Verzameld werk. Deel 6

Aan 't dode front

Om al die laagheid en die narigheid weer te vergeten; en aangezien iedereen het front bezoekt, ben ik, op mijn beurt, ook aan het front geweest. Eerst dacht ik, dat het overbodige moeite was. Het front met al zijn wreedheid en verwoesting, is hier immers naar mij toegekomen. Maar nu ik het échte front gezien heb, denk ik er anders over. Ik ben er reeds driemaal geweest en zal er nog wel meer terugkeren. Het prangt als een obsessie. Het is iets zó overweldigends, dat men het eerst na geruime tijd en herhaalde bezoeken ‘realiseren’ kan.

Ik ben aan het front gekomen op een stille, zonnestralende augustus-ochtend, tussen Menen en Ieperen, op de hoogvlakte van Geluveld. Een leeuwerikje zong, hoog-krinkelend

[p. 185]

in de blauwe hemel, dáár waar nog even groene bomen stonden en waar nog gouden korenakkers golfden; en toen was 't plotseling de sombere woestenij, de eindeloze uitgestrektheid van de Dood, ‘le Royaume de la Mort’ met de alom heersende, absolute stilte en verlatenheid.

Ik zoek naar woorden om uit te drukken wat ik daar gezien en gevoeld heb. Ik hield mijn auto-wagen stil en stapte op de weg. Ik keek en luisterde.

Er was daar een houten paal geplant in 't hoge gras vol wilde bloemen; en op die paal was er een dwarsplank gespijkerd, als van een kruis, en op die plank stond in grote zwarte letters een enkele naam: