Tantes

[p. 137]

XV.

Tante Victoire werd begraven met een praal, zooals nog nooit in 't dorp gezien was. Alleen, jaren geleden, toen de oude barones van het kasteel gestorven was, had mij iets dergelijks bijgewoond.

De drie klokken hadden dagen achtereen, ochtends en avonds, hun lange, plechtige doodspoozen geluid en op den dag der begrafenis werd het lijk door vier pastoors tot voor het hek van 't buiten afgehaald.

Het was een prachtige, stille morgen, met wazig fijn blauw in den hemel en met glanzend goud van herfsttinten in de neerhangende takken der boomen. De prachtgewaden van de vier pastoors: al wit en zwart fluweel en zilver, blonken in die teer-genuanceerde atmosfeer als plechtige wonderen van ongeëvenaarde weelde en 't hoog gedragen, zilveren kruis schoot witte vonken, terwijl de roode rokken van de koorknapen als groote, felle bloemen zich bewogen in de zon.

De weeskinderen uit 't Armenhuis, door de zwarte, stille nonnetjes geleid, droegen lange rouwsluiers en hadden brandende waskaarsen in de hand. Zij schreden heel langzaam en ingetogen, met neergeslagen oogen.

Achter het lijk stapten meneer Dufour en Max, in rok

[p. 138]

en witte das, blootshoofds, met den zwaar gerouwbanden hoogen hoed in de hand. Daarop volgden de notabelen van 't dorp, de pachters en bedienden van de Tantes, en verder de halve bevolking uit den omtrek. Hier en daar stonden rijtuigen te wachten, die vreemde bezoekers hadden aangevoerd.

Diep in zichzelf voelde Max den luisterrijken glans der plechtigheid. Het straalde op hem af en vernobelde hem. Zoo mocht en moest het zijn. En hij was er trotsch op als op eigen werk, want hij had het gevoel of hij, als wettige erfgenaam der Tantes, iets van de hooge onkosten dezer prachtbegrafenis hielp betalen. Hij kende reeds den inhoud van het testament; hij wist dat hij, en ook zijn zusters, een niet onaanzienlijk legaat kregen; maar het grootste deel van het fortuin der afgestorvene ging over op de nog levende Tantes en werd ook ruim besteed aan begrafeniskosten en aan ontelbare zielemissen in de kerk en in het klooster. Zoo werden meneer de pastoor en de nonnetjes ook een soort erfgenamen, mitsgaders, de notaris en de dokter, die ook wel flinke rekeningen zouden indienen. Zelfs de oude meid Eemlie was met een aardig sommetje bedacht; en daar zij een heel slecht gebit had, kreeg zij daarenboven nog de in goud gezette, valsche tanden van de Tante. Maar die pasten niet in haar mond; zij zou ze te gelde maken.

Dit alles wist en kende Max en het verhoogde zijn gevoel van zelf-bewuste superioriteit.

In de kerk, waar stroo gestrooid was als voor een overlijden uit den adelstand, brandden kaarsen dik als armen om de catafalk. De vrouwen zaten links, de mannen rechts; en het orgel en de zangen galmden plechtig in de

[p. 139]

opstijgende wierookgeuren, terwijl de vier priesters in vol ornaat, nobel als heiligen, in het koor officieerden.

Toen de offerande begon, trok meneer Dufour zijn overjas uit, dien hij wegens de kilheid in de kerk had aangehouden en naderde, met de waskaars in de hand, tot de communiebank, waar hij vroom het vergulde pateen zoende.

Deftig, plechtig, met diep-ernstige oogen en gespitsten baard deed Max hem na: en toen volgden al de andere mannen: de honderden en honderden welke van wijds en zijds naar die voorname begrafenis waren toegestroomd. Meneer Dufour en Max, op hun plaats teruggekeerd, keken met gespannen aandacht naar al wie ten offer ging. In een opwelling van diepen trots zagen zij den ouden baron en zijn zoon passeeren en ook diverse edellieden en notabelen uit de omliggende gemeenten. Max kreeg een kleur als vuur en stiet zijn vader tegen den elleboog aan, toen hij graaf de Villermont, voorzitter van den Provincialen Raad, met de kaars in de hand zag ten offer gaan. Dat was een hulde, hem, Max, als provinciaal raadslid gebracht.

Na de heeren was het de lange optocht der boeren en mindere luiden. Meneer Dufour en Max herkenden vele pachters van de Tantes, oude, kromgegroeide boertjes onder hun verkleurde en verweerde plunje, die maar om de zooveel jaren, bij aller-gewichtigste gelegenheden, eens gelucht werd. En dan weer kwamen nog enkele heeren; en onder dezen herkenden zij eensklaps en niet zonder eenige ontsteltenis, Raymond!

- Est-ce que vous lui avez fait adresser une lettre de faire part? vroeg fluisterend, in 't Fransch, Max aan zijn vader.

[p. 140]

- Pas le moins du monde! antwoordde, op denzelfden toon, meneer Dufour!

Zij keken hem aandachtig, met strakke oogen, na.

Hij was correct in 't zwart gekleed, met grijze handschoenen. Zij vonden hem een ietsje vermagerd en bleeker geworden. Zij konden niet opmerken of hij in de richting van de dames keek, omdat de hooge massa van den catafalk hem even aan hun oog onttrok; maar toen hij weer te voorschijn kwam, keek hij vader en zoon, in 't voorbijgaan, eventjes aan. Heel gewoon en natuurlijk, zooals eenieder doen zou. Meneer Dufour deed of hij hem niet zag, maar Max keek hem koel en strak aan en groette niet. Hij verdween op zijn plaats, achter een pilaar.

Toen de offerande van de mannen was geëindigd, kwam de beurt der vrouwen. Men herkende haar te nauwernood onder de dikke rouwsluiers, die haar van het hoofd tot de voeten bedekten. Men raadde, eerder dan men wist, dat tante Clemence strak en stijf voorop ging, met de kaars in de hand. Men herkende tante Estelle, omdat zij zoo droevig schreide; maar men wist alweer haast niet wie dan op haar volgde: Clara, Adrienne of Edmée.

Een was er echter in de kerk, die het wel goed wist, en dat was Raymond.

Voor hààr alleen, voor Adrienne, om haar nog eens goed en lang te zien, was hij naar de begrafenis gekomen.

Van achter den pilaar waar hij zijn plaats had uitgekozen, kon hij, ongemerkt door meneer Dufour en Max, haar van verre opnemen. Zij zag hem ook en af en toe kruisten hun blikken elkander.

[p. 141]

In Raymond ziedde een hartstocht en een liefde zooals hij er nog nooit gevoeld had. In de majestueuse rouw-atmosfeer van die kerk waar tante Victoire met zulk een overweldigenden en wel ietwat absurden luister werd begraven, onder het opstijgen der wierookgeuren en het eindeloos weergalmen der plechtige muziek en zangen, voelde hij alleen een knellende behoefte om haar dicht bij zich te houden, om haar te omarmen en te beschermen, om haar het levensgeluk te geven en haar te vrijwaren tegen den dood. Het was of duizenden stemmen in hem riepen: Leef! Leef! en laat haar leven, opdat haar lot niet worde als dit der oude vrouw die daar onder de lijkbaar ligt en die gestorven is zonder gekend te hebben wat het leven was!

Zijn oogen zeiden wat hij zoo hartstochtelijk voelde en 't was of ze zijn stille taal begreep: een lichte blos kleurde haar wangen en zij schoof af en toe den zwarten rouwsluier op zij, alsof zij stikte onder de benauwing. Toen staarde zij hem even aan met oogen van vervoering en haar lippen bewogen, alsof zij stil-smachtende zoenen gaf. Hij vond haar mooier dan ooit onder de sombere rouwkleeren; haar blonde haren, haar frissche kleur, haar gevulde en toch lenige vormen van rijp-wordende vrouw verwekten in hem een bedwelmende bekoring, die het kontrast der omgeving nog schrijnender maakte. Ja, leven... leven... met haar leven!... Zijn hart bonsde; hij moest zijn zenuwachtig-sidderende handen in elkaar knellen om niet in waanzin naar haar toe te snellen en haar als een prooi te schaken!

De plechtige priesters kwamen met kruis en wierookvat en vanen om de lijkbaar staan en zongen galmend, in

[p. 142]

het begeleidend dreunen van het orgel, de laatste gezangen. De ziel van tante Victoire scheen zich eerst nu voor goed van haar stoffelijk hulsel af te scheiden en in den nobelen wierookgeur ten hemel op te stijgen. Dat was eerst nu het einde van dat leven 't welk ze niet geleefd had en zoo werd ze plechtig weggedragen, heel langzaam en vol late glorie naar den somberen kelder der vergetelheid.

De klokken bonsden in den hoogen toren, de menschen knielden met ontbloote hoofden en kwamen een voor een, een schopje aarde op de kist neerwerpen. Er waren geen bloemen omdat Tante die niet gewild had; en er waren geen tranen omdat ze geen kinderen naliet, die haar konden beweenen.

Tante had niet geleefd!