Wetsteen der vernuften

[p. 24]

Hoofdstuk 3

Zoete anekdote. Waarom vrouwen over het algemeen goed spreken en slecht schrijven. De raad die spontaan en zonder nadenken uit hen komt, is beter, zegt men, dan die waar zij zich op scherpen. Hoe men met vorsten en vrouwen moet omgaan. Schone gelijkenis. In jongelui schept God behagen. Kluchtige vertelling, etc.

Een jongedame had een stem, zo betoverend, dat ze met enkele tonen bij wijze van spreken zelfs de Noorse klippen nog vrolijk zou kunnen stemmen. Een Spaans edelman die helemaal weg was van dit prachtige talent, gaf als volgt uiting aan zijn gevoelen: Quanto esta Señora habla, escribe con letras de oro. Al wat die jongedame zegt, schrijft ze in gouden letters. Gisteren was ik bij iemand van die sekse, van wie met het volste recht hetzelfde gezegd kan worden. Nu zijn er veel vrouwen die goed spreken, maar men vindt er slechts weinig die goed schrijven. Hoe dit komt? Laten we proberen een verklaring te vinden. Een iegelijk mag een duit in het zakje doen, ik ontvouw mijn opvatting in de volgende regels.

Het verstand van vrouwen is naar mijn idee vergelijkbaar met de eerste aanval van de Fransen. Eerst gedragen die zich als supermannen, zegt men, maar in een handomdraai is het afgelopen met hun ziedende drift en worden ze minder dan vrouwen. Welnu, spreken is iets dat spontaan moet gebeuren, en daarbij is gezwindheid een belangrijke factor. Schrijven daarentegen vergt bedachtzaamheid, en snelheid kan daar kwalijk goed in gedijen. Aangezien nu vrouwen goed zijn in spoedgevallen en weinig nut hebben in kwesties die ernstig overleg eisen, verbaast het iemand dan nog dat zij goed spreken en slecht schrijven? Dit antwoord is ook van toepassing op de vraag hoe het komt dat de raad die vrouwen eruit flappen zonder nadenken, vaak beter is dan wanneer ze zich het hoofd

[p. 25]

erover gebroken hebben. Ik weet van een hoveling die gelast werd deze knoop te ontwarren eer hij zijn verbeurde pand terug zou krijgen. Maar in plaats van te antwoorden zei hij tegen zijn opdrachtgeefster: Mejuffrouw, om de gestelde vraag afdoende te verklaren heb ik bedenktijd nodig. Want u weet wel dat ideeën van mannen zelden goed zijn, als ze niet grondig zijn overwogen. Zo wist hij zich te ontslaan van een taak die hem weinig leek te strekken tot lof van vrouwen.

Heel verstandig, want over twee soorten mensen mag men niet dan met bijzondere eerbied spreken, over vorsten en over vrouwen. Dit gaat zo ver dat sommige mensen het nog gepast vinden om hun min of meer gelijk te geven wanneer zij buiten hun boekje gaan. Maar dan zo ingekleed dat men hun foute handelwijze in een positief daglicht stelt en daarmee de indruk wekt dat de vorst of de dame een goede reden hadden om zo te handelen. Zodoende bereikt men namelijk dat beide personages (die zelf heel goed weten dat ze het daarom niet gedaan hebben en in de gaten krijgen dat ze zachtzinnig en bedekt terecht worden gewezen), dat zij, zeg ik, een lichte knaging aan hun geweten gaan voelen, wat een heilzame waarschuwing kan zijn in toekomstige gevallen. Wanneer een kind dat nog aan de borst hangt ziek is, laat men zijn zoogmin drankjes innemen die de eigenschap hebben die kwaal te genezen, opdat zij de geneeskracht van het drankje, via de melk waarin het is opgenomen, overbrengt naar het lichaam van het zuigelingetje, dat niet in staat is om geneesmiddelen in hun zuivere vorm op te nemen.

Diezelfde behendigheid moet men aanwenden bij vorsten en vrouwen. Wordt hun hoge aanzien ontsierd door een smet waarvan men ze graag genezen zag, dan is de beste methode om uit louter eerbied de geëigende middelen zo toe te bereiden en te vermommen dat ze ongemerkt het hart binnen glippen, ontdaan van de bittere smaak die geneesmiddelen van nature eigen is. Onze hoveling kleedde het dan ook slim in door liever het

[p. 26]

antwoord van zijn hals te schudden dan iets te zeggen dat niet ter ere van het vrouwelijk geslacht was geweest. Als ik in die positie zou verkeren, dan zou de achtbaarheid van vrouwen door mijn woorden niet afnemen, maar veeleer aanzienlijk toenemen. Bij vrouwen, zou ik uitroepen, zijn de eerste invallen de beste, omdat ze zomaar, zonder eigen toedoen, uit de hemel in hun brein gestort worden. Dankzij de zoete invloeiingen van bovenaf weten vrouwen een zaak dikwijls zo gunstig te sturen, dat geen enkele man, met al zijn doorploegde wijsheid, het hen kan nadoen, of er zelfs aan hoeft te beginnen. Daarom hadden de oude Germanen geen ongelijk die wanneer ze in onvoorziene problemen raakten, er niet voor terugdeinsden te handelen naar het advies van de vrouwen, in wie zij een vonk van het Goddelijke dachten te zien schitteren. Tacitus leert ons dit waar hij spreekt over die strijdbare volkeren. Meer dan iets ter wereld kan dit punt dienen tot roem van de vrouwelijke sekse. Een rabbi van groot aanzien onder de joden schrijft in zijn commentaar op het bijbelboek Joël, hoofdstuk 2, bij de tekst: Uw jongelingen zullen gezichten zien en uw oude mannen zullen dromen dromen, dat hij uit die woorden afleidt dat jonge mannen veel dichter worden toegelaten tot de Goddelijke Majesteit dan oude, en dat zij een dieper inzicht hebben in zijn geheimen. Want kennis uit een visioen of gezicht is onvergelijkelijk veel scherper en duidelijker dan kennis uit een droom.

Met even zekere bewijzen en met nog meer aardigheid zou men dit laatste op de vrouwen kunnen toepassen. Want een heel sterk teken dat zij bij God in een goed blaadje staan, is dat Hij hun verstand onverwijld bevrucht met wijze invallen, waardoor zij in plotselinge omstandigheden bewonderenswaardig weten te beslissen. Ongetwijfeld bewijst dit meer dan het gegeven dat mannen zonder de gelegenheid tot diep nadenken en langdurig overleg met hun mond vol tanden staan. Er zijn talloze voorbeelden van dames die zich in onverwachte omstandigheden snedig hebben weten te redden. Ik zou een

[p. 27]

paar serieuze voorbeelden kunnen geven, maar voor het vermaak van de lezer vind ik een kluchtig verhaal hier leuker.

A lady of great birth, great reputation,
Clothed in seemly, and most sumptuous fashion:
Wearing a border of rich pearl and stone,
Esteemed at a thousand crowns alone,
To see a certain interlude, repairs,
Through a great prease, up a dark pair of stairs.
Her page did bear a torch that burned but dimly.
Two cozening mates, seeing her decked so trimly,
Did place themselves upon the stairs to watch her,
And thus they laid their plot to cunny-catch her:
One should as it were by chance strike out the light;
When th' other that should stand beneath her, might,
Attempt, (which modesty to suffer loathes)
Rudely to thrust his hands under her clothes;
That while her hands repelled such gross disorders
His mate might quickly slip away the borders.
Now though this act to her was most displeasant,
Yet being wife (as women's wits are present:)
Straight on her borders both her hands she cast,
And with all her force she held them fast.
Villains, she cried, you would my borders have:
But I'll save them, th'other it self can save:
Thus, while the page had got more store of light,
The cozening mates, for fear slipped out of sight.
Thus her good wit, their cunning over-matched.
Were not these conycatchers conycatched?

De heer John Harrington, een Engels ridder, vertelt van een adellijke dame die zeer kostbaar gekleed een toneelstuk wilde gaan zien. Zij baande zich een weg door een grote menigte mensen en omdat ze over een duistere trap moest ging een page

[p. 28]

haar voor met een brandende fakkel. Twee gauwdieven die zagen dat zij een juweel op de borst droeg dat wel duizend kronen waard was, stonden onmiddellijk in vuur en vlam van verlangen naar zo een mooie buit en bedachten een list om zich er meester van te maken. Een van de twee zou zogenaamd per ongeluk tegen de fakkel oplopen en deze doven, terwijl de ander lager op de trap zijn handen ruwweg onder haar rokken zou steken. Dan moest zij wel al haar krachten verzamelen om die brutaliteit af te weren en kon zijn maat intussen de juwelen wegsnaaien. Nu dan, hoewel die vuige aanslag de kuise dame ten hoogste mishaagde, was ze toch zo slim en gewiekst (zoals vrouwen in noodsituaties, zegt onze ridder, heel kalmpjes kunnen) om direct met beide handen haar edelstenen te grijpen en uit alle macht vast te houden, onderwijl schreeuwend: schurken die jullie zijn, jullie hebben het op mijn juwelen gemunt, maar ik zal ze redden; dat andere kan zichzelf wel redden! Meteen kwam haar page met de weer aangestoken fakkel aangerend en dropen beide rabauwen angstig af. Hun kwade opzet was mislukt door de buitengewone slimheid van mevrouw. Wat dunkt u, lezer, waren deze twee gauwdieven niet aardig gegauwdiefd? Ik zou zeggen van wel. Om zulke ongemakken te voorkomen doen de calçons of broekjes die onze jongedames gebruiken geen slechte dienst. Ongetwijfeld beveiligen zij hen tegen wellustige snuiters en geile stekelbaarsjes die, mochten ze het voorbeeld van de gauwdieven willen navolgen, niet makkelijk hun blote vlees zouden kunnen aanraken. Deze onderbroekjes zijn bovendien ook geschikt om de jongedames pronter en netter te houden, omdat ze hen tegen stof en tegen koude beschermen. Ook verhinderen ze dat vrouwen die van paarden, wagens of anderszins vallen, tonen wat voor mannenogen verborgen moet blijven, om Euripides aan te halen waar hij spreekt over de eerbaarheid van Polixena, die zij zelfs nog behoedde op het moment dat zij dodelijk gewond ter aarde viel.