Verzameld werk. Deel 1

[p. 118]

XXVI

Maria genoot een tijdelijke vrede. Zij was van haar bruut verlost, maar dadelijk kwam nu een nieuwe, grote kommer vóór de dag: waarvan zouden zij, de oude moeder, en het kind voortaan leven? Zij hadden geen geld en de winter stond voor de deur. Wel waren zij, sedert de veroordeling van Reus, door het Weldadigheidsbestuur als behoeftigen ingeschreven, maar de nooddruftigen waren talloos in Brakel en de onderstand werd doorgaans zeer partijdig verdeeld, zodat zij soms lang moesten wachten. Bij de boeren was het buitenwerk geëindigd, dus geen hoop ook van die zijde. Zij had geen andere toevlucht meer dan het kantwerken en daarmee kon ze, als ze van 's morgens zes uur tot 's avonds negen schier onverpoosd arbeidde, en daarbij nog zeer bedreven was, dertig of vijf en dertig centen per dag verdienen. Hoe zou ze, met zulke middelen, de oude, kindse moeder en haar kind, dat reeds groot werd, onderhouden? Wat zou ze vooral doen als haar tweede op de wereld kwam?

Bij haar ouders moest ze geen hulp gaan vragen. Daar was het leven een onophoudende strijd tegen de ellende, tegen de honger; daar geraakte het wekelijks gewonnen geld, door het betalen van de levensbehoeften, elke zaterdag juist, juist op; en wat er bij toeval nog van overbleef, werd 's zondags door Beert verdronken. Neen, neen, daar viel niet aan te denken; haar bleef, behalve 't zo ongezonde kantwerken, dat haar de borst indrukte en vroeger, als ze nog zeer jong was, reeds haar gezondheid had geknakt, een enkel hulp- en reddingsmiddel over... het bedelen.

Er zijn geen woorden om de schaamte en het lijden uit te drukken die Maria folterden, alvorens ze tot deze uiterste en onvermijdelijke vernedering - de schrik van gans haar leven - kon besluiten. Voor haar, voor haar alleen zou zij het

[p. 119]

nooit gedaan hebben. Liever, duizendmaal liever zou zij van honger gestorven zijn. Maar de oude moeder, die geen andere steun meer had; maar haar kind dat leefde, en dit dat zij in haar schoot droeg, maakten het haar tot een plicht. Driemaal per week, de maandag, de donderdag en de zaterdag mochten de arme lui van Brakel aan de deuren van enkele rijke huizen aalmoezen gaan ontvangen. ‘Schooien’ noemden de burgers dat; maar voor hen, de rampzaligen, die het deden, was het ‘vragen’. In een kudde, een dertigtal, meestal vrouwen, kwamen zij langzaam door de straten gegaan en bleven, gebeden prevelend, hier en daar voor de deuren stilstaan. Het was een akelige, terneergedrukte stoet. De drie of vier stokoude mannetjes, die gewoonlijk, met de vrouwen meegingen, sukkelden op stokjes en krukken; de vrouwen, in eertijds zwarte, maar door de jaren en 't gebruik ros en groen verkleurde, somtijds in flarden hangende kapmantels gehuld, stapten gebogen, met zere ogen, met gerimpelde gezichten en handen, vaak met door waterzucht opgezwollen voeten. Als de rijke deur met een reet openging en de hupse meid, als vies, de hand uitreikte, hielden de gebeden op en gingen zij één voor één, met een ‘God zal 't u lonen’ hun klein koperen muntstuk ontvangen. Er waren enkele jonge gezichten onder het getal.

En zo ging Maria nu ook mee. Zo sukkelde zij, tussen die ellendelingen, gewoonlijk met Muimme Taey en Verool aan haar zijde en met van schaamte blakende wangen door de straten, om een aalmoes te ontvangen. In de eerste tijden meende zij vaak van droefheid en ellende te zullen sterven. Het was als een calvarieweg voor haar, met zoveel lijdensstaties, als huizen waar zij stilhielden. Elke maandag, donderdag en zaterdag was ze ziek van ontsteltenis; en een ontmoeting vooral had haar tot wanhopens toe getroffen: eens, op een morgen, terwijl ze met de schooiersbende voor de deur van de notaris stond, was Siednie De Waele daar voorbijgekomen. Maria had zich onder de kap van haar mantel verborgen, om toch niet ontdekt te worden, doch tevergeefs; het boerenmeisje had haar vriendin van vroeger jaren herkend en was, diep ontroerd tot haar genaderd:

- O Maria, ik weet wel dat gij niet gelukkig zijt, maar gij

[p. 120]

moet toch zeker nog niet schooien?

En toen Maria neerslachtig en bevestigend met het hoofd geknikt had, was het oog van het boerenmeisje vol tranen geschoten:

- O neen, neen, Maria, dat moet ge, dat moogt ge toch niet doen. Indien gij iets te kort hebt, moogt gij altijd, altijd naar onzent komen.

Maria, 't hart verkropt, had niet meer kunnen antwoorden. Maar terwijl ze met de akelige kudde langs de straat voortging, was zij als een kind begonnen te wenen.

Neen, neen, nooit, nooit nooit zou ze bij boer De Waele, op die hoeve, waar ze, bemind en geëerd, steeds zo eerlijk haar brood had verdiend, gaan bedelen. Neen, neen, liever sterven.