Verzameld werk. Deel 2

[p. 375]

IX

Mademoiselle de Saint-Valéry...! Het huwelijk, het innig samen-voelen-en-genieten van 's werelds schoonheid en geluk, in de gezellige vertrouwelijkheid van het familieleven! Hij dacht daar over na en 't idee vervulde en bekoorde hem. Neen, het leven, zoals hij het thans leidde, dat wás geen leven! Het kon zo heel anders, zoveel rijker en mooier worden; maar dan ook alleen door de vrouw. Mademoiselle de Saint-Valéry, ja, die was wellicht de enige, neen, die wás stellig hier, in zijn dorpse omgeving, voor hem de enige geschikte vrouw. Al het overige was er zo plomp, zo boers. Een meisje uit de stad, ja, dat kon ook, maar zou die aan het buitenleven wennen? Hij dacht aan steedse meisjes, die hij kende, maar hij voelde niets, voor geen enkele; en telkens, onverjaagbaar, als 't ware fataal, kwam het beeld van mademoiselle de Saint-Valéry zich aan hem opdringen. Zou hij toch reeds verliefd op haar zijn vóór hij 't zelf vermoedde? Hij dacht aan haar, alleen aan haar, en 't werd bij hem een gewoonte, bijna een obsessie, steeds aan haar te denken. Zij verenigde zich vaag voor hem met ieder plan der toekomst, met ieder heimelijk verlangen, met ieder stil verwacht en onbekend geluk, dat nog voor hem in het verschiet kon liggen. Zij werd iets van het héél teer ideale in zijn leven, het ideaal zelf, het mooie en verhevene, de poëzie des levens, het gedroomde; dat wat zo moeilijk te bereiken, maar zo volzalig om te bezitten was.

Doch hoe zou hij tot haar komen, hoe zou hij ooit met haar kunnen spreken, hoe zou hij haar ooit kunnen zeggen en vragen, dàt wat toch gezegd en gevraagd moest worden. Hij wist het niet en zag er ook geen kans toe. Zij leefde toch feitelijk in een andere sfeer waar hij geen toegang had en ook geen middel zag om toegelaten te worden. Had hij maar

[p. 376]

een aanleiding, een gelegenheid; was hij maar even in de plaats van die dokter Van der Muijt, die steeds onder een of ander voorwendsel op het kasteel kon en mocht komen; was hij zelfs, voor een ogenblik, veel minder nog: een postbode, een jachtbewaker, een tuinman, een knecht, 't kon hem niet schelen wat, maar één van haar omgeving, die noodzakelijkerwijze met haar in aanraking moest of kon of mocht komen!... Maar hij was, helaas, niets van dat al en geen enkele weg stond voor hem open!

Die bijna onoverkomelijke hinderpaal kwelde en prikkelde hem, deed hem steeds inniger, als naar iets héél kostbaars, verlangen naar wat zo menig ander die er toch niets om gaven, dagelijks te beurt viel. Hij folterde zijn geest om iets te vinden, hij dacht onmogelijke, romantische avonturen uit: een ongeluk met haar paard en rijtuig, een aanranding van schurken langs de weg; en hij eensklaps als held en redder toesnellend, voor haar levensgevaarlijk gewond, door haar op het kasteel verpleegd en na genezing met haar trouwend. Ja, zo ging het wel in ridderavontuurlijke romans; en in een soort van waan-donquichottisme reed hij er soms op uit, als zou hij mogelijk zulk een wonderavontuur ontmoeten; maar in de nuchtere werkelijkheid was 't zo helemaal anders, altijd zo praktisch en gewoon, en juist dat praktische en gewone was en bleef voor hem zo moeilijk te vinden. Wat zou hij doen? Dokter Van der Muijt in de arm nemen? Neen; hij voelde instinctmatig dat 't niet deugde. Waaròm had hij niet kunnen verklaren, maar hij voelde 't, héél sterk; een innerlijke stem zei het hem. Maar wat dan anders? Schrijven! dat was 't enige.

Haar schrijven! Ja, dat middel was afdoende. Maar die sprong leek hem nu ineens te bruusk, te groot. Hij zou zichzelf in een ongunstige positie stellen. Hoe kon ze plotseling, zonder enige voorbereiding, zoiets verwachten? Ze zou ontzettend verbaasd zijn, boos misschien, over zijn ongemotiveerd durven. Neen; er moest iets aan voorafgaan, een band, een schakel, een aanleiding-gevende gebeurtenis, hoe klein en onbeduidend ook; iets, enfin, dat zijn waagstuk enigszins rechtvaardigde. En trouwens, moest hij zelf niet, bij ietwat nadere kennismaking, ondervinden of hij wel genoeg van

[p. 377]

haar hield om haar ten huwelijk te vragen?

Dat iets, die ontbrekende schakel, die voorbereidende gebeurtenis, zonder welke niets gedaan kon worden, ging hij eindelijk, na veel wikken en wegen en bij gebrek aan betere gelegenheid, zoeken op de enige plaats, waar het voor hem wellicht te vinden was: 's zondags, tijdens de hoogmis, in de kerk. Daar kon hij haar althans zien; en wie weet of niet de ogen zouden uitdrukken wat de mond niet zeggen mocht! Doch neen: ook dàt viel tegen. Hij zag haar wel zitten, naast haar oom en tante en naar hartelust kon hij haar stil en van ver bewonderen, doch daarbij bleef het ook. Zij waagde slechts zelden een banale, verstrooide blik in zijn richting en en telkens ontroerde 't hem zó, dat hij er dadelijk, door iets sterker dan zijn wil gedwongen, zijn eigen ogen als in verbijstering voor neersloeg en afwendde.

Hij voelde wel dat hij ook op die manier niet verder komen zou en al die hindernissen prikkelden en zweepten zijn hartstocht van lieverlede uitermate. Nu hoefde hij althans niet meer te twijfelen, of hij op haar verliefd was: hij was volkomen, diep en smartelijk verliefd. Zij was met hem, zij vulde zijn ganse gedachte, van de ochtend tot de avond, in zijn huis, in zijn tuin, gedurende zijn wandelingen in het veld. Haar lenige gestalte, haar fijn profiel, haar mooie blonde haren, heel haar elegante, ietwat tengere verschijning zweefde onophoudelijk vóór zijn geest en hij voelde soms tintelingen van begeerte in zijn armen om haar op zijn hart te drukken, terwijl zijn lippen kussen fluisterden. Dan schrikte hij, als uit een droom ontwaakt, in plotseling helder bewustzijn van 't enorm verschil van hun gevoelens: hij reeds zo volkomen aangegrepen en zij zo kalm-onverschillig nog, in het geheel niets vermoedend van alles wat zo diep en zo onstuimig in hem woelde. Wat zal ze verbaasd opkijken, dacht hij, wanneer ze zo eensklaps en onverwacht mijn liefdesverklaring ontvangt!