Tooneelen uit ons dorp

[p. V]

Voorwoord.

Weinig vermoedde ik, toen, kort na mijn terugkomst uit Zuid-Afrika, ik ter verdediging van President Burgers mijn ‘Herinneringen’ neerschreef, zoo spoedig geroepen te zullen worden tot een zoo treurige taak, als ik met de uitgave van dit boekje vervul.

In December jl. overleden, heeft Burgers zijn huisgezin onverzorgd moeten achterlaten.

In aansluiting nu bij de pogingen door Kaapsche vrienden van Burgers beproefd, om de middelen bijeen te brengen, die zijn talrijk gezin tegen armoede moeten bewaren, wordt geheel ten voordeele zijner nagelaten betrekkingen deze herdruk van eenige zijner eigen lettervruchten in het licht gegeven.

Toen Burgers, na zijn studiën aan de Hoogeschool te Utrecht te hebben volbracht, op zijn reis naar het dorpje Hannover, waar hij tot predikant beroepen was, te Kaapstad kwam, werd hij door zijn vriend van de Sande Villiers, den hoofdredacteur van het bekende Kaapsche Volksblad, aangezocht eenige losse schetsen of causeriën te schrijven. Burgers, steeds bereid ieder van dienst te zijn, beloofde dit van ganscher harte, en daar zijn betrekking hem vooral in

[p. VI]

den beginne veel vrijen tijd liet, zette hij zich reeds weinige maanden later aan 't werk, en verzond gedurende eenigen tijd met elke mail een of meer hoofdstukken der in dezen bundel verzamelde stukken.

Geschreven op zeer jeugdigen leeftijd en voor een Afrikaansch publiek, zal men in deze ‘aus einem Gusz’ geworden schetsen wel een en ander aantreffen, dat, alvorens aan een Hollandschen lezer te worden voorgelegd, een kleine herziening had mogen ondergaan. Had Burgers kunnen vermoeden, dat zijn anspruchlose stukjes eenmaal een herdruk zouden beleven, hij zelf in de eerste plaats zou dan menige verbetering hebben aangebracht.

Met het oog hierop, was ik eerst voornemens mij naar bescheiden krachten aan een gedeeltelijke omwerking der stof te wagen, doch bij nader inzien kwam het mij toch wenschelijker voor de schetsen te geven zooals zij zijn. Want, mogen zij ook niet een buitengewone letterkundige waarde hebben, zij zijn in zoo hooge mate, èn wat taal èn wat vorm en inhoud aangaat, oorspronkelijk en frisch, dat ik vreezen moest door het aanbrengen van willekeurige veranderingen schade te zullen doen aan hun eigenaardig karakter.

En dit zou te meer jammer zijn, omdat men in deze schetsjes uit alles de persoonlijkheid van den schrijver leert kennen.

Die gezonde geest en ware humor, die gemoedelijke vergoelijking bij het beschrijven van de fouten zijner dorpsgenooten, die kalme en - als ik dit woord recht begrijp - echt christelijke wijze, waarop hij weet te berispen, zonder er ooit aan te denken eigen deugdzaamheid gunstig daarbij te doen afsteken; die rijke phantasie, welke somtijds zelfs de overhand

[p. VII]

kon krijgen op de toen reeds zoo groote macht van zijn taal; die liefde voor alles wat goed is en schoon, en in de eerste plaats voor zijn medemensch; dat diep gevoel, dien scherpen blik, dat alles, door zijn vrienden eenmaal in Burgers bewonderd en lief gehad, vinden wij terug in deze schetsjes.

Zooals gezegd, laat ik ze dus geheel onveranderd en leg ik ze den lezer voor, zooals zij den jeugdigen, genialen Burgers uit de pen en uit het hart gevloeid zijn.

Ook de vreemde woorden, hier en daar door hem gebruikt, liet ik, even als de voor ons waarschijnlijk wat zonderlinge interpunctie, ongemoeid, terwijl ik die woorden of spreekwijzen, welke de lezer wellicht niet begrijpen zou, in het lijstje der verklaringen, aan het slot van het boekje, heb opgenomen.

Een woord nog van oprechten dank aan mijn vriend en uitgever den heer Stemberg voor de edelmoedige, geheel belangelooze wijze, waarop hij deze uitgave wel wil bezorgen, en ik eindig deze regelen met een misschien niet overbodige bekentenis.

Aanvankelijk lag het in mijn plan in dit voorwoord een kort overzicht van Burgers' levensgeschiedenis te geven, doch spoedig heb ik daarvan moeten afzien.

Een zoodanig, eenigszins voldoend overzicht zou, met het oog op de noodzakelijkheid, in dat geval een terugblik op de jongste geschiedenis van de Transvaal te moeten werpen, te veel ruimte eischen, en wat betreft het opsommen der voornaamste gebeurtenissen uit Burgers' leven, deze zijn van te algemeene bekendheid, om een herhaling op deze bladzijden noodig of wenschelijk te maken. Buitendien ook gevoel ik mij niet in staat dit zoo pijnlijke onderwerp te behandelen met die soberheid

[p. VIII]

en kalmte, welke hier in acht behooren te worden genomen. Eenmaal echter, in later jaren, wanneer er meer licht over de Transvaal-questie opgegaan en het mogelijk zal zijn Burgers met grootere nauwkeurigheid en in juister verband met de omstandigheden, die hem ten val moesten brengen, te beoordeelen, hoop ik de illusie te kunnen verwezentlijken mijn vele en dan nog meerdere aanteekeningen over deze zaak uittewerken en tot een boek te vereenigen.

En mocht mij dit niet gegund zijn, welnu, men kan de uitspraak over Burgers' leven en streven met een gerust gemoed overlaten aan het rechtvaardig vonnis der geschiedenis. De tijdgenoot, al wordt zijn oordeel ook niet beheerscht door persoonlijke indrukken, zooals in de zaak van Burgers steeds het geval was, - de tijdgenoot staat te dicht bij het onderwerp zijner beschouwing, om het in zijn geheel te kunnen overzien en met de onmisbare objectiviteit te beoordeelen. Aan de geschiedenis dan blijve die hooge uitspraak; aan haar zij het de steenen terugteslingeren naar de hoofden van hen, die ze Burgers toewierpen; aan haar ten slotte kome de voldoening op haar tafels te griffelen, hoe men den kinderen aan de Kaap den veel gesmaden naam zal hebben leeren liefhebben van Thomas François Burgers, als van den man, die, strijder en martelaar voor een grootsche en schoone zaak, den eersten steen heeft aangedragen tot de stichting van het vereenigd en onafhankelijk Zuid-Afrika.

THEOD. M. TROMP.

's Hage, 6 Juni 1882.