feeffe
(als boven; met gebalde vuist) Nondedzju! Nondedzju!...
guustje meule
(tot Beert) Stommerik! gij stommerik! Woarom moeste doar die sandurmsGa naar voetnoot2. tusschen brijngen?
| |
[pagina 934]
| |
oele feeffe
(huilend) E-woar! Hè-je da nog oeit geweten van azue 'n kalf? Wie weet veur hoe lang mijn lief alweer in 't kotGa naar voetnoot1. zal moete zitten! (Verward geraas onder de menigte. Allen komen dreigend en verwijtend op Beert af)
beert
(tot Guustje Meule) Stommerik?... Stommerik, zegde gij! 'k Zoe wel wille weten woarom da'k ik ne stommerik ben! 'k Zoe wel wille weten wa dat-e gij zoedt doen as g'in mijn ploatse woart!
guustje meule
'k 'n Zoe d'r verdome toch de sandurms nie tusschen brijngen.
allen
E-woar! Hè-je nog oeit azue nen ezel geweten!
beert
Ha, joa moar, sakerdzju!...as g' azue den...
guustje meule
Ach! stopt ouw smoel! ge zijt 'n kalf!
beert
(huilend) Nondedzju! Nondemilledzju! moet-e gulder nou amoal tegen mij zijn! (wijst naar Reus) En dat te wille van die sloeber, die mijn dochter...
Luid gelach en gejoel onder 't volk.
guustje meule
Ala, toe toe, schiedt er nou moar uit mee zieveren en drijnkt nog nen dreupel of zeven dat-e huel-degans zat zijt. (tot Soen) Soen, dongen, speel gij ons nog 'n deuntjen.
soen
Joa, joa, laot ons moar vuert leute moaken! (Hij speelt en weldra zingen allen mee)
'k Ben koperoal van 't ieste rezement
Doar ben ik kontent
Doar mag ik commanderen:
Marche en avant! formez la compagnie!
Par le flanc droit, pas militaire!
donder de beul
Veuruit, Soen, we goan noar de ‘Pantalon Blanc’.
clep sandrie
En alleman mee!
allen
(juichend) Alleman mee!
reus balduk
(tot Maria, die hij poogt mee te krijgen) Ala, toe, schied er nou uit mee schriemen, we goan uek mee.
maria
(snikkend; tracht zich los te wringen) O, nie, nie, loat mij g'rust; as 't ou blieft loat mij toch g'rust!
| |
[pagina 935]
| |
beert en vrouw beert
(toesnellend) Hier zal ze blijven.
lisatje
(tot Reus) Loat ze g'rust, gij sloeber; g'hèt heur al kwoad genoeg gedoan!
donder de beul, clep sandrie, bradden d'hondt, smuik vertriest en 't slijperken
(Reus, Maria Beert, Vrouw Beert en Lisatje omringend) Nie, nie, ze moe mee! ze moe mee!
donder de beul
(tot Maria) Es da nou 't schriemen weird, gij dwoashuefd! Lacht er liever omme.
muijmme taey
E-woar!... 't moest het toch ne kier gebeuren.
maaie troet
't 'n Hee het mee mij zue lang nie geduurd.
luizema
Verdome! mee mij uek nie, zulle!
bradden d'hondt
Ala toe toe, laat ons gaan drijnken.
reus balduk
'k Traktere mee 'ne pot dzjenuiver.
allen
Bravo...!
beert
Joa moar as 't azue es 'k goa ik uek mee.
vrouw beert
(tot Beert) En miende gij meschien da 'k ik hier alliene zal blijven! 'k Goa ik uek mee! (Lachend gejuich. Spelend gaat Soen naar de achtergrond, door de menigte gevolgd)
stoute threse
(van op haar drempel) 't Es hier uek nog hirbirge, zulle!
reus balduk
(Maria, die steeds huilt, meeslepend) We komen were! 'k Geef in ouw kot uek ne pot dzjenuiver!
(Zingend en brullend allen af)
|
|