De sysse-panne: Borgers in den estaminé

[p. 191]

Woordelijst bij de Borgers

[p. 192]

Afkortingen

S P	= Sysse-Panne (Gent 1795-1798).
V G	= Briefwisseling tusschen Vader Gys en verscheyde andere geleerde Persoonen van zynen Tyd (Gent 1799-1800).
V R	= Dagelyks Nieuws van Vader Roeland, Pendant van Pere du Chene (Gent 1792-1793).

[p. 193]

Abeel: ‘Waer is de Begyn die in zoo een geval... niet zeggen zal alles wat den luyster van haer Hof vermeerderen kan? Wie zoude haer daer durven betwisten... dat niemand bekwaemer is... om de schoonste abeelen en kroonen te vlegten die oyt Deken of Dekeninne in de gebuerte gedraegen heeft’ (S P VII nr. 3).

aengekomen: de nieuwe aengekomen, de nieuw benoemde.

afbreken: afschaffen; ‘Sedert wanneer is da gebruyk afgebroken?’ (S P VIII 62); ‘Dat waer wel ongelukkig waer het ongelukkig, danze d'Aflaeten zoên keunen afbreken gelykze de Kerken afbreken’ (S P VI 57).

affairen: 't es wel een affairen, 't is wel de moeite waard.

afzyn: afgeschaft zijn.

apprentie: geen apprentie, geen kwestie van; ‘Wete wel dat het zedert gisteren twee jaer is dat wy door eene formele Wet aen Vrankryk verenigt zyn, en dat'er geen apprentie is, dat de zaeken nog veranderen zullen’ (S P 2 Okt. 1797).

Beluyk: pand.

burgerlyk: schappelik.

burlen: in V G II 127 gezegd van een weerwolf die ‘zekeren nacht zoo afgrysselyk burrelde’.

C: zie K.

Deuzig: suf; bij Voltaire ‘abruti’.

dobbelken: twee stuiver.

Dok: Judocus.

Eamus: laten wij gaan.

emplette: kleine inkoop.

Fiat: mij geschiede naar uw woord.

[p. 194]

fies: dandy.

flankaert: jaspand; ‘gelyk ik wilde hénen gaen, trok hy my by den flankaert’ (S P VII 15).

friko: eten.

Gewert: wel gewert hunder, wel bekome 't hun.

gie: ‘Ziet hem eens gaen, hy draegt zyn gat gelyk nên Vrieze-Gans in de Dampoortsche meêrschen, en zynen nek houd hy zoo styf dat zynen neus haest mê de dakken der Huyzen gelyk komt. Nuy wat dat'er ons Heere me dê, dien kwant ging ne keer uyt vryen ging hy, by de Dogter van nên Koeslyfstepper; 't meysken haê noch al naer hem geluystert haeze, maer heuren Ouwen die alzoo nên g'heelen botten en geen perette was, haêze nên keer afgehurkt en hy zag alzoo gelyk iets of wat, k'en wete kik niet, dat hem niet aen en stond en hy schot in zuyke colere, schot hy, dat hy den vryer een g'heele stermyne gezoë petaeters naer den kop smeet, en hy zey tegen 't mysken gie smotse dage zyt zoo k'u noch nen keer tegen dien lekspek zie spreke, schup ik u de kerte af, schup ik; - den vryer ging al stinkende ten huyzen uyt, ging hy, g'haed gezeyd dat'er niemendalle gebeurt en was, maer de gebueren hâent gezien, hâenze, en hênt my van word tot word verteld’ (S P I 24); ‘Wilde eens ne keer zwygen, riep eenen Vischverkooper, gie onbeleefderik’ (V G III 35); ‘Wete wel Meester dat'er eene Wet gegeven is die het leeren van die boeken verbied?- 'T juses neen ik. Hoe zou ik dat weten gie mensch?’ (S P VIII 50); ‘Mê wie danze 't hielden? - Wel gie onnoozel menschen moeten daer nog naer vraegen, - mê wie danze 't hielden?...’ (S P VI 110).

glis: oeverlis.

goedvinden op: een bedrag te vorderen hebben van.

gulden: twintig stuivers.

Hogaerts: zeker bier.

hyt: hout.

[p. 195]

Iffer: juffer.

Jeert: jeert van my, pak je weg!; ‘dat hy uyt myn oogen jeert!’ (S P VI 25); ‘daer zyn uwe holle-blokken en loopt jeerden met u pronken of studeren, zooals gy het noemen wilt’ (V R nr. 35); wel jeert, loopt heen! och kom!

juse-de-Pé: vrederechter.

justement: precies.

Kavisse: Liers bier dat sterk parelt.

te kerste doen: een pas geboren kind in het kerkregister laten inschrijven.

ke(r)stebrief: uittreksel uit het kerkregister.

kessen: kersen.

keu: staartpruik.

keyten: kouten.

den Keyter: De Kouter, een openbare plaats te Gent.

kysse: kous.

kisse: kaars.

comode: latafel.

konte: flauwe grap.

koop: die koop heeft, die geeft koop, die in de gelegenheid is neemt de kans waar, elk vist op zijn getij.

koseken: neefje. kramenade: karbonade.

criem: iemand een criem maeken van, iemand iets als een misdaad aanrekenen.

kroete: korst, kost.

krukken: een karweitje afdoen.

kryzelheyd: rechtschapenheid.

kursel: in zynen kursel schieten, opstuiven.

kursen: koortsen.

[p. 196]

Lé: geleden.

leujens: bargoens voor geld.

leur: zig ten leur laten stellen, zich met de vinger laten nawijzen.

lolle-drayer: smokkelaar.

Mestdag: dag waarop de neringen hun beschermheiligen vierden; ‘'t was gelyk nên mestdag was 't, niet een levende herte en vrogter’ (S P II 82).

minnemé: menuet.

myndeke: ‘Just, just Myndeken, ge reseneert gelyk een peerd, al en gaepte zoo wyd niet, - ge zoêd gy wel willen, zoo da'k hoore, dat de Priesters gekapt strooy zoên eten; - z'en meugen geen Thienden vraegen, g'ontraed de menschen van groot Uytveerden te doen, ge zyt tegen de Confreriën, en ge weet dat d'inkomen van de Sakerstyën geklampt liggen, waer me duevel moetenze dan leven, zegt, moetenze gaen bedelen?’ (Gysken tot Bitterman in S P V 98).

mynheere: ‘Thomaes Pinne [Paine]... 'k en wiste kik niet, dat da zuykenen ketter was... Staeter my niet in Mynheere! dat d'Heyligen Schrifture leugenagtig es’ (Gysken in S P VI 45); ‘Enfin laet gy ons daer van zwygen, 't es weer een keermis kraemken te wegen, gelyk of m'er nog gezien hên, een Patrioten speleken; - nieuwe bessemkens vaegen wel, dat zal weer al goed in ten eersten zyn, maer hoe lange zalt dueren, geen zes maenden Mynheere of 't zal verleed zyn’ (Gysken in S P VI 91).

Onbescheyden: onverstandig.

Pabula tyrannorum sunt plebs et rustici: de tirannen azen op de landman en de mindere man.

parcere personis, dicere de vitiis: de mensen sparen, de ondeugden gispen.

peche: perzik.

[p. 197]

piqueren: zig piqueren van eer, er zijn eer instellen.

plaket: drie en een halve stuiver.

pond Wisselgeld: twintig schellingen.

puer natus est nobis: een kindeke is ons geboren.

puppen: het leven dat in de zwarte toverbollekens zit.

Rangschikken: zig rangschikken, een solied mens worden.

ratine: gekrulde wollen stof.

ruyze: zwarigheid.

Scheen: afscheid nemen.

schelling: zes stuivers.

schureken: schar.

Seleskest: H. Kerst, St. Salvator.

sesietjens: saucijsjes.

slets: muiltje.

sneuve: steek onder water.

steken: dwars zitten, wringen.

stuyver: vier oortjes.

swalperyen: uitspattingen.

swalpy: ‘maer zieze'nen keer [de Jongheyd tegenwoordig] aesze groot worden, 't zyn op 't laeste tog al uytloopend eyers, zwalp-eyers mê 'en woord’ (V G II 19).

sysseryen: dwaasheden.

Timbalen: Turkse trommen.

treme: dissel.

troussen: aen zyn troussen hebben, zich op de hals gehaald hebben.

Ubi: waar?

Verdieren: de pachtsom opslaan.

veuzen: de veuzen afnemen, de stemmen opnemen.

[p. 198]

Yerkoeke: Paasbrood, gebakken uit meel, eieren, boter, melk en gist.

ytaer: outaar.

Zanne: Jeanne.

zweltagtig: vadsig; ‘Werkt dan myn Dogter, niet is leelyker als de ledigheyd, 't is het oorkussen van alle zonden, ik kan niet zien dat men daer zoo zweltagtig zit zonder iets te doen’ (S P III 64).