Noodlanding in de groene hel

[p. 5]

Veilig geland

Hoog stond de zon aan de stralend blauwe hemel. Het was stil in het oerwoud. De tropische hitte had alle dieren het zwijgen opgelegd en zelfs de anders zo lawaaierige papegaaien zaten dromerig hun veren glad te strijken, verscholen in het dichte gebladerte van een reusachtige woudreus.

Aan de voet van de boom stond een grote miereneter te snuffelen aan een termietennest. Traag, alsof elke beweging hem te veel was, tilde hij een van zijn vlijmscherpe klauwen van de grond en boorde de lange nagels tot diep in het nest. Als bij toverslag kwamen de witte mieren bij duizenden tevoorschijn en snel bewoog de lange tong van de miereneter zich in en uit het nest. Met beide klauwen maakte hij het gat groter en steeds verder verdween de lange, puntige snoet naar binnen. De mieren kropen bij honderden over zijn kop en klauwen maar konden zich niet verdedigen en gegrepen door de kleverige tong verdwenen ze met grote hoeveelheden in de maag van de oersterke, langharige tamanoea.

Ineens trok het dier zijn kop terug, keerde zich om en bleef een ogenblik doodstil staan. Had het een verdacht geluid gehoord? Ofschoon de reusachtige miereneter weinig te vrezen had, was hij toch erg schuw en altijd op zijn hoede. Uit een boom vlakbij klonken de angstige gilletjes van een kolonie apen, die uit hun middagslaapje waren gewekt.

Op enige afstand trad plotseling een Indiaan tevoorschijn, die aandachtig met zijn ogen de omgeving afzocht toen hij het rumoer van de apen hoorde. In zijn ene hand had hij een pijl en boog en in de andere een kalebas.

Met een ruk kwam de miereneter in beweging en op een wag-

[p. 6]

gelend sukkeldrafje verdween hij in tegenovergestelde richting.

In de hoge boom waarin de apen huisden was het een heftig rumoer. De boom stond op een kleine open vlakte zodat het de apen onmogelijk was in andere bomen een goed heenkomen te zoeken. Krijsend trokken ze zich terug tot boven in hun heiligdom, waar enkele langstaartpapegaaien met schor geschreeuw hun ongenoegen te kennen gaven en ten slotte met veel geraas opvlogen.

De Indiaan was intussen de boom genaderd en tuurde spiedend omhoog. Uit een kokertje op zijn rug haalde hij een giftige pijlpunt tevoorschijn en drukte hem op een van zijn pijlen. Hij was op jacht en apevlees is voor de bosbewoners een begeerde jachtbuit.

Behalve een klein rood lendendoekje dat door een gordel werd opgehouden, was de man geheel naakt. Rond zijn hals droeg hij een snoer van dieretanden. Zijn sluike, lange, zwarte haar was boven de oren weggesneden en reikte op zijn rug tot aan zijn middel. Hij was een lid van de Triostam die de wouden en open savanna's in het grensgebied tussen Suriname en Brazilië bewoont. Ruim vierhonderd kilometer van de beschaafde wereld, in het gebied van de granietrotsen, dichte wouden en zonnige savanna's, leiden deze Indianen nog altijd hun primitieve bestaan, zoals honderden jaren geleden hun voorvaderen dat al deden. Met hun stenen werktuigen bewerken ze de kostgrondjes en met pijl en boog jagen ze op het talrijke wild dat zich in de bossen schuilhoudt.

De Trio richtte zijn pijl, maar scheen zich te bedenken en liet zijn arm weer zakken. Hij legde zijn pijl en boog neer, haalde uit zijn gordel een noot en liet die door het ronde gaatje in de kalebas vallen. Daarna bond hij de kalebas met een liaan stevig vast op een lage tak van de boom, terwijl de apen in de bovenste takken angstig heen en weer sprongen. Daarna nam hij zijn pijl en boog weer op en verwijderde zich.

Nauwelijks was de Indiaan uit 't gezicht verdwenen of de doodskopaapjes staakten hun rumoer en tuurden nieuwsgierig naar beneden. Een paar brutaaltjes lieten zich een eindje zakken,

[p. 7]

sprongen opgewonden van de ene op de andere tak en draaiden hun grappige koppen heen en weer.

De ouderen bleven veilig boven in de boom en lieten nu en dan een waarschuwend geluid horen, maar alle ape-ogen waren op één punt gevestigd: de kalebas onder in de boom. Ze zagen dan ook niet dat de Indiaan was teruggekomen. Op handen en voeten sloop hij als een lenig roofdier naderbij tot hij ook zelf de kalebas weer kon zien. Daar bleef hij verscholen onder het gebladerte doodstil liggen.

Het waren vooral de jonge apen die hun nieuwsgierigheid niet konden bedwingen. Ze waagden zich lager en lager tot ze de kalebas tot op een meter waren genaderd. Strak bleven hun ogen op het vreemde ding gericht. Ze zagen het gaatje... zou er iets inzitten? Plotseling sprong een van hen pardoes boven op de kalebas. De Indiaan richtte gespannen het hoofd op maar het jonge aapje was van zijn eigen overmoed geschrokken en sprong meteen weer naar een hogere tak. Ook enkele anderen waagden nu de sprong, maar ook zij sprongen meteen weer terug.

Bovenuit de boom klonken waarschuwende kreten, maar de overmoedige, jonge doodskopaapjes hadden nu gezien dat het vreemde ding ongevaarlijk was en het diertje dat het eerst de sprong had gewaagd, liet zich tot vlak boven de kalebas zakken. Aan een lage tak hangend strekte het een van zijn lange armen zo ver mogelijk uit en probeerde de kalebas te bewegen, maar het ding zat goed vastgebonden. Enkele anderen waren gevolgd en graaiden, de armen ver uitgestrekt, naar de kalebas. Een van hen verzamelde al zijn moed en sprong op de tak naast het vreemde, bolle voorwerp.

Dit was het teken voor de anderen om het laatste restje vrees te laten varen en enkele ogenblikken later zaten zes jonge apen rond de kalebas. Voorzichtig betastte een van hen de kleine ronde opening, rook er eens aan en probeerde naar binnen te gluren, maar hij werd weggeduwd door een ander en allen probeerden nu tegelijk naar binnen te kijken, wat aanleiding gaf tot een hevig tumult.

Vechtend sprongen de apen rond en over de kalebas, maar on-

[p. 8]

dertussen had de brutaalste van hen zijn hand door het nauwe gaatje gewrongen en de noot gegrepen. Hij wilde hem naar buiten halen, maar met de noot in zijn vuist kon hij zijn hand niet terugtrekken.

Dit was het moment waarop de Indiaan had gewacht. Vlug sprong hij op en rende op de kalebas toe. Krijsend van schrik vlogen de apen de boom in, behalve één. Angstig probeerde het aapje zijn hand door de kleine opening terug te trekken maar in zijn paniek vergat het de noot los te laten en de sluwe Indiaan pakte het doodsbenauwd schreeuwende aapje in zijn nekvel. Met een handige beweging bevrijdde hij het diertje uit de kalebas, maar op dat moment hoorde hij een vreemd geluid.

Een ogenblik bleef hij staan, verstijfd van schrik. Het vreemde geluid groeide snel aan tot een donderend geraas en het volgende moment scheerde een klein vliegtuig over de bosrand.

In paniek zocht de Indiaan de beschutting van de bosrand op. In zijn haast struikelde hij over een bovengrondse wortelvertakking en het volgende ogenblik huppelde het aapje, de lange staart hoog in de lucht, over de bosgrond naar de dichtstbijzijnde boom en verdween schreeuwend tussen de bladeren.

Bevend bleef de Indiaan op de grond liggen. Wat was dat voor een bulderende vogel? Angstig zochten zijn ogen zijn pijl en boog, maar het gevaarte was alweer aan de overkant van de open plek over de bosrand verdwenen. Even later keerde het echter terug. Duidelijk zag hij nu mensen in het ding zitten, die het blijkbaar bestuurden.

Mensen die konden vliegen? Blanke mensen! Nog nooit had de Indiaan zo'n lawaai gehoord. Hadden ze het op hem gemunt? Vreemde verhalen had hij over de blanken gehoord. De bosnegers, met wie de Trio's ruilhandel dreven, hadden hem verteld hoe slecht de blanken waren.

Wat ging hier gebeuren? Deden de blanken een aanval op de Trio's? Vlug kroop de Indiaan onder de struiken.

De zon brandde fel op het rulle zand van het open stuk savannagrond. De lucht erboven trilde. Met een loeiende motor verscheen het vliegtuigje weer boven de Indiaan, maar deze keer

[p. 9]

vloog het veel minder snel. Geleidelijk aan zakte het dieper tussen de bomen. De Indiaan richtte zich op. De blanken gingen landen... Nog even bleef hij kijken.

Een geweldige stofwolk opblazend kwam het toestel in de savanna neer en de Indiaan vluchtte, zijn pijl en boog in de hand. Weg, weg van deze onheilsplaats! Hij moest de mensen in zijn dorp waarschuwen dat de blanken waren gekomen om de Triomannen te doden en hun vrouwen en kinderen te roven. Hij moest onmiddellijk alle mannen uit de ver verspreid liggende dorpen te wapen roepen. Ze moesten meer pijlengif bereiden... om zich te verdedigen tegen de blanke invallers.

Midden in de kleine savanna was een felgeel geschilderde Pipercup tot stilstand gekomen. Het vliegtuig was van een speciaal vierwielig landingsgestel voorzien om veilig op ruwe bodem te kunnen landen.

Met een ruk vloog het cabinedeurtje open en een bosneger-

[p. 10]

jongen sprong op de grond, onmiddellijk gevolgd door twee blanke mannen, waarvan een de piloot Polderman was, en de ander meneer Bos, tijdelijk ambtenaar bij het landsbosbeheer.

‘Alles uitladen, Kodjo!’ beval meneer Bos. ‘We moeten onmiddellijk aan 't werk, mannen!’

Als vierde man was een Surinaamse arbeider, Jacob, uit het vliegtuig gesprongen.

Kodjo, de bosnegerjongen en assistent van meneer Bos, was al met het uitladen begonnen. Het grootste gedeelte van de vracht bleek uit bijlen, kapmessen en schoppen te bestaan. Meneer Bos, die blijkbaar de leider van het groepje was, wendde zich tot de vlieger:

‘Wat denk je ervan, Pol? Hebben we hem nog nodig?’

En hij wees naar boven waar nog een tweede toestel, een zwarte Auster, rondcirkelde.

‘Wat mij betreft kan Lens wel terugvliegen. We redden het hier wel. Mooie vaste grond, weinig begroeiing... een ideale plaats voor een vliegveld.’

Dit zeggende stapte de piloot in het vliegtuig, schakelde de radio in en zette zijn koptelefoon op.

‘Hallo, hallo, daarboven, hallo Lens. Hoor je mij? Over!’

Even volgde een luid gekraak maar toen klonk het duidelijk:

‘Hoor je uitstekend, Pol. Hoe is 't? Goed neergekomen? Over.’

‘Ja, alles is in orde,’ antwoordde piloot Polderman. ‘We zullen onmiddellijk beginnen een voorlopig baantje vrij te kappen. Komen jullie dan overmorgen met de rest van de voorraden, dan zullen we zorgen een voorlopige landingsstrip klaar te hebben. Tot ziens, Lens. Over!’

‘Oké, Pol, tot overmorgen... eh, wacht even. Ik zie daarginds rook tussen de bomen opstijgen. Noordwest van jullie ligt, denk ik, een dorpje. Zullen wel Trio-Indianen zijn. Kijk maar uit!’ klonk de lachende stem van de vlieger in de lucht. ‘Ik verdwijn! Tot ziens. Groeten aan Bos en de andere twee. Uit!’

De landing van de vier mannen op de onbekende savanna in het

[p. 11]

grensgebergte, ver van de bewoonde wereld, was een onderdeel van het grote plan ‘Sprinkhaan’, dat de Surinaamse regering bezig is uit te voeren. Het plan beoogt de aanleg van een zevental ‘airstrips’ in het oerwoud, waardoor men gemakkelijker tot in alle delen van het onherbergzame binnenland van Suriname zou kunnen doordringen. Twee derde deel van Suriname was immers nog min of meer onbekend gebied.

De zeven airstrips die moesten worden aangelegd, zouden ongeveer 130 kilometer uit elkaar komen te liggen. Strip no. 1, de Kappelsavannastrip was al gereedgekomen. Dit veldje, dat genoemd was naar de verongelukte pionier in de Surinaamse vliegwereld, Rudie Kappel, lag op een hoogvlakte enkele kilometers ten zuiden van de Tafelberg, in het hartje van Suriname.

De tweede airstrip, die kort geleden was gereed gekomen, heette de Eilerts de Haanstrip en lag bij de Lucierivier in het Kaysergebergte, honderd vijftig kilometer ten noorden van de plaats waar ze zojuist waren geland. Eilerts de Haan was de ontdekker van de Lucierivier en de leider van de toenmalige Corantijn-expeditie. In 1910 kwam hij tijdens deze expeditie na een hevige malaria-aanval om het leven.

Nadat deze tweede airstrip was gereed gekomen, hadden de mannen opdracht gekregen verder naar het zuiden door te stoten en een geschikte plaats te zoeken voor de aanleg van de derde strip, in het brongebied van de Sipaliwinirivier, die dan ook de naam Sipaliwinistrip zou krijgen.

Die morgen waren ze met een Pipercup en een Auster van het vliegveld Zorg en Hoop te Paramaribo opgestegen! Na twee uur vliegen over eindeloze oerwouden, hele reeksen schitterende watervallen en verspreid langs de rivieren liggende bosnegerdorpen, volgde een tussenlanding op de Kappelsavannastrip achter de Tafelberg.

Op de pas gereedgekomen Eilerts de Haanstrip werd een tweede tussenlanding gemaakt om bij te tanken. Hierna vlogen de beide toestellen verder zuidwaarts tot het brongebied van de Sipaliwini was bereikt, en daarmee tevens de zuidgrens van Suriname.

[p. 12]

Na enig zoeken was al gauw een landingsplaats gevonden en vlieger Polderman ging met zijn Pipercup naar beneden, terwijl de Auster bleef rondcirkelen om te zien of alles goed ging. Toen ze veilig en wel aan de grond stonden, kon nummer twee terugkeren om in Paramaribo te melden dat de eerste werkgroep behouden op de plaats van bestemming was aangekomen.

Er volgde nu een periode van hard werken voor meneer Bos en zijn mannen. Het was de bedoeling dat ze te zamen zo spoedig mogelijk een voorlopige strip zouden openkappen waarop dan een wat zwaarder vliegtuig met voorraden en materialen zou kunnen landen. Daarna moest meneer Bos de omgeving verkennen en opmetingen verrichten, om de gunstigste plaats uit te zoeken voor de aanleg van de permanente ‘Sipaliwinistrip’.

Kodjo had deze dag voor het eerst Suriname vanuit de lucht gezien.

Vroeger was meneer Bos met zijn assistent werkzaam geweest in het kamp Kabalebo aan de Corantijnrivier (zie: ‘Sporen door 't moeras’) waar ze hadden gewerkt voor een grote houtmaatschappij in de stad. Daarna waren meneer Bos en hij met een expeditie mee geweest (zie: ‘Giftige pijlen en stenen bijlen’). Deze expeditie was tot vlak bij de streek waar ze nu geland waren, doorgedrongen, maar ze waren toen snel teruggekeerd om in het Oranjegebergte naar de wilde Wama-Indianen te zoeken.

Kodjo, een bosnegerjongen van het dorpje Boesikondré, was enkele jaren geleden, toen meneer Bos in de nabijheid van dat boslanddorp werkte, door deze als kok in dienst genomen. Al spoedig had meneer Bos gemerkt dat er onder het zwarte kroeshaar van de jongen meer zat dan hij voor 't kokswerk nodig had en geleidelijk aan had hij Kodjo leren lezen en schrijven. In de loop van de jaren had de jongen zich snel ontwikkeld. Van kok was hij langzamerhand belangrijker werkjes gaan opknappen en ten slotte verwisselde hij zijn bosnegerkamisa (lendendoekje) voor hemd en broek, want meneer Bos had hem aangesteld als zijn assistent.

Enkele weken geleden had meneer Bos van zijn directeur een brief ontvangen waarin hem werd gevraagd of hij bereid was

[p. 13]

tijdelijk in dienst van het Surinaamse gouvernement over te gaan om de leiding op zich te nemen bij de aanleg van enkele vliegvelden diep in het binnenland. Het was bekend dat meneer Bos bijzonder goed met personeel kon omgaan, hij kende de bosnegers en Indianen en was ook vertrouwd met het primitieve leven in het oerwoud.

Hij had er onmiddellijk in toegestemd en slechts één voorwaarde gesteld: dat hij zijn assistent en jonge vriend Kodjo mee kon nemen.

Meneer Bos was een man die van het ruwe leven in het oerwoud was gaan houden. Nóóit zou hij zijn werk in de donkere, vochtige oerwouden of droge, hete savanna's opgeven voor een veel gemakkelijker leven in de beschaafde wereld. En zo stonden ze dan na slechts vier uur vliegen plotseling weer in het gebied van de Trio-Indianen, waarvan slechts heel enkelen ooit een blanke hadden gezien. Een gebied waar de tijd had stilgestaan, waar in duizenden jaren niets was veranderd. Ruim vierhonderd vijftig kilometers scheidden hen hier van de beschaafde wereld, vierhonderd vijftig kilometers van eindeloze oerwouden, moerassen en bergruggen.

Lang nadat meneer Bos en zijn mensen aan het werk waren gegaan om een voorlopig onderdak voor de nacht te bouwen, bereikte de opgewonden Indiaan zijn dorp.

‘De blanken zijn op de savanna aan de Sipaliwini!’ schreeuwde hij als een dolleman. ‘Ze zijn uit de lucht gekomen!’

En nog diezelfde avond kwamen de Trio's rond het vuur bijeen. Met een onheilspellende gloed in hun ogen hoorden zij de piai (‘ziener’ of tovenaar) aan, die de vreemdste voorspellingen deed.

Een beetje achteraf en buiten het schijnsel van de vlammen zaten nòg twee mannen te luisteren, maar naar hun uiterlijk en kleding te oordelen waren zij geen Indianen...