Brieven. Deel 2. 1876-1886

[p. 209]

Aan denzelfden.

Parijs, 7 September '81.

Waarde Heer Ten Brink,

Het verslag van het kongres te Breda, in het Handelsblad, doet mij de pen opvatten om U te danken voor uwe heusche verdediging van mijn persoon. ‘Daar hebt gij, daar hebt gij, mijnheer Jurriaan, daar hebt gij, daar hebt gij zeer wèl aan gedaan.’ Jurriaan? Chevalier Bayard moest ik zeggen.

Helaas, mijn voornaamste gebrek is niet, dat ik door het verkondigen van anti-nationale paradoxen mijne waarde landgenooten erger. Plato heeft er in zijne Republiek enormere verkondigd. Mijne hoofdfout is dat ik geen Plato ben, en dit te vaak vergeet.

Uwe teregtwijzing aan het adres van Pol de Mont, wat betreft het ontbreken van gevoel bij de Grieken, was zeer gelukkig. Dat afmaken van spartaansche misgeboorten, wat bewijst het? De Grieken hebben zich aan nog wel erger zonden schuldig gemaakt; zonden waarop wij heden ten dage zelfs niet durven zinspelen. Maar hoe zag in de Vlaamsche en Waalsche provinciën de maatschappij er uit, die de kunst der Van Eycken en van Memling zag geboren worden? De Bruggenaren en de Gentenaren van dien tijd waren een volk van woeste slagers. Bisschop Jan van Beijeren deed mannen en vrouwen, bij honderdtallen, verdrinken in de Maas. Karel de Stoute rigtte te Luik het verfoeilijkst bloedbad aan. Toch was Jan van Eyck lijfschilder van bisschop

[p. 210]

Jan; Hans Memling lijfschilder van Karel den Stoute. Beider gevoelvolle heilige vrouwen gelijken fijne bloemen, ontloken op een van bloed en tranen doorweekten mesthoop.

Andromache, Penelope, Nausicaä, Antigone, Elektra, Hekuba, Alcestis, de moeder van Xerxes, zijn typen van het warmst en zuiverst gevoel. De midden-eeuwsche en de moderne kunst kennen óók het gevoel; maar het is een sentiment, dat telkens in sentimentaliteit dreigt te ontaarden. En dit is de reden, geloof ik, dat men ook telkens weder tot de Grieken terugkeert. Zij genezen ons van hetgeen ons gevoel ziekelijks heeft.

Ik rekommandeer U dit onderwerp voor het Nieuws van den Dag, en dank U meteen voor uwe rehabilitatie van ‘la belle Aude’ en ‘la douce France’. Pol de Mont schijnt een beminlijk talent te zijn, geniaal en enthusiastisch. Maar dit geeft hem geen regt, bij het beoordeelen van uitingen der kunst, staatsinstellingen of plaatselijke zeden als maatstaf te bezigen. Allerminst, wanneer hij zijn maatstaf den eenen keer aanwendt, den anderen niet. Die Koewachters-idylle van hem heeft mij niet kunnen behagen. Zulke stieren, die de vaarsjes ongemoeid laten, bestaan niet in de werkelijkheid. Het zijn sentimentele stieren. Echte stieren hebben alleen sentiment.

Doch ik word eentoonig. Nogmaals dank voor uw vriendschappelijk in de bres springen.

Uw dienstwillige.