Logo DBNL
In 't verbouwereerde oude stadje (1920)

In 't verbouwereerde oude stadje

(1920)–M.J. Brusse–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige

Vijfde hoofdstuk

Over de waterdoorrilde ruigte is nu een vale schemer gedaald, die je aan vleermuizen doet denken. En verkleumd staan we eindelijk op van 't duin. De Jockey schooit in z'n eentje weg op eenigerlei wonderlijk avontuur. Wij gaan nog even bij Louise in 't kot een kom warme kofffie drinken.

Zij zit er met wijden schoot behagelijk weggezakt te dommelen bij de kachel, waarvan de gloed haar grooten kop glimmerig rood-koper beschijnt. En de gehavende Belze-jongens, die er bleekjes op genezing van hun wonden wachten, anderen weer, wier psyche te veel heeft geleden, een met een hartkwaal, de oogen rood van benauwdheid door zijn ongeregelden polsslag - ze hangen en lummelen allemaal gedwee om haar heen. Oude Ko, heelemaal vergrauwd in 't donker, zaagt z'n

aamborstigheid voort door de loome stilte van de warme kroeg.

‘Verrèk!’ - begroet Louise ons, als ze op ons binnenkomen wakker wordt uit 'r gedodder. - ‘Chefke, kookt 't water nog? en Lewie, pook jij voor den donder dan toch die kachel wat op. Die mannen klepperen van de kou... en waar is m'n Ko-tje, de Jockey?’

Ze zijn een en al gedienstigheid voor 't goedhartige manwijf, die versukkelde jongens, - staan aanstonds op om haar te helpen, met 'n gehoorzaam ‘ja Louise’, ‘nee Louise’, voor en na. Zelf giet ze 't ziedende water uit den zwarten ketel op de koffie in den pot, dat de smakelijke geur 't heele kot vervult... ‘En’ - vraagt ze - ‘zeker 'n rondje voor Ko en de kinderen?’

‘Ja,’ - zegt Ko amechtig, - ‘ik heb daar in de krant gelezen, dat er vannacht in Oudshoorn

nog 'n molen is omgewaaid...’

‘Stommeling,’ grommelt Louise, ‘die vent kan net zoo min lezen as ik. Hij houdt de krant altijd ondersteboven... En heb jullie nog wat van die verrekte Moffen gezien? A'k er een in me klauwen krijg, snij 'k 'm tot riemen; - hang ik te rooken hier in de schouw. En dan vreten we 'm op, zulk helle-gebroed...’

Een van de jongens is bezig de mootjes, die hij van 'n bezemsteel heeft gehakt, met z'n mes af te ronden en netjes glad te schrappen tot damschijven. ‘Zoo'n vroetelaore,’ - hoont 't manwijf. ‘Ga liever k'nijnen begaffelen in die pijp, die 'k je angewezen heb, daar over d'n dijk. - Ouwe Ko zit daar gloof ik stiekem te sterve, zoo reutelt ie weer...’

‘A'k kapot ben, Louise,’ - hijgt ie weerom...

‘Als ik dood ben,’ - stuift

z'n vrouw op - ‘dan breng jullie mijn niet na' me halve gemetje; in geen putje wil 'k, da's mijn te nauw.’

‘Dan worden we overgevaren, over 't kanaal, na' dat dorp van de fijnen, waar 'k bij me leve nooit geen stap heb wille zette...’

‘In de bali...’ grinnikt Louise.

‘Al was 't in de kruwage,’ - hijgt ouwe Ko. Maar in eens staat ie overeind, en angstig snauwt ie: ‘Nooit tusschen die fijne, versta je, - daar wil 'k niet legge.’

'n Beetje verbluft om z'n durf, kijkt 't wijf 'm even uitdagend aan; 'r groote rood-koperen facie wat onderuit, dat je in d'r wijde donkere neusgaten kijkt, 'r tandeloozen mond op 'n kiertje. Dan raust ze met d'r pook zoo vervaarlijk in de kachel, dat 't ding er van rammelt en schudt: ‘En ik, ik, a'k verrekt ben,’ - buldert ze los - ‘dan wil 'k dat ze me

stoppe in 't affuit van 'n kanon, om die doerakke van Moffe met mijn lijf te pletter te schieten!’

‘Weet je nog, Louise?’ - vraagt vreemd schor ouwe Ko - ‘weet je nog van die zomer in 't jaar tachtig?’

‘Reuze waren't, reuze-jongen...’

‘Wie waren dat, Louise?’

‘Me drie zoons, die op één en dezelfde dag an de pokke ben gestorven... Reuze-sterk, èn 'n lef, wat waren dat 'n kèrels geworden! Nog geen drie dagen kraams, nam ik ze immers al mee in me schort als 'k haver ging snije... En 't smokkelen zogen ze er met me melk bij in...

‘Mot je die pensionnaat-kinderen zien, - zoo bleek en akelig as ze d'r bijgaan. Komme de moeders en vaders ze zoo 's eens in de drie maanden bezoeke, d'r ruiënde kuikens. Mevrouw 't Gouwe Kalf met d'r man; en dan make ze d'r

'n vreetpartij van. Loopt zoo'n wijf d'r te pauwen as 'n slee-met-balle, zoo'n arreslee, - net geliek 'n slee met balle...’

Maar daar stond ineens de Jockey binnen de deur, bleek z'n oogen te knippen, met over z'n nek drie bloederig ruige hazen... En meteen maakte Louise 'n huppel van geestdrift, waar alles van daverde in de kroeg, sloeg 'r feestelijksten roffel van vloeken, wrong den in den vuurgloed nog wat onwennigen jongen haar vervaarlijke armen om den nek, en juichte met 'r schorre kerels-stem: ‘he 'k 't niet gezegd? - as ouwe Ko kapot gaat, dan neem 'k Ko-tje, zoo'n lefhartig ventje van 'n strooper as jij daar bent!’

Paar uur laten belanden we door modder en sneeuwjacht weer thuis in de muffigheid van ons logement, waar nu ook nooit eens iets verandert. Camille bedient ons vlug

't souper. En terwijl we gretig schransen, komt Nonkel er den Juge zoeken.

‘Die heeft weer z'n dag, - heelemaal van streek, omdat ie morgen naar 'n vergadering in Amsterdam moet. Is die mensch nog te slap en te beroerd om 'n spoorboek te nemen en 'n trein op te zoeken. God weet, waar ie van angst is heengevlogen.’

‘Is de Juge altijd zoo weifelmoedig geweest?...’

Met 'n ruk neemt Nonkel 'n stoel en gaat er bij zitten. Geprikkeld antwoordt hij: ‘och, die mensch... die man heeft gedachten van 'n kind van acht jaar. En dat wordt ergerlijk. - Voor een man, die... die intelligent moest wezen. En 't is dan ook niet voor hem, dat ik hier ben gekomen, en mijn schoon huis en alles in X. heb alleen gelaten. - Want ik heb geen vrees. Maar zijn kinderen,

die heb 'k per slot willen redden.

‘Z'n vrouw en z'n kinders had hij al bij 't begin van d'n oorlog hierheen gedaan, in 't Klooster. En ze hadden 't slecht, slecht. Ze verminderden. Hij deed niets, liep maar rond en zei niet anders dan: ik wor zot!

‘Toen heb ik dit huis gehuurd. Moyens had 'k genoeg meegenomen. En nu is zijn vrouw gezond, en de kinderen zijn frisch en mooi. - Voor zijn kinderen heb ik 't gedaan - wat zou ervan geworden zijn? En 's morgens, als zijn vrouw met ze bezig is’ - verglunderde zijn ontevreden gezicht - ‘om ze mooi en lief te maken, - alléén bezig, want de meiden mogen er niet bij komen - dan speel ik er mee. En da's m'n grootste plezier. Ze juichen als ze mij zien: ‘Nonkeltje, Nonkeltje...’

‘Maar ik ben niet geestig, zooals hij, die man. Wat is geestig-

heid in 't leven, als ge lijk 'n kind van acht jaar bent? En al maar zegt: dit kunnen de Duitschers doen, en dat kunnen ze doen... Ze maken 'm van alles wijs, om 'm voor den zòt te houden.

‘Die man moest niet zoo làchen; hij is ergerlijk! Waarom werkt ie niet? Da's uw plicht als ge kinderen hebt. Nooit neemt ie zelf 'n beslissing. Ik besluit alles. Ik denk, en besluit, soms na 'n dag. Zoo ben 'k altijd door 't leven gegaan. En als 't 'm hier niet aanstaat: dáár is de deur!

‘Zijn kinders wil ik redden en ik blijf hier op mijn post, dicht bij m'n huis en m'n bezittingen. Dicht bij m'n wijnkelder. - Wat is een flesch champagne? Die kunt ge overal koopen. Maar mijn oude porto is lijk 'n bouquet of tafel. Mijn oude bordeaux, en zulke bourgogne bestaan niet. 't Genot van dien geur bij een goede

sigaar, - als ge wèl gezeten zijt met 'n paar vrienden. 'n Enkel glas... Ik heb er toch ook voor gewerkt, ik...’

Vragend kijken we Nonkel aan, omdat hij immers het type van 'n goedmoedigen rentenier is, dien we ons moeilijk werkende voor kunnen stellen. - Hij is danig geprikkeld, en alles klinkt als verwijt voor den armen Juge. De hemel weet waar hij nog altijd naar 'n spoorboekje loopt te zoeken en in geen winkeltje binnen durft gaan.

‘Toen ik op m'n twaalfde jaar van school ging’ - spreekt Nonkel op dien geërgden toon vlug voort - ‘toen ben ik als bakkersjongen begonnen, en toen ik uit ging rusten had ik mijn eigen groote fabriek - waar nu weer een jongere den gang in kon houden! Wat ik besloot was goed! En alles liep me mee, omdat ik wist

wat ik wilde. - Toen eerst heb ik hem opgekweekt. Hij had jong zijn vader verloren, z'n moeder was zwak. Van alles heb ik hem laten leeren, student laten worden. - Romans zou 'k over 'm kunnen schrijven! Maar eindelijk was hij dan klaar, en toen hij dus zijn moeder kon helpen, toen, eindelijk, ben ik getrouwd, op m'n 45ste jaar. Mijn vrouw kweekte 't dochtertje van 'r zuster op. Ze bracht 't mee, een lief kind, schrander en zacht. Toen me vrouw kwam te sterven, heb ik haar mijn woord gegeven, en dat is... als mijn handteekening. 'k Heb 't meiske verder opgevoed. 't Leven voor je zelf geeft immers geen voldoening. En wat je opgedragen wordt, moet je volbrengen. Zelf had ik geen kinderen; ik zorgde voor die van anderen. En die beiden zijn samen getrouwd. Maar nu weer moet ik voor de zijne

zorgen... Want die man heeft de gedachte van 'n kind van acht jaar. En als eindelijk 't Duitsche leger daar verslagen ligt, en 'n ieder keert terug, - zoolang zich dan nog één Boche verroerde, zou de Juge niet durven, bleef hij nòg hier. Immers niet eens de huur van zijn huizen ontvangt hij...’

Rood-gepraat en hevig geprikkeld staat Nonkel op, en verdwijnt.

Haast aanstonds daarop verschijnt de Juge: ‘Ik kom u bonsoir zeggen. Nonkel wil, dat ik morgen op reis ga naar Amsterdam in een vergadering - maar 'k kan uit die treinen niet wijs worden. Dat heb ik nog altijd uit mijn zenuwziekte na den dood van mijn tante overgehouden: spoorboeken maken mij waarlijk zot...’

‘Gaat u zitten, meneer de Juge.’

‘Nee, dank u, - Nonkel is al 'n uur weg, naar 'k gewaard werd, om

te soupeeren... Bovendien’ - neemt hij dan toch nog maar even nog plaats - ‘bovendien begrijp ik 't nut van al dit vergaderen niet. Daar hebt ge 't steuncomiteit, waar 'n elkeen van de heele Belgische kolonie hier in de stad een functie in heeft - de mijne ben ik helaas vergeten. En dat vergadert nu alle dagen in alle kamers van ieder logement, en besmet elkaar met de bacteriën der idiosyncrasie, want de arme menschen, die ze bedillen, loopen zonder broek en zeggen, dat ze geen eten krijgen. Maar de gros bonnets van 't comiteit berekenen: 't is genoeg, zooveel vet, eiwit, koolhydraten. Dus theoretisch worden zij volmaakt gevoed, maar daarna rammelen ze praktisch van den honger. Ik ontmoette in Edenburg eens een Amerikaan, die zei: “Mais, mon laboratoire à moi même... c'est mon estomac.” - En is 't toch niet schrikkelijk, dat

hier nog altijd geen prei is te krijgen en geen celerie?’

De kleine Camille heeft inmiddels gracieuselijk een reisgids voor den Juge neergelegd. En hij put zich uit in dankbetuigingen, begint er zenuwachtig in te bladeren... z'n hoofd wordt al rood. - Terwijl hij, er steeds overheen turend, de blaadjes omslaat, vraagt hij, of 't ons bekend was, dat achter zijn huis in X de vrede na den honderdjarigen oorlog gesloten is. ‘Curieus, niet waar, zeer curieus. En nu zegt d'n dokter, met wien ik straks 'n partij schaak heb gespeeld, dat d'n deze er 'n dertigjarige wordt! Maar dat wij er zullen aan gewennen. De kinderen zullen nu gepantserd geboren worden en tezamen bombardementen spelen met granaten en bommen. En de lui in de loopgraven krijgen van zelf zwempooten, volgens de wetten van het atavisme...

‘Maar zullen ze nu onze bezit-

tingen expropriëteeren, of tien-, honderdvoudige belastingen heffen? Mijn God, mijn God, wat gaat er ons gebeuren?’ - blijft hij opeens weer zitten, met z'n handen voor z'n gezicht.

‘Zoo'n vuile kapitalist,’ - lacht 'n collega van 'n rood blad.

‘Ziet ge mij?’ vraagt meneere d'n Tijd - ‘en ben ik beklagenswaardig?’

‘O nee, nee,’ - gretigt de Juge, ‘gij zijt gelukkig.’

‘En ik bezit niets.’

't Heele korps van korrespondenten valt mee in: ‘ik ook niet, ik ook niet, niets dan mijn potlood en m'n boekje...’

De Juge ziet ons heel ernstig aan, met tranen in z'n oogen... ‘'t Is wrèèd! - Na den oorlog word ik socialist...’

‘Waarom, meneer de Juge?’

‘Vroeger ben ik altijd royalist geweest, om de pompe en de tra-

ditie... Maar zoo'n keizer van Duitschland, zulke groote vorsten moeten nu weg. Wilhelm en de Tsaar spelen schaak om den inzet van millioenen mannen. Da's dégoutant. Die daar, die offer 'k op. 't Is immers dusdaonig barbaarsch!

‘Twee dingen hebben ons in den steek gelaten: 't socialisme en 't pausdom. De Paus had zijn ban moeten slingeren naar den keizer van Oostenrijk - dáár, dáár, dáár! Toch zouden de kleine volken hun koningen mogen behouden; 't staat hun wel sjiek en 't is zoo beminnelijk onschuldig, nietwaar? Daarbij: presidenten kunnen parvenuen wezen...

‘Maar wacht, nu ben ik toch zoo waarlijk vanmorgen om tien uur al weggegaan naar d'n apotheker, om 'n drankje voor mijn kinderen... Is 't dan niet schrikkelijk? - Wat zijn toch hersens?’

‘Uw gosses ne font pas caca?’

‘Si, si,’ - stelt de Juge ernstgi gerust; terwijl hij 'n lijstje schrijft, moeizaam zoekend naar de namen... tincture de jode, aether, tamarin-diën... ‘Die aether is voor mijne slapeloosheid...’

‘U moest liever eens met ons mee gaan, flink stappen, zoo'n tocht als wij nu naar Louise hebben gemaakt. Dan zoudt u wel slapen...’

‘Hoe ver is dat wel?’ - informeert hij beducht.

‘'n Uur of zeven, acht op de been...’

Maar ontdaan weert hij af: ‘Dat kunt u van mij niet willen verlangen.’

‘Goed, dan gaan we morgen de wallen op.’

‘Hoe laat zou 't u schikken...?’

‘Half drie bijvoorbeeld...’

‘Dan tot drieën, heel gaarne. Ziet ge, als ge 'n dikke buik krijgt, zooals ik, dan wilt ge àl meer eten, drinken en niet loopen.’

‘'n Uurtje.’

‘Toch, toch, c'est arrangé! Enfin, bonsoir dan, tot morgen vier uur... Nonkel is al anderhalf uur weg!’

‘Maar morgen,’ - valt mij in, - ‘zoudt u in Amsterdam gaan vergaderen?’

‘Tiens, tiens, daar zal immers niets van kunnen komen, - door onze wandeling... 't Zou iets wezen voor onzen president, in dat slijk! Overal in zijn huis, en in zijn kamer aan de rechtbank had hij open vuren. Daar lag hij dan in 'n clubstoel bij, luchte Fransche romans te genieten. En met geen macht kreeg je 'm er vandaan, verder dan van de haarden in zijn schoone huis naar die van 't gerechtsgebouw. En hij droeg steeds de dunste schoentjes, zijden sokjes, - èn - vergeef me 't détail - geen onderbroek. Stel u daarbij voor 'n schedel, zes

tienden van 'n vogel en vier tienden van 'n mensch. Maar telkens stond zijn toga in brand, want zoodra 't pikant werd in zijn boekje, schopte hij van vreugde in 't vuur. - 'n Heel fijn intellect overigens, 'n bibliotheek had hij vol folkloristische werken en 'n macht prenten in portefeuilles, oude tegels, met geestige voorstellingen en opschriften. - Ik bracht er nog wel 's van mijn Italiaansche reizen voor 'm mee; uit Sienna. Wat 'n musea, wat 'n kloosters! - Och, ze moesten nu toch eens eindigen met te vechten! 't Wordt dusdaonig ploertig en gemeen! - Maar al die naakte Grieksche beelden daar hoorden ze om te draaien: 't is dermate onbeleefd en enervant, al die bloote mannen, dat ge blij zijt als ge weer eens aangekleede keizers of 'n hoogen priester ziet...

‘'k Herinner mij nog, bij mijn

eerste bezoek aan den president, dat hij in amoureuse verteedering zei: Nous avons ici une petite impasse, zoo'n klein, donker oud straotje maar zonder eind of hek. En de naam is zóó schoone; 't is eigenlijk geen name en niets dan gebaar... 't Heet: Contast.

‘Ik kwam erop, door al die naokende kerels.’

 

Uit de rubriek ‘Onder de Menschen’ in de Nieuwe Rotterdamsche Courant.


Vorige