Verzameld werk. Deel 1

[p. 364]

XVIII

Hij verliet de fabriek, kwam in de tuin terug. Zijn verzengde rechterhand en knie deden hem schrikkelijk lijden; maar zó diep was nu eensklaps zijn afkeer van die dingen, die hem niet meer toebehoorden, dat hij zelfs naar huis niet keerde om de smart van zijn wonden door zorgen en heelmiddelen te verzachten. Hij liep in allerijl, door 't schrikbeeld van zijn bijna volbrachte misdaad achtervolgd, langs: 't achterpoortje buiten en trok de velden in.

Lang, lang bleef hij er dwalen. Hij doorliep de weilanden, thans naakt en verlaten, waar hij zo vaak, op zomeravonden, in het hooi had zitten dromen, de ogen gevestigd op het vaagduistere van de omringende voorwerpen, in de eentonige dommeling van de geheimzinnige geluiden van de nacht. Hij volgde de smalle kronkelpaden door de velden, onlangs nog een golvende oceaan rijpende aren, thans een treurige, eindeloze uitgestrektheid met somber rapenlover, waarvan de bladeren tegen elkaar aanklapperden, in de gierende wind. Hij dwaalde langs de elzekanten en sloten, hij drong in de wouden, hij kwam voorbij het buitengoedje van mevrouw Durand, eertijds zo lief en lachend, nu gesloten en verlaten, door het schrikkelijk treurspel, dater afgelopen was, in rouw gedompeld.

De wind, van lieverlede, was in hevigheid toegenomen. Hij blies, zwanger van regen, met bruuske buien door de duisternis, over de onafmeetbare uitgestrektheid van de naakte velden. De maan, onzichtbaar, was slechts een bleke, betrokken vlek in de chaos van de woeste, snel voorbijdrijvende wolken; en Gilbert, die tevens huiverde van kou en koorts, had de kraag van zijn overjas overeind gezet. Hij ging, hij dwaalde op goed geluk af zonder te weten waarheen. Soms kroop hij beneden de rand van een sloot om de stekende pijn

[p. 365]

van zijn brandwonden met koud water te verzachten; soms bleef hij zonder reden midden in zijn zwerven stilstaan, het hoofd gebogen, als duizelig, plotseling, door een sombere, smartvolle gedachte aan zijn plaats genageld. Dan deed de wind de panden van zijn jas naar voren fladderen en streek hem 't haar langs de slapen; en weer stapte hij voort, huiverend, werktuiglijk voortgestuwd, steeds zwervend zonder doel.

En na een lange omweg stond hij eindelijk weer vóór de ingang van het dorp, aan de overzijde vanwaar hij vertrokken was. Het moest reeds laat zijn, want nergens vernam hij nog enig geluid, nergens ontwaarde, hij nog een licht. Voor hem rees de kerk, witgekalkt, omringd van haar kerkhof, met haar hoge, boogvormige vensters en haar spitse toren, onzichtbaar in de duistere nacht. Hij bleef enige ogenblikken aarzelen, in gedachten verzonken; en dan, als instinctmatig, stapte hij naar het openstaande ijzeren hek en klom de twee arduinstenen trappen op, die naar de dodenakker leidden.

En na een ogenblik, schier onbewust, stond hij vóór het praalgraf van zijn ouders. Het was een graf met gebroken kolom en granieten zerk, belommerd door een treurwilg, beplant met thuyaatjes en thans verdroogde bloemen, afgesloten door een ijzeren ketting met hoekige schakels.

Een onbeschrijfelijke ontroering hield de jongeling op die plaats genageld. En, op dit uiterste ogenblik van afscheid bij de gedachte, dat hij hun laatste rustplaats zo weinig bezocht had en dat hij de teergeliefde doden hier nu gans alleen zou laten. Zijn ogen schoten plotseling vol tranen, hij viel in 't natte gras op zijn knieën neer en, de handen smekend gevouwen, weende hij nogmaals lang en overvloedig.

- Mijn vader, mijn moeder, vergiffenis, vergiffenis! smeekte hij. - Ik ga heen, ik verlaat het huis waar gij geleefd hebt, waar gij mij hebt grootgekweekt, dat gij mij op uw sterfbed vermaakt hebt, opdat ik er op mijn beurt mijn leven zou vestigen, opdat ik er mijn toekomst en mijn geluk zou vinden. Ik heb het er niet gevonden, lieve, goede ouders; ik voelde, dat ik het er nooit zou vinden; dat, gij vertrokken,

[p. 366]

ik hier sterven zou van eenzaamheid en wanhoop. Daarom vertrek ik ook, lieve ouders; maar... ik zal terugkomen. O! ik zweer het u,... ik hoop tenminste dat ik het u zweren mag. Later,... als ook mijn loopbaan zal volbracht zijn,... als ik, door ouderdom of krankheid, voor altijd het hoofd ter ruste zal gelegd hebben... dan keer ik hier terug,... om aan uw zijde te liggen en u nooit,... nooit, nooit meer te verlaten!

Hij zweeg, stond op, ontblootte zich het hoofd, plechtig, eerbiedig, de lippen bevend, het aangezicht badend in tranen. - Vader,... moeder, tot wederziens!... ik kom terug,...! ik kom terug, snikte hij.