Logo DBNL
Boefje (1915)

Boefje

(1915)–M.J. Brusse–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende


illustratie

De kennismaking

Jan was 't eerste klantje van Pro Juventute dat ik voor mijn rekening kreeg. En met de lijst van al zijn boosdoenerijen in m'n zak ging ik kennis met 'm maken.

Zijn ouders woonden op 'n hofje: in een zeurig vale armeluisstraat een donkere poort door; daar stonden de sjofelste woningen achterafgezet, vol als konijnenhokken, om een kaal drassig sintelveldje. Zoo'n poort, waar de vrouwen, afgesloofd op hun rellige kamers, even wat afleiding zoeken in de relazen van elkanders eindelooze zorgen, en uit de trieste grauwheid van 't hofje uitzien naar 't léven en 't licht in de straat. Daar krioelen veel slonzige kinderen, kruipen ze over de keien, krabbelen ze 't stof uit de voegen, waar hun kleeren en gezichtjes de kleur van hebben. Oud-wijze meisjes, met spichtige vlechtjes en papiertjes voor Zondagskrullen in 't haar, zitten er fletse zuigelingen te sussen op de stoepjes tegen de portaaltjes-donkerte in. Kooplui schreeuwen er met hun galmende stemmen de buren uit de achterste, bovenste woningen. Een oukleer biedt er nog geld voor hùn afgeleefde meubels en kleeren. En aan den overkant in 't koomenijswinkeltje-naast 't pand-

jeshuis, waar de dikke baas voor 't venster hun beste stukken naarstig nummert - daar rinkelt nu en dan nog méér saaiheid uit 't belletje aan de deur. Als er een rijtuig de straat inrijdt, groot, glimmend zwart ding tusschen de gore huizen, dan is 't 'n boskokter, zijn er zieken... Zoo'n poort, waardoorheen ze allemaal van 't hofje 't leven in moeten. De mannen staan er 's avonds, 't kindergedrens en 't gelamenteer van de vrouw ontloopen, bezorgd te mokken over de lage loonen en 't àl verminderend werk, dankbaar àls ze nog werken mogen nu er geen schip haast de haven inkomt. En later komen er jongens en meiden vrijen en stoeien, zoo dikwijls tot ze trouwen moeten en hun eigen kamer huren en vullen met kinderen op 't hofje. Vaak staat er nog laat een rechercheur in 't donker verscholen, geduldig te spieden of er een uitkomt, dien ie knippen moet. En nòg later, 's nachts, waggelen er de dronken kerels binnen, die er zwetsend blijven hangen tegen den muur, bang voor de nagels en de ruzieverwijten van moeder de vrouw; dan ligt daar wel 's een kind te slapen, erafgejaagd door kwaadaardige ouders, of niet durvend eropgaan na 'n langen zwerftocht.

Daar, op dat hofje, moest ik Janzoeken, tweehoog-vóór, door 't muffe donker langs de trap, waar kruipende, glijende kinderen voorbij me stommelden, in en uit; langs lichtstrepen door deurkieren, waar 't leven van de gezinnen gedompt doorheen klonk, met snauwende vrouwe-stemmen, en kindergedrijn, en 't rhythmisch gebonk van goed over 't waschbord.

't Was een bakbeest van 'n kamer, grooter nog door de leegte van meubelen en de vale schemering: met kranten onder lakens halverwege waren de ruitjesvensters zorgvuldig voor de overburen dichtgestopt. 't Eigen-

lijke huishouden was er op en om de tafel tusschen de ramen, 't huishouden van zwervende, kruim-uitgegeten, boterammen, van witte kommen en bakjes, een bord met een plak grilgele boter, waar vingergaatjes door 't witte papier heen waren ingelikt; een bak aardappelen met de naaktgladde bolletjes tusschen de schillen weggeschoten, en een stok met lappen omwoeld: pop, die... st!... te slapen lag.

Tegen 't lekkende gootsteentje zat dike moeder wijdbeens te dommelen, met een groothoofdig kind, pafbleek, de bloote billen en beentjes en 't bolle buikje opwringend in 'r schoot. En groezelig Sientje en Lientje, wollen doekjes om de smalle lijfjes, scharrelden er rond over den vettigen, knobbeligen vloer. Beklommen stoven, van stoven stoelen, schuw loerend naar moeders dichte oogen bij de stille grabbeling van garnalig-kleine vingertjes naar suikerkommetje en boterbord. In een ledekantje, onder gestreept grijs dekentje, kriewelde er één bazig overeind, om de twee anderen te bedillen, die elkaar een glimmend stukje blik grienend en knijpend betwistten. En eentje maakte vlammetjes bij 't fornuisje, waar kool vuns-dampend op kookte naast een pannetje met sputterend vet; als 't vlammetje voortkroop langs 't draadje naar 'r hand, begon ze angstig te gillen... En de zóóveelste stuipte van schreeuwen achter de dichte bedstee-deuren aan 't eind. Een lange grijze kat, de flanken hol ingevallen, plakkerend de vies-vochtige haren, was er de eenige wijze, die deed als moeder; op 't stofgrauwe veldbeddeke van den oudsten jongen van 't fabriek dommelde ze, als in angstige droomen trekkend met den hoekigen kop, nu eindelijk 't vermoeiend gesol van de kinderen wat tot bedaren ging komen in verwachting van vaders thuiskomst.



illustratie

't Oudste kind klom, zonder spreken, bleekjes wijs naar beneden, dribbelde waggelend naar moeder, en met harde duwen gilde zij haar toe: ‘mòè!... mòè!’ stug met 'r hoofd op mij wijzend.

De vrouw schrikte op, schichtig groot 'r onrustige oogen, trok 't opengepuilde jak wat bij elkaar, waartegen de zuigeling te krijschen begon, en snauwde zenuwachtig fel eerst één voor één de kinderen tot de orde onder heftige dreigementen, - en Sientje om Lientje en Mientje te nemen... Als in koorts gloeide rood haar gezicht, hijgde 'r borst zwaar op en neer, gingen druk 'r felle oogen, terwijl ze zich moe-zwak de hand bezinnend over 't voorhoofd streek. Loom wees ze me om te gaan zitten, op een stoel die Sientje beredderig had afgeveegd.

Toen brak ze meteen bijna huilend van woede over Jan los... Dàt was me nou toch zoo'n leelijk beest van 'n jonge, zoo'n vuile deugeniet... de heele tràp kon 't getuige as ze zich nog 's an die judas verging. Zoo'n luie niksnut, zoo'n gemeene dief... ‘Ba wat 'n vuilpoes!’ - spoog ze als gif d'r afschuw uit... Ordentelijkheid, of bangigheid voor 'n ouwer zat er niet zóóveel in bij die rakker... Voor de heele buurt verschandaliseerde nie ze ommers met z'n smerige streke... Stele, vechte en vloeke... en pertaal!... pertáál tege ze moeder... je zou er 'n beroerte van krijge, zoowaar as ze daar zat... En niks gaf, niks... hij gaf om geen mensch... z'n meesters had ie geslage, de agente beet ie in d'r poote... 't heele huis van z'n vader gapte nie leeg, die vuile dief... Verleje maand nog had ie as 'n dolle de gordijne voor d'r ráme in de brand gestoke, dat de spuit d'r bij te pas most komme. En toe hij de straat op... zwerreve maar, schooiere bij de weg, gappe en vechte... dàt was z'n

leve, dàn was Jantje d'r bij; maar 's ordentelijk op ze zussies passe as ze moeder op de koffiezolder voor hem ze vrete zat te verdiene... kà je begrijpe... Z'n ouwe opoe, 'n mensch van bij de negetig, die met d'r beene door d'r achterste zat... daar stal ie ommers voor d'r ooge de cente van táfel weg... En z'n getrouwde zus Mijntje, die zoo'n beetje mal was - 'r eerste man zaliger had 'r is zoo met 'n hout op d'r hoofd geslage - daar gaf tie nou net zoo veel om as zóóveel... Verleje nog had ie d'r gouwe belletjes stiekem bij oome Jan gebrocht. Maar die Mijntje was zoo'n sjoege, dáár kon Jantje toch nooit geen kwaad bij doen; as ze moeder 'm geen brood gaf, zei zij: kom maar hier ventje, en dan kreeg ie 't wel van háár;... en och chut ja, nog tèllekes van d'r arremoei cente voor te snoeie... Want dáár hieuw ie van, van te snoeie, en dan d'r maar uitblijve, zoo heele nachte achter mekaar... en as je 'm er dan niet opliet, trapte nie gemoeiereerd de deur in, jewel!... Geen huisbaas wou ze d'r ommers meer ophebbe... Nee, dàt kind groeide nou met rècht op voor galg en rad... En hoe eer hoe liever most ie nou ook na de Kruisberg, die zwerrever, want zóó was 't geen leve; je schaamde je ooge uit je kop voor de buurt... En d'r was niks, niks mee te beginne; al sloeg je d'r op dat ie kroop - nou en ze vader kòn 'm rake - maar z'n kop was zoo hard as 'n spijker. 'k Most 't maar niet probeere: ondank, niks as ondank; stank voor dank, en 'n vuile bek op de koop toe.

De heele zuigende, kruipende, waggeloopende nakomelingschap had zich laten zakken en glijden van tafel, stoven, stoelen en uit 't bedje, en was saamgekomen om moeders breede rokken als kiekens om de kloek. Plat gezeten, staande op kromme, groezelig rose beentjes,

vingertjes in neuzen, afgesabbelde korstjes in tandelooze mondjes bekloven, staarden zij moeder aan met al pijnlijk wijze gezichtjes die wel te begrijpen schenen. Bij elk heftig gebaar van de vrouw schrikten ze achteruit, bang voor slaag. Dan glipten ze schuw een oogje op mij, verlegen even glimlachend, en scholen dadelijk weer weg achter hun bleekblonde achterhoofdjes. Poes, als direct erbij betrokken, net een levenswijs besje bij een relletje, hoorde de woorden aan met oplettend geknepen oogen, den rug hoog gerekt, den staart zelfs aandachtig met 't witte puntje naar boven gestrekt.

En na de driftuitbarsting kwam met de moeië verslapping daar opeens heel pathetisch 't moederlijk gevoel; 't kijken en praten week van tranen, met rampzalige snikken en zuchten over den val van ‘je eigen bloed.’ - Hoe in 's Heere naam zoo'n kind toch zóó komme kon? Was z'n vader soms geen knappe, oppassende man - al lustte nie Zaterdagsavons ook wel 's 'n glasie... En allebei ware ze toch van fatsoendelijke komaf, waar ze goddank nog niet zóóveel op zegge konne... Wat had je as moeder 'n ellende om zoo'n kind op de wereld te schoppe... en waarvoor nou... waarvoor? Om ze te zien opgroeie... as 'n dief voor 't spinhuis... Want dàt most er van komme... 'k hoefde gerust niks met dat kind te beginne... geen goeïe God die 'r 'm uit houwe kon... Ze had 't ommers met àlles geprobeerd: met zachtegeid, met goeiëgeid, met cente... Jewel, morrege... en dan de angst die 'n ouwer uitstaat as zoo'n schaap 's nachs op die donkere straat blijft... Met kouwe doeke om d'r hoofd zat ze dan maar te wachte... Want 't was toch maar 'n kind hè, tien jaartjes heelegaar oud. Dan zei d'r man wel: ‘Ga nou toch slape mensch’... maar hij dee' ommers zèlf geen oog toe...

Je durft niet eens je deur af te sluite, as d'r een van je buite is... En dan maar uitkijke,... dat hoffie blijft dood, daar zie je 's nachs niks as 'n lap... of pelisie... En de akeligste dinge haal je je door je hoofd... dàn zie je n'm onder de trein legge, of 'm ophale uit de singel... hoe ze d'r nog altijd zoo afkomme?... En niks is tie nut; ze zat dikwijls tot in de nacht op, om 'm knap in de kleere voor de mensche te brenge...'t gaf ommers geen bliksem. Zóó was 't versteld en dezelfde dag kwam ie alweer anzette met vodde an z'n lijf en afgetrapte schoene, die rotte an z'n poote... D'r màn kon 't toch allemaal maar òpbrenge; die wier 'r óók wel 's baloorig onder, want die kreeg 't werachies toch ook niet met vliegevange bij mekaar, die ongelukkige zeve gulde in de week... En zoo'n jonge verdee 't maar; dat liep met z'n Zondagsche pakkie an door de sloote, dat lag te vechte met andere slampampers in de modder... 't Gaf ommers niks... Wat er zàt in dat kind... Zij dacht wel 's of 't ook kon komme omdat ie op 'n Vrijdag was gebore... Dat zag je wel meer, - dacht ze zacht voor zich zelf - dat 't dan slecht afliep... Want inééns kwam 't bij 'm op... Zóó was ie nog goed... ze most 't zèlf bekenne, d'r wàs soms geen gezeggelijker kind dan haar Jan. En gewillig! O jé, veel meer dan z'n ouste broer; dat was 'n suffert, een sloome, 'n stiekemert... nee, op die bravegeid had ze 't ook niet... die had ze d'r achter... Maar Jan, as tie in z'n knolle was... dan sting ie 's morges vroeg op - dikkels genog hoor - en dan boende nie 't vloertje lekker helder en dan von ze as ze opkwam 't water an de kook voor de koffie voor d'r man, die d'r om vier uur al uit most, - en och heere, as ze dan zei: Jan poes je 't fornuisie nog is, dan krijg ie 'n boteram, dan zei die: ja moe... en, werachies, hij

kon 't beter dan zij - ze most 't eerlijk bekenne... En vlug dat ie werom was van 'n booschop... En voor z'n zussies ook... Verleje nou nog, toe had ie 'n portemenee gevonde - of dàt nou zoo wàs - maar affijn, toe broch ie toch voor al de kleintjes 'n aardegeidje van de kerremis mee... En dan in ééns - 't was zonde dat ze 't zei - maar dan was 't net of de dúvel d'r in zat. - Ráse! meheer je zou 't niet geloove van 'n kind... En dàn most je die bure hoore... want die groeie d'r netuurlijk 'n hand dik spek in... Jóuw kind, jóuw Jàntje; da's de grooste dief die d'r loopt! kijfde ze armgekruist sarrend na... Dan hóu ik me kalm... want 'k denk maar: mensch, 't zal je zelf nog 's overkomme,... maar je zóú ze... Dan sta je op je beene te beve, zoo waar as 'k leef. ‘Maar ze hebbe gelijk; - 't is me eige jonge, meheer, me eige kind... waar 'k 't an verdiend heb?... waarom de goeie God me zóó straft?... Maar ik wil wèl zegge dat ik dikkels wou dat de Heer 'm van me wegnam... 't Wordt ommers toch niks as 'n dief... daar ben 'k zóó sekuur op; Jàn wordt 'n dief... Wat er zit in dat kind?... Maar 't gevang gaat ie in... 't Is hard, hoor meheer... je eige kind...’ En 'r stem smoorde eindelijk in 't snikken.

‘En waar is tie nou?’ vroeg ik, toen ze maar verwezen voor zich uit bleef staren met 'r kin op 'r handen.

‘Waar die is...?’

‘Ja, moet ie nog niet haast thuiskomen?’

‘Hij is t'r...’ En even verlegen gromde ze: ‘Anders kan je n'm er ommers niet ophouwe... Want of je z'n kouse en schoene al wegstopt, daar geeft ie net niks om... dan gaat ie d'r op z'n bloote voete vandoor... Verleje nacht nog het me man de kamer afgeslote en de sleutel onder ze kusse gelege... en toen het me dat

kreng zich toch uit 't raam langs de gootpijp na beneje late glije... Maar,’ kijf de ze uit, 'r vuist trillend geknepen, ‘dàt hebbe me 'm afgeleerd...’

‘Waar zit ie dan nou?’

‘As tie thuiskomt om te vrete, stop 'k 'm meteen onder de bestee, en voordat me man 's morreges na z'n werk gaat, laat ie 'm d'r weer uit...’

Op mijn verzoek werd Jan nu voor den dag gehaald. De vrouw ging achter in de kamer, deed 't werveltje van de plank, nam die weg, en snauwde in een paar voet hooge, donkere opening: ‘Kom d'r uit!’ - Geen gehoor. - ‘Kom d'r uit! zeg ik je!... Kom je d'r uit, Jan! of... allemachies jònge, ik zàl je... Jàn, hoor je me niet!... 'k Gloof werachies dat ie slaapt!’ - En ze bukte en duwde en trok in de nauwe gleuf... 'n Schorre slaapstem morde: ‘Och, la me los...’ - ‘Fòrt, d'r uit!’ - ‘Och, werom nou, 'k doe je nou toch ommers niks...’ ‘D'r is 'n meheer!’ - ‘Van de pelisie?’ - werd ie in eens wakker... En toen kroop daar langzaam 'n kind in z'n hemd uit 't donker te voorschijn, even schuw wegschuilend achter z'n armen over elkaar.

Dat kleumerig verlegen witte joggie, pruilerig van slaapdronkenschap, was dàt nou de boosdoener met die lange rij van boevenstreken, de schrik van de buurt, 't ‘kruis’ van z'n moeder? - Zou 't noodlot dien dreumes nu al te pakken hebben, om er een boef van te maken! Ik grinnikte 's tegen 't fatum, en in de meest optimistische stemming aanvaardde ik 't ‘patroon’-schap. Z'n moeder leerde 'm inmiddels manieren: pakte 'm knijpend bij z'n arm en snauwde: ‘kan je niet fesoendelijk gedag zegge? - Fort, ga na die meheer toe...’ Maar hij drensde: ‘'k kan toch zóó niet, in me hemp?’ En dat idée gaf 'm ineens een snaakschen lach, dien ie, nu eenmaal

aan 't drenzen, achter de vuisten in z'n oogen wou verbergen. Toch proestte nie even benauwd uit, toen ie Sien naar z'n broek vroeg. Moeder sjorde 'm nijdig in z'n kleeren en duwde n'm stompend naar me toe.

Op 'n pas bleef ie staan, net zooals ie neergezet was, z'n bovenlijf onverschillig afgedraaid, z'n grooten kop op zij. En op m'n eerste vragen antwoordde nie stug met ja, en nee, en schouder-ophalend: ‘och!’ Maar al gauw gingen zijn druk-levendige oogjes opmerkzaam door de kamer zwerven, donkerbruine oogen, met guitige glansjes, gedrukt door de dikke, bleeke oogklepjes, die wat neerknepen; de lange oogharen plakten klierig samen in een piekje.

't Was nu, in zijn versch gewasschen blauwen kiel, voor z'n jaren wel een kloeke, vierkante jongen. Z'n breede schouders stonden wat naar voren als om zwaar te duwen; z'n middel was week ingesnoerd door een dik touw, eenige malen gebonden om z'n knoopenlooze, engelschleeren broek, die stijf recht neerhing, uitrondend alleen over z'n kuiten, wijd om de voorbeenen, tot even boven de paarse sokken. Daar gaapten de plompe gespschoenen omheen; dunne, neerschuinende enkels, die z'n voeten stevig drukten tegen den grond.

En ietwat onzeker begon ik de zwaar officieele vragen voor mijn rapport te stellen: Hoe oud ie was, dat wist ie al niet; moeder zei dat ie elf moest worden, maar wanneer...?

‘Dat weet váder!’ - riep Jan haastig met ineens juichend vertrouwen in dien grooten, ouden man met 'n baard, de eenige voor wien hij bang was. En die dronk bòrrels, en ie rookte zware segaren, en hij kreeg altijd 'n stukkie vleesch bij z'n eten, al was 't er voor de anderen niet. Zaterdagsavons, als vader een schoon gestreken over-

hemd aanhad en zich had laten scheren, kreeg Jan ook wel 's een segaar, uit 't raadselzakkie waar ie dan láter om hunkerde. En als vader ‘lollig’ was, dan gaf ie ze allemáál Zondagsochtends een cent voor polkabrokken bij tante Naatje aan de snoeptafel. - In Váder had Jan 'n onwankelbaar vertrouwen.

En waar ie op school was? - Dat gaf een heele rist van straatnamen - bovenmeestersnamen kennen ze niet - want nergens had ie 't langer dan 'n paar weken kunnen houden.

‘Was je te dom?’ - Neie!’ - Wat dan?’ - 'k Wil niet na school!’... - Waarom niet?’ - 'k Ga liever kuchies neure,1 da's veel echter... en de meester in de Van Spaanstraat, zoo'n kleintje, heb 'k op ze bek geslage...’ - Ken je schrijven?’ - Za' 'k me naam d'ris schrijve?’ - Goed, maar kan je nog wat anders ook schrijve?’ - Nei!’ - En ben je op catechisatie geweest?’ - Ja, op de kattechis, maar me'eer p'stoor het me weggejaagd. 'k Had aap tegen 'm gezeid; daar lekentie ommers op?’ - En wat voer je nou zoo 't liefste uit...?’ - 't Liefste?’ - brak z'n moeder woedend weer los - ‘'t liefste: over de straat zwerreve met andere vuile schooiers, z'n moeder sarre...’

‘Is dat wáár, Jan?’ - Jáá...’ - Maar wat hebben jullie toch altijd op die straat, jongen?’ - Loupè... en de lorrebakke nazoeke... daar vin je wat dikkels echte dingetjes in... en lekker olieneutjes gappe an de Punt... Je krijgt ook weld'ris een handje-vol van de manne...’ - En 's nachs uitblijve, en je ouwers te schande make, hè?’ - tartte de moeder.

‘Maar waarvoor blijf je nou 's nàchts uit, Jan?’ - vroeg 'k. - Ben je dan nooit eris bang zoo in het donker?’

‘Och,’ schurkte nie ongedurig z'n schouders op... 'k Trok 't kleine mannetje dichter naar me toe, en met 'n heel goedig lachje keek ie me toen aan, verwonderd over zoo'n vriendelijkheid. Langzamerhand begon hij wat guller vertrouwelijk te praten, met zijn schorre straatjongensstem. ‘Je lijkt op je moeder, jongen!’ - riep 'k ineens, om de sprekende overeenkomst tusschen die beide geelwitte gezichten, opgezet als van iemand, die te lang in een benauwde kamer heeft geslapen. Zware, donkere wenkbrauwen, saamgegroeid boven den dik ingedrukten neus, bogen zóó laag over hun oogen, dat ze de haarvacht 'n eind op 't sterk geknepen, lage voorhoofd schenen te trekken. Dat werd hun soms pijnlijk strak. Dan konden ze, met 'n treffend gelijke mime, de hoofdhuid zoo moegewoeld van hersens, naar achteren optrekken, waarbij de te luisteren toestaande groote ooren nog verder naar voren kwamen. Als Jan stug keek, had z'n ronde kindergezichtje - net als dat van zijn moeder - iets wreeds door de uitstaande kaken, de porseleinig witte kattetandjes fel samengebeten tusschen de altijd van elkaar gekrulde, dikke blauwig-bleeke lippen. Maar 'k had den jongen niet inniger kunnen aandoen dan door dat zeggen van die gelijkenis. Z'n norsche, harde trekken ontspanden zich in een goedige teer-kinderlijke uitdrukking, de oogen blij opziend, streelend dankbaar- En als 'n kat die op z'n kop gekrauwd wordt drukte hij zich behagelijk kneuterig tegen me aan. De moeder keek nu ook even wat zachter of hij daar nog vatbaar voor zijn zou... ‘Vroeger mocht ie dat zoo graag hoore’ - zei ze lachend - ‘niewaar, Jan, dat ie op z'n moeder lijkent? Da's nou ècht z'n groozegeid... As ze dàt tegen 'm zei, nou... dan was tie wel goed, hè... Zoo'n kind toch!’

‘En ben je ook al wel 's bij 'n baas geweest, Jan?’ vroeg 'k, mijn lijstje vervolgend.

Moeder werd 'r stil van, en met een pijnlijk lachje wachtte ze wat hij dáárvan nu zeggen zou. Want dàt was 't, dàt hield verband met 't delict, waardoor hij de schande van politie en justitie over de woning had gehaald.

Maar heel opgewekt vertelde hij zijn avontuur, woelig, met sterke gebaren in manhaftige platte woorden van de straat... Nou, òf tie bij 'n baassie geweest was, 'n koperslager, voor twee maffies in de week, en as tie die Zaterdags netzoo an moeder brocht, zonder te snoeie, dan kreeg ie tòch op z'n lazerij omdat 't niet genog was... Liet ze maar slaan; hij voelde d'r toch niks meer van, z'n heele kop zat ommers vol rofies, zooas ze vader 'm ranselde met 'n riem met 'n geps... hij had geen gevoel meer in z'n kop, - of ie d'r 's mee tege de punt van de tafel wou loope?... Kijk maar: en met z'n harde knuisten beukte hij midden op z'n hoofd dat 't bonste...

‘Doet lekker tòch geen zeer...’

De kinders, die wijs aandachtig om hem stonden met hun oudachtige groezel-gezichtjes, de fletse oogen rose omrand, gingen zich toen ook de weeke schedeltjes stompen, wat een helsch gegrien gaf, door moeder gesust, die rood van zenuwachtigheid, kwaadaardig snauwde en rukte aan de lijfjes.

‘Maar de baas zei da'k wel op kon dondere, omdat 'k cente gegapt had...’

‘Gestólen?’

‘Ja, wat zóú dat?’ - Hij had voor z'n baas 'n pak borax motte halen... Betáál 't maar meteen, had ie gezeid... 't zat er an bij 'm! - Maar in 't pakhuis hadde ze de zak zoo meegegeve; ze vroege om geen cente... En Jan

had 't éérlijk vergete... Maar toe ie zich 's avonds uitkleedde doch ie: verdikkeme, wat rammelt daar zoo in me broek? En toe keek ie en toe was 't de riksdaalder van de borax. Nou hè? - toe had ie 'm thuis, en toe was tie van hèm, nogal widas!... En gauw pakte nie 'm eruit, en dee 'm in ze kous. Die hieuw ie altijd an snachs, - zie je - want z'n zussie Sientje, de ouste - daar sliep tie mee - die lag 'm telkens in ze bloote poote te bijte. Maar hij was maar bang dat ze groote broer Piet 't zou zien. Dat wàs zoo'n gluperd, die lag tòch altijd te loere as je wat had. En as je dan snachs lag te maffe, stong ie stiekum op en gapte de cente uit je broek... Maar nou had Jan lekker z'n hand op z'n kous gehouwe, en tellekes geknepe, om wakker te blijve... Piet hàd 'm wel in de gate; maar hij dòrst niet, want Jan kon 'm àn. Piet was niks waard in 't vechte. - 's Morreges was tie nog vóór vader opgestaan; hij had water opgezet en 't vloertje gedaan... Toe moeder wakker wier, kreeg tie lekker thee mèt suiker! en 'n dikke boteram met kaantjesvet... òf tie die lustte! - En toe doch ie: wat zal 'k nou deris doen met die cente? Hij gong wachte op Bulletje Bloedbeuling en Pietje Puk, en daar vertelde nie 't tege... Nou, en toe hadde ze de cente verkocht... Lekkere versche krentebroodjes met boter, en boterkakies, enne... 'n flesschie limmenade, en pollekabrokke en segare-tjes en 'n piepballonnetje...

‘Voor 'n riksdáálder?’

‘Nei, we hiewe nog 'n hoop ouver...’

‘En toen?’

‘Toe? Nou, toe hebbe me lekker geloope, bij de boere gekeke of de peertjes al rijp wazze, maar ze wazze nog maar zóó klein. - Moe, geef Lientje 'n happie suiker, ze het weer pijn in d'r kiesie... Mot je 'n lekker happie

suikertje, kleine Lien...?’

‘Hou je van je zus?’ vroeg 'k.

‘Nou!’ - hapte nie en kneep z'n oogen dicht. - ‘En 's aves benne we na de cirrecus geweest! Echt hoor. Dar was 'n fent, die sting zóó op ze kop, zonder ze hande... Ik kan óók op me kop staan; mot uwe 't eris sien...?’

‘Pertale rekel, hou je je vuile streke nou vóór je!’ gilde moeder geërgerd.

‘Enne... se songe d'r van de Boertjes; 'n vent, net oome Paul met soo'n groote baard, en 'n ouwe hoed op se kop... Enne... D'r was 'n jonge, en die vroeg of 'k 'n portemeneetje wou koope... wàt 'n lief dingetje, hè moe?... Ik heb 't voor me moeder gekocht... voor veertien spie... En me hebbe elk 'n glasie bier gedronke...!’

‘Ben je toen na' huis gegaan...?’

‘Neie; 't was al elf uur, en 'k wou niet op me ziel hebbe, hoor... Me benne gaan maffe bij 't spoor, in 'n fijne wage... En de vollegende dag zijne me op de vischmarkt gaan loope voor 'n vrachie... 'k Heb voor 'n juffrouw twee kabeljouws na huis magge brenge. - Zùkke groote moe; hè! - Za'k morge nog 's botjes voor uwe gaan koope? - 'n goeie juffrouw, hoor; ze gaf me vijf cente... En toe zijne me langs de boote gaan kuiere... Daar von ik 'n heele bos ijzere moere - lach ie? nei, echt waar hoor, ze lagge daar net zoo op me te wachte... “Jan!” riepe ze nog; Bulletje het 't zelf gehoord, belam as 't nie waar is. - Nou, ik had ze opgepakt hè, en toe most Pietje Puk ze netuurlijk wegstoppe onder ze kiel. Já, as je sneest, mot je allemaal wàt doen, wat jou, hè? - En gelóópe da' me hebbe!... Want d'r kwam net zoo'n knul met 'n pet an -: “Houd ze!” riep ie... Jewèl, ik had me mes ope in me klouw,

en ik denk: la ze maar komme, 'k steek ze hard-stikkedood... Maar die stomme Pukkie saskert net pardoes... zóó!... met ze bast tegen 'n adje1 op... en nòg spankert ie weg! - Me hebbe 't ijzer verkocht bij 'n opkooper op de Dijk...’

‘Hoe lang ben jullie toen weggebleve?’

‘'n Heeleboel dage!’

‘En hoe kwam jullie die tijd nou an de kost?’

‘Nou, me vònne tellekes wat en dan verkochte me 't;... die baas op de Dijk geeft wàt veel cente, hoor... En Pukkie most an de huize bij de juffrouws vráge; die ziet er 't schoremste uit!... Bij de boere ginge me allemáál kuchies neure... en lekker baaie... Gaat 't zwèmbad al gauw ope, meheer?... 'k Schiet van de leuning in 't diepe. - Lientje, wil je bij Jan op schootje zitte?’ 't Kind strekte d'r armpjes naar 'm uit, en lachend met 'r behuild gezichtje, rekte ze zich, in eens stil, òp uit 'r tafelstoel... Jan pakte 'r zoetjes beet, omhelsde en kuste 'r met lieve woordjes, en suste 'r in slaap op z'n knieën, de voeten op 'n sport als 'n moedertje.

‘Wanneer ben je toen weer thuis gekomen, Jan?’

‘Zondag... Me hadde geslape in 'n kist met strooi bij 't abbetoir... en toe wier 'k wakker van de zon; nòù, lekker!... 'k Zag dálijk dat 't Zondag was: alle mensche ware zoo mooi; en de klok van 't Roomsche kerkie luijde... Tóé kreeg 'k de smoor in, omda' k d'r zoo schobberig uitzag... Want ànders mag 'k niet eens uit op Zondag as me beste broek in de wascht is... 'k Denk, ze benne nou op 't hoffie allemaal zoo knappies in d'r Zondagsche pakke, en ikke zoo schooierig... Nee, denk ik, dat wil moe Zondags niet... Nou, en toe' ben 'k op 'n draffie na huis toe gesaskerd.’

‘En toen...?’

‘Heb 'k met de riem op me valie gehad, en 'k mos onder de bestee... Echt! 'k heb 'n mandje onder me kop genome en ik slaapte al toe de dienders kwamme... 'k Mos méé; maar 'k wou niet!... Die ouwe heb ik in se hànd gebete, nou! En ze hebbe me tòch lekker heelemaal motte sleepe; me nakende lijf kwam door me hemp. - Moe, motte de aarappele nou nog niet op? anders krijg je weer 'n groote bek van vader. - Ze hebbe me snachs op 't bereau gehouwe... Eén agent was t'r aardig; die gaf me 'n homp van ze keggie met 'n stukkie worst... Vader is me komme hale... De meheer zei, da'k 'r wel van zou hoore... 'k Mot na de gevàngenis!’

‘Ben je daar nou niet bang voor, Jan?’

‘Wavvóór...? Daar krijg je toch ommers óók ete. - Hoe lang houwe ze je daar, in de gevangenis?’

‘Als je heel goed oppast, zal ik me best doen dat je d'r niet na toe hoeft.’

‘Houwe ze je d'r wel 'n maand?’

‘Misschien wel.’

‘Zijn dan de peertjes rijp bij de boere? - Ik wil smid worde as 'k groot ben; dan kan ik altijd bij me vader op 't febriek blijve.’

‘Zal je dan niet meer stele?’

‘Wavvóór niet? As ze je niet pàkke?’


Vorige Volgende