Logo DBNL
Verzameld werk. Deel 6 (1980)

Verzameld werk. Deel 6

(1980)–Cyriel Buysse–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Eerste bedrijf

Een laag vertrek, slecht verlicht, dienende tot woonkamer en keuken. Links de haard. In de achtergrond een deur, rechts een tweede deur. In de rechterhoek de zoldertrap. Links tegen de achterwand, een oude Vlaamse klok en een eetkast. Op de kast een Lievevrouwebeeld tussen vazen met gemaakte bloemen. In 't midden een vierkante tafel, waarop een brandende olielamp. Enkele stoelen. Alles ziet er somber en armoedig uit.

Eerste toneel

vrouw cloet, de buurvrouw
Bij het opgaan van 't gordijn komt vrouw Cloet met een dampende rood-stenen papschotel van de haard en plaatst hem midden op de tafel. Dan gaat ze naar de kast en haalt er twee gele bikstenen borden, een roggebrood, een mes en twee houten lepels vandaan, die zij insgelijks op tafel komt schikken. (Stappen) Even blijft zij onbeweeglijk staan, met een der lepels nog zn de hand, het angstig gezicht half gekeerd naar de deur in de achtergrond, waarachter men een dof geluid van voetstappen hoort naderen.
de buurvrouw

(duwt de deur half open en steekt omzichtig 't hoofd naar binnen. Sneeuwvlokken bedekken haar hoofd en schouders. Met gedempte en geheimzinnige stem)
Es 't er glen belet? (Terwijl de deur half open blijft, hoort men de wind loeien, en in de verte een onduidelijk geluid van zang - lied van Driekoningenavond - door de tonen van een harmonica begeleid)

vrouw cloet

(met een zucht van verlichting)
Och Hiere! Zijt-e gij doar nog! Och, gij hèt mij doen verschieten.
(drukt de hand op het hart en houdt zich met de andere aan tafel vast)
't Hee mij aan mijn herte gepakt. Moar kom binnen... komt al gauwe binnen en zet ou wat.

de buurvrouw

(komt binnen, sluit de deur. Schudt de sneeuw van haar kleren)
Pouah! wat 'n were! Hondenwere!

vrouw cloet

Jong, jong, gij hèt mij doen verschieten! Mijn bienen die schudden en beven d'r van.

(hijgt)
'k 'n Kan d'r hoast gien woord van spreken!... Moar zet ou toch... 't zal wel passeren... 'k ben toch hiel content da 'k ou zie.

de buurvrouw

(huivert)
Brrr...
(gaat zitten: spreekt langzaam)
Ge peisde zeker dat 't Cloet was, he!?

vrouw cloet

Joa ik... want ou 'n verwachtige 'k nie mier.

de buurvrouw

Moar 't kosten toch uek ou kinders zijn. Ge moest gij ou zue schouw nie moaken ier da ge wist, wa da 't was.

vrouw cloet

Joa, joa... 'k wist ik da hiel goed da 't mijn kinders nie en woaren... en toch verwacht 'k ulder ieder uegenblik. 'k Huer ik da subiet as ze 't zulder zijn die komen... 't Snieuwt nog altijd vuert, geluef 'k?

de buurvrouw

(schudt de laatste sneeuwvlokken van zich af)
Joa 't zulle... de stroate ligt huel de gans wit, en as 't nie en woare van 't laweit van de wind en 't zijngen van de kinders, g'en zoedt gij gien muizeken mier huere piepen. D'r ligt al ten minste 'nen halve voet snieuwe. De kinders die nog veur de deuren stoan te zijngen zien d'r hiel de gans wit van, en de dutsen stoan zuedanig te dudderen da z' er van blitten gelijk gietses. Als 'k noar hier kwam ben 'k de sandurms tegengekomen die op ulder nachtronde uitgijngen: ze zagen d'r precies uit lijk spueken onder ulder lange mantels...
(geheimzinnig)
Moar zeg: zoedt-e gij pelzen dat hij nog zal komen van den oavond?

vrouw cloet

(na een ogenblik gedrukt tobben)
Och hiere, 'k en wee 'k da niet, newoar? 't Es het altijd tusschen vier en vijven da de dieë losgeloaten worden die ulderen tijd uitgedoan hên. Bijgevolg os ze zij Cloet uek losgeloaten hân

en dat hij direct noar huis gekomen was zoed' hij hier al lang moeten zijn. Moar hên z'hem losgeloaten? dat es de kwestie! Os hij gien verminderijnge van straffe gekregen 'n hee, 'n zulle zij hem nie losgeloaten hên. Toe rond de zessen hè 'k hem verwacht, al bevend en schuddend lijk 'n riet. Nou voel ik mij weer 'n beetse geruster en 'k en gelueve nie dat hij vandoage nog zal komen. Moar, bij 't minste da'k huere, begin 'k toch lederen kier were van schouwte te schudden en te beven. 'k 'n Zal moar were veur 'n weke gerust zijn os dien ongelukkige zoaterdagoavond nog ne kier veurbij es.

de buurvrouw

(schudt het hoofd)
Ik hè toch al dikkels op ou gepeisd die loatste doagen, en 'k hè mij toch al zue dikkels afgevroagd wa da 'k in ouw ploatse zoe doen... moar 'k moe ou zeggen da 'k 't nie en wete. 't Es schrikkelijk zulle! Ne meins zoe beter dued zijn! Moar woarom hèt-e da nou toch uek gedoan!

vrouw cloet

Ha joa? woaromme? Doar hèt-e gij schuen spreken over, omdat-e gij gelukkig zijt en niets te kort 'n hèt! Moar 'k zoe wel ne kier wille weten wa dat-e gij zoedt gedoan hên as ge gien stik brued in ou huis mier en hèt, veur ou en veur ou kinders?... Da es nou de vierde kier in drij joar tijd da Cloet in 't kot zit, iederen kier veur vechten of pensejoagen. 't Es van den oavond precies tien moanden dat er hij de loatste kier noartoe gegoan es: Hawèl, weet-e gij wa da 'k nog hoa as hij wig was! (Ontkennend hoofdschudden van de buurvrouw) Nog twie zakken eirdappels, ne zak meel, vier stikken buikschotel, en dertien fran vijf en tseventig in geld.

(Kruist de armen op de borst)
Begin gij doar 'n kier mee ou drijen tien moanden van te leven! En anders van niemand iets krijgen! - G'hèt doar ulder buriel van weldoadigheid, die d'r toch es om d'oarme meinschen 't helpen, newoar? Zoedt-e gij peinzen da 'k doar oeit ne cens van gekregen hè? Niet dat!
(knapt met de nagel van haar duim op haar voortanden)
We 'n stoan nie ingeschreven op ulder boeken, zeggen ze!... G' hèt doar al die rijke keirels: den burgemiester, de notoaris, de twie dokteurs; miende gij dat er wa van te krijgen es... Giene cens, gien stikske brued: ‘Hoadt ou beter gedregen, g'n zoedt in d'oarrnoe nie zijn!’ durven die vetlappen ou antwoorden; precies lijk of da 't mijn schuld

woare da Cloet zulk ne vechter en pensejoager es?... En de paster 'n es gien merken beter: die poait ou mee wa zoete woorden uit de catechissemus; moar doar en worde niet vet van, zulle... Hawèl, wat moest 'k anders doen?... Rosten Tjeef wildege mij helpen en 'k hè 't ik aangenomen... Moar natuurlijk en deed hij da nie veur niet, en os hij gekomen es om d'r veuren te krijgen wat dat hij wildege, 'n hè 't ik hem nie keune riffezeren. Al wa da 'k doen kost en wa da 'k uek gedoan hè, da was van hem schuene te spreken dat hij toch veurzichtig zoe zijn. Moar 't es precies lijk of ge nie 'n sprak; 't en es moar os de pap verbrand es, da ze weten wa da ze gedoan hên. En tons nog 'n kan 't ulder nie schillen.

de buurvrouw

Joa, zwijg mij van 't mannevolk! Da zijn sloebers. 't Es ulder al precies gelijk, wa dat er gebeurt, os ze zij moar ulder gedacht 'n hên! Moar 't es nog 't irgste van al os da gebeurt woar dat er ne keirel es lijk ouwe Cloet. 'k 'n Weet ik nie wa dat-e gij doar moet mee doen.

vrouw cloet

'k 'n Weet ik 't uek niet; en os ik doar begin op te peizen voel ik mijn huefd droaien precies lijk of 'k zot zoe worden. 'k Weinsche da 'k dued woare! 'k Weinsche da 'k in de Leie versmuerd lag! Os de Leie doar veur mijn voeten lag, op 't uegenblik dat hij zal binne komen, 'k gelueve da 'k er in zoe sprijngen. 'k 'n Weet ik nie, wa dat er zal gebeuren: 'k peize dat hij mij dued zal schuppen, of mij duedsteken mee 'n mes,

(wijst naar het mes op de tafel)
doar, mee da mes da doar op toafel ligt; lijk 'n varken die ze de kele afsnijen.

de buurvrouw

(kijkt verschrikt naar het mes)
Doe 't gij wig, jong; doe 't gij wig!

vrouw cloet

Wa geeft da. Hij zal wat anders pakken. Hij zal mij de kop insloan mee ne stok, mee ne stoel, mee 'n koterijzer!

de buurvrouw

(rilt)
Ha!... 't es wried... 't es wried! Zoedt-e gij peizen dat hij d'r al wa van weet?

vrouw cloet

'k 'n Kan ik doar niets van peizen, jong; moar 'k vrieze van joa. Hij zal hij da toch wel oardig gevonden hên da 'k hem sedert verscheidene weken gien iene kier in 't kot nie mier bezocht 'n hè. En os hij toevallig in dien tusschentijd iemand anders van 't durp gezien hee, ge keun gij toch wel peizen da z'hem doar zulle van gesproken hên.

de buurvrouw

(geheimzinnig)
In ouw ploatse zoe 'k toch geprobeerd hên, van de kuiel kwijt te geroaken.

vrouw cloet

Ha!... ge zijt er wel mee os ge peist da 'k nie geprobeerd 'n hè! 'k Hè 'k mee alles geprobeerd: mostoardtreksels, zoavelblomme op dzenuiver, azijn en ziepluege, bedevoarten, geloften en offranden, al wa da ge moar peizen 'n keunt... en alles vruchtelues. Zij moar zeker dat z'er wel komen, die keirels die d'r veel beter noeit en zoen zijn.

de buurvrouw

'k Hè ik 'n wijf gekend, die da kwijt gerocht es mee heur de vijfde moand van de zoldertrap te loaten rollen.

vrouw cloet

Dat 'n hè 'k nie geprobeerd, moar 'k ben wel zeker dat 't toch nie en zoe g'holpen hên. Ne kier os da bij mij zue verre es, die goat da vuert. Zie ne kier wat al sloagen en oarmoe da 'k nie g'had 'n hè in den tijd da 'k gruet ging van Zulma! Hawèl z'es er zij toch gekomen, newoar?... Nie, nie, 't es gedoan mee mij. 'k Zit hier zue goed as dued op mijne stoel.

(Zij schreit)
de buurvrouw

(na een ogenblik stilzwijgen)
En Rosten Tjeef... komt den dienen ou nog bezoeken?

vrouw cloet

Moar joa, joa hij! Wa kan hem da schillen zuelang os hij d'r van kan profeteren: moar weet-e gij hoe slim dat hij es: vandoage 'n hè 'k hem nie gezien. Hij weet da Cloet zoe keunen thuiskomen en hij houdt hem uit de goaten.

Terwijl de beide vrouwen met elkander spreken hoort men vaag geluid van voetstappen, en dan de klagende tonen van een harmonica, die zingende kinderstemmen begeleidt. Zang.

vrouw cloet

(staat ongeduldig op)
Al were die zangers!... Ze mienen zij da 'k ik de baronesse van 't Kastiel ben, geluef ik!
(tot de buurvrouw)
Da es nou al de zesde bende in min dan 'n ure tij d en 'k hè al drij stuivers uitgedield; moar 't es gedoan zulle! 'k 'n Geve niets mier:
(roept dwars door de deur)
Goa moar vuert. 'k 'n Geve nie mier.
(Het lied, even onderbroken, herneemt. - Komt met nijdige spotlach weer in 't midden van de keuken)
O! wilde gulder nog 'n beetse blijven zijngen, 't es mij uek goed.
(tot de buurvrouw, terwijl men het lied achter de deur aldoor blijft horen)
Moar 'k 'n zal ik zue stom nie zijn van mijn loaste cenzen wig te geen aan vrendelijngen, binst da 'k mijn eigen

jongens uit zende zijngen om te goan scheuën. Zijn da nou manieren van doen, mee oarme meinschen! Woarom en goan ze bij de rijke nie zijngen? Moar de rijke zijn te biestegierig; da zijn ze en 't es altijd weer op den oarmen duvel zijne zak da ze komen kloppen.

(Er wordt op de deur geklopt, Vrouw Cloet keert zich om)
Joa, joa, klop moar, 'k huer ulder wel! Moar 't es mij precies gelijk zulle, al smiet ge huel den boel omverre.
(Er wordt harder geklopt. Vrouw Cloet vliegt naar de haard en grijpt de pook)
Moar 'n kom verdomme in huis niet of 'k sloa ulder de kop in!
(Het lied houdt even op)

de buurvrouw

Tut! tut! tut! 'n moakt ou doar nie kwoad in.

(voelt in haar zak)
Kijk, 'k hè hier nog drij cens. Geef z' ulder en da z' ons gerust loaten.
(Er wordt opnieuw aan de deur geklopt en het zingen herneemt)

vrouw cloet

(met een dreigend gebaar)
Nien, ik! 'k 'n Geve niets mier! Os ge vuert blijft geven goan ze 't al aan mallekoar vertellen en g'en hèt giene menuut ruste mier.

de buurvrouw

(gaat naar de deur)
Tut! tut! tut!
(opent de deur en steekt de hand buiten)
Neem, doar zijn drij cens, en hoast ulder nou wig, zulle.
(Het zingen houdt op midden in 't refrein en men hoort een dof gemompel van dankende stemmen)
En zeg sitoe aan d'andere dat er hier nie mier gegeven 'n wordt.
(Opnieuw hoort men verdoft geluid van stemmen en de deur gaat dicht. Aftrekkend gezang en harmonicaspel)

vrouw cloet

G'hèt ongelijk: ze verdienen 't niet.

de buurvrouw

(komt weer op haar plaats)
Nou... ze zijn doarmee toch wig en we keunen nog 'n beetse klappen.
(schudt sneeuwvlokjes van haar mouw)
God van den hemel es da toch 'n were! Zue, ge peis gij da Rosten Tjeef vandoage nie en durfde komen, he! Moar zeg ne kier: os Cloet nou thuiskomt en dat hij ziet wa dat er gebeurd es goat-e gij hem zeggen, dat 't van Rosten Tjeef es!

vrouw cloet

(neerslachtig)
Och Hiere, jong, 'k 'n wete 'k da niet. Ge meug gij mij woarachtig gelueven, da 'k da nie 'n wete. 'k 'n Wete 'k nie mier, wa da 'k zeggen zal, as da 'k 'n wete wa dat er zal gebeuren. Da zal allemoal van d'omstandigheden afhangen. Al wa da 'k wete es dat 't schrikkelijk zal zijn. Da 'k het nog duiken kost, dan zoe 'k tenminste nog

tijd hên om d'r over te peizen. Moar da 'n es nie mier meugelijk, newoar? Van os hij mij ziet, weet hij alles.

de buurvrouw

Nie, ge keunt 't nie mier duiken. 't Es wried. Hij zal ou dued sloan!... Ik zoe wigluepen.

(Geluid van voetstappen buiten de deur)

vrouw cloet

(keert zich angstig om)
Och, hiere godheid...
(eensklaps, gerustgesteld)
Och god, nie; 't zijn de kinders. 'k Herken ulder stappen!
(De deur gaat open, Zulma komt binnen, de sneeuw van haar kleren schuddend)

Tweede toneel

de vorigen, zulma
vrouw cloet

(verbaasd tot Zulma)
Wa es da nou. Zijt-e gij doar alliene dan? Woar es Jan?

zulma

(met steunende stem)
't Es wel al ten minste 'n ure, dat hij van mij wiggeluepen es, om mee andere zangers rond te goan. ‘Goa gij van ouwe kant zeid’ hij, 'k zal 'k uek mijnen eigen wig goan; op die maniere zulle we mier krijgen dan os we te goare blijven’.

vrouw cloet

(woedend)
Ha! die sloeber! Ha! die kuifel! 'k hè hem wel tien kiers gezeid dat hij bij ou moest blijven! Maar woarom 'n zijt-e gij zelve bij hem nie gebleven, gij dwoaze kalle? Hee de sloeber ou tenminste 't geld gegeen?

zulma

(schreiend)
Nie uien hij! 'k Hè 't hem wel gevroagd, moar hij 'n hee 't nie willen geen; hij zei da 'k 't zoe verliezen. 'k Hè ik tons geprobeerd om 't uit zijne zak t' hoalen moar hij hee mij sloagen gegeen en 'k ben wiggeluepen.

vrouw cloet

Verdomme!... en ge kom zonder ne cens noar huis!

(Zij vliegt op Zulma af en geeft haar slagen... - Zulma vlucht schreeuwend in een hoek)

de buurvrouw

Ha! moar wa kan da schoap da nou toch helpen! Da en es toch heur schuld niet! Wa moe ze zij goan doen tegen azue ne keirel lijk Jan!

vrouw cloet

Wa da ze moe doen!... Heur weiren, verdomme! Bijten, scharten en klauwen, os 't anders nie en

goat.

(tot Zulma, terwijl ze die heftig schudt)
Zue ge 'n hèt gij nou niets mee? Of ge steekt het misschien wig! Ala! kier ne kier sebiet ou zakken omme!

zulma

(snikkend)
'k Hè ik toch iets mee, Moeder.
(Zij maakt haar zakken leeg en geeft het geld aan vrouw Cloet. Gaat dan, snikkend aan tafel voor de papschotel zitten)

vrouw cloet

Nou... iets... 't es wel de moeite weird.

(minachtend tellend)
Dertig, twie en dertig, viertig.. al te goare viertig cens, verdomme! En hoeveel hèt-e achtergehouwen? hoeveel hèt-e gestolen?

zulma

Niets Moeder, giene cens, ge meug mij aftasten os ge mij nie 'n gelueft.

vrouw cloet

(minachtend, het geld aan de buurvrouw tonend)
Nondedzu! viertig cens! Da durven z'ou tegenwoordig meebrijngen! Es da nou nie om d'r van dued te vallen! Os me wulder in onzen tijd op Dertienoavond gijngen zijngen, die brachte we dikkels, vijve, zesse, zeve fran mee noar huis! Ge zoedt doar toch van craveren!
(Langzaam met nog snikkende keel, bedient Zulma zich van pap en begint te eten)

de buurvrouw

Joa dat-e!... de menschen zijn zue biestegierig geworden.

zulma

Moeder!

vrouw cloet

(ruw)
Hawèl, wa es 't er?

zulma

Moeder, 'k hè doar Rosten Tjeef gezien aan den hoek van de stroate en hij hee mij gevroagd of da voader al thuis was.

vrouw cloet

Goat 't hem aan?

zulma

'k 'n Weet ik nie, Moeder; moar hij hee mij ne stuiver gegeen en d'r mij nog ienen beloofd os ik hem kwam zeggen da voader nog nie thuis en was... as voader wel thuis was 'n moest ik niets zeggen of vroagen. Hij stoat doar te wachten achter 't hoekhuis.

vrouw cloet

Hier zulde blijven! En os Rosten Tjeef nie 'n durft noar hier komen zonder gewoarschouwd te zijn, dat hij noar al de gloeiende duvels van d'helle luept! 'k Hè d'r verdomme genoeg van, van altijd veur de zot g'houên te worden.

(Buiten achter de deur, hoort men verdoft geluid

van voetstappen en dan harmonicaspel en zingende kinderstemmen)

 
Het is vanavond
 
Driekoningenavond,
 
En 't is morgen
 
Driekoningendag;
 
Enz., enz.
vrouw cloet

(opspringend)
Alwere.
(schaterlacht)
Verdomme, da es hier plezierig van den oavend.
(wijst naar Zulma)
Hier gejank en... welverdiende kletsen op heur smoel!
(wijst naar de deur)
Doar muziek en zang! Bravo! jongens! doe moar vuert! en geneert ulder nie!
(barst opnieuw in een schaterlach uit en vliegt dan plotseling woedend naar de deur)
Wacht! wacht! 'k zal ulder 'n beetsen helpen! 'k Zal ulder cenzen goan geven, zie, mee huele pueten!
(Rukt de deur open, strekt de hand uit in de duisternis, grijpt een van de zangers vast en sleurt hem naar binnen, de arm opgeheven om te slaan. Blijft eensklaps stom en roerloos staan, in verwildering de knaap aanstarend)

Derde toneel

de vorigen, jan
vrouw cloet

Gij! gij!... Zijt-e gij dat!

(stottert van woede)
Zij... zij... zijt-e gij dat, die hier komt zijngen... die... die... die hier komt scheuën aan ons eigen deure! Ge zendt ou zuster wig om hier te komen stelen, sloeber!
(zij slaat erop los en Jan huilt)
Ge komt ou moeder bestelen in ploatse van heur 't helpen!
(nieuwe slagen en geschreeuw; de buurvrouw slaat van verbazing haar handen in elkaar en verschrikt houdt Zulma op met eten)
Ge zijt 't gij mee ou bende die hier huel den oavond geweest hèt!
(schudt hem heftig)
Zeg sloeber, kuifel, hoe dikkels hèt-e geweest? Hoeveel geld hèt-e mij gestolen?

de buurvrouw

Da goa nou toch te verre!

jan

(huilend met vergeefse pogingen om te ontsnappen)
Loat mij los, gij! Loat mij los! 'k 'n Doe ik ou uek gien kwoad! Aie, aie, loat mij los, zeg ik ou!!

vrouw cloet

(sleept Jan op de voorgrond)
Ik ou los loaten. Ik ou losloaten!... Ge zilt hier iest ou zakken uitijlen! Ge zilt mij hier iest al geen wa da g'hèt, tot de loaste cens.
(Zij voelt in zijn zakken, neemt er het geld uit en keert die om. Tast in de voering)
Ha! gie sloeber! Hier in de voerijnge zitten d'r uek nog!
(geeft hem een oorveeg; voelt in de rug)
En hier uek, verdomme! Ala, ou vest uit! Ou vest uit, zeg ik ou!
(rukt hem die met geweld af, voelt onderaan in de broekspijpen)
En hier uek!
(nieuwe oorvegen)
Doar, doar, doar, doe ou kloefen uit, kuifel!

jan

(doet huilend zijn klompen uit)
Moar, 'k 'n hè ik niets mier: kijk liever.

vrouw cloet

Joa, ge doet, sloeber; 't klijnkt, 't klijnkt! D'r zitten d'r in ou keisen, kuifel. Doe z'uit; doe z'uit, zeg ik ou!

(heft dreigend de hand op)
Wilde ze verdomme uit doen!
(Snikkend doet Jan zijn kousen uit; enkele centen rollen op de grond, Zulma gaat ook weer aan 't schreien - raapt het geld op)
Ha, die lielijken deugniet! Es 't er nou al, dief?
(bevoelt hem weer)
Moe 'k ou nou wurmnoakt stellen? Wil ik ou vel omme kieren?
(strekt gebiedend de hand uit)
Ala! hoast ou nou noar den zolder zulle, zonder eten of drijnken! en morgen 't zelfde spel!

jan

(wanhopig huilend)
'k Hè honger! 'k Hè honger.. 't was om d'r mij een poar schoaverdijnen mee te kuepen!... 'k 'n hè sedert van den noene gien beetsen eten mier g'had. Gee mij 'n beetse pap mee ne roggesmeiterham.

vrouw cloet

(spotlachend)
Schoaverdijnen! 'k zal ou lieren schoaverdijnen!... Wacht 'n beetsen!... Zijt-e hoast wig, joa g'?

jan

(vliegt naar de zoldertrap)
'n Stikske broed, Moeder, 'n stikske brued. 'k Hè toch zuk nen honger.

vrouw cloet

(neemt een snede brood van de tafel en gooit die hem na)
Doar es 'n stik brued!... en craveert ermee.
(Huilend neemt Jan het brood op en verdwijnt langs de trap)

vrouw cloet

(met gevouwen armen tot de buurvrouw)
Hawèl, es da ne nie om d'r roazend van te worden, verdomme?!
(neemt een stoel en slaat hem tegen de grond. - Tot Zulma)
En wat zit-e gij doar nog in ouwe pap te zieveren. Ala, uit mijn uegen, of 'k zoe ongelukken doen.
(Zulma vliegt spoedig de zoldertrap op)

de buurvrouw

(staat op)
't Es woar: ne meins zoed' er wa van krijgen!... Moar zeg ne kier, hoe loat es 't al?
(kijkt op de klok)
Verdomme! 't es al over halfnegen. Wa vliegt dien tijd toch om os ge begint te klappen. 'k Luepe wig zulle! Os mijne man iest thuis es, krijg ik op mijn smoel!
(Zij loopt naar de deur. Op 't ogenblik, dat ze die wil openen, verschijnt Rosten Tjeef op de drempel, schuchter naar binnen kijkend. Even schrikkend wijkt de buurvrouw een stap opzij)

Vierde toneel

vrouw cloet, de buurvrouw, rosten tjeef
rosten tjeef

(verlegen)
Goenoavend!... goenoavend!

vrouw cloet

Goeien oavend!... da es 'n were, he? Nog altijd woaien en snieuwen?

rosten tjeef

(komt aarzelend met schuwe blikken rechts en links naar voren)
Nog altijd woaien en snieuwen...
(tot vrouw Cloet)
Goenoavend, goenoavend... gien belet? 'k weinsch ulder ne zoaligen Dertienoavend... zulle: wille we te goare 'n dreupelken pakken?
(haalt uit de binnenzak een jeneverfles te voorschijn)

de buurvrouw

(komt weer in 't midden van de keuken)
Lijk dat: 'n gloazeken 'n kan precies gien kwoad in zulk 'n luelijk were.

vrouw cloet

(tot Rosten Tjeef)
Hawèl... Kom moar binnen, ge 'n moet aan de deure nie blijve stoan dudderen!
(bekijkt Rosten Tjeef spottend uitdagend)
Hé! ge ziet er woarachtig uit lijk of ge schouw woart!

rosten tjeef

Bah 't en doet! bah 't 'n doet! moar 't es zue kaud! o, 't es zue kaud! En uek, 'k peisde da 'k ulder misschien stuerde. 'k Hoa aan Zulmatje gevroagd of ze mij wilde komen zeggen of 't er soms gien belet 'n was, en 'k en wist nie wa peizen omdat ze nie en kwam.

(tilt de fles op)
Hèt-e gloazekens, kleine gloazekens?

vrouw cloet

(gaat naar de kast, neemt er glaasjes uit en brengt die op tafel)
Kijk, doar zijn d'r
(spottend)
Wil ik schijnken os ge te vele beeft?

rosten tjeef

(vult bevend de glaasjes)
G'hèt ongelijk van de zot mee mij 't houên. Woarom doet-e da nou toch?
(neemt een glaasje en drinkt met vrouw Cloet en de buurvrouw)
Ala, op ulder gezondheid; wel bekome 't ulder!
(kijkt om naar de deur, waarachter men de wind hoort loeien)
Verdomme da es toch 'n were! 'k 'n Peize nie dat er nog veel meinschen langs de boane zijn. 'k Hè doar twie sandurms tegen gekomen die op ulder nachtronde uitgingen, 't was al da ge ze nog kost herkennen, zue wit as ze woaren. Al wa da ge nog ziet of huert in de stroate zijn een poar kinders die bevend van de kauwe veur de deuren stoan te zijngen.

vrouw cloet

Ge wil zeker zeggen da ge peist as da Cloet mee da slecht were van den oavend nie mier thuis en zal komen?

(Rosten Tjeef maakt een gebaar van schrik)
Es 't gien woar da ge da peist?... Joa moar ge zoedt er keunen aan bedrogen zijn, zulle. 't Kan gemakkelijk gebeuren dat da slecht were hem moar 'n beetse vertroagd 'n hee.

rosten tjeef

Ha moar schied er toch uit van azue te babbelen!

(wijst met schrik naar de buurvrouw die haar borreltje leegdrinkt)
't Es zotteproat da ge vertelt! 't Es woarachtig zotteproat!

vrouw cloet

O! ge moet gij nie schouw zijn! Veur de buurvrèwe en moeten w' ons nie generen. Peisde gij misschien da ze zij nie 'n weet wat dat er gebeurd es? Peisde gij misschien da huel 't dorp da nie 'n weet?

rosten tjeef

(hevig ontsteld)
Moar ge wor gij huel de gans zot, geluef ik! Keunde gij dan ouw eigen kwoad nie mier zwijgen? Vertelde gij dan aan huel de weireld al wa dat-e gij weet?

vrouw cloet

(barst in woede uit)
Nou moar zeg ne kier, Tjeef, veur wie aanziet-e mij dan! Ha, ge peis gij misschien da 'k aan Cloet nie zeggen 'n zal dat-e gij den doader zijt! Ge peist da 'k mij zal loaten duedsloan zonder 'n woord te spreken, lafoard, woar da ge stoat!

de buurvrouw

Ssut, ssut,... Zwijgt... in godsnoame, zwijgt, 'n kijf niet! Moakt dat de gebueren 't nie 'n hueren! Ik mage da wel weten, dat 'n geef niet: ik kan zwijgen. Moar 'n moakt in godsnoame toch al da laweit nie veur de hiele weireld. Ge keunt toch wel peizen da de meinschen nie beter en vroagen...

vrouw cloet

(valt haar in de rede)
Joa moar hoe vinde gij dat van diene lafhertigoard!

rosten tjeef

Joa moar, joa moar!

de buurvrouw

Moar zwijg toch, zeg ik ulder. 't Zal al slecht genoeg zijn zonder dat-e 't gulder nog verirgert. Ala toe toe, tracht mallekoar liever te verstoan. Ik moe wig!

(neemt haar glas)
Geef mij nog 'n dreupelken om deur dat hondewere te goan.
(Rosten Tjeef vult bevend het glaasje, waarvan zij de inhoud in één teug binnen slaat)
Merci, merci, en elk 'n goeien oavend; 'k ben wig zulle! 'k ben verdomd schouw da 'k op mijn smoel zal krijgen.
(loopt rechts naar een stoel)
Wacht ne kier, wacht ne kier! 'k Hoa nen hoarijng meegebrocht; hij es veur mijne man! 't Zoe wa zijn os ik hem nie mee 'n hoa.
(Plotseling vliegt de deur open in de achtergrond en vloekend holt de buurman binnen. Vrouw Cloet en Rosten Tjeef springen met een angstkreet opzij, terwijl de buurman, na een seconde aarzeling zijn vrouw ontwarend, razend naar haar toesnelt en haar bij de keel grijpt)

Vijfde toneel

de vorigen, de buurman
de buurman

Alweer hier in da smeirig kot, bezig mee zuipen en babbelen binst dat de jongens thuis liggen te vechten en te schriemen en da huel den boel overhuep stoat!

(Hij

schudt heftig zijn vrouw, die scherp gilt en huilt, en duwt en trapt haar naar de deur)
'k Zal ou verdomme wel lieren thuis blijven!
(Beiden af; achter de gesloten deur hoort men het gevloek, gegil en gehuil trapsgewijze afnemend zich verwijderen)

Zesde toneel

vrouw cloet, rosten tjeef
rosten tjeef

(bevend van schrik)
O! wa veur 'n bieste! 'k Stoa d'r van te schudden en te beven. 'k Miende da... dat 't Cloet was! 'k Ben d'r schouw van geworden... 'k vrieze, dat hij van den oavend toch nog zal thuiskomen.

vrouw cloet

(met hikkende stem)
O! 'k hè toch uek zue wried verschoten!
(legt de hand op Rosten Tjeefs arm)
Voel 'n kier hoe da 'k beve... Ge moet wiggoan, gien laweit moaken... 't zal al irg genoeg zijn. Tjeef, ge moet wiggoan. De buervrèwe hee gelijk; we meugen gien laweit moaken. Toe, goa wig, ge 'n meugt hier nie blijven. 'k 'n Peize wel nie, dat hij van den oavend nou nog zal komen, moar ge moet toch wiggoan, 'k ben te schouw geworden!... 't Hee mij aan mijn herte gepakt... 'k 'n kan mijnen oasem nie mier hoalen. 'k 'n Kan hoast nie mier spreken... Mijn tonge es zue drueg os 'n stik leer!

rosten tjeef

(half luid)
Os ge de deur op 't nachtslot doet! 'k Zoe zue girn nog 'n beetse blijven... 'k 'n Hè ou van huel den dag nog nie gezien... En doe de lucht uit... toe, doe de lucht uit en loat ons doar goan,
(wijst naar rechts geheimzinnig, met fluisterstem)
doar in de koamer. Os hij per ongeluk nog moest binnenkomen zoe 'k al achter keune wigsprijngen, binst dat-e gij al veuren de deure opendoet.

vrouw cloet

O, gie lafoard, gie lafoard, gien drijdobbele lafoard, woar da ge stoat. Es da nou al da ge mij te zeggen hèt?

rosten tjeef

(vastberaden)
Nien 't, 't en es nie al. En 't es precies omda 'k ou nog veel mier moe zeggen, da 'k mee ou alliene zoe willen zijn. We moeten eindelijk 'n besluit nemen. Os we niets en doen zullen w'alle twieë lijk biesten duedge-

slegen worden. Gij zegt da ge 't spel nie mier en keunt verduiken. Os da woar es 'n blijft er ons moar iene moyen nie mier over.

vrouw cloet

Wa veur ne moyen?

rosten tjeef

Wigluepen.

vrouw cloet

Ik alliene?!

rosten tjeef

Mee mij.

vrouw cloet

O!!... en de kinders?!

rosten tjeef

De dieë, die moeten hier blijven.

vrouw cloet

O!!

rosten tjeef

Doar en es nie anders mee te doen. We zillen verre wig goan, noar 't Fransche, woar da 'k mijn brued zal verdienen als tirresier!1. Veur ons alle twieë en veur de kleinen die moe komen, kan ik het verdienen. Moar mee d'andere 'n kan ik mij nie bezig houên.

vrouw cloet

Ha, joa moar; wa moet er van geworden, van d'andere?

rosten tjeef

Die moete moar bij Cloet blijven. Hij kan zurgen veur de zijne, lijk of ik zal zurgen veur 't mijne.

vrouw cloet

O!!

rosten tjeef

(gaat naar de deur rechts)
Kom... kom nou mee mij in de koamer, we zillen er doar op ons gemak over klappen
(komt terug en neemt haar bij de hand. - Fluistert)
Kom..., sluit de deur en doe de lucht uit... Wil ik het doen... Ala, goa gij moar in de koamer; 'k komme seffens bij ou.

vrouw cloet

(keert zich half om en staart luisterend naar de deur in de achtergrond)
Ssut!... zwijg ne kier. 'k Miende da 'k doar iets huerde!

rosten tjeef

(luistert)
Nie... 't zijn kinders die nog in de verte zijngen...
(beiden een tijd roerloos luisterend)
Of 't es de wind die in de schouwe bloast.
(Men hoort het loeien van de wind)
Joa 't, 't es de wind.
(fluisterend terwijl hij haar de arm om het middel slaat en haar poogt mee te trekken)
Ala toe, kom, kom! 'k moe ou hên, 'k en kan zonder ou nie mier leven.

vrouw cloet

(gaat twee stappen rechts, in de richting van de kamerdeur en fluistert)
Zeg... pak da mes mee, da doar op toafel ligt; g'n keunt somtijds nie weten!... En 'n moak sitoe gien laweit; te wille van Jan en van Zulma, doar boven...

rosten tjeef

(neemt het mes in de hand; - fluistert)
Zij moar gerust...
(Vrouw Cloet rechts af. - Roept haar met gedempte stem terug)
Hm! pst... zeg... loat ons iest nog 'n dreupelke pakken, da geeft koeraze.
(Vrouw Cloet komt glimlachend op de tenen, in de keuken weer. Rosten Tjeef legt het mes even op de tafel en tilt de fles op. Op het ogenblik, dat vrouw Cloet haar glaasje in de hand neemt, gaat de deur in de achtergrond plotseling open en Cloet komt te voorschijn, met een stok en een pakje in de hand)

Zevende toneel

de vorigen, cloet
vrouw cloet en rosten tjeef

(tegelijk met een gebaar van schrik)
O!!
(Vrouw Cloet laat het glaasje vallen en Rosten Tjeef springt instinctmatig van naast haar weg. Dan blijven zij alle drie een ogenblik roerloos, als versteend, staan. Met een vervaarlijke uitdrukking van woede gaat Cloets blik zich op zijn vrouw vestigen)

vrouw cloet

(met schorre stem)
Zij... zij... zijt-e gij doar!... Wij... Wij... 'k 'n... 'k 'n hè ik ou van den oavend... nie mier verwacht... Ge zij welgekomen... ge zij... welgekomen.

rosten tjeef

(als boven)
De... de buurvrèwe... es doar sebiet wiggegoan... Ze... ze was mee ou wijf... Ik... ik was ulder ne zoalige Dertienoavend komen weinschen en... en ulder mee 'n dreupelken trekteren... Wil... wilde gij uek 'n druepelken pakken.

cloet

(zonder Tjeef een antwoord te geven treedt drie stappen naar voren; de woedende blik halsstarrig op zijn vrouw gevestigd. Strekt plotseling de hand naar haar lichaam uit)
Wie heet er da mee ou gedoan?

vrouw cloet

(hevig ontsteld)
Gedoan?... wa... gedoan?

cloet

(als boven knarsetandend)
Dat doar...
(Vrouw Cloet barst in tranen los zonder te antwoorden)

cloet

(gooit stok en pak af en springt naar haar toe en grijpt haar bij de keel)
Wilde mij, nondedzu zeggen, wie dat er da gedoan hee, of 'k wrijng ou de kele toe.

vrouw cloet

(slaakt een scherpe gil, terwijl Rosten Tjeef verwilderd naar de deur vliegt. Maar Cloet, die zijn beweging ziet, laat dadelijk zijn vrouw los en verspert hem de weg. Hij knakt de deur dicht en doet die op slot. Dan holt hij naar de tafel en grijpt er het mes. Op dit ogenblik hoort men een dof geluid van voetstappen achter de deur en kinderstemmen zingen zonder begeleiding van harmonica)

 
Het is vanavond
 
Driekoningenavond,
 
En 't is morgen
 
Driekoningendag.

(De zang gaat door. Alle drie luisteren een ogenblik als versteend)

cloet

(holt weer naar zijn vrouw en grijpt haar bij de keel, het mes in de hoogte)
Joa of nie, wilde mij zeggen wie da er da mee ou gedoan hee?

vrouw cloet

(in een worgkreet met de vinger wijzend naar Rosten Tjeef)
Hij!...

cloet

(laat zijn vrouw los en holt Rosten Tjeef na, die door de keuken vlucht, stoelen omgooiend. Het liedje houdt plotseling op in 't, midden van 't refrein)

rosten tjeef

't En es gie woar! Ze liegt... ze liegt!

(Met een gebrul van woede grijpt Cloet hem eindelijk vast en geeft hem een messteek in 't lijf - Rosten Tjeef valt achterover)
Muerd!... muerd!
(met reutelende stem)
Muer... rrd...!

(Scherp gillend loopt vrouw Cloet heen en weer in de keuken; huilend komen Jan en Zulma half aangekleed langs de zoldertrap beneden gesneld. Cloet, stom en roerloos, het bebloed mes nog in de hand, staart als versteend zijn slachtoffer aan.
Buiten hoort men wild lawaai van kreten. Hevige slagen bonzen op de deur, die wijkt, en eindelijk open vliegt. Twee gendarmen hollen binnen, door enkele dorpelingen gevolgd)

Achtste toneel

de vorigen, jan, zulma, de gendarmen, dorpelingen
eerste gendarme

Wat es dat hier! Wa gebeurt er hier!?

(Hij vliegt naar Cloet, vat hem bij de kraag, rukt hem 't mes uit de handen)

tweede gendarme

(drijft de joelende dorpelingen achteruit)
Achteruit, achteruit, in noame van de Wet!
(Midden in een verward geraas van kreten en gehuil duwen zij Cloet, die geen tegenstand biedt, naar buiten)

gordijn

Vorige Volgende

Over het gehele werk

landen