Spaansche aspecten en perspectieven

[p. t.o. 3]

HET HART VAN SPANJE.

[p. 5]

Voorbericht.

Dit boek beoogt een critisch overzicht te geven van den ontwikkelingsgang van de Spaansche beschavingsgeschiedenis. Het is mijn bedoeling geweest de historische ontwikkeling van de Spaansche problemen binnen den gezichtskring te brengen van de Nederlandsche lezers, die geen bijzondere vakstudie van Spanje, land, volk en cultuur hebben gemaakt. Ik heb hun de noodige gegevens willen verstrekken om zich een oordeel te vormen over het verleden van Spanje, over het Spanje uit onzen tijd, en over de mogelijkheden welke Spanje voor de toekomst in zich sluit.

Dit boek is geschreven onder den indruk van de groote Spaansche tragedie van de laatste jaren. Ik heb deze tragedie niet slechts uit de verte aanschouwd, als een filmisch gebeuren, waar wij buiten staan, maar als een drama waarin ons eigen bestaan en onze eigen cultuur innerlijk en wezenlijk betrokken zijn. Het lot van de wereld is meer dan eens van Spanje uit bepaald en de beroeringen in Spanje hebben meermalen West-Europa doen trillen. Daarom heb ik mij herhaaldelijk binnen het tooneel van den jongsten strijd begeven, om de rolverdeeling en het verloop van nabij te volgen, en het is mij vergund geweest mij meer dan eens te vergewissen van wat er achter de schermen geschiedt. Dit heeft mij geholpen soortgelijke gebeurtenissen uit de Spaansche geschiedenis beter te verstaan, omdat de historische documenten, die ter beschikking liggen, in het algemeene bestek passen, dat wij uit de ontwikkeling van de Spaansche menschheid en haar cultuur kunnen afleiden en dat door de jongste gebeurtenissen helder is belicht.

Het is dan ook niet mijn bedoeling een chronologisch geordende opsomming van feiten en namen te geven. Deze kan men, meer of minder juist en uitvoerig, in alle groote moderne encyclopedieën en geschiedkundige hand-

[p. 6]

boeken vinden. Ik heb er naar gestreefd de innerlijke betrekkingen en de wezenlijke krachten en gedachten, welke achter die namen en feiten liggen, te ontdekken en aan te toonen. Daarbij heb ik het heden en de naaste toekomst steeds in het oog gehouden, omdat ik meen dat een doorzicht door de geschiedenis van de Spaansche problemen en een overzicht over de hoogtepunten van de Spaansche beschavingsgeschiedenis ons in staat kunnen stellen het juiste aspect van de hedendaagsche vragen en gebeurtenissen te leeren kennen en ons een vergezicht op de toekomst kunnen openen. De studie van het heden en de studie van het verleden werken bevruchtend op elkaar in.

Er is in de laatste jaren, in allerlei talen, veel over Spanje geschreven. Grootendeels zijn die boeken en geschriften over Spanje improvisaties van scribenten die, zonder genoegzame voorbereiding of gevormd, critisch, oordeel, zichzelf en anderen een beeld van Spanje willen voorhouden, zooals zij dat in het schijnsel van hun vooroordeelen zelf zien. Dat soort van werken, vol juichkreten, jammerklachten, verheerlijkingen en beschuldigingen, in dienst gesteld van de propaganda van rechts en van links, heeft de toch reeds vage voorstellingen over Spanje nog meer vertroebeld.

Er wordt weinig gediscussieerd over Spanje. Uit gebrek aan zelfstandige, op feiten en eigen onderzoek berustende kennis omtrent land, volk en cultuur. Ook in ons land is het zelden mogelijk gebleken den strijd over Spanje op het niveau van de critische, wetenschappelijke discussie te brengen. Men ontwijkt den redelijken strijd van argumenten en documenten. Men geeft de voorkeur aan het gebruik van leuzen en slagwoorden.

De groote levensproblemen van Spanje zijn voor een belangrijk deel ook onze problemen. Ik heb daarom Spanje willen bezien in zijn historische verhoudingen tot West-Europa. Spanje is wel een zeer merkwaardige,

[p. 7]

zelfstandige grootheid, met eigen aard en geschiedenis, maar het heeft in voortdurende wisselwerking met onze Westersche beschaving gestaan.

Onze hedendaagsche geestelijke, politieke en sociale problemen zijn door de jongste Spaansche gebeurtenissen fel belicht. Voor degenen die, zooals ik, zich stellen op de grondbeginselen van de christelijke levensbeschouwing, is het tragische conflict van de Kerk en het Spaansche volk de openbaring van krachten welke, achter christelijke leuzen en ideologieën verborgen, in wezen onchristelijke doeleinden hebben nagestreefd, en er toe hebben bijgedragen dat het officieele Christendom zich van zijn oorspronkelijken, religieuzen inhoud en strekking heeft ontdaan.

Er bestaat in onzen tijd een zekere neiging om de groote levensvragen te ontwijken. Het Spaansche volk heeft dit niet gedaan. Wij kunnen van het voorbeeld van Spanje veel leeren voor de beteekenis en de oplossing van onze eigen levensproblemen. Dit is een der redenen waarom dit boek is geschreven, met de oprechte bedoeling iedere vraag eerlijk onder de oogen te zien.

Ik heb den tekst niet willen verzwaren door vele vermeldingen van namen en verwijzingen naar bronnen. Daarom heb ik aan het slot van het boek een lijst van gezaghebbende werken over Spanje gegeven. Die lijst is beperkt tot de belangrijkste werken, welke dengene, die nadere voorlichting zoekt over detailpunten, voldoende gegevens kunnen verschaffen, ook door de desbetreffende bibliographische opgaven die zij bevatten.

J. BROUWER.

's-Gravenhage, voorjaar 1939.