basisgegevens
gestandaardiseerde naam kamer:
Het Vreugdendal
spelwijze in bron(nen):
'gesellen van Vroechdendael' (1492); ''t Bercken-Riis' (A'dam 1613)
varianten:
'Gesellen van Vroechdendael' (1492); ''t Bercken-Riis' (1613); 'Vreuchden-Dal' (1613); ''t Beirkenreys off Vreuchdendal' (1616); 'de camer van Rhetorica genaempt het Vreuchdendal oft het Berckenrys' (1617); 'bercken rijs' (1620)
zinspreuk:
'Wy vaten genuecht' (Antwerpen 1574)
gebruikte code:
BRED1
patroonheilige:
H. Kruis (op de H. Kruisdag (mei) hield de kamer haar feestmaaltijd en kreeg ze wijn van de stad)
vroegste bronvermelding:
1492
gedoopt:
geografisch-politieke situering van de kamer
plaats:
Breda
(stad/dorp/vrijheid):
Stad
district:
Land van Breda
gewest:
Brabant
korte geschiedenis
De 'gesellen van Vroechdendael' worden het eerst vermeld in de stadsrekeningen van 1492, onder andere naar aanleiding van hun deelname aan een wedstrijd in Leuven. Ze krijgen dan reeds een jaarlijkse subsidie. Dat jaar treden ze ook op voor de echtgenote van de stadsheer, Engelbrecht van Nassau, samen met de gezellen 'van Keyenberge ende van Vlyenberge'. De Keyenberg - in Leuven was er op dat moment een kamer met deze naam - kreeg in dat jaar ook een subsidie, maar daarna zijn er geen sporen meer van het bestaan van de twee laatstgenoemde gezelschappen. Het Vreugdendal was betrokken bij de organisatie van de H. Kruisommegang.
In een rekwest uit 1661 beweert de kamer haar privileges gekregen te hebben van de heren Jan en Hendrik van Nassau (graaf Jan IV van Nassau overleed in 1475). In de jaren 1483, 1485, 1487 en 1488 worden 'battementers van Breda' in de stadsrekeningen van Mechelen vermeld.
De kamer nam deel aan het landjuweel in Diest in 1521. In 1555 organiseerde de kamer een refreinfeest. In 1568 werden de subsidies aan de kamer geschrapt. De kamer nam deel aan de refreinwedstrijd in 1574, uitgeschreven door de kerkmeesters van de Sint-Jacobskerk in Antwerpen. Op 5 oktober 1577 kwam de stad opnieuw in handen van haar stadsheer Willem van Oranje. In 1580 kreeg de kamer opnieuw een subsidie, maar in 1581 werd Breda ingenomen door de Spanjaarden en werd de kamer gesloten. In de akte van pardon in 1581 door Filips II aan de stad verleend, werden de stadsrechten teruggegeven op voorwaarde dat de kamers gesloten bleven. In 1590 werd de stad veroverd door prins Maurits, maar Het Vreugdendal werd pas officieel heropgericht bij magistraatsbesluit van 22 maart 1610 (Stadsarchief Breda, I - 1a nr. 11, resoluties magistraat 1603-1611, 206r). In 1613 nam de kamer deel aan de wedstrijd in Amsterdam georganiseerd door Het Wit Lavendel en de wedstrijd in Haarlem georganiseerd door De Wijngaertrancxkens. De kamer wordt vermeld in het 'Mey Liedeken' van De Peoene dat gezongen werd op de opening van de wedstrijd in Mechelen in 1620, maar nam waarschijnlijk niet deel. De kamer nam deel aan de wedstrijd in Amsterdam in 1624. De kamer werd na de verovering van de stad door Spinola in 1625 gesloten. In 1637 kwam Breda definitief in handen van de Staten-Generaal. De kamer werd heropgericht op 14 november 1644, wat bevestigd werd op 19 februari 1646. Ze bleef tot in de achttiende eeuw bestaan.
documenten
reglementen:
ledenlijsten:
- Lijsten (1511 en 1515) met de namen van de 24 leden van de kamer die een stuk laken van de stad otnvangen: Stadsarchief Breda, I - 1a nr. 486 (stadsrekeningen Breda 1511-1517).
rekeningen:
inventarissen:
processtukken:
rekwesten:
rentetitels:
correspondentie:
literaire productie:
historische nota's:
andere nota's:
- Rekwest Vreugdendal aan de Bredase magistraat met gegevens over voorgeschiedenis kamer (3 maart 1661): origineel verloren/ afschrift: Rijksarchief 's-Hertogenbosch, Collectie Cuypers van Velthoven, nr. 509, hoofdstuk 20/ editie: Hermans 1867, 233-35.
verantwoording
broncitaten:
Algemeen Rijksarchief Brussel, Rekenkamers nr. 42169, Stadrekeningen Mechelen 1482-1483, 148v:
'den battementers van Breda'
Algemeen Rijksarchief Brussel, Rekenkamers nr. 42170, Stadrekeningen Mechelen 1484-1485, 143v:
'den battementers van Breda'
Algemeen Rijksarchief Brussel, Rekenkamers nr. 42172, Stadrekeningen Mechelen 1486-1487, 153v:
'den battementers van Breda'
Stadsarchief Breda, I - 1a nr. 483 stadsrekeningen Breda 1492, 42:
'Item, geschenct tot Willem Aerts etc. als mijn genedige vrouwe van Nassouw metten jouffrouwen hoerden spelen die van Vroechdendael, van Keyenberge ende die van Vlyenberge tot elken male boven opte camer 2 quarten wijns, cost elc quart 2 st. 3 oirt. Maict 17 st.'
44 'Item, ghescenct den gesellen van Vroechdendale alsij quamen van Looven metten prijse 4 der stad cannen wijns. Cost elc quart 2 st. 9 miten: 21 st. 50 ort 9 miten.'
52 'Item, gegeven den gesellen van Vroechdendael die hen bij den heere gegondt sijn tot wederseggens toe 50 pont oudts lichts. Maict 10 R.gl. 15 st.
Item, betaelt den gesellen van Keyenberch die hen toegevucht sijn dassyse van 4 vaten byer byers ende 4 Rijnsgulden. Maict 5 R.gl. 7 st.'
'Item, gegeven den gesellen van Vroechdendael als zij reysden te Lovene, om den prijs te winnene, hen gegont bij den gerichte 8 R.gl.'
literatuur:
Kops 1774, 318-19; De Laserna Santander 1809, 167-68; Schotel 1871, 238-39; Van Elslander 1945 (a), 32; Van Elslander 1968, 27.
Van Goor 1744, 149-52, 160-62, 299-300; Hermans 1867, 194-249; Cerutti e.a. 1952, 135-36, 184, 253, 295-308; Heijbroek 1952; Cerutti 1961; De Lepper 1975; Bostoen 1981; Van Dijk 1986; Ramakers 1998 (a).
naar bibliografie
Auteursrechtelijk beschermd