Een Vlaming op reis door Kongo

[p. 7]

Voorbericht

Een reis Antwerpen-Boma-Tanganjikameer, in 1924 ondernomen, heeft aanleiding gegeven tot het schrijven van dit werk, dat eerst in de kolommen van ‘Het Laatste Nieuws’ (Brussel) van 1924 tot 1927 als reisbrieven over Kongo verschenen is.

Geschriften van verscheidene schrijvers, die jaren in Midden-Afrika hebben vertoefd, heb ik dankbaar benuttigd. Ik noem hier vooral de Weleerwaarde Paters Van Wing, S.J., van de Missie van Kisantoe, en Leo Bittremieux, missionaris van Scheut, den Engelschen ethnograaf E. Torday en den geleerden Franschman en negervriend M. Delafosse.

Een ander doel dan onze verre kolonie een stap dichter bij mijn Vlaamsche volksgenoten te brengen, heb ik niet beoogd. Vast is de overtuiging in mij geankerd, dat het overbevolkte Vlaanderen het niet meer zonder kolonie stellen kan.

Wie Kongo doorkruist heeft, komt met de overtuiging terug, dat deze streek, die zich honderden kilometers Noord- en Zuidwaarts van den Evenaar uitstrekt, de grootste werkelijkheid voor den koloniseerenden Staat is en dat de leden van dezen Staat - althans de overgroote meerderheid - het in de verste verte niet beseffen. Kongo is een reusachtig maar nog grootendeels dood kapitaal, is een mijn, die op de ontginners, is vooral een veld, dat op de zaaiers wacht.

Duizenden kinderen van het overbevolkte Vlaanderen voeren in het moederland een bitteren strijd voor een harde korst brood; hoevelen zijn er zich van bewust dat Kongo ginder voor hen open ligt? De Vlamingen moeten naar Kongo, dat ook hun kolonie is, en

[p. 8]

moeten er zich als Vlamingen laten gelden. Het wordt hoog tijd dat men zich van Vlaamsche zijde met onze kolonie inlate! Hoog tijd! Zoo niet, wee Vlaanderen en de Vlamingen, want onze kolonie zal vroeg of laat door de vlaamschvijandige machten in België tegen ons uitgespeeld worden. Grootendeels wordt Kongo door Vlamingen gekoloniseerd, doch de druk van de Fransch-Belgische administratie is zoo groot dat de Vlamingen tegen zich zelf in het strijdperk gesteld worden en verplicht worden hun diepste zijn te versmoren of te verloochenen, willen ze niet tegengewerkt en geknakt worden. Kongo heet een verlengstuk van België te zijn, d.w.z. van een tweeledig land met in het Noorden het Vlaamsch volk, wiens taal het Nederlandsch is, en in het Zuiden het Waalsch, wiens taal het Fransch is.

Is het nu niet beschamend voor België dat alwie in Kongo aanlandt den indruk krijgt zich niet in een Belgische doch in een Fransche kolonie te bevinden! Hoe moet de Fransche kolonist, die Kongo doorkruist, niet in zijn vuist lachen, als hij tot zelfs op de goevernementsgebouwen niet één enkel woordje Vlaamsch ziet staan? De Fransche ambtenaar uit Brazzaville, de hoofdstad van Fransch-Equatoriaal-Afrika, moet het niet eens gewaar worden als hij den stroom oversteekt, waar zich Leopoldstad-Kinsjasa, de hoofdstad van Belgisch-Kongo bevindt, dat hij den voet in een vreemde kolonie zet. Doch wat een ergernis voor den Vlaming, die zich in Kongo bijna als een vreemdeling voelt, die werken mag doch zwijgen moet. Er dient aan de dwaze verfransching van onze kolonie voor goed paal en perk gesteld!

Het onderwijs voor de inlanders is nog maar weinig of niet georganiseerd. Behalve de missiescholen in de binnenlanden waar lager onderwijs, of iets dergelijks, door catecheten in de inlandsche taal gegeven wordt, bestaan er slechts scholen in de groote centra: Leopoldstad, Stanleystad en Elisabethstad, Boma,

[p. 9]

Boeta, Loesambo en Kibanda. De beste leerlingen worden tot klerk opgeleid en treden vroeg of laat in dienst van de regeering. Als zoodanig komen ze in aanraking met de kolonisten. Het aantal dezer zwarte gestudeerden is nog zeer gering doch het lijdt geen twijfel dat met de jaren hun aantal sterk zal toenemen; er zal immers een tijd komen dat de negerkinderen zich in vrij groot getal naar de middelbare scholen zullen begeven. De vraag rijst nu of men ook in de toekomst deze gestudeerden in den waan zal laten dat er in het moederland slechts Fransch gesproken wordt, zooals men nu beweert? en of men slechts één enkele onzer nationale talen zal aanleeren, namelijk het Fransch, d.i. de taal van de minderheid der bevolking van den koloniseerenden Staat? Het antwoord mag noch kan anders luiden dan: Aan de negers, die voor verdere ontwikkeling vatbaar zijn, moet zoowel de taal van de Vlamingen als die van de Walen aangeleerd worden. Het gewone en al te gemakkelijke argument van de bekende vaderlandlievende Vlaamschhaters dat het Fransch in de wereld meer verspreid is dan het Nederlandsch, en dat men dus de negers slechts het Fransch behoeft aan te leeren, houdt geen steek. De vraag of men de taal van de bevolking van het moederland onder de inlanders verspreiden moet, dient niet eens gesteld. Men doet het eenvoudig. De Denen hebben aan de inlanders hunner koloniën het Deensch aangeleerd, de Portugeezen het Portugeesch, de Italianen het Italiaansch, de Franschen het Fransch, de Engelschen het Engelsch, de Nederlanders het Nederlandsch. Niet één dezer volken heeft zich afgevraagd of ze aan een meer verspreide taal dan de hunne de voorkeur moesten geven. Daar er in België twee volken leven van bijna gelijke getalsterkte dient men dan ook de twee landstalen onder de inlanders te verspreiden, de eene zoowel als de andere. Is men van oordeel dat twee kultuurtalen voor inlandsche hersens te veel zijn, dan kan er wel een oplossing gevonden worden. Men sture de Vlaamsche ambtenaren en bij voorkeur ook de

[p. 10]

Vlaamsche kolonisten naar bepaalde distrikten en de Waalsche naar de andere. In de Vlaamsche distrikten zou het Nederlandsch als bestuurstaal aangewend en onder de inlanders verspreid worden, in de Waalsche het Fransch.

De inlanders verfranschen onder voorwendsel dat ze het in de wereld verder kunnen brengen met het Fransch dan met het Nederlandsch gaat ook niet aan. Men brengt het in de wereld, vooral in de zakenwereld, heel wat verder met het Engelsch dan met het Fransch. Denken de Franschen er aan de inboorlingen hunner koloniën te verengelschen? Trouwens de wereld waarmee de negers uit Belgisch-Kongo vooral in aanraking zullen komen, zal wel het Moederland zijn en Zuid-Afrika, twee staten waar men het met onze taal wel klaar speelt.

Laten we het niet vergeten, het Nederlandsch heeft een toekomst en zelfs een schoone toekomst. Op voorwaarde echter dat we ons ook in onze kolonie laten gelden. Aan de overzijde van den Indischen Oceaan ligt Nederlandsch Indië met zijn veertig tot vijftig millioen inwoners, wier kulturaal het Nederlandsch is of worden zal; aan deze zijde ligt Afrika. Het zal ook grootendeels van ons, Vlamingen, afhangen of aldaar van aan den Evenaar tot aan de Kaap de Goede Hoop onze taal zal blijven weerklinken.