Emblemata of Zinne-werck

[p. 160]

Emblemata. XXII.

Gheen vast gheloof wert duyvels roof.

De vorsschen van de Nijl, een vremd en snoo ghebroedsel,
Wanneer sy zien de slangh, die hun bejaeght tot voedsel,
Zy vatten over dwersch een rietjen in de mond,
Om niet verslickt te zijn, door deze looze vond.
De draeck, die oude slang, die spant ons oock zijn netten,
Hy bijt ons in de hiel, maer 't kan ons daer niet letten:
Als Christus in de mond, 't gheloof is in ons hert,
De duyvel heel vergheefs zijn tanden open-spert.

[p. 161]

Wt-legghinghe.

Sedert dat die on-reyne gheesten haer eerste woonstede verlaeten hebben, en van het hooghste geluck tot de diepste rampzaligheyd neder-geworpen zijn, hebben zy, door een swarte nijd vergalt zijnde, gheduerigh in de weere geweest, om de menschen den wegh der zaligheyd, door Iesum aen-ghewezen, op te delven, en ons alzoo te verhinderen, om te kommen tot de heerlickheyd Gods. Hier toe werden van hun alle steenen beweeght, allerley gulden appelen voor-gheworpen, op dat wy het ghezichte des hemels verliezende, en ons vergapende aen het slijck der aerden, dienst-knechten der duysternisse, ende alzoo med-ghenooten van dat helsche ghespuys werden zouden. Zoo haest en zijn wy niet geboren, of wy zijn terstont om-zet met het heyr-legher van die eerste af-vallingen. Want wy en hebben den strijd niet tegen vleesch en bloed, maer teghen de overste, teghen de machten, teghen de gheweldighe der weereld, de duysternisse dezer eeuwen, teghen de gheestelicke boosheden in de locht. Hier kommen by twee gheweldighe mede-hulpers, het vleesch, en de weereld, zoo bedrieghelick en verleydelick, als wy zoet op haer verghiftighen dranck zijn. Zoo dat wy geduerigh door deze drye bestreden en aen-ghevochten zijnde, gheen hand-wijle en zouden bestaen, als gesterckt zijnde door die wonderlicke eenvuldighe Dryheyd.

Haec sunt tria praelia: corpus, mundus, & hostis.
Haeret corpus, & unigeno carcere me arcet.
Jpsum fugere nequeo, nec fugare possum.
Me cum reliquis omnibus amplectitur orbis.
Ex quo, quibus artibus avolo, vel quibus alis?
Invisilis insidijs circumvolat hostis.

[p. 162]

 

Quem non video, quomodo depellere detur?

 

Haec pignora sunt exilii mei tremendi.

 

AEternae rigidique duces, fabrique mortis.

 

Quorum ira satelles: gula stipator: Achilles

 

Ambitio: gula corporis: ambitusque mundi:

 

Jra trucis truculenta, feri ferox tyranni.

 

Ergo moribundum pie ne despice Iesu,

 

Factum non hominem ex homine, atrumque cadaver.

 

Fuliginis atrum cinerem, atramque favillam.

 

Et quem, nisi tu, haud alius cognoscere possit.

 

Tam dissimilis sum mihi: tam mei tuique.

 

Nisi me mihi reddis, tibique, invictus Jesu.

Dit zeght dat on-stervelick Verstand:

Drie strijden, elck om grootst, zijn my steeds aen-gheboden,
Van 't vleesch, van 's weerelds macht, en van die helsche boden.
Het vleesch kleeft dicht aen my, 'k en magh het niet ont-gaen,
Maer moet hier met gheboeyt, als in een kercker staen.
De weereld valt my aen met lieghen en bedrieghen.
Ah! deur wat konst, of wieck zal ick dit dingh ont-vlieghen?
D'on-zienelicke Gheest vlieght stedes aen mijn zy';
Maer dien ick niet en zie, hoe slaen ick dien van my?
Dit zijn mijns ballinghschaps verschrickelicke panden,
D'aen-leyders tot verderf, de smids van 's doodes banden:
Wiens lijf-knecht gramschap is: van alle kant bezet
Met keel-lust zonder maet, met eer-zucht zonder wet.
Zoo dan, verlaet my niet, ô Iesu, vol ghenaeden,
My van een mensch gheen mensch geworden, vol misdaeden:
Gheworden stof en asch, een leelick aerden-last,
Veel swarter als het roet, dat in de schoor-steen wast.

[p. 163]

 

Dien anders gheen als ghy, zout kennen aen zijn zeden,

 

(Zoo ben ick van my zelf en van u af-ghetreden)

 

'T en zy dat ghy, ô Heer, voor wien dat alles beeft,

 

My aen my, en aen u, uyt liefde, weder-gheeft.

Dit leven, zeght Avgvstinvs, en kan zonder bezouckinghe niet deur-gebracht werden. Wy verleppen en versmelten, wanneer ons strijd ont-breeckt. God en wilt ons hier op aerden gheen hemel gheven. Deze aerde is ghelijck een strijd-veld, waer in wy ter preuve ghestelt zijn, teghen onze vyanden. De eeuwighe ruste is de op-gehanghen prijs van deze gheduerighe on-ruste. Wy en hebben in dit gevecht gheen andere wapenen van doen, als het gheloove, dat door de liefde krachtigh is. AEneas en konde in de Elisiaensche velden niet kommen, als deur een gulden tack: die niet gevonden en wiert als in de swarte duysternisse van een dicht foreest: wy en konnen oock niet dringhen deur den voor-hangh des hemels, als gheleyt en onder-stut zijnde met de goude staf des geloofs. Een staf, die niet te krijghen en is in de wellustige beemden des weerelds, daer niet anders als ghemack en zorgeloosheyd groeyt; maer die tusschen de doornen der bezouckinghe, en lichamelick verdriet, van God ghestelt is, en niet anders als met zuchten en weenen te bekommen is. Bezouckinghe is ons noodigh, op dat wy den wille Gods volbracht hebbende, de belofte verkrijghen moghen. Het wambays moet hier uyt, en alle weereldsche beletselen: wy moeten ons in ons hemde stellen, en onze vyanden de open borst toonen: zoo wy maer de vuyst met het sweerd des gheests verzien en hebben, gheen fenten, gheen gheweld en zal teghen ons vermoghen. Debilis est hostis, & non nisi volemtem vincit. Onze vyand is swack, ende en kan niemant winnen, als die wilt ghewonnen zijn, zeght Hieronymvs. 'T is zeker, zoo wy niet sluymerigh, maer gheduerigh op onze hoede zijn,

[p. 164]

wy zullen vast staen, ghelijck den bergh Sions, en noyt beweeght werden. De poorten der hellen en zullen teghen ons niet vermoghen. Maer waecken en bidden is ons noodigh, gelijck Christus, korts voor zijn over-lijden, tot zijne discipelen zeyde. Doch en moeten wy hier haer exempel niet toe-staen, noch naer-volghen; die, ghelijck gehelmde haezen, stout in woorden, bloot in daden, haeren meester verlieten, en vluchteden: en in plaetse van waken, in slape vielen; en wanneer zy behoorden ghebeden te hebben, hem verloochenden. In het bidden nu is van noode, dat wy, ter goeder trouwe, onze schuld den Heere voor-draghen, en al ons vertrouwen op hem werpen, tot spijt en verwijt des duyvels met alle zijn aen-hangh. Dit zy tot een voor-beeld:

Jesu, hoe ick meer my keere,
En my wentel' in dit slijck,
Des te meer ick u ont-leere,
Des te meer ick van u wijck.

En hoe ick u meer verlaete;
Hoe ick verder gae van my:
'S weerelds zoete honigh-rate
Lockt, en drijft my dan van dy.

En zoo van dy uyt-ghedreven,
Drijv' ick weer de liefde uyt.
Wie kan zonder liefde leven,
Die ons van ons zelven sluyt?

Ghy zijt anders niet als liefde,
Heere Jesu: door de kracht
Van de liefd' het u beliefde
Aen te nemen ons gheslacht.

Als ghy voor ons zijt ghestorven,
En vernielt hebt ons ellend,
Daer wy waren gansch verdorven,
Zondigh, zonder maet of end'.

Wegh dan duyvel met uw laghen:
Ghy komt nu al veel te laet.
Iesus heeft in my behaghen,
Naer zijn eeuwigh-wijsen raed.

Iesus heeft gheklopt, ghekloncken
Aen de deuren van mijn hert:
Heeft mijn koude doen ontvoncken,
En my van my zelf ont-wert.

Dus zoo hebb' ick in-ghelaeten
Hem, die nu mijn ziel bemint:
Dien zy voormaels placht te haten,
Zijnde noch in zonde blind.

[p. 165]

 

Hy heeft dan zijn woonst genomen,

 

Jn het binnenst van mijn ziel.

 

Waer voor zal ick nu dan schromen?

 

Om een beetjen aen mijn hiel.

Ick stae nu vast om-getoghen,
Met de wapens van mijn heer.
Pijcken, schichten, slingers, bogen,
Ghelden teghen my niet meer.

Laet de Duyvel, wilt hy, vleyden,
Laet de swarte hellen-raed
Al haer garen uyt gaen breyden:
En met goedheyd, en met quaed,

Nu eens streelen, dan eens dreygen,
Met een zoet, of straf gezicht,
Al om dat hy my zou neyghen,
Als een on-verstandigh wicht.

Dit, en meer, en kan niet baeten:
Dit's, in 't korte, 'trecht bescheyd:
Iesus zal my niet verlaeten,
Nu, noch in der eeuwigheyd.