Het land van Rembrand

verantwoording

gebruikt exemplaar

exemplaar universiteitsbibliotheek Leiden, signatuur: 1122 F 9, F 10, F 11

 

algemene opmerkingen

Dit bestand biedt, behoudens enkele hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van de eerste druk van Het land van Rembrand. Studiën over de Noordnederlandsche beschaving in de zeventiende eeuw van Cd. Busken Huet uit 1882-1884. Het werk bestaat uit twee delen, verdeeld over drie banden.

 

redactionele ingrepen

De ‘Verbeteringen’ op p. 704 (eerste deel), p. 446, 447 (tweede deel) en p. 565, 566, 567 (tweede deel, tweede helft) zijn in de lopende tekst doorgevoerd.

Aan het begin van elk deel is de betreffende deeltitel tussen vierkante haken toegevoegd.

Aan het begin van elk hoofdstuk zijn de hoofdstuktitels uit de inhoudsopgave tussen vierkante haken toegevoegd.

Tweede deel, p. 382: dankbare → denkbare: ‘De koning begeert alle denkbare middelen aan te wenden, ten einde het cijfer op hetwelk zijne onderdanen regt hebben een weinig meer nabij te komen’.

Tweede deel, p. 447: de verbetering ‘Bladz. 251, r. 4 v.o. Voor "2" lees "4".’ is niet gevonden.

Tweede deel, tweede helft, p. 243: het nootteken op p. 243 is veranderd in ††.

 

Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn weggelaten. Ook de blanco pagina's (eerste deel: p. π1v, IV; tweede deel: p. 2, 448; tweede deel (tweede helft): p. II, 580) zijn niet opgenomen in de lopende tekst.

 

[eerste deel]

[pagina ongenummerd (p. π1r)]

Het land van Rembrand

 

[pagina ongenummerd (p. π2r)]

Het land van Rembrand

 

Studien over de Noordnederlandsche beschaving in de zeventiende eeuw door Cd. Busken Huet

Korresponderend Lid van het Bataviaasch Genootschap voor Kunsten en Wetenschappen

 

Eerste deel

 

Haarlem

H.D. Tjeenk Willink

1882

 

[pagina ongenummerd (p. π2v)]

Snelpersdruk van H.C.A. Thieme, te Nijmegen.

 

[pagina ongenummerd (p. III)]

Inhoud

Eerste Hoofdstuk.

Dertiende eeuw. - Olivier van Keulen.

Tweede Hoofdstuk.

Veertiende eeuw. - Graaf Jan van Blois.

Derde Hoofdstuk.

Vijftiende eeuw. - Thomas a Kempis.

Vierde Hoofdstuk.

Zestiende eeuw. - Erasmus.

Zestiende eeuw. - Lucas van Leiden.

Zestiende eeuw. - Overzicht der Letterkunde.

 

[pagina 698]

Inhoud van het eerste deel.

 

	Bladz.
Opdragt	v.
Voorrede	ix.

 

EERSTE HOOFDSTUK.

 

Dertiende Eeuw. - Olivier van Keulen.

I	Inleiding	1
II	Olivier van Keulen's loopbaan	9
III	Angelsaksische oorsprong van het christendom in Nederland	14
IV	Emo, abt van Bloemhof	24
V	Het nederlandsch volksgeloof in de 13de eeuw	30
VI	Wonderverhalen. Bekeeringsgeschiedenissen	35
VII	Dijkwerkers en kruisvaarders	45
VIII	De kruistogten volgens arabische berigten. Verhaal van Ibn-Haiyân	50
IX	Provençaalsch berigt van Guillaume de Tudèle	60
X	Nederlandsche berigten. Inneming van Damiate, Santa Maria, en Cadix	66
XI	Byzantijnsche berigten. Nicétas	75
XII	Byzantijnsche berigten. Anna Komnéna. Kritiek der kruistogten	78
XIII	Maerlant's ‘Van den lande van Oversee.’ Prediking van Bernard van Clairvaux	83
XIV	Olivier van Keulen en Joinville	94
XV	Villehardouin	99

 

 

[pagina 699]

TWEEDE HOOFDSTUK.

 

Veertiende Eeuw. - Graaf Jan van Blois.

		Bladz.
I	Bronnen	106
II	Inleiding. Oudnederlandsche staatsinstellingen	108
III	Het romeinsch en het karolingisch tijdvak. Folcker	112
IV	Het lotharingsch tijdvak. Dirk III	123
V	De feodaliteit en de gilden	133
VI	Het burgerlijk Nederland der 14de eeuw	140
VII	De adel. Jan en Gwy van Blois	149
VIII	Het hofleven te Gouda en te Schoonhoven	155
IX	De kruistogt tegen de Lithauers	161
X	De kruistogt tegen de Lithauers. Vervolg	168
XI	Utrechtsche bisschoppen. Graven en gravinnen uit de huizen van Holland, van Henegouwen, van Beijeren	174
XII	Nederlandsche edelen en nederlandsche staatslieden in de midden-eeuwen	181
XIII	Nederland en de riddertijd	188

 

DERDE HOOFDSTUK.

 

Vijftiende Eeuw. - Thomas a Kempis.

 

I	Inleiding. Mystiek en scolastiek	195
II	De scolastiek in de schilderkunst	197
III	De scolastiek in de dichtkunst. Dante	200
IV	De scolastiek en de wetenschappen. Keizer Frederik II	203
V	Nederland en de middeneeuwsche hoogescholen in het buitenland	207
VI	Het studenteleven in de midden-eeuwen	211
VII	Het studenteleven in de midden-eeuwen. Vervolg	216
VIII	Thomas a Kempis. Zijne verhouding tot de bisschoppen van Utrecht en de hertogen van Bourgondie	220
IX	Thomas a Kempis schrijver der Imitatio Christi	228
X	De Imitatio Christi en de mystiek	233
XI	Overzigt der Imitatio Christi	240

 

 

[pagina 700]

XII	De Imitatio Christi en het protestantisme	248
XIII	Dirc Potter en zijn zededicht	250
XV	Overzigt en kritiek van den Loop der Minne	260
XVI	Kritiek van den Loop der Minne. Vervolg	268
XVII	Hendric Mande	272

 

VIERDE HOOFDSTUK.

 

Zestiende Eeuw. - Erasmus.

I	Inleiding. Erasmus en Petrarca	280
II	Erasmus en Luther	284
III	De geloofsvervolging in Nederland	290
IV	De wederdoopers te Amsterdam	293
V	Burger-oorlogen. Pier van Heemstra	297
VI	Burger-oorlogen. Karel van Egmond	302
VII	Het hooger onderwijs in Nederland. Kritiek van Geert Groote en Wessel Gansfoort	308
VIII	Johannes Murmellius. Het Rome der oudheid	316
IX	Lotgevallen van Murmellius	320
X	De school te Alkmaar	325
XI	Het leven der filologen in de 16de eeuw	328
XII	Kritiek van Murmellius' werken	334
XIII	Erasmus en het hooger onderwijs. Erasmus' jeugd. Zijn geschrift over ‘Het vlieden der wereld’	340
XIV	Lijkrede van den jongen Erasmus op Bertha van Heyen. Zijn verlangen naar Italie. Erasmus en Froissart	348
XV	Erasmus' zelfbeheersching. Brief uit Parijs over zijne hospita en haar dienstmaagd	358
XVI	Erasmus en Anna van Borssele. Op Cortgene	365
XVII	Erasmus de Voltaire der 16de eeuw. Zijne ‘Zamenspraken’	378
XVIII	Erasmus' levensbeschouwing. De ‘Lof der Dwaasheid’	393
XIX	Albrecht Dürer over Erasmus	411

 

 

[pagina 701]

VIJFDE HOOFDSTUK.

Zestiende Eeuw. - Lucas van Leiden.

		Bladz.
I	Noordnederlandsche kunstgeschiedenis. Het vandalisme van 1572	418
II	Lot der abdijen, kasteelen, en citadellen. Lot der kerken	420
III	De kerken en de dijken	428
IV	Romaansche kerkbouw. De slotkapellen te Nijmegen. Roermond's munster	430
V	Militaire bouwkunst. Van den leidschen Burgt tot het haagsche Binnenhof	434
VI	Gothische kerkbouw. De kathedraal te Utrecht. De kathedraal te 's Hertogenbosch	444
VII	Burgerlijke bouwkunst. Stadhuizen en andere openbare gebouwen der 14de, 15de, en 16de eeuw	452
VIII	Burgerlijke bouwkunst. Woonhuizen der 14de, 15de, en 16de eeuw	461
IX	Groot Paushuize te Utrecht. Adriaan VI	466
X	Het Duivelshuis te Arnhem. Maarten van Rossem	470
XI	De Apostolische School te Nijmegen. De Rijks-Munt van Karel V te Dordrecht	475
XII	Nationale kunstnijverheid in de 15de en 16de eeuw. Snijwerken, gietwerken, drijfwerken	481
XIII	Beeldhouwkunst. Graftomben te Roermond, te IJsselstein, te Arnhem, te Breda	488
XIV	Beeldhouwkunst. Klaus Sluter en de Mozesput te Dijon. Beteekenis van Sluter	494
XV	Noordnederlandsche miniaturen	504
XVI	Glasschilderkunst. Dirk en Wouter Crabeth. De Sint Janskerk te Gouda. De Oude Kerk te Amsterdam	510
XVII	Oudste noordnederlandsche schilderij in olieverf, 14de eeuw. Hollandsche schilders in Vlaanderen, 15de eeuw. Schilderscholen in Noord-Nederland, 16de eeuw: te Gouda, Utrecht, Haarlem, Delft, Amsterdam, Leiden	518
XVIII	Maatschappelijke stelling der noordnederlandsche schilders in de 16de eeuw	526

 

 

[pagina 702]

XIX	Vlaamsche invloeden: Cornelis Engelbrechtsen en Lucas van Leiden. Italiaansche invloeden: Jan Schoorl en Maarten van Heemskerk	535
XX	Overgangstijd: Karel van Mander en Hendrik Goltzius	540
XXI	Overgangstijd: het portret. Cornelis van Haarlem	546
XXII	Het portret. Antonis Mor	551
XXIII	Lucas van Leiden. Zijne schilderijen. Zijn graveerwerk. Zijne beteekenis.	555

 

ZESDE HOOFDSTUK.

 

Overzigt der Letteren.

I	Eenheid van Holland en Vlaanderen in de letteren	566
II	Overwigt der vertalingen. Maerlant's Merlijn	567
III	Moderne europesche litteratuur der midden-eeuwen. ‘Dmeisken metten sconen vlechtken’	572
IV	Kenmerken der middeneeuwsche letterkunde	587
V	De middeneeuwsche letteren en de bijbel	588
VI	De middeneeuwsche heiligverklaring	591
VII	Kennis aan de vaderlandsche geschiedenis. Melis Stoke	595
VIII	Kennis aan de algemeene geschiedenis. Maerlant	598
IX	Kennis aan de klassieken. Dante	604
X	De verbeelding in de midden-eeuwen. Het diere-epos. Tristram en Ysolde	609
XI	Het diere-epos. Ballade van den Boer en de Edelvrouw	614
XII	Het diere-epos. Reinaert de Vos en de feodaliteit	618
XIII	Het diere-epos. Reinaert in de geschiedenis: Dirk III, Willem I, Wolferd van Borssele, Karel van Egmond	623
XIV	De verbeelding in de midden-eeuwen. Oudgermaansche tijd: Tacitus, de Edda, in Friesland	630
XV	Oudduitsche en oudfransche heldedichten: Nevelingelied, Walthariuslied, Goedroen, Roelandslied, Reinout van Montalbaan	635
XVI	Ridderromans. Parzival	639
XVII	Middennederlandsche bijdragen: Beatrijs, Tysken van der Schilden, Het daghet in den Oosten	642

 

 

[pagina 703]

XVIII	De rederijkers. Het referein ‘Zal 't altoos neen zijn?’	648
XIX	De rederijkers en de boekdrukkunst	653
XX	De rederijkers. Anna Bijns	655
XXI	Verschillende klassen van rederijkers	666
XXII	De rederijkers. Karel van Mander	673
XXIII	De middennederlandsche poëzie	683
XXIV	Het middennederlandsch proza	689
XXV	Invloed van het fransch	693

 

 

[pagina 704]

Verbeteringen.

Bladz. 47. Het in eene noot bedoelde werk van Koenen is de ook later aangehaalde Geschiedenis van den Boerestand. - Bladz. 109, regel 10 v.o. Voor ‘van Nederland’ lees ‘over Nederland’. - Bladz. 134, regel 4 v.o. Voor ‘in de boeren zelven’ lees ‘de boeren zelven in’. - Bladz. 189, noot. Voor ‘Luse’ lees ‘Luce’; voor ‘Marlet’ lees ‘Merlet’. - Bladz. 261, regel 8 v.o. Voor ‘zelfvoldoening’ lees ‘voldoening’. - Bladz. 310, regel 5 v.o. Voor ‘zijne moeder’ lees ‘zijne moei’. - Bladz. 326, noot, regel 2 v.b. Voor ‘ooggetuigen’ lees ‘tijdgenooten’. - Bladz. 333, regel 2 v.b. Voor ‘vrolijkheid in’ lees ‘vrolijkheid en’. - Bladz. 340, regel 11 v.b. Voor ‘Vereenigde Nedelanden’ lees ‘Vereenigde Provinciën.’ - Bladz. 345, regel 14 v.b. Voor ‘het monarchale’ lees ‘het monachale’. - Bladz. 369, regel 2 v.o. Voor ‘grootmoeder’ lees ‘moeder’. - Bladz. 407, noot. Voor ‘Paucis’ lees ‘Si paucis.’ - Bladz. 443, regel 2 v.o. Voor ‘kwamen’ lees ‘kunnen’. - Bladz. 447, regel 5 v.o. Voor ‘bazen’ lees ‘nederlandsche bazen’. - Bladz. 448, noot 2. Voor ‘terrim’ lees ‘turrim’. - Bladz. 479, regel 4 v.b. Voor ‘achterneef’ lees ‘neef’. - Bladz. 483, noot 2. Voor ‘Vita’ lees ‘Vite’. - Bladz. 493, noot 2. Voor ‘Beitrage’ lees ‘Beiträge’. - Bladz. 555, regel 9 v.o. Voor ‘den trap’ lees ‘een trap’. - Bladz. 563, regel 14 v.o. Voor ‘vóórttrekkend’ lees ‘vóórtrekkend’. - Bladz. 575, regel 6 v.b. Voor ‘tekstuitgaven’ lees ‘teksten’. - Bladz. 577, regel 5 v.b. Voor ‘dezer gedichten’ lees ‘dezer laatste gedichten’. - Bladz. 592, noot 1. Voor ‘1713’ lees ‘1716’. - Bladz. 623, regel 2 v.o. en noot 2. Voor ‘Feesteye’ lees beide malen ‘Teesteye’. - Bladz. 634, regel 9 vgg. v.b. De cijfers 1 en 2 te veranderen in 2 en 3. - Bladz. 636, regel 3 v.o. Voor ‘gelijkt Olivier’ lees ‘en Olivier’. - Bladz. 647, noot 2. Voor ‘ongehuwd meisje’ lees ‘meisje’. - Bladz. 659, regel 7 vgg. v.b. Voor ‘kwaad’, ‘doodlijcke’, ‘beider’, ‘om’, ‘hij’ lees ‘quaet’, ‘dootlijcke’, beyder’, ‘voor’, ‘hy’. - Bladz. 671, noot. Voor ‘1297’ lees ‘I 297’. - Bladz. 673, regel 14 v.b. Hier begint eene nieuwe strofe. - Bladz. 685, noot 2. Voor ‘Etymologetion’ lees ‘Etymologeticon’.

 

[tweede deel]

[pagina ongenummerd (p. 1)]

Het land van Rembrand

 

[pagina ongenummerd (p. 3)]

Het land van Rembrand

 

Studien over de Noordnederlandsche beschaving in de zeventiende eeuw

 

door

 

Cd. Busken Huet

Korresponderend Lid van het Bataviaasch Genootschap voor Kunsten en Wetenschappen

 

Tweede deel

 

Haarlem

H.D. Tjeenk Willink

1883

 

[pagina ongenummerd (p. 4)]

Snelpersdruk van H.C.A. Thieme, te Nijmegen.

 

[pagina 443]

Inhoud van het tweede deel.

Eerste helft.

	Bladz.
Voorrede	5

 

Eerste hoofdstuk.

Het Geloof.

I	‘De Bijen corf der H. Roomscher Kercke’	7
II	De kalvinistische gedachte. - Filips van Marnix	13
III	Het ‘Geuzelietboeck’. - Verguizing van het katholicisme	19
IV	Het ‘Geuzelietboeck’. - Vergelding van kwaad met kwaad	24
V	Onder Karel V en onder Filips II	37
VI	De godsdienstoorlog en de burgeroorlog	40
VII	De watergeuzen. - Hunne roeping	49
VIII	De watergeuzen. - Hun bedrijf	55
IX	Het theologisch karakter der 17de eeuw	61
X	Coornhert. - Zijne ‘Wellevenskunst’	64
XI	Oldenbarnevelt. - De ketter	76
XII	Oldenbarnevelt en het ‘cant’	83
XIII	Hugo de Groot. - Zijn ‘Bewijs der ware godsdienst’	89
XIV	Oldenbarnevelt, De Groot, en de kontra-remonstranten	102
XV	Johannes Bogerman, en de orthodox-gereformeerde predikanten der 17de eeuw	110
XVI	Johannes Bogerman. - De Staten-Bijbel	118
XVII	De orthodoxie en de Republiek	126
XVIII	Gijsbert Voetius. - Zijn strijd met Descartes	131
XIX	Balthazar Bekker. - Zijne ‘Betooverde Wereld’	139

 

 

[pagina 444]

XX	Descartes in Nederland	152
XXI	Spinoza. - Bayle over Spinoza	163
XXII	Spinoza. - Zijne staatskerk	169
XXIII	Het kalvinisme en de poëzie. - Het ‘Offer des Heeren’	175
XXIV	Het kalvinisme en de poëzie. - Constantyn Huygens	183

 

Tweede hoofdstuk.

De Handel.

I	Zuid-Nederland en Noord-Nederland	208
II	Compromis der Kooplieden	214
III	De noordnederlandsche buurt- en de noordnederlandsche wereldmarkt	221
IV	Steven van der Haghen. - Zijne ‘Avonturen’	233
V	Steven van der Haghen. - Oudhollandsche reis- en scheepsjournalen	240
VI	Steven van der Haghen. - Zijn katholicisme	249
VII	De Zeven-Provincien koloniale mogendheid geworden. - Kaap de Goede Hoop	253
VIII	De Zeven-Provincien en de O.I. Compagnie	261
IX	Verloopen noordnederlandsche kolonien: Mauritius, Formosa, Brazilie, Nieuw-Amsterdam	265
X	De O.I. Compagnie in den Maleischen Archipel. - De Nederlanders en de Portugezen	270
XI	Het specerij-monopolie der O.I. Compagnie. - Strijd in de Molukken en op Celebes	276
XII	De staatkunde der O.I. Compagnie	281
XIII	De verovering van Java. - Java's voorgeschiedenis	286
XIV, XV	De verovering van Java. - Adipati Anom	293
XVI	De verovering van Java. - Zeestrijd van Wolfert Hermansz, 1601-1602	304
XVII, XVIII	De verovering van Java. - Batavia. - Nederlaag van Sultan Ageng, 1628-1629	309
XIX, XX	De verovering van Java. - Nederlaag van Troeno Djojo, 1676-1682	319

 

 

[pagina 445]

XXI, XXII	De verovering van Java. - Nederlaag van Soerapati, 1706-1707	332
XXIII	De gouden dagen der Republiek	347
XXIV	De strijd met Duinkerken	351
XXV	De slag bij Duins, 1639	356
XXVI	Vóór en na den vrede van Munster	365
XXVII	Cromwell	371
XXVIII	Colbert	378
XXIX	Lodewijk XIV	383
XXX	Amsterdam en Antwerpen	391
XXXI	Amsterdam. - Haar bodem. - Haar bouwen	397
XXXII	Amsterdam. - Haar rijkdom. - Droogmakerijen	408
XXXIII	Amsterdam. - Hare magt in den Staat	414
XXXIV	Amsterdam. - Winzucht harer kooplieden	416
XXXV	Amsterdam. - Cornelis Pieterszn Hooft	425
XXXVI	Amsterdam. - Mr. Hendrik Hooft	432

 

[pagina 446]

Verbeteringen.

 

Eerste Hoofdstuk.

 

Bladz. 17, noot 1, regel 9. Voor ‘supposter’ lees ‘supporter’. - Bladz. 28, regel 11 v.b. Voor ‘ontperst hebben’ lees ‘kunnen ontperst hebben’. - Bladz. 39, noot 1, regel 2. Voor ‘Van Moll’ lees ‘van Moll’. - Bladz. 46, noot 4. Voor ‘Gedenkstukken Van’ lees ‘Gedenkstukken van’. - Bladz. 53, r. 10-12 v.b. Lees ‘waarmede deze tusschen Maastricht en Luik te vergeefs de Maas was overgetrokken’. - Bladz. 69, noot 4. Lees ‘Trigland’. - Bladz. 70, regel 13 v.b. Voor ‘De zaak is’ lees ‘De waarheid is’. - Bladz. 78, r. 12 v.b. Bijvoegen ‘Allen of de meesten, en evenzoo Palamedes’. - Bladz. 81, regel 15 v.b. Voor ‘tyrannie’ lees ‘tyrannis’. - Bladz. 92, regel 2 v.b. Voor ‘Jozef in 't Hof’ lees ‘Jozef aen 't Hof’. - Bladz. 117, noot 5, laatste regel. Voor ‘1882’ lees ‘1878’. - Bladz. 119, regel 1 v.b. Voor ‘beide’ lees ‘beiden’. - Bladz. 122, regel 2 v.b. Voor ‘tekstvervalsching’ lees ‘vervalsching’. - Bladz. 124, regel 3 v.b. Voor ‘Maar een’ lees ‘Een’. - Bladz. 130, regel 1 v.o. Voor ‘theologische professoren’ lees ‘orthodoxe theologische professoren’. - Bladz. 134, regel 7 v.b. Voor ‘zes en dertig’ lees ‘zes en twintig’. - Bladz. 135, regel 1 v.b. Voor ‘acht en twintig’ lees ‘dertig’. - Bladz. 137, regel 13 v.b. Voor ‘dertig’ lees ‘twintig’. - Bladz. 141, noot 3. Bijvoegen ‘Van Vloten bij Arend, 1879, IV² 555-565’. - Bladz. 142 noot 2. Voor ‘113’ lees ‘111 vg.’ - Bladz. 143, noot, regel 2. Voor ‘1860’ lees ‘1861’. - Bladz. 144, noot, laatste regel. Voor ‘noot 3’ lees ‘noot 1’. - Bladz. 147, noot 3. Bijvoegen ‘Works of William Temple, II 278 vgg. der uitgaaf van 1770’. - Bladz. 152, regel 9 v.b. Voor ‘en Melchior’ lees ‘Melchior’. - Bladz. 159, noot 1, slot. Bijvoegen ‘Portret der volwassene in de oude uitgaven van Jacob Cats’. - Bladz. 161, r. 5 v.o. Voor ‘Maar door’ lees ‘Door’. - Bladz. 164, noot. Bijvoegen ‘Van Vloten bij Arend, 1879, IV² 1099, met Spinoza's portret. Ander portret vóór het 2^de Deel van Spinoza's werken door Van Vloten en Land, 1883.’ - Bladz. 166, r. 6 v.b. Voor ‘vierlet’ lees ‘verliet’. - Bladz. 168, noot. Bijvoegen ‘Bayle's portret bij Rauwenhoff, Protestantisme, II 144’. - Bladz. 178, r. 13 v.b. Voor ‘in onzen tijd’ lees ‘in onze dagen.’ - Bladz. 184, r. 10 v.b. Lees ‘die onder Karel V en onder Alva eene breede schaar anabaptisten en kalvinisten enz’. - Bladz. 189, r 1 v.b. Voor ‘Lofzang op’ lees ‘Lofzang van’. - Bladz. 195, r. 5 v.b. Voor ‘Hofwyck en Biddaghsbede’ lees ‘Biddaghsbede en voorname gedeelten van Hofwyck’.

 

Tweede Hoofdstuk.

 

Bladz. 220, noot 2. Bijvoegen ‘J. Scheltema, Onoverwinnelijke Vloot, 1825, bladz. 220’. - Bladz. 226, noot 1. Bijvoegen ‘B.

 

[pagina 447]

Woordenboek van Van der Aa, XI 490 vgg.’ - Bladz. 244, r. 4 v.b. Bijvoegen ‘Antonides zal de Oost-Indische Compagnie bezingen (Ystroom, 2^de Boek)’. - Bladz. 248, r. 5 v.o. Voor ‘met welke’ lees ‘helden eener litteratuur met welke.’ - Bladz. 251, r. 4 v.o. Voor ‘2’ lees ‘1’. - Bladz. 254, r. 11 v.b. Voor ‘keizerlijke’ lees ‘roomsch-koninklijke’. - Bladz. 254, noot 1, r. 4. Voor ‘V 69’ lees ‘IV 69’. - Bladz. 264, noot 2. Bijvoegen ‘Dagverhaal van Jan van Riebeeck, in Werken van het H. Genootschap, 1848’. - Bladz. 266, noot 3. Bijvoegen ‘Edmond Plauchut, Armées de la Civilisation, 1879, bladz. 15, 51’. - Bladz. 274, r. 8 v.b. Voor ‘bleef op’ lees ‘bleef nagenoeg op’. - Bladz. 275, r. 5 v.o. Voor ‘van Europa’ lees ‘uit Europa’. - Bladz. 276, r. 8 v.b. Voor ‘den Europeaan’ lees ‘Europeaan’. - Bladz. 279, noot, r. 4 v.o. Voor ‘moord, van’ lees ‘moord van’. - Bladz. 280, noot 3. Bijvoegen ‘Nieuwe bijzonderheden bij Van der Chijs Jr., Tijdschrift Bataviaasch Genootschap 1883, XXVIII v 392-453, opstel: Kapitein Jonker’. - Bladz. 281, noot, r. 1. Voor ‘De Jonge Jz.’ lees ‘De Jonge Jr.’ - Bladz. 282, r. 7 v.o. Voor ‘Soedanezen’ lees ‘Soendanezen’. - Bladz. 288, noot 2. Bijvoegen ‘De Jonge Jr., Opkomst, VII cvii, 308. N^o. lxviii der O. Stukken’. - Bladz. 295 r. 5 en r. 10 v.b. Voor ‘Modjopahit’ lees ‘Modjopait’. - Bladz. 296, r. 9 v.b. Voor ‘keizer Anom’ lees ‘den keizer’. - Bladz. 298, r. 1 v.o. Voor ‘n'y a rien’ lees ‘il n'y a rien’. - Bladz. 366, r. 7 v.b. Voor ‘niet lang’ lees ‘niet altijd’. - Bladz. 367, r. 15 v.b. Voor ‘de voorspoedige’ lees ‘onze voorspoedige’. - Bladz. 376, noot 1, r. 5. Voor ‘wat’ lees ‘war’. - Bladz. 380, r. 7 v.o. Voor ‘Colbert’ lees ‘De koopmanszoon Colbert’. - Bladz. 382, noot. Bijvoegen ‘Vreede, Inleiding tot eene geschiedenis der nederlandsche diplomatie, II² Bijlage xxviii, 1861’. - Bladz. 383, noot 2, r. 3. Voor ‘suffient’ lees ‘suffirent’. - Bladz. 398, r. 9 v.b. Voor ‘dien wij den kring’ lees ‘die wijde halve maan’. - Bladz. 423, r. 1 v.o. Voor ‘aanwendsel’ lees ‘aanwensel.’

 

[tweede deel (tweede helft)]

[pagina ongenummerd (p. I)]

Het land van Rembrand

 

[pagina ongenummerd (p. III)]

Het land van Rembrand

 

Studien over de Noordnederlandsche beschaving in de zeventiende eeuw door Cd. Busken Huet

Korresponderend Lid van het Bataviaasch Genootschap voor Kunsten en Wetenschappen

 

Tweede deel

Tweede Helft

 

Haarlem

H.D. Tjeenk Willink

1884

 

[pagina ongenummerd (p. IV)]

Snelpersdruk van H.C.A. Thieme te Nijmegen.

 

[pagina 562]

Inhoud van het tweede deel.

 

Tweede Helft.

 

Derde hoofdstuk.

 

De Wetenschappen en de Letteren.

		Bladz.
I	Het protestantisme en de wetenschap	1
II	De wiskunde. Paulus van Middelburg, Gemma Frisius, Simon Stevin	9
III, IV	Stevin en Maurits	14
V, VI	Stevin en Hugo de Groot	26
VII	Beteekenis van Stevin	35
VIII, IX	De sterrekunde. Christiaan Huygens	40
X, XI	Het natuuronderzoek. Jan Swammerdam	52
XII	De ontleedkunde. Nicolaas Tulp	69
XIII, XIV	Het mikroskoop. Antony van Leeuwenhoek	77
XV	Natuuronderzoekers in de kolonien. Jacobus Bontius, Wilhelm Piso, Engelbert Kämpfer, Van Rheede, Rumphius	86
XVI	De geneeskunde. Joan van Beverwyck	99
XVII, XVIII	De geneeskunde. Boerhaave	106
XIX, XX, XXI	De metafysica. Spinoza	120
XXII, XXIII	Het volkeregt. Hugo de Groot	143
XXIV	Hugo de Groot en het staatsregt	159
XXV	Hugo de Groot en de staathuishoudkunde. Willem Usselincx	164

 

 

[pagina 563)]

XXVI	Leven van Hugo de Groot	176
XXVII	Latijnsche dichters. Martinus Dorpius, Ianus Secundus, Ianus Gruterus, Josephus Scaliger, Hugo de Groot	187
XXVIII, XXIX	De filologen. Lipsius, Scaliger, de Vossiussen, Nicolaas Heinsius	196
XXX, XXXI	P.C. Hooft. De geschiedschrijver	216
XXXII	P.C. Hooft. De briefschrijver	228
XXXIII	Vondel en de klassieken	232
XXXIV	Vondel en de Franschen	240
XXXV	Beteekenis van Hooft en Vondel	249

 

Vierde hoofdstuk.

 

Zeden en Personen.

I	De zeden van het tijdvak: tucht, onafhankelijkheid, liefdadigheid, weelde, de burgers, de aanzienlijken, afgunst van het buitenland, Albrecht Haller's nederlandsche reisherinneringen, de vrouwen, de mannen, nationale karaktertrekken	254
II	Het geslacht Oranje-Nassau. Willem de Zwijger	275
III	Maurits	283
IV	Frederik Hendrik	289
V	Willem de Tweede	296
VI	Willem de Derde	304
VII	François van Aerssen	313
VIII	Johan de Witt	324
IX	Michiel de Ruyter	335
X	Cornelis Speelman	350
XI	Adriaan Pauw, Balthazar de Moucheron, Isaac Lemaire, Sommelsdijk, Lodewijk de Geer, Nederlanders te Venetie	360
XII	Nicolaas Witsen	386

 

 

[pagina 564]

XIII	Cornelis van Bynkershoek	391
XIV	De joodsche kolonie te Amsterdam	399
XV	Anna Roemers en Maria Tesselschade	408

 

Vijfde hoofdstuk.

 

De Kunsten.

I	De welsprekendheid	426
II	De tooneelspeelkunst	438
III	De muziek	451
IV	De beeldhouwkunst	462
V	De bouwkunst	471
VI	De schilderkunst. Oordeel der tijdgenooten	481
VII	Hollandsche schilders in Italie. - Delftsche plateelbakkunst. - De prenten in Cats	493
VIII	De hollandsche school en het lager leven	500
IX	De hollandsche school en de bijbel	509
X	Portretten, Doelenstukken, Schuttersmaaltijden	518
XI	Het Landschap. Stads-, Rivier-, Zeegezigten	534
XII	Vermeer, Dou, Ter Burg, Cuyp, Ruysdael, Potter. - Rembrand aan het hoofd der hollandsche school	541
XIII	Besluit	559

 

 

[pagina 565]

Verbeteringen.

 

Derde hoofdstuk.

 

Bladz. 24, r. 3 v.b. Voor ‘in 1584’ lees ‘sedert 1582’. - Bladz 37, r. 4 v.b. Voor ‘en hij’ lees ‘en dat hij’. - Bladz. 38, noot 2. Voor ‘rectum’ lees ‘rectam’. - Bladz. 51, r. 12 v.o. Aldus: ‘De methoden en de werktuigen waarvan hij zich bediende zijn sedert overtroffen; andere en betere zijn in de plaats gekomen; doch hetgeen Condorcet omtrent één dier nieuwere doet opmerken enz.’ - Bladz. 51, noot 1. Bijvoegen: ‘Poggendorff, Geschichte der Physik, 1879, bladz. 589 vgg.’ - Bladz. 52, r. 14 v.b. Voor ‘nagelaten reliek’ lees ‘reliek’. - Bladz. 77, r. 2 v.b. Voor ‘uit voedsand’ lees ‘int voedsand’. - Bladz. 80, r. 2 v.o. Voor ‘1733’ lees ‘1723’. - Bladz. 99, r. 14 v.o. Voor ‘maar door’ lees ‘maar om’. - Bladz. 109, r. 9 v.b. Voor ‘onder drie’ lees ‘onder vier’. - Bladz. 111, r. 2 v.b. Voor ‘uitnemend en’ lees ‘uitnemend leerling en’. - Bladz. 126, r. 5 v.o. Voor ‘en zij al’ lees ‘en al’. - Bladz. 140, noot 2. Bijvoegen: ‘A. Pierson, Wijsgeerig Onderzoek, 1882’. - Bladz. 152, r. 2 v.b. Voor ‘jurist’ lees ‘onroomsch jurist’. - Bladz. 162, noot 1. Bijvoegen: ‘R. Dareste, Essai sur François Hotman, 1850; Ed. Cougny, Étude sur Hotman, 1875.’ - Bladz. 177, noot 1. Bijvoegen: ‘Elf fransche brieven van De Groot, gevonden door De Caix de Saint-Aymour, zijn verschenen in de Revue Libérale van 1884’. - Bladz. 193, r. 10 v.b. Voor ‘Marie’ lees ‘Maria’. - Bladz. 196, noot 1. Voor ‘vorzügligsten’ lees ‘vorzüglichsten’. - Bladz. 222, r. 10 v.o. Voor ‘in plaats van’ lees ‘liever dan’. - Bladz. 243, noot 1. Bijvoegen: ‘Jan Te Winkel, Vondel als Treurspeldichter, 1881, 8^ste en 9^de Hoofdstuk’.

 

Vierde hoofdstuk.

 

Bladz. 271, r. 9 v.b. Voor ‘op den stang’ lees ‘op de stang’. - Bladz. 271, r. 9 v.o. Voor ‘Van Mieris’ lees ‘Mierevelt’. - Bladz. 279, noot 3, aan het slot. Voor ‘1481’ lees ‘1841’. - Bladz. 283, r. 15 v.b. Voor ‘van het goede’ lees ‘aan het goede’. - Bladz.

 

[pagina 566]

285, r. 13 v.o. Voor ‘een korten’ lees ‘een korte’. - Bladz. 301, r. 1 v.b. Voor ‘ten offer te brengen’ lees ‘op te offeren’. - Bladz. 324, noot 3 aan het slot. Voor ‘d'eshonorent’ lees ‘déshonorent’. - Bladz. 346, r. 3 v.o. Aldus: ‘Al de verslaagentheit, die de gemoederen der ingezetenen sedert de ramp van 's Landts vloot in Junius hieldt beklemt’. - Bladz. 361, noot 1. Voor ‘1840’ lees ‘1842’. - Bladz. 380, r. 5 v.o. Voor ‘Denemarken’ lees ‘Rusland en Denemarken’. - Bladz. 382, noot 4. Voor ‘veertienhonderd’ lees ‘dertienhonderd’. - Bladz. 387, r. 9 v.o. Voor ‘verdere studien’ lees ‘overige studien’. - Bladz. 388, r. 10 v.o. Voor ‘amsterstamsch’ lees ‘amsterdamsch’. - Bladz. 389, noot 4. Bijvoegen: ‘Voor ‘hoofdpersoon’ lees ‘type’. - Bladz. 399, r. 12 v.b. Voor ‘bali’ lees ‘balie’. - Bladz. 404, r. 4 v.b. Voor ‘wetenschappelijke ontwikkeling’ lees ‘algemeene ontwikkeling’. - Bladz. 405, r. 7 v.b. Voor ‘Urie’ lees ‘Uriel’. - Bladz. 409, noot 4. Voor ‘1884’ lees ‘1844’. - Bladz. 409, r. 2 v.o. en Bladz. 410 noot 1. Voor ‘Margaretha’ lees ‘Margareta’. - Bladz. 411, r. 5 v.o. Lees: ‘de uit Brabant herkomstige Anna Maria van Schurman’. - Bladz. 413, r. 1 v.b. Voor ‘de twee eenige vrouwen’ lees ‘de twee eenige hollandsche vrouwen’. - Bladz. 413, noot 1. Voor ‘zijner kinderen’ lees ‘zijner vier kinderen’.

 

Vijfde hoofdstuk.

 

Bladz. 432, r. 14 v.b. Voor ‘den gierigaard’ lees ‘den vaderlandschen gierigaard’. - Bladz. 446, r. 6 v.b. Voor ‘zekeren opgang gemaakt’ lees ‘zekere lauweren geplukt’. - Bladz. 449, r. 1 v.o. Voor ‘bijbelsche tragedie’ lees ‘bijbelsche tragedien’. - Bladz. 430, r. 12 v.b. Aldus: ‘De remonstrant Paschier de Fyne laat in een zijner traktaten een orthodox predikant enz.’ - Bladz. 449, r. 7 v.o. Aldus: ‘Te onzent, waar van de onderliggende katholieke gemeente geen uitspattingen te duchten waren, toonden de roomsche herders zich welwillender’. - Bladz, 454, r. 10 v.b. Voor ‘de heerschappij’ lees ‘de storende heerschappij’. - Bladz. 457, r. 7 v.o. Voor ‘bezoeken’ lees ‘het bezoek’. - Bladz. 482, r. 3 v.b. Bijvoegen: ‘Het westfriesch muzeum te Hoorn’. - Bladz. 493, r. 2 v.o. Voor ‘één allegorie’ lees ‘één groote allegorie’. - Bladz. 495, r. 4. v.o. Aldus: ‘De voorwerpen, waarop deze kunst-industrie hare keus vestigde’. - Bladz. 495, noot 2. Bijvoegen: ‘Ook van Antony Leeuwenhoek bestaan portretten in delftsch aardewerk. Haaxman's monografie, bladz. 17 vg. noot. - Bladz. 499, r. 1 v.b.

 

[pagina 567]

Voor ‘ontstaan’ lees ‘geboren’. - Bladz. 506, r. 3 v.o. Voor ‘een historisch verschijnsel’ lees ‘een verschijnsel van den dag’. - Bladz. 509, r. 10 v.o. Voor ‘was de eenige’ lees ‘was nevens de psalmwijzen van Goudimel de eenige’. Over Goudimel bij Viotta, Lexicon der Toonkunst, I 613. - Bladz. 524, r. 10 v.o. Voor ‘linnenwevende’ lees ‘wolspinnende’.

 

Deel I bladz. 138 noot 2. Bijvoegen: ‘P.J. Blok, Eene Hollandsche stad in de middeleeuwen, 1883, en: Eene Hollandsche stad onder de bourgondisch-oostenrijksche heerschappij, 1884’.

Deel I bladz. 378 noot. De uitgevers van Erasmus' brieven kunnen gemeend hebben dat Tornehensis de ware lezing was. Anna van Borssele's schoonvader, Antony van Bourgondie bijgenaamd de Groote Bastaard, werd in 1479 door Lodewijk XI begiftigd met het kasteel Tornehem, bij de stad van dien naam in het voormalig Artois. Overblijfselen in het tegenwoordig fransch departement Pasde-Calais, arrondissement Saint-Omer. ‘Heer van Tornehem’ is langen tijd een titel van Antony van Bourgondie's nakomelingen geweest.

Deel I bladz. 568 r. 6 v.b. Staat ‘Ernest Daudet’. Moet zijn ‘Alphonse Daudet’.

Deel I bladz. 653 noot 2. Van Mander's bedoelde tooneelstukken worden in den katalogus der M_ij van Letterkunde niet genoemd.

Deel I bladz. 667 noot 1. Bijvoegen: ‘AEm. W. Wybrands, Het geestelijk drama hier te lande in de middeleeuwen, 1876. Studien en Bijdragen, III 193-293’.

Deel I bladz. 668 r. 5 vgg. v.b. Te lezen: ‘Die hem vonnisten waren twee raadsheeren uit het Hof van Holland, door Alva in kommissie gesteld en uit Den Haag naar Haarlem gekomen’.

Deel II 1^ste Helft bladz. 44 r. 5 v.o. Staat ‘Toen zijne dochter’. Moet zijn ‘Toen Quiryn's dochter’.

Deel II 1^ste Helft bladz. 51, r. 15 v.b. Staat ‘noordfransche’. Moet zijn ‘westfransche’.

Deel II 1^ste Helft bladz. 391 r. 3 v.o. Staat ‘tien jaren’. Moet zijn ‘achttien jaren’.

Deel II 2^de Helft bladz. 90 noot, aan het slot. Van Rheede was in 1691 op nieuw in Indie en is 15 December van dat jaar op eene inspektiereis gestorven. Zijne graftombe wordt nog heden, volgens mededeeling van den reiziger J.A.B. Wiselius, te Suratte gevonden. Valentyn, 6^de Stuk, bladz. 149.