Logo DBNL
Stommen ridder (1973)

Stommen ridder

(1973)–G.A. Bredero–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige

Fragmenten uit Palmerijn van Olijve

Hoe Palmerijn vvederomme quam van der Iachte, bevindende zijn gheselschap verloren te hebben.
Het lxviij. Capittel

+Hier boven is verhaelt, hoe dat Palmerijn alleene int Eylandt ginck jaeghen met zijnen Valck, ende aldaer om de gheneuchte van dien (overmits de mennichte van de vogelen) verbleef wes tot* dat den avondt ghenaeckten, teghens den welcken hy wederomme keerde naer de Haven, Maer aldaer niet vindende noch Schip noch eenighen mensche die hy conde vraghen, bestonde seer neerstich herwaerts ende derwaerts te loopen, crijtende ende roepende deur de wouden, dan niemandt vindende, dochte hy dat hem Trineus verraden hadde, deur dien dat hy yet wes van de liefde tusschen hem ende Polina[r]de ontwaer soude moghen zijn gheworden, dan voorts daer naer wederomme acht nemende op de vreemde Contreyē, vermoede hy datse van d'Inwoonders van dien ofte eenighe Zee-roovers gherooft oft gevanghen souden zijn ghenomen, vervloeckende soo wel de Jachte als oock de Jonckvrouwe die hem gheschoncken hadde zijnen welgeleerden Valck, +die hy van grooter quaetheydt by de voeten nam, ende teghens eenen boom meer als aen thien stucken sloech, daer nae jammerlijck beclaghende, dan hem selfs dā Ptolomeus, dan Agriole, dan Polinarde, ende dan d'anderen, so langhe dat hy daer van moede wordt, en̄ om hem te rusten, teghens eenen boom ginck sitten, alwaer hy den nacht dan slapende, dan waeckende, en̄ dan met verveerlijcke droomē gequelt wordende, overbrocht, en̄ des smorgens noch geenen mensch, noch eenich schip vernemende, besloot hy in hem selfs, so langhe deurt Eylandt te soecken, tot dat hy yemant vonde, ende dien volgens wanderde hy (met gheene andere wapenen als zijn Rapier) soo lange tot dat hy eenen Moor ontmoete, jagende met vier honden, dien by ootmoedelick groete, ende vraechde hem dē naem vande contreye, aen welcke woorden den Moor wel hoorde dat hy een Christē

was, en̄ trock terstont sijnen zabel uyt. Weshalven Palmerijn de handen oock inder ijl aen zijn sweert sloech, ende ontspringēde eenen houw vanden Turck, gaf hy dien daerenteghens alsulcken slach opt hooft, dat hy doot ter aerdē neder viel, waerom Palmerijn van vreesen stracx eenen anderē wech liep, dan hy en was nauwelijcx eenē worp weechs gecommen, of hy keerde haestelijc wederom. Ende aendoende t'cleet vanden doodē, smeet hy t'zijne om veer, om* hem nemēde, om dat hy d'Arabische spraecke niet en conde, voortaen den stommen te gheveynsen. Ende liep (om de contreye van den dooden te vlieden) daer met voort sonder ophoudē wes tot savonts toe, dat hy arriveerden aen een cleyn Berchsken, waer op hy hem leyde te rusten, tot int punt des dageraats, dat hy om yet wes* te +verstercken ende zijnen grooten hongher een weynich te versaden, een stucxkē broot adt t'welck hy inde male vanden Arabier* gevonden hadde, ende eenē teuch dronck uyt de clare Fonteyne, meynende daer nae voort te passeren, maer siet de melancolie bestondē hierentusschen also over hem te domineren, dat hy wederom int slaep viel.

Hoe Palmerijn den stommen conterfeyte in' t Eylandt van Calfa.
Het lxix. Capittel.

Om te beter te mogen verstaen t'discours van dese Historie, so sal u gelieven te weten, dat Gamezio die ghedoot wert voor Constantinopolen vanden Prince Florendos (als int iij. Capittel van dese Historie verhaelt is) een broeder was van Maulicus, die noch seer jonc Prince was als sijnē broeder Gamezio doot bleef, tot groot verdriet vā heurer beyder Vader den Soudaen van Babylonien, Misos genoemt, want hy nae de ontfanginge der tijdinge dat sijnen Sone Gamezio (de eenige hope van zijnen grijsen baert) deur de noodinge van Atropos de dootelicke Goddinne, gereyst was opt bancket vande Goden, noyt een ure gesontheyt des lichaems, noch gerustheyt vanden gheest en hadde, soo dat hy binnens Jaers ooc aenden Helschen Richter Rhadamonte ginck vraghen, wat officie zijn Sone int rijck vā Pluto bediende, maer al eer hy sulcke reyse aennam, dede hij zijnē sone Maulicus sweeren den doot van sijnen broeder te wreecken, hem wijs maeckende dat hy daer mede, soo langhe als t'selve niet volbracht en waer, noch in d'ander +werelt gequelt soude worden. Niet temin en worde by dē Prince Maulicus sulcke

wraecke niet onderstaē als over de twintich jaren na den doot zijns vaders, gelijck hier na verhaelt sal worden, overmits de groote moeyten int vercrijgen der possessie van zijne Landen ende Coninckrijcken, dan hylickte hierentusschen aen de Dochter vanden Coninck van Armenien, by de welcke hy gewon de Princesse Archidiane een vande schoonste Jonckvrouwen van heurs Vaders geheele Rijck, also seer bemint wordende van heuren Vader met een Vaderlijcke liefde, datse om in zijne pretentie te blijvē, tot noch toe gerefuseert hadde alle de gene die heur tē houwelijck versochten. Dan ghecomē wesende tot heure bloeyen̄ jeucht, wildese in heur geselschap hebbē de schoōste Jonckvrouwē van geheel Asie, tot welcken eynde sy den Prince Guilharan, Sone van Polidia, Suster vande vrouw vā Maulicus ontbode, dat hy haer zijn Suster Ardemire (eene vā de alderschoonste Jonckvrouwen van de geheele Babylonische Monarchie) soude brenghen, die hy desenthalvē voorts wes tot inde stadt van Calfa (daer vā t'Eylandt den naem ghenomē hadde) geleyde by heur nichte Archidiane, die alle middelē aenwende om heur wel te tracteren, waerom sy heur des anderē daechs met nam op de Jachte, vergeselschapt wordende van vele Ridderen die int velt ghecommē wesende, om de Jonckvrouwē met soo veel geneuchelicker tijtcortinge te vermaken, besloten t'samen eenen loop te doen, tot aen de Fonteyne daer Palmerijn lach en sliep, so vast dat hem t'gerucht van den loop der peerden niet wacker en conde maeckē, waer over eene van heurluyden van zijn paert tradt, en̄ syde: By Jupiter +ick sal desen dronckaert wacker maecken, op dat hy van den prijs van onsen loop oordeele, ende gaf hem hier mede soo grooten kinnebackslach, dat hy hem t'hooft op d'ander zijde dede keerē. Waer over Palmerijn haestelijc op spronck, ende uyttreckende zijn sweert, sloech hy daer mede soo swaren slach op de inledinge van den schouder vanden genen die hem den kinnebackslach gegevē hadde, dat die zijnen erm vant lijf viel, ende daer over geheel uyt sy selven ter aerde storte, ende een weynich daer na zijn ziele opofferde, t'welc zijn Cammeraten soo haest niet gesien en hadden, ofte sy deden heur beste om hen te wreecken, maer Palmerijn beschermde hem met zijnen mantel, in plaetse van zijnē Schilt, t'beste dat hy mochte, ende wiste hem so wel te defenderē met zijn sweert, dat hem niemant van haerluyden en ghenaeckte, die der geen hant, voet oft arm te pande en liete, ende sommighe t'leven: Waer over sulcken ghetier onder heurluyden opstonde, dat Archidiane sulcx van verre gewaer worde, ende niet wetende wat t'selve beduyde, rundese met vollen loope tot aenden troupe, daer van sommige Ridderē heur vrouwe plaetse maecten, so datse Palmerijn sach vechten int midden van vele, onder de welcke hy ten lesten sonder twijffel t'leven soude hebben moeten laten, maer de Princesse acht nemende op zijn hooge couragie, ende aenmerckende zijn groote schoonheydt, wordt met bermherticheydt beweecht, en̄ geboot haer

volc t'ghevecht op te houden tot dat sy de waerheyt vā de saecke verstaan soude hebben. Weshalvē Palmerijn by haer gratie hoopte te vinden, ende ginck heur terstondt te voete vallē, presenterende haer t'geveste van zijn Rapier. Daer op hem de Princesse seyde: Mijn vrient ic en weet niet wie ghy zijt, nochtans neem +ick u in mijn bescherminge, om dat ghy u so goetwillichlick in mijnen handen over ghegheven hebt, maer segt my alleene wie den ghenen is, die u buyten mijn voorweten t'eerste also bevochtē heeft. Daer op Palmerijn soo natuerlick den stommen conterfeyte, dat hy scheen zijn leven lanck niet gesproken te hebben, maer een oudē Ridder verclaerde heur de saecke vant ghevecht, waer op sy antwoorde: Voorwaer my dunckt een vreemde saecke te zijn, dat de Goden desen mensch de sprake onthouden hebben, nadien sy hem begaeft hadden met soo vele andere perfectien: maer seyde sy, hy heeft in dese saecken niet gedaē als zijn devoir: Daerom verbiede ick u luyden alle, dat ghy hem niet meer en roert om te misdoen, indiē ghy teffens mijn gratie ende u hooft niet verliesen en wilt. En̄ hier met vraechde sy Palmerijn oft hy Ridder was, daer op hy heur met teyckenen bewees Ridder te wesen, om t'welc Archidiane seer blijde worde, ende gaf hē zijn sweert weder, segghende datse hem voor haren Dienaer wilde behouden. Voor de dancksegginge van t'welcke hy de Princesse, in teyken van onderdanicheyt, de voeten wilde cussen, t'welck sy niet en wilde lijden, maer hief hem wederom op, ende hielt hem daer na altijdts ontrent haer, volherdende voorts de geneuchte vande Jachte wes tot dat den avont ghenaeckte, die heur bedwonghe wederom nae de Stadt te keeren, op den wech anders niet doende, als met haer Nichte de schoone Ardemire, te couten vande excellentheyt des stommen Ridders, van den welcken aldus deviserende, quamense inden duysterē nacht aende poorten van Calfa, alwaerse albereets veerdich vonden staen seer vele Ridders met fackelen ende toortsen, die heur voorts gheleyden tot int Palleys by den +Soudaen, die zijn Dochter ver beyde inde Conincklicke sale, waer op sy den stommen Ridder met heur nam, en̄ incomende sachse haren Vader sitten in zijnen heerlijcken stoel, met gout laecken bedeckt, ende t'overhemelsel daer van ghestoffeert met vele steernen als oock de Son ende Maen, alle ghewerckt met Robijnen, Dyamanten en̄ andere costelijcke ghesteenten, die van de tortsen ende andere lichten den stoel in vyer schenen te doen staen. Maer soo haest als den Soudaen zijn Dochter siende wert, stont hy op, ende ginc heur te gemoete, vragende ofse eenich Wiltbraet ghevanghen hadde. Daer op sy antwoorde: Voorwaer mijn Heer den vanck is seer excellent, alleene bid ick dat uwe Majesteyt wil ghelieven my die te schencken, t'welck hy heur accordeerde, niet denckende datse begheert soude hebben den stommen Ridder, diē sy terstont dede vertoonen, ende heurē Vader hoogelijck bedanckt hebbende, seydese: Mijn Heer hier met hebt ghy,

my gheschoncken desen stommen Ridder, die om zijn lijf te verweeren bedwonghen is worden te dooden vijf oft ses van uwe Ridderen, t'welck ick uwe Majesteyt bidde hem te willen vergheven om zijne sonderlinghe cloeckmoedicheyt van herten. Maer antwoorde den Soudaen, hoe sal ick my moghen excuseren teghens de vrienden van den dooden, de welcke ic albereets belooft hebbe tot straffinghe van sulcx, hem de Leeuwen over te leverē. T'selve dunct my antwoorde de Princesse, te zijn een al te wreeden sententie by uwe Majesteyt uyt ghesproken, sonder de partye gehoort te hebbē, maer indien hy sterft soo is de faute (overmits ick hem verseeckert hebbe in mijne bescherminghe te nemen) te mijnē respecte so groot, dat mijn eere daer met altijdt besmet soude moeten blijven. Niemants +eere seyde den Soudaen, en can besmet wordē met eenige falseringe van gelofte die in zijn machte niet en staet te volbrengē, daerom considereert wiens woort t'meeste behoort gehouden te wordē, t'mijne of t'uwe. Maer ātwoorde de Princesse, ic heb so wel als sy t'woort van uwe Majesteyt, dat ghy my hem gheschoncken hebt. Eer ic hem u schonck antwoorde den Soudaen, had ick hem oock albereets ghestelt uyt mijn machte, int gebodt van een Princesse, Justitia ghenaēt, die meerder autoriteyts behoort te hebben, als alle de Potentatē die onder t'firmament des Hemels domineren, die hem oock (om ghestraft te worden over de misdaet aen mijn volck gedaen) onwederroepelick sal doen leveren inde ghenade vande wreetheyt der Leeuwen. Vā welcke woorden Archidiane alsoo bedroeft wordt, datse des avonts noch eten noch drinckē en conde, maer dede haer de nieuwe ontfangene liefde den geheelē nacht, sonder eenige ruste te nemen, lamenteren, altijt denckende op het groote perijckel daer heuren heminden stommē Ridder den volgenden dach inghestelt soude werden.

Hoe Palmerijn onder de Leeuwen gheworpen wert.
Het lxx. Capittel.

Des anderen daechs smorgens seer vroech werdt Palmerijn onder de Leeuwen ghestelt, en̄ maeckende van zijnen mantel eenē schilt, en̄ nemēde zijn bloot sweert inde hant (t'welc hem deur lange voorbidden vā Archidiane vergost was met te nemen) tradt hy stoutelicken na dese wreede beestē, denckende indien hy immer +stervē moste, ten minsten zijn levē couragieuselic te eyndigē, maer so haest als de Leeuwen hem ontrent zijn lijf quamen riecken, werden se zijn Coninclicke afcomste kennen̄, en̄ haer daerom voor hē verootmoedicht hebben̄, keerdense wederom na heure plaetsen, dan daer warē onder haer drie Luypaerdē die hem

alle furieuselicken quamen aen vallē, nochtās stack Palmerijn den eersten zijn sweert so diep inden buyck dat dien doot ter aerdē neder viel, maer de ander twee verscheurdē hierentusschen zijnen mantel met een deel vā zijne cleederen, en̄ benauden hem so seer, dat hy hem in eenē hoec begevē moste; alwaer hy den eenen so wel temde, dat hy hem geen letsel meer en dede, en̄ den anderē so wel versade, dat hy daer na geen apetijt meer en hadde om menschē vleesch t'etē, t'welc volbracht hebben̄, droochde hy zijn sweert t'bloet af op heur vel, ende riep datmen hem uyt soude laten, waer over alle de gene diet saghen also verwondert worden, datse hem achten een gespoock en̄ geen warachtich mensche te wesen. Niettemin dedēse de kouwe* voort op, en̄ brochten hē voor Maulicus, die hem hier deur in groote estimatie hielde, achtende dat hy gesprotē moste zijn van eenich heerlic geslachte, naedien de Leeuwen hem niet en misdeden, bevelen̄ zijn Dochter hem voortaen so wel te tracteren als een van de hoochste Princen van zijn Hof. Welck ghebodt de Princesse niet alleen licht en was om te obedierē, maer ooc seer behagelick viel, waerom sy Palmerijn ter stont versach vā alle nootelicke saeckē, hem doēde gevē Pagien, Schiltknechten en̄ Lackeyen, en̄ aldus in ordeninghe zijnde, dede sy hem op eenen tijt in eenen stoel beneffens haer sitten, recht tegens over vande schoone Ardemire, op de welcke hy zijn gesichte (om datse zijn beminde +Polinarde seer wel geleec) soo neerstich sloech, dat Ardemire (als hier van d'oorsake niet wetende), meynde sulcke lieffelijcke lonckinghe van zijn oochsgens, spruyten uyt eē amoureusheyt, daer met dese twee jonghe Princessen Archidiane ende Ardemire, beyde om de liefde tot Palmerijn also gequelt waren, dat de gene die selfs ondervonden hebben wat moeyten de lange verbeydinge vande genietinge van sulcke hope is veroorsaeckende, alleene connē oordelen vande pijne van haer verlangen, nochtans hieldense heure begeerten voor den anderen seer bedeckt, verbeydende de gratie des tijts vande presentatie der ghelegentheyt. Warentusschen Palmerijn, so dicwils alsser eenige steecspelen oft tornoyen gebeurden, altijdts mede t'eerste int velt was, ende boven al den prijs daer van ewech droech, waer deur Maulicus hem veel meerder achte en̄ grooter eere betoonde, als eenighen anderen Prince van zijn Hof.

Hoe eenen Ambassadeur vanden Prince Mavorix, int Hof van den Soudaen een wonderlicke Toverye quam te kennen gheven.

Het lxxj. Capittel.

Terwijlen Palmerijn aldus int Hof vanden grooten Monarch van Assyrien in weerden ghehouden wert, arriveerden aldaer op eenen Sondach eenen Ridder alleē, vergeselschapt met twee Schiltknechten, den welcken den Soudaen Maulicus vā verre de reverentie gedaē hebbēde, quam voorts voor hem op de knyen +vallen, en̄ seyde: Alderhoochste, grootmachtichste en̄ vermaertste Monarch, den Coninc vā Pamerien, groot domineerder over de Mooren, en̄ vader van mijnen Heere Mavorix (die my tegenwoordich van zijnent wegē de handen doet cussen van uwe heerlickheyt) geraect zijnde tot zijn xcij. jaer, en conde hy, overmits alsulcken grooten ouderdom, den last vant Coninclicke officie niet langer dragen, maer beval daer van de bedieninge aē zijnen outsten sone mijnen voorseyde Heere, alsdoen een vā de alderbraefste Ridderen van Oostenrijc*, en̄ also vermaert deur zijn deucht, datter geene Coningen en waren van Indien, Egypten, Ethiopien en̄ diensomleggen̄ landē, of sy souden alle geerne eē verbont met hem opgericht hebben, tot welcken eynde oock veele van heurluydē hare Ambassadeurs sonden, om hem te presenteren hare Dochters met de beerffenissen van heure Conincrijcken na harē doot, welcke presentatien by zijnen Vader, acht nemende op zijne groote joncheyt, voor alsdoē noch niet aengenomē, maer uytgestelt worden, waerom de jonge weduwe Coninginne van Tharsen, excellent onder alle de schoone Orientaelsche Joncvrouwē en̄ rijck als een yegelijck mach bekennē by den naem van haer Conincrijck, bedocht een ander middel te gebruycken, hem senden̄ vele costele gesteentē en̄ andere onweerdeerlicke rijcdommē, doen̄ hem daer mede bidden te willē gelievē haer eens te comen besoecken, t'welck mijnen Heere deur beleeftheydt niet en weygerde, maer reysde in corten tijt na t'Hof by de Coninginne, die hy so behagelijck gheviel, dat de vuyrighe liefde, haer in plaets van te weygeren (gelijck de vrou personen ghewoonheyt is) bedwonge te versoecken, welck versoeck deur de schoonheydt van de Princesse, sulcken crachte hadde op de passie der natuere van mijnen Heere, dat hy haer +seer geerne consenteerde te rustē onder zijn schadouwe, om vercoelt te worden van sulcke hetsighe begheerten, sonder nochtans verhael te maecken van eenich houwelijck, om dat de Princesse docht, dat hy deur ghelijcken bant van liefde als sy, gebonden was, maer t'gebeurde tien dagen hier na dat hy oorlof aen haer versocht, seggende om een sake van importantie, by zijnen Vader ontboden te

zijn, dan beloofde seer gheringhe* wederom te keeren, ende haer met zijns Vaders wille ten houwelijck te ontfangen. Welcke woordē de Princesse vastelick geloofde. Desniettegenstaende en was hy nauwelicx eē maent wederom in zijn Hof gheweest, oft hy nam deur de toeradinge van zijnen Vader, ten houwelijck de jonghe Princesse Dochter van den Coninck Olicomed, t'welck de Coninginne van Tharsen so haest niet verstaen hadde, of sy dede by heur comē eenē Ridder vā heur hof, den aldergrootsten swerte-constenaer diemen soude mogē vinden, den welckē sy beloofde eenē seer hoogen staet te geven, indien hy heur van dese sake wiste te wreecken: Tot het selve int werck te stellen, dē Toovenaer van haer begeerde de Croone van heurē Vader, zijnde een van de aldercostelijcste juweelē des geheelē aertbodems, over de welcke hy so vele besweeringhen, tooveryen ende afgrijselicke woorden ghebruyckte, dat den duyvel selfs daer vā verschricte, en̄ gafse daer na de Coninginne wederom, seggen̄ datse die Mavorix mijnen Heere soude schenckē, ende van hem begeeren dat hyse om harent wille dē eerstē dach van zijnē Feest op zijn hooft soude stellen, t'welck hy haer oock niet en soude weygerē, maer terstont daer deur in al sulcken torment geraecken, dat de pijne des doots daer niet by te ghelijcken en stont, vā t'welck hy ooc niet verlost en +soude connen worden, tot dat dē aldergetroustē onder alle de Minnaers hem die vant hooft nam. Volgens t'welc de Coninginne op staende voet de Croone aenden Prince Mavorix sant, die de selve met goeder herten ontfinge, en̄ terstonts op zijn hooft sette, waer uyt hem in een oogenblick daer na een geduyrighe vlamme vyers op ginck, so dat hy luyde bestonde te roepen, crijtende ende claghende seer deerlijcken, maer 'twas te vergheefs, want niemant vā den zijnē en conden hem helpen, dā bleef daer nae altijts in dese wreede martelisatie, gheduyrichlicken brandende sonder te vergaen, ghelijck den Salmander inde brandende vlamme, waerom zijnen volcke twee vande principaelste Heerē des Lants tot de Coninghinne sonden, heur ootmoedelick biddende bermherticheyt te willen hebbē met harē Prince, met presentatie dat hy heur voor de beteringhe van zijne faute, haer tot een Coninginne soude trouwē. Daer op sy antwoorde, dat so wanneer sy gedachtich worde zijne ongetrouwicheyt, en̄ hy de tormenten by heur veroorsaeckt, sonder twyffel tusschen heur niet als alle boosheyt soude connen spruytē. Ooc dat sy hem alnu hadde in sulcken hate, dat heur hert hem in geender manierē en conde beminnē, ende dat daeromme anders gheen remedie tot zijne verlossinge en stonde, als deur geheel Asiam, Aphricam ende Europam, te soecken den Alderghetrousten Minnaer, die hem de Croone vant hooft soude connē nemen, ende hier mee seyde sy: Maeckt u terstonts uyt mijn Lāt, want de onweerdicheyt

ende boosheyt van uwen Heere is soo groot, dat daer deur alle zijne Dienaers te haten staen. Weshalven mijnen Heere (seyde den Ambassadeur) nootshalven +voorts uyt zijn Hof vertooch des anderē daechs nae dat hy dit antwoort ontfangē hadde, en̄ heeft albereets omreyst t'meeste van Ethiopien, Indien ende Tartarien, met een groot deel vā uwe Majesteyts Conincrijckē, maer noch niemant gevondē die zijne pijne eenichsins verlichten conde, dan soo dickwils eenen onghetrouwen Minnaer aen zijn croone roerde, wert zijn torment grootelijcx vermeerdert. Om welcke oorsaec Aldergrootmachtichste Heere, den Prince Mavorix door my aen uwe Majesteyt vry geley ende versekeringhe doet versoecken, om in u Hof (t'welc vermaert is ghehanteert te worden van vele valiante Ridders) zijne Fortuyne ooc te mogen comen temterē. Welck versoec hem den Soudaen Maulicus (om dat hy eē groote begeerte hadde om dese wondere sake te sien) seer gheerne consenteerden, waer met den Moorschen Ridder wederom keerde nae zijnen Heere Mavorix, die daer na voort na de stadt Calfa reysde.

Hoe Palmerijn den Prince Mavorix vande brandende Croone verloste.
Dat lxxij. Capittel.

Des anderen daechs nae dat Mavorix binnen Calfa gearriveert was, ginck den Soudaen met zijn vrouwe Lethea, haer Dochter Archidiane, ende haer Nichte Ardemire, met noch veel meer andere Princen, Princessen ende Joncvrouwen inde sale vāt Palleys alwaer heur Mavorix, vergeselschapt met hōndert van zijn Ridderen, quam vertonen zijn brandent hooft, daer vā sy alle seer verwondert worden, sonderlinghe den Soudaen, die alle zijne Heeren en̄ Ridderen beval te pro-+beren of sy Mavorix uyt zijn lijden souden connen verlossen. Om welc beveel den Broeder van Ardemire hem int eerste by den betooverden Prince voechde, ende zijn ghesichte op Archidiane (om de liefde vāde welcke hy int Hof ghecomen was) slaende, seyde hij: Mijn Heer nae dat ick de professie inde liefde begost hebbe, en̄ is de eenighe Meestersse mijns herten, by mijn weten, van my geen ongelijck geschiet. Ende hier met bestonde hy zijn Croone na alle vermoghen te trecken, maer so dicwils als hy tooch, vermeerderde oock de opslaende vlamme uyt Mavorix hooft, gelijck ofmen telckens een hant vol buspolvers int vyer gheworpen hadde, waeromme den Prince seer luyde bestonde te roepen: O Heer Ridder laet af, laet af indien ic deur onghetrouwicheyt conde ghenesen, so geloof ick dat ghy mijn vertroostinghe sout zijn, och deur ghewelt en moochdy de crachte niet crijghen, om mijn torment te eyndighen, maer veel eer deur ghe-

trouwicheyt, gediensticheyt, neerstighe vervolginghe, soete woorden, waerneminghe des tijdts ende andere diergelijcke saken inde liefde vereyscht wordende. Van welcke woorden desen Minnaer meer beschaemt wordt, als een Jonghe Dochter diemen tot veranderinghe van een Vrouwe versoect, hem settende onder de andere Heeren ende Ridderen, die al te samen (om cort te spreecken) niet beter en ghebeurden, tot groote vermeerderinge vande pijne vanden droevighen Mavorix, die hieromme soo deerlick bestonde te clagen, dat Palmerijn met bermherticheyt beweecht worde, ende denckende op zijn Polinarde, aenschoude hy soo neerstelick haer wel ghelijckende Ardemire, dat deselve Princesse (de stralen van zijne lonckende oochskens met haer ghesichte ontmoetende) dochte van +hem soo vuyrichlijcken bemint te worden, als sy hem een goede affectie toedroege, waeromse vuyrichlic bestonde te suchten, willende haer Nichte aenspreken, mogelijck om hem te prijsen, maer nauwelijcx en haddese twee oft drie reysen heuren aessem verhaelt, oft den Ridder Palmerijn trad by Mavorix, en̄ nam hem de Croone so lichtelick vant hooft, als oftse daer maer simpelijck op geset en̄ niet betovert en hadde gheweest, t'welck terstonts alle de pijnen te niete dede vanden jongen Prince, die hierom voor Palmerijn te voete viel, ende seyde: Och alder edelste Ridder, ghebenedijt sy de ure dat ghy gheboren zijt. O mijn Heere verseeckert u vryelijc dat ghy van alle mijne Onderdaenen, rijckdommen ende goederen, macht hebt te ordineeren oft ghy daer van natuerlicken Heere waert, t'welck hy noch niet al uyt gheseyt en hadde, oft Palmerijn (siende dat een soo grootēHeere sich voor hem also verootmoedichde) hief hem courtoyselijck op, ende stelde hem wederomme in zijnen stoel, ende presenteerde de Croone daer naer aen den Soudaen Maulicus, die tot hem seyde: Heer Ridder wy bedancken u seere vande gifte die ghy ons doet, u beloovende op geloove van Prince, dat wijse in onse Schadtcamer sullen doen bewaren, tot een eeuwich teycken van in ons Hof geconverseert te hebben dē alderghetrousten Ridder des gheheelen Aertbodems, ende in recompensie van dien, schencken wy u dese stadt met alle zijne toebehooren, daer van wy u morghen in de possessie sullen doen stellen, biddende den Almachtigen Godt ende zijnen Propheet Mahumet, te willen ghelieven u de spraecke wederomme te verleenen, want ick sweer heuren hooghen, ende onsterffelijcken naem, dat wy u een vande hoochste Heeren sullen maecken +van alle onse Coninckrijcken. Waer van Palmerijn den Soudaen bedancken, ende deur een goede gratie met het hooft betoonde, dat hy gheen Stadt noch Casteel vā hem en begeerde noch weerdich en was, maer dat hy voor ghenoechsaem faveur hielde, van by hem onder tghetal van zijne Dienaren ontfanghen te wesen. Nochtans moste hy deur langhe quellinghe veele rijcke presenten vā den Prince Mavorix ontfanghen.

Hoe de seer schoone Ardemire van groote Liefde ende spijte storf.
Het lxxiij. Capittel.

De twee Princessen Archidiane ende Ardemire waeren boven maten seer blijde, om dat Palmerijn de eere van de avontureuse Croone vercreghen hadde, deur dien dat een yeghelijck van haer achten hem sulcken geluck (om zijne ghetrouwe liefde tot heurluyden) ghevolcht te zijn. Waer over sy den stommē Ridder vā dier tijt af also bestonden te beminnen, datse geene geneuchte meer en namen, als int hanteren van zijne presentie, of int overpeysen van zijne deucht en̄ schoonheyt, die Archidiane altijts so seer inden geest lach, dat sy in haer selfs seyde: Och Heer Ridder indien in my alsoo groote schoonheydt waer als ick in u bevinde, soo souden wy twee d'alderperfecste Minnaers zijn, die de Hemelsche schickinge, regeerende over de menschelijcke geneychelijckheyden, tot noch toe deur een lieffelijcke verbintenisse te samen ghevoecht heeft. Ende gelijck dickwils gebeurt tus-+schen twee persoonen een dinck naer-jaeghende, creech Archidiane so grote jaloursie op haer Nichte Ardemire, dat se heur de gewoonelicke teyckenen des goetwillichheyts niet meer en bewees, maer meynde heur soo moeyelick te vallen, datse wederom tot heuren Vader soude keeren. Maer sy en nā daer niet vele achts op, om datse nieuwers op en practiseerde, als hoese soude moghen vinden de gelegentheyt, om Palmerijn de weldaden (streckende tot heure eyghen begheerten) te moghen bewijsen, waer na heur de langhe verbeydinge so verdrietelic viel, datse op eenen tijt (als Archidiane met twee van hare Jonckvrouwen op een galerye quamē en stonden) alleene inde Camer ginck, ende wierp haer aldaer van grooten rouwe op het bedde, diepelijck denckende hoese een gracieus antwoort soude moghen trecken van eenen stommen Ridder, den welcken terwijlē sy noch in dese fantasien was (als ghewoone zijnde ontrent sulcke tijt de Princesse Archidiane te comen visiteren) oock in de Camer quam, dat heur haestelijck dede opstaen, ende de reverentie gedaen hebbende, namse hem by de hant, ende doende hem neffens haer sitten, schootse op hem haer brandent lieffelick gesichte, so vuyrichlick, dat de minste voncke daer van genoechsaem was om de claerheydt der onthoudinghe van d'aldercuyste personen, meer te doen verdonckeren, als de rechte tegenschouwinghe van de Sonne, zijnde int teycken vande Leeuwe, eē onsterck ooghe soude connen verduysteren, t'welck sy niet lange en volherde, oft sy trock oock eenen schoonē Dyamant van haeren vinger, ende stackse aen zijn hant, tot hem segghende: Och eenich onderhoutsel vā mijn leven ende solaes van mijnen geest, nadien de Goden de plaetse, den tijt ende de gelegentheyt my toe-+laten, ende de liefde my bedwingt u te kennen te gheven t'gene ick anders niet en

soude dencken, soo doet my doch bermherticheyt mijn eenighe vreuchde seydese (hem een lieffelick cusken ghevende) consenteerende dat ick mach ghenieten de behaghelicke weldaet, sonder de welcke mijn ziele in een geduyrich torment staet. En̄ hier met vielse hem om den hals, sulcke manieren toonende, dat eenē plompen Lantman wel soude hebben connē mercken watse met sulcke weldaet wilde seggē: Maer den gheest van een yder, heeft zijn sonderlinghe saecken, waer op hy zijne verkiesinge ende minne stelt, ende daer van inde presentie dicwils so vast de figure inde memorie prent, dat d'absentie zijne liefde niet can doen vergaen ofte verminderen, t'welc Palmerijn betoonde in hem warachtich te zijn, wāt de liefde tot zijn beminde Polinarde, was in hem so groot, dat hy Ardemire haer begheerte gheensins en conde consenteren, maer volchde t'exempel van den cuysschen Joseph, refuserende den luxurieusen wille van Sephira, en̄ uyt haren armen springhende, ghinck hy haestelijck uyt de camer, segghende in hem selfs: Och Polinarde, mijne ghetrouwicheyt is also groot, dat dē aertbodem hem veel eer soude connen verheffen int hoochste der Hemelen, als ick mijn gelofte t'uwaerts soude mogē breken, en̄ meyn̄ daer met voortaē te gaē, maer de Princesse Archidiane (die Ardemire voor, ende hem nae inde Camer hadde sien gaen) was heur (moghelijck eenich quaet vermoeden crijgende) gevolcht, soo datse deur een cleyne rete al ghesien ende ghehoort hadde wat tusschen hem ende de Princesse gepasseert was, en̄ achter de deure staende, riepse Palmerijn wederom, die (van sulckē roep seer verschrickt zijnde) van heur wederomme inde Camer gheleyt +worde, alwaerse in de presentie van de beschaemde Ardemire tot hē seyde: Niet sonder groote oorsaecke edel Ridder hebdy de brandende croone van Mavorix hooft moghen nemen, want uwe getrouwicheyt (die sy meynde tot haer Archidiane te strecken) is veel grooter als d'onbeschaemtheyt van d'oncuysse Ardemire, maer ic sal maeckē dat haer straffe niet weyniger en sal zijn, als hare misdaet verdient. Om welcke gramme woorden Palmerijn heur te voetē viel, ende denr teyckenē aen heur versochte datse de Princesse dese saecke soude willen vergeven, en secreet houden, t'welc sy hem (als den genen diese alleē t'meeste begheerde te behagen) niet en conde weygheren, maer dede hem vande consenteringhe van dien vaste ghelofte, de welcke hy so gheringhe niet ontfangen en hadde, of hy vertroc hem van daer, latende heur alleene in de presentie vā de bedructe Ardemire, tot de welcke sy seyde: Ick en hadde noyt ghelooft dat soo lichtveerdighe stouticheyd, vande mans aen te soeckē, soude hebben connen logeeren int herte van soo teeren Joncvrouwe, voorwaer t'is seer qualijck gherespecteert uwe hooge afcomste, die ghy hier deur niet min onweerdich en zijt, als voortaē de conversatie van uwe vriendē, daeromme versiet u haestelijck uyt mijn presentie, want ick in mijn gheselschap soo onbeschaemde personen niet en dencke te lijden. Op welcke in-

juriē de beschaemde Ardemire deur grooten spijt, van haer also bedrogen ende gerefuseert te vinden, niet een woort en conde antwoorden, maer heur ten lestē versterckende, stontse op ende ginck sonder spreecken wes* inden Lusthof van Archidiane, niet veer van de Camer gheleghen, om aldaer in eenicheyt te passeren +heure droevige melancolie, die heur albereets soo veele swack ende benautheyts dede ghevoelē, datse verscheyde wel riecken bloemkens plucte, om heuren gheest met den reuck van dien yet wes te conforteren, ende daer mede gaende suchtende ende clagende, quam oock aldaer inden hof om de fantasieuse ghedachten van zijn liefde, deur d'aenschouwinghe vande menigherhande excellente vruchten, te doen vlieden, eenen Prince van des Soudaens Hof, die Ardemire boven matē seer beminde, maer van heur altijts gherefuseert was wordē, in hem selven seggende: Eylacye de Hemelsche lichamē hebben een yegelijck haer sonderlinge crachten: also sietmē de menschen ooc begaeft wordē met verscheyden complexien ende begheerten, ende in ghelijcker voeghen moetense oock onderdanich zijn verscheyden staeten, want den eenen wordt geboren om verheft ende in weerdicheyt, rijcdom ende gheluck ghestelt te wesen, ende den anderen om te zijn miserabel, ende te levē in droefheydt, die mijnen ordinaraisen staet is, maer t'best is te vredē te wesen met t'ghene daer niet teghens ghedaen en can worden, ende de gheliefte vande Goden willichlijcken te verdraghen, daerom wil ic in mijn lijdē volstandich zijn, tot dat den hoogen Godt Jupiter mijn pacientie verdriet, ende Cupido beveelt te versachten den hertneckigen wille van mijn wreede Alderliefste. En̄ hier met keerde hy hē achter om eē rosen hegge, alwaer hy sach staēn de schone en̄ bedroefde Ardemire, die heur alsse hem sach incomen, aldaer verborghen hadde, waerom hy zijnē hals uyt stack ghelijck den verwonderden Haen, siende int schijnsel vande clare Sonne over d'aerde passeren de schadouwe van eenen grootē vogel die over hem vliecht, en̄ ginck allengskens met den +hoet inde handt, en̄ de handen met de beenen veerdich om de reverentie te doen, tot de Princesse aen, ende siende datse in haer witte handekens hadde so schoonen busselken vā bloemen, vraechde hy met een bevende stemme ende een seer courtoyse maniere d'oorsake van haer droevige facie, ende watse in haer delicate handekens droech. De figuyre vā. mijn droefhedē antwoorde de Princesse, want also dese sachte zijde, seer hart te samen hout gebonden alle dese soorten van bloemen, alsoo houdt den bant vande gheneuchelicke liefde in my gebonden alle soorten van pijnen. Maer dese bloemen seyde den Prince, verdorrē seer haest, en̄ de pijne vā de oprechte liefde duert altoos. Ick beken seer wel antwoorde de Princesse, dat dese bloemen wel haest verdorren, maer d'aerde die haer moeder is, brenght alle

dagen ooc wederō nieuwe voort in hare plaetse, also geschiet oock inde minne, want als een pijne ons verlaet, so toont haer de liefde seer vruchtbaer, om in plaetse vā dien twee anderē te barē. Maer sulcke nieuwe voortbrenginge vā bloemen en zijn niet in uwē bāt Me-vrouwe seyde dē Prince. Gelijc dese zijde antwoorde de Princesse, die dit busgen bloemen by een hout, can dienen tot de bindinge vā menigerhande busselkens d'een nae d'ander, also dient dē bant der liefde altijts om te bindē alle de nieuwe droefhedē die deur haer geborē worden. Och edel Princesse repliceerde de Prince, dese bloemen zijn vā seer soeten en̄ behagelicken reucke, maer d'amoureuse pijnen zijn van wreeden gevoelē, hoe mogen dā dese soete bloemkens geleecken worden by so droevige quellingen. Alle saken goet of quaet seyde de Princesse, behagelick oft verdrietelijc, voortcommende vande beminde persone, wordt altijt int goede genomen vanden Minnaer, die nemmer-+meer voor pijne en reeckent de pijne die hy lijdt om zijn Alderliefste, waer van hem de gedachten duncken veel soeter te zijn als de soeticheydt van dese bloemkens. Ende hier met quamen heur Jonckvrouwē heur soecken, vande welcke sy in heur bedde begheerde gebrocht te wesen, seggende datse heur qualic gevoelde, t'welc heur Staet-Jofvrouwē obedieerden, die sy daer naer uyte Camer dede gaen, onder t'dexel vā yet wes te willē rusten, maer t'was om heur selven so veel te meer te quellen, singende dit navolgende droevelijck Liedt.

 
Och Venus vander minne Goddinne
 
In desperate sinne,
 
Hout ghy my sonder eenighe ghenade,
 
Noch uwen Sone die op my heeft doen dalen
 
Zijn blinde stralen,
 
En tracteert my ooc met geē weldade.
 
Daerom sal ic als in Meander de witte swane,
 
Geeft te verstane
 
Met een deerlick gesanck haren doot,
 
U met droefheyt brenghen aen dach,
 
Deur mijn gheclach,
 
Mijns liefste wreetheyt bovē matē groot
 
T'lijden t'welck my sonder cesseren
 
Gaet tormenteren,
 
Comt deur een schoonheyt fier,
 
Maer dat mijn hert sucht en treurt,
 
T'welck altijts duert,
 
Daelt vā mijn volstandicheyt singulier.
 
De begheerte die in my domineert
 
En niet en cesseert,
 
My veel meer als Biblis maect miserabel,
 
En t'lijden t'welck my is aenstaende,
 
Is te boven gaende
 
T'verdriet van Cauno lamentabel.
 
Biblis dickwils deviseērde,
 
En hanteerde,
 
Met haren Minnaer nae behaghen,
 
Maer desen en wil niet alleen,
 
Eylacy neen,
 
+Mijn lijden een ooghenblick verjagen.
 
Waer deur ick erbermelicke creatuyre
 
Nootelick besuyre,
 
T'sware lijden t'welck ick niet en can ghenesen,
 
Soo dat my langher en staet te hoopen niet,
 
Maer eyndigen siet,
 
T'levē moet mijns torments remedie wesen.
 
Want dese passie presente,
 
Seer vehemente,
 
Is so vol van erbermelick discoort,
 
Dat ick wel mach lamenteren,
 
Sonder simuleren,
 
Van te zijn ghebracht ter werelt voort.
 
Och mijn lijden, indien ghy hebt de machte
 
Met de crachte,
 
Vanden pijl des doots te doen present?
 
So wilt my eylacy doch latē verwervē
 
Het behaechlick sterven,
 
Om de quelling mijns levēs te makē eē ent.
 
Om dat my t'levē niet en is als eē mishaging
 
Met een beclaging,
 
Die my van alle geneuchte doet makē verdriet,
 
So dat ick ellendighe Princesse,
 
Tot mijn selfs intresse,
 
Om getrouwe liefde moet sterven siet.
 
O Venus mijn ziele en can noch deur t'groot torment,
 
Vā u vlam vehement
 
Wt t'aertsch gevāckenis niet wordē gescheydē
 
Daerom moet ick vander natuerē tribuyt vorderen* ghemeyn
 
Roovende groot en cleyn,
 
Van swerelts miserie teynde verbeydē
 
Comt daerom o ghy dienaer van den hoogē God
 
Ontfanct tgebot,
 
En wilt uwē pijl te mywerts verweckē,
 
Och ghy drie Joncvrouwen bleeck en vael
 
Gesusteren Fatael,
 
Comt my doch uyt dese miserabelhedē trecken.
 
Comt o doot sonder langer verbeyden
 
Om te scheyden,
 
T'lichaem vā de ziel en neemt niet langer uytstel,
 
+Comt bid ick u te deser uren,
 
Laet my besueren,
 
Niet u torment lancksaem maer snel.
 
Hier met adieu wilt u alle wachtē siet
 
Voor ghelijck verdriet,
 
Vāde ellēdige Ardemire seer doloreus,
 
Siet hier hoet tormēt des doots te verdragen,
 
Is een behagen,
 
By te zijn alleen oprecht amoreus.

Hier met wildese bestaen te schreyen, om haer benaude hert yet wes te verlichtē, maer de vyerige droefheyt besloot den pas, ende wilde niet lijdē dat de tranen opstegen tot in hare oogē, maer met eē bevende stemme seydese: O doot doet my bermherticheydt, en̄ eyndicht mijn deerlicke miserie met het eynde vā mijn leven, en̄ gaf daer met soo swaren sucht, dat den Prince die heur uptē Hof gevolcht was, en̄ voor de Camer ginck wanderen, t'selve hoorde. Weshalvē hy haestelic tot haer liep wes inde Camer, alwaer hy seer verschrict worde, siende t'aensicht van zijn Alderliefste eertijts schoon en̄ gracieus, alsdoen gelijckē de verveerlicke figuyre van̄ desperatie, niewers op fantaseren̄ als hoese haer selvē vā tlevē soude mogē beroven, want grijpen̄ een mes, meyndese eē moort te volbrēgē over heur eygē persone, maer siet terwijle sy dē erm ophefte om sulcken wreeden feyt te eyndigen, ende den Prince tot haer liep om t'selve te beletten, wertse so seer ge-

druckt met de spijt over trefuys* vā Palmerijn, en̄ de begāgene schaemte, met het torment van die noch brandende passie der liefde, dat heur de hert-ader borste, waer over sy t'mes sonder heur te quetsē uyt de hant liet vallen, omdat t'b[l]oet deur de berstinge vande selve adere, also vloeyden deur alle de conduyten vā haer lichaē, dattet alle de levendich [h]oudende geesten verstickte, t'welck heur +ziele dede verlaten haer aertsche logement, om te gaen soeckē eē ander woninge int doncker foreest der desperaten, dat by den Prince so haest niet gesiē en wort oft hy worp zijnen hoet tegen d'aerde, en̄ troc t'hayr uyt zijn hooft, seggende: Ha ghy wreede Hemelē, die influeert de begeerten der menschen, ende haer met inclinatie bedwingt te volgē de liefde, waer om en bedwongt ghy ooc niet de Fortuyne, op datse haer veranderde in eenige compassie tegens my. Ende siende dat zijn Alderliefste bleeck en̄ stijf worde, en d'oogē toesloot, seyde hy: O licht vā mijne oogē d'absentie vā uwe deurluchtigen geest, doet de mijne eclipserē, en̄ in zijn rechterhant genomē hebbende t'mes daer met de Princesse haer selfs meynde te doodē, sloot hy ooc zijn oogen, en̄ vervolchde zijn propoost aldus: O ellendige oogen, salich zijnse die sonder licht dwalē in dese droevige werelt, om niet te sien alsulcke tegenspoeden, als van mijn Fortuyne de wreetheyt die alle andere wreetheyt wreedelijcken soude pijnigen, en̄ my doet wenschē na de soete doot, Have der ellendiger, en̄ Helle vāde geluckigē, want daer geen ander remedie en is, als dat de leste ure mijns levēs, d'eerste moet zijn vande eyndinge mijnder martelisatie. En̄ hier mede opende hy met het voorseyde mes, zijn desperaet herte, soo dat zijn bloet noch heet uyt zijn lichaē liep, op de vloer daer hij lach voor't bedde vande doode Princesse, als een vā hare Jofvrouwē by geval inde camer quā, en̄ siende dit droevich specktakel, liepse wederom uyt, gevende so luyden creet, dat Archidiane met haere Jonckvrouwen, daer over grootelijcx verschrickt wordende, al te samē liepē tot de stichters van dese droevige Tragedie, waer over t'rumoer so groot wort deur t'geheel Palleys, datter niet en bleef, noch Vrouwe, +noch Joncvrouwe, noch Ridder, noch Prince, noch Dienaer, oft sy liepen alle aenschouwen t'ongeluck vā Ardemire ende den Prince, t'welck soo grooten getier maeckte deur t'schreyen ende crijten vande vrouwen, ende clagen vande mannē, dat het scheen t'Hof van binnen ghebrandt te hebben, ende om te weten de oorsaecke des doodts vande Princesse, dedemen heur by eenige vrouwen besien, de welcke aen heur van buytē geen letsel bevindende, ende voelēde datse noch warm was, meynden datse maer uyt haer selven hadde geweest, waeromme sy haer haestelick edick wilden doen riecken, ende cout water int aensicht werpen, dan siende dat het selve niet en profiteerde, hieldēse heur een claer spiegel voor de

mont, om te sien of noch eenighen aessem uyt haer mochte comen, maer t'was al te vergeefs, want haer ziele was op een ander plaetse besich, mogelijck om t'overvaersghelt te betalen aen Charon, Veerman vande Helsche vloedē, waerom den Soudaen voorts dede volbrengen de pompe van hare begraeffenisse, waer toe hy dede oprechtē eē seer heerlijc graft in een ronde forme, waer van mē t'overwulfsel geheel vergulde, ende setten op twaelf columnē vā Albaster, d'alderhoochste diemen ghesien hadde nae den tijt van den eersten Coninc van Griecken, maer hy en conde in geender manieren bedencken d'oorsaecke van haren doodt, dan hielt voorseecker dat den dooden Prince haer soude hebben willen vercrachtighen, ende datse heur daer teghen also te weer gestelt hadde, dat deur fortse heure hert-adere (daer van hy de breeckinghe deur de visitatie vande Medicijnmeesters naederhandt vernomen hadde) geborsten was, ende dat hy hem daer na deur desperaetheyt selfs omgebracht mochte hebbē, waer over hy in sulcke toor-+nicheydt viel, dat hy t'doode lichaem vanden selvē Princē, condemneerde opentlick t'hooft afgheslaghen te worden, tot grooten rou ende schande van alle zijne vrienden, doende hem alsoo nae zijnen doot straffen, om de misdaet die hy begaen soude hebben aen de gene om wiens getrouwe liefde hy hem selvē t'leven benomē hadde, hoewel dat Palmerijn ende Archidiane wel vermoedē maer in geender manieren en dorsten openbaeren, d'oorsaecke vanden haestigen doot der Princesse, wiens Broeder Guilharan (daer van sy aldaer int Hof ghebrocht was) wederom met alle heur ende zijn Hofghesin, nae heur beyder Vader den Coninck van Armenien keerden, nae datse heur eenen langen tijdt beschreyt hadden.

Hoe Archidiane haere Liefde openbaerden aen den Ridder Palmerijn.
Het lxxiiij. Capittel.

Archidiane beweende oock wel yet wes den doodt van haer Nichte Ardemire, maer stelde heur seer gheringhe* te vreden, om datse dochte vā haer verlost zijnde, te beter te sullen mogen genietē de conversatie vā Palmerijn wiens luchterhant sy (den eersten dach dat hy wederom in haer Camer quam, ende op een van zijn knyen voor haer sadt, om de reverentie te doen) in heur rechterhant nam, ende heuren luchteren arm hem om den hals leyde, segghende: Mijnen ghetrouwen vrient, wat dunckt u van de grote verraderye, die Ardemire wilde gebruycken

tegens my hare getrouwe Nichte, die u also seer bemint, datse de Goden dagelijcx +vuyrichlicken bidt om de ontbindinghe van uwe tonghe. Eylacy mijn cleyn soet herteken, waerom en is u doch de stēme niet vergost*, op dat ic u verclarende mijn lieffelicke affectie, van u mochte ontfanghen een gracieus antwoort, in recompensie vā soo veele weldaden, daer van icker een inde liefde, d'aldergrootste achte, de welcke ick niet en twijffel oft uwe hooghe couragie sal die (alnu haer de gelegentheyt presenteert) aen my dorvē onderstaen te versoecken. Tot wat eynde sulcke woorden strectē, Palmerijn wel haest mercte, waerom hy in zijnē geest badt: O Heer wilt my doch helpen uyt dese sware temtatie, en̄ nemende twee van zijne vingeren, wees hy met d'eene nae de Princesse, ende op den tweeden (die hy vā de Princesse hielde) wees hy met eenen anderen vinger dien hy eerst ghesteecken hadde nae zijn herte, daer van een ander Meestersse te zijn, hy met alsulcke teyckenen wilde bewijsen, en hielt daer naer beyde zijne voeten te samen, waer met zijne meyninge was te seggen tot de selve zijne Meestersse getrouwicheyt altijt so stantaftich te zijn als den eenen voet struyckelende, den anderen veerdich is om die zijnē val te beschutten. Maer Archidiane mogelijc sulcke beduydinge niet wel verstaende, wilde hem een lieffelijck kusgen geven, dan Palmerijn toonde haer op staende voet een slappe hant, willende segghen dat hy in quade dispositie was. Waer aen de Princesse wel bemerckte dat hy haer refuseerde, om t'welc sy hem verliet, ende seyde: Ich mach wel sweeren by den hooghen Propheet Mahumet, dat desen stommē Duyvel een lichaem aenghenomen heeft, om my te tormenteren, naedien hy versmaet t'ghene soo veel Arabische Princē bycans desperatelijck vervolgen. Ende hier met gincse van grootē spijte op een coetse leggē, +meer als hondertmael t'hooft schuddende en̄ heur selven by t'hayr treckende, waerō Palmerijn niet langer aldaer en dorste verblijvē, vreesende deur zijne presentie haer tot meerder gramschap te verwecken, maer ginck upte Camer, denckēde hoet mogelijc was, dat (aengesien de natuyrlicke beschaemtheyt van eē jonge Dochter) so groote onbeschaēde stouticheyt conde wesen in so teeren Princesse, die hierentusschen haer bestonde te beclagen, ende de aldergrootste vervloeckingen over hem dede diese bedencken conde, mede seggende: Och Almachtighe Goden, hoe condy toelaten de groote ondanckbaerheyt vā desen vileynen stommen, die ick van der doot verlost, inde gratie van mijn Vader gestelt, ende meer eeren aengedaen heb als mijnen eyghen Broeder. Maer o ghy vileyne creatuere, ick beloove u noch berou te sullen doen hebben vā uwe ondanckbaerheydt. Ende hier met namse vastelijck voor, heur aen hem te wreecken, dan d'eerste reyse datse hem wederom ontmoete, dochte hy heur te wesē so geneuchelic, schoon en̄ gra-

cieus dat sy hem om stervēs wille t'geringste leet niet en soude hebben toe wenschen connen, maer beminde hem veel meer als van te voren, hoewel datse hem vā die tijdt af veel straffer gesichte toonde alsse plachte, dencken̄ dat hy deur vrese soude volbrengen daer toe de liefde (die nochtans veel meer vermach) hem niet en hadde connen bedwinghen. Maer al geveynsdēse haer t'beste datse mochte, so en condese heur lonckende oochskēs nochtans niet onthouden, van Palmerijn wel te doē merckē, dat sulcke doorne struycken van soo straffen gesichte, niet en conden wassen sonder voort te brenghen eenighe welrieckende Rooskens van ammoureuse straeltgens.

+Hoe Amaran Prince van Nigreen, hem aen den Soudaen quam beclaghen.
Het lxxv. Capittel.

Terwijlen Archidiane aldus simuleerde Palmerijn niet meer te beminnen, quam aldaer int Hof (nae dat hy vry gheley van den Soudaen vercregen hadde) Amarā Prince vā Nigreen, eersten sone vandē Coninc van Phrygien, dē alder gevreesten en̄ geeerstē Ridder die onder zijne Oorden begrepen worde, soo deur zijne deucht, als oock overmits de feytē der wapenen die hy albereets in Asien volbracht hadde, vergeselschapt met vier van zijne Broeders, mannen vā grootmoedige couragie, en̄ vier hondert uyt vercoren Ridders, al t'samen in rouwe gecleet, om te betoonē de droefheyt haers Heerē, die met zijne Broeders selfs ooc in eē teeckē vā zijn verdriet, met swerte cleederen bedect was, en̄ doen̄ aende poorte vant Paleys alle zijne Ridderen verbeyden, ginc hy met zijne broederen voort tot inde sale, alwaer hy dē Soudaē met eē grote graviteyt de reverētie dede, en̄ op zijn een knye viel, seggende: Aldergrootmachtichste Here va geheel Asia, wesende verseeckert van u rechtveerdige justitie, so en twijffel ic niet of ghy sult oock sonder respect van personen, straffen alle de gene die uwē heerlijcken naem vileynichlijcken moghen onteert hebben. Welck betrouwē opde alderedelste deucht, my verstout heeft in u presentie te dorvē comē beschuldigen u Dochter Archidiane, van dat sy deur nijdicheyt wreedelickēn heeft doen stervē haer nichte de Princesse +Ardemire dochter vā den Coninc van Armenien, die in schoonheyt alle de Princessen vā Oostenrijck te boven ginghe, t'welck my (als ick onlancx leden in heurs Vaders Hof verkeerde) beweechde mijne liefde also op heur te stellē, dat ic hoop te mijne ende heure ghebeenten in een gelijcke begraeffenisse vergaen te sullē hebben, tot welckē eynde ic mijne Ambassadeurs gesonden hadde aen heuren

Vader, by wien albereets t'houwelijck tusschen ons gheaccordeert was, so dat ick opt punt stonde van heur te doē halen als ic de droevige tijdinge crege vā heuren erbermelicken doot. Aen sulckē doot antwoorde Maulicus mijn dochter schuldich te zijn, sweer ic u by al de Goden Prince Amaran, niet te connen gelooven. Ende ick sweer u by dē hoogen Propheet Mahumet Aldermachtichste Soudaen, seyde Amaran, dat sy daer niet alleē aē schuldich, maer daer van de eenige oorsake en̄ stichtersse is: Maer om dat de sake, overmits de grote secreetheyt, niet lichtelic bewesen en can worden, so bē ick bereyt die te proberen mette wapenen int open velt, tegens den ghenen die voor haer ter contrarien sal willen verdedighen. Haelt mijn Dochter hier seyde den Soudaē. Volgens welck gebot de Princesse van twee Coningē aldaer gebrocht, ende in een stoel geset worde neffens den Soudaen, den welcken tot Amaran seyde: Beclaecht heur alnu in haer tegēwoordicheyt. Weshalven hy hem voorts tot de Princesse voechde, seggēde: Vrouwe Archidiane, alle de andere die u kennē, acht nemēde op uwe voorgaēn deucht, en connen nauwelijcx geloven dat ghy u eyghen Nichte van 't leven hebt doen brengen, maer ick ben bereyt t'selve in Campvechtinghe te verdedighen, met den bescheyt, dat de beschuldichde partye ghestraft sal worden, ende als hy zijn woor-+den noch wilde vervolgen, so stont den Soudaen op, ende ginck voor de Princesse staen, segghende: Dochter ghy hebt verstaen de beclachte van desen Prince, daer op ghy u meucht bedencken te antwoorden, want ic sweer u by alle de Goden, dat den ghenen die men van u tween schuldich bevint, gestraft sal worden nae den eysch vande saecke. Als Archidiane aldus teghens haer hoorde spreecken, onstackse in een groote toornicheyt, ende antwoorde: Voorwaer Amaran, ick verwondere my seer hoe een mensch can zijn van soo groote boosheyt, tot voor hem te nemē te willen verdedighen sulcke erdachte leughenen van soo sware misdaet, als ghy (inde presentie van mijnen Vader, ende alle zijne Heeren) valschelick versiert teghens my, die u noch den uwen noyt eenich leet bewesē heeft, maer alle eer ende deucht gedaen, sonderlinge aē de ghene voor de welcke ghy vermeynt zijt te vechten, dan ick worde daer deur openbaer, een ander leughen te weten van uwen faem, die maer een ydele opgheblasentheyt en is, want indien daer van maer de helft inder waerheydt bestonde, soo soudy uwe stoutmoedicheyt met vermaertheyt begheeren te vercieren tegens eenen Ridder ws gelijcken, ende niet teghens my die een Vroupersoone ben, maer nochtans van soo grooten ende edelen couragie, dat ick u (soo verre het onse soorte eenichsins toeghelaten ware) desen sotten cop van dit grove lichaem soude slaen, in ghetuyghenisse van uwe lichtveerdicheydt, dan niettemin ick ben die ick ben, indient mijn Heer ende Vader gelieft, soo sal ick u met eenen kluppel al eer ghy uyt dese sale comt, doen bekennen dat uwe woorden die ghy seght teghens u eyghen conscientie, maer leughe-

nen en zijn. Op welcke woorden Amaran niet en antwoorde, maer keerde hem +tot den Soudaen, ende seyde: Mijn Heer, ten is noch Prince noch Ridder van hooghen state niet behoorlick, hem te becommeren met het antwoorden op de vele ydele woorden van een toornighe vrou-persoone, die meer deur gramschap als met crachte van rechte, meynt te weerstaen de warachtige beclaginghe tegens heur geschiet. Daerom sal uwe Majesteyt believen eenen Ridder te doen commen, die uwe Dochters recht begeert te verdedigen, dē welcken ick met de crachte van mijnen rechteren erm sal bewijsen mijne woorden mette waerheyt over eē te comen: Met den bescheyde, dat hy ende Archidiane, so verre hy verliest, beyde ghebrant sullen worden, maer indien my de Fortuyne ongunstich is, soo sal ick oock goetwillichlick verwachtē de Justitie die uwe Majesteyt my sal gelieven te ordineren. Waer op Maulicus, siende dat hy (vermits t'gebruyck van dien tijde onder alsulcke onchristen Potentaten) den Prince zijn versoeck (sonder zijn Dochter een quade suspicie achter te laten) niet wel en conde weygheren, ordineerde dat de Princesse van dien dach eenen Ridder soude moeten presenteren, om haer recht te verdedighen, volghens de voor verhaelde conditien.

Hoe Palmerijn de Campvechtinghe aen nam tegens den Prince Amaran.
Het lxxvj. Capittel.

Dese sententie by den Soudaen uytghesproken zijnde, en werter van alle zijne Ridderē niemandt bevonden die hem dorste presenteren in faveur van de Prin-+cesse, deur de vrese die heur veroorsaect worde vanden faem vā Amarans dappere feytē: Waer over Archidiane met alsulcken verdriet bevangē wordt, datse tot twee oft drie mael toe (indiense van sommighe Jonckvrouwen ende Heeren niet gehouden en hadde geworden) geheel uyt haer selven voor de voeten vā heuren Vader neder ghevallen soude hebben. Waer over Palmerijn (als wel wetende dat sy aen heurs Nichten doot ontschuldich was) met alsulcke bermherticheyt tot heur beweecht worde, dat hy te rugge stelde alle voorgaende geveynsinge vandē stommen te makē, ende riep met luyder stemme in de Arabische spraecke (daer van hy albereets t'meestendeel gheleert hadde) Hoe mijn Heeren? Voorwaer my dunckt dat ghy onweerdich zijt van den naem des Ridders te voeren? Hoe can u herte lijden dat desen Prince aldus hoveerdichlick met so groote leughenen comt beschuldighen uwe Princesse, sonder u yet wes te bewegen om haer te verdedigen. En̄ hem voorts keerende tot den Prince vā Nigreen, seyde hy:

Heer Amaran ick en weet niet deur wat nijdicheydt ghy alhier dus valschelick comt verachten so deuchdelicken Princesse, dan ick bē bereyt om u mette wapenen te bedwingē tot de bekentenisse van uwe leugenen, daer van siet alhier mijn pant, t'welck hy nauwelijcx uytgesproocken en hadde, of den Soudaen vergat deur een onsprekelicke vreuchde, de graviteyt van zijnē persoon, ende liep Palmerijn omhelsen, segghende: Hoe mijn alderghetrouste vrient, is dit een fantasye oft eē warachtighe saecke, dat u de spraecke wederom ghegeven is? O Goden wat wonder is dit: O Mahomet ghelooft moet ghy zijn van dese groote gratie: Maer ick bidde u Heer Ridder wilt my doch seggen deur wat goede avontuere +ghy de spraecke soo haestich wederom erlangt hebt? Om welcke woordē Palmerijn berou creech, siende dat hy soo lichtveerdich inde wint geslagen hadde zijn voorgenomen geveynstheyt, waer mede hy verhoopte wederom in Christenrijcke te gheraecken, maer denckende dat den geworpen steen niet meer en mach opgehouden worden, antwoorde hy: Mijn Heer de verseeckeringhe der ontschuldicheyt vā uwe Dochter Mevrouwe Archidiane, met den spijt vāde groote hooveerdicheyt vanden Prince Amarā, dede my in sulcke toornicheyt vallen, dat de catarrē (die my overmits een lange sieckte, t'spreecken belettende was) daer deur ontbonden is worden, ende mijn tonge wederom in vryicheyt ghestelt heeft, waer van ick den hoogē Godt dancke uyt al mijn herte, sonderlinge om dat ic daer deur mach te kennen gheven mijnen goeden wille tot de danckbaerheydt, voor de onverdiende weldaden die my vā uwe Majesteyt en̄ Me-vrouwe Archidiane geschiet, ende so groot zijn, dat de peynsinge van dien een ydele saecke is. Sulcke vergeldinge mijn vrient (antwoorde den Soudaen) is ons niet alleē meer als volcomelick geschiet, deur dese gewillighe presentatie vā mijn Dochters eere te bewaren, maer worden daer deur grootelicx aen u verbonden, t'welcke wy u noch hopē te betoonen na dese vechtinghe. Om de welcke int werck te stellen, ick u bevele Prince Amaran, des Ridders pant op te nemen. Daer op Amaran (mogelijck denckende dat zijnē grooten Propheet den Tovenaer Mahomet, om de haestige spreeckinge van Palmerijn aldaer een mirakel ghedaen hadde, ende daer over ick en weet niet met wat vrese bevangē worde) antwoorde: Al eer ick de Camp-+vechtinge tegens hem aenneem, so moet ick eerst weten wie desen stommen Ridder (die de Godē so glorieusen stemme verleent hebben) is, want indiē ick hem niet en bevinde gesprotē te zijn van Coninclijckē stamme, so en sal ick hem niet ontfanghen voor mijn tegenpartye, sonderlinge om dat dese saecke aengaet twee so hooge Princessen. Amaran antwoorde den Soudaen, ghy hebt den strijdt maer versocht teghens eene simpelē Ridder: Daerom en behoordy hem in geender manieren te refuseren, noch en sal u oock anders niet vergost worden. Wat redē soudent zijn antwoorde Amaran, dat een Graef of Hartoch, ick laet staen een

Prince, gehouden soude wesen ten strijde te comē indien hy van eenē simpelen Edelman daer toe versocht wort: Derhalvē verseeckert u vryelick dat ick my niet tegē hem stellen en sal. Ghy hadt reden antwoorde den Soudaē, indient waer geschiet op des Ridders versoeck, maer nadien hy hem gepresenteert heeft op uwe begheerten, so zijt ghy daertoe gehouden, daeromme en sullē u uwe uytweghen geensins moghen helpen, indien ghy uwe clachte niet wederroepē en wilt. Welcke woorden den Soudaē soo haest niet geeyndicht en hadde, oft men sach inde sale comen eenen Jongelinck draghende in zijne handen eenen schoonderē Helm, alsmen doemaels in geheel Oostenrijck* soude hebbē mogen vinden. Ende aen den Soudaen oorlof versocht hebbēde, om zijne Ambassade te moghen doen aen Amaran ende den stommen Ridder, voechde hy hem eerst by den Prince vā Nigreen, ende seyde: Prince Amaran, Me-vrouwe de Coninginne van Tharsen, int seecker wetende dat ghy hedē op dese plaetse sout zijn, heeft my alhier ghesondē, om u te kennen te ghevē dat den stommē Ridder vā veel edeler geslach-+te is als ghy, ende den courasieusten diemen hedens daechs ter werelt soude mogen vinden, u radende vande versochte Campvechtinge afstant te doen indien ghy niet en wilt overwonnen zijn. Schiltknecht mijn vrient antwoorde den Prince, ghy sult u vrouwe segghen dat ick my niet en stoore aen hare woorden, om dat ick niet ghewoon en zy eenighe geloove te stellen op heure toveryen, maer hoe desen Ridder braver is, hoe ick meerder eeren teghens hem hoop te behalen inden Camp, daer in wy alnu te deser urē sullen treden indient den Soudaen also ghelieft te ordineren. Maer Maulicus siēde dat het albereets laet was, stelde t'selve uyt wes tot sanderē daechs. En̄ hier na voechde hem den Tharschen Edelman voorts by Palmerijn, tot hem segghende: Heer Ridder de Coninginne doet u present van desen helm, in kennisse vā hare goede affectie t'uwaerts, u biddende dat u ghelieve den selven te ghebruycken tegens den Prince Amaran, den welcken verwonnē hebbende en sult ghy heur daer na niet weygeren een versoeck, dat sy noch eens in toecomende tijden aen u verhoopt te doen, ghelijck sy op uwe groote danckbaerheyt betrouwende is. Waer op Palmerijn (den helm in danck aenghenomen hebbendē) antwoorde: Jongelinck mijn vrient, ghy sult hare Majesteyt vā mijnent wegen gelieven aen te dienē, datse aen my altijdts sal bevinden eenen bereyden Ridder tot haren dienste. My is leet seyde Amaran dat ic heur van sulcken ghetrouwen Dienaer sal moeten beroven. Ende hier met vertrock hem een yegelick na zijn logement, ende den Schiltknecht keerde in groote neersticheyt wederomme na zijn Coninginne.

Hoe Palmerijn den Prince Amaran overwon.
+Het lxxvij. Capittel.

De Princesse Archidiane wert boven maten seer verblijt, als sy den Ghesante van de Coninginne van Tharsen hadde hooren seggen Palmerijn van so edelen gheslachte geboren te zijn, als niet achtende oft zyne ghewillighe presenteringhe tot de verdediginge van hare eere, moeste spruyten uyt eenige liefde, hoewel dat hy haer betoont hadde een refuys, t'welck sy alnu dochte alleen veroorsaect te worden, deur vreese dat hare presentatie gheschiet soude zijn niet deur een oprechte liefde, maer tot een proberinghe van zijn ghetrouwicheyt. Weshalven sy hem (om haren goeden ongeveynsden wille te beter te ontdecken) des avondts een vergult Harnas sonde seer excellent gewerckt. En̄ hierentusschen hadde den Soudaen by een van zijne Maerschalcken, in ordeninge doen stellen de plaetse van de Campvechtinghe, die hy des anderen daechs smorgens dede besetten met twee duysent ghewapende Soldaten. Ende vercoren hebbende twee Coninghen ende twee Broeders van Amaran tot Richters, ginck hy ende zijne Heeren op de stellagiē, met hem nemende de Princesse Archidiane, die niet min onder d'andere Jonckvrouwen en lichte, als d'avontsteerne onder de reste vāde Hemelsche nachtlichten. Ende corts daer naer presenteerden hen oock de twee Campvechters seer braef toegerust, sonderlinge dē Ridder Palmerijn, wiens Helmet eenen Coninck, ende den grooten Admirael zijn sweert droech, t'welck hy van heur met reverentie ontfinge, terwijlen de trompetten bestonden te blasen, de welcke opghehouden hebben-+de, riep eenen Heraut dat het volck die soo grooten gerucht maecktē, datmē noch gesien noch gehooren en conde, silentie souden gebruycken. Daer nae seyde hy met luyder stemmen, dat heur beste mochten doen een yegelick vande twee den anderen gedefideert hebbende Ridderen, die noch elc aen eē besonder eynde vande loop plaetse met heure couragieuse peerden voor de Princessen met vlichelen* en̄ springen braveerdē, maer hooren̄ dat de trompette de batalie bestonden te blasen, bestondē de cleyne op de teen te staen, en̄ de groote neerstich dē hals uyt te steeckē, om te siē wie met de victorie soude triumpheerē van dese twee grootmoedighe Campvechters, die heur helmen slotē, en̄ met sulckē corasieusen moet tegēs den anderen runden, datse beyde bedwongen werden de stegelreyē te quitteeren, sulcke spronck doende dat heuren hals daer over ghebroken te zijn, vastelijck gelooft worde by al de omstaēders. Niet te min sprongen sy lichtveerdelicken op heur

beenē, eē Palmerijn wederom grijpende sijnē schilt, die hē uyte handen gesprongen was, viel Amaran aē met sulckē furie, dat hy hem meer als 10000. Voncken uyt zijn harnas dedē springē. Waer tegens hem den cloeckmoedigē Amaran ontfing niet met eenige mindere couragie, maer betoonde hem ooc ervaren te zijn in sulcke affairen, t'welck d'Assyriers dede seggē, dat sy van heur leven noyt meer gehoort en haddē van gelijc gevecht alsser alsdoen passeerde tusschē dese twee brave Ridderen, die alsulcken geclinck met heure sweerdē op hare lichaems beschermende wapenstucken maecten, dat dē genen diet gehoort en̄ niet gesiē en hadde, vastelick verseeckert soude hebbē, datter meer als twintich Ridders te samen strijden̄ geweest waren, hoewel dat alle dē handel maer tusschen dese twee en gheschieden, +die langhen tijdt in een alsulcken gelijcken state blevē, dat men niet en wiste te vermoeden wien de victorie wilde favoriseeren, deur dien dat Amaran eene vāde alderervarenste was in de schermconste, dan Palmerijn chargeerde hem so dapper ende dickwils, dat hy ten lesten alle zijne practijcken op de rechte, averechsche, cromme en̄ dwerssche slaghen te rug moste stellen ende dickwils van zijn sweert sijnen Schilt maeckte, t'welck hem so rasent dede worden, dat hy zijn sweert in beyde de handē greep, en̄ sloech daer mede soo dapperen slach opt hoochste punte van zijns vyandts helm, dat dien bedwonghen worde op sijn een knye te vallen. Waer over Palmerijn denckende worde, dat (so verre hem meer sulcke groetenisse gebeurdē) hy bedwongen soude worden in een tegen eer bewijsinghe, niet alleen met de ander knye oock de reverentie te doen, maer wes tot zijnē neus toe op d'aerde te moeten vallen. Wes halven hy wilde speelen om quijt ofte dubbelt, en̄ dede Amarans Schilt int midsen van een springen deur eenen slach, dien voorts nederdalende mede nam zijn hant ende de helfte van zijnen erm. Waer over dē Nigreaenschen Prince anders niet en bestonde te doen als af te schutten, ende hem te verweeren met zijnen lochteren erm, vluchtende voor t'sweert vā zijnē vyant, dan achterwaerts loopende, en̄ dan ter sijden uyt springen̄, dan hier en̄ dan daer, meynen̄ plaetse te vindē om de reste te mogen ontgaē, dā al dit vertreck en was hem maer een soo veel te langer quelling, wāt als Palmerijn int leste eenen swarē slach nae hem sloech, wilde hy (om die tontwijcken) achterwaerts springen, maer viel overmits sulckē sprong (als deur veel verlies vā zijnē bloede seer swack wor-+den̄) op zijnē rugghe, het welcke Palmerijn so haest niet ghesien en hadde, ofte hy liep hem zijn een knye op den buyc stellen, dat hy nochtans so geringhe niet te weghe en conde brenghen, ofte Amaran gaf hem haerentusschen met eē corte dagge eenē steeck in zijn zijde tusschē zijn borstharnas ende de aenhangende dygestuckē, t'welck Palmerijn also vergramde, dat hy Amaran terstont den helm afructe, ende hem voorts afsloech zijn hoveerghe hooft, t'welck hy by t'hayr nam, en̄ ginckt dragen voor de Princesse Archidiane, tot haer seggende: Me-vrouwe

siet hier het teycken vā de voldoeninge van mijne ghelofte. In sulcke heerlicke voldoeninge vā dien Heer Ridder antwoorde de Princesse, hebdy ons alsulcke weldaet bewesen, dat ick, mijn Vader noch alle den mijnen daer vā t'minste punt ons leven lanck niet volcomelijck en sullen connen recompenseren. Waer op Palmerijn seyde daer tegens geen schult van vergheldinghe te connen vallen, om dat hy hem meer als dat aen heur ghehouden hielde, waer mede hy Amarans hooft ginck smijten voor de voeten van de Richters, tot alsulcke bedroeftheyt van zijne twee Broeders, als een yeghelijck mach dencken. Ende doende brenghen zijn peert, reet hy voorts nae t'Palleys, alwaer hem den Soudaen, om zijn eere te vergrooten, aen de poorte verbeyde, leydende hem in eene vāde beste Camers, daerse heur presentatien, den Soudaen, om te recompenseren, ende Palmerijn om meerder diensten te bewijsen, elcx om t'seerste verheften, die ic om cortheyts wille passere, maer segge alleen dat hy deur beveel des Soudaens van d'alderexpertste Medicijn-meesters seer neerstelick gevisiteert worde, terwijlen de Princesse Archidiane niet minder besich en was om heur te vercierē, als de Goddinne Juno dede, +doen die haer soude vertoonen voor t'kint Paris, om Richter te wesen vā heure schoonheyt, in sulcker manieren, dat de Princesse niet en dede als hare Jonckvrouwē te vraghen, dan oft heur preycksel* pertinent stonde, dan of t'hayr genoech ghefriseert was, en̄ dan oft den Tabbert wel hinge. Ende om te sien ofse nu t'eenemaal braef was hieltse t'spiegel dan achter, dan voor dan ter zijde. In conclusie de arme van vreese ghequelde en̄ haer met hoope vermaeckende Jonckvrouwe en wiste niet wat manieren te houden, ofte wat gratie sy soude ghebruycken, om te winnen de liefde van heuren beminden stommen Ridder, die sy in dese toerustinghe ginck visiteeren wes in zijn Camer, alwaerse albereets by hem vonde haer Moeder, die sy alsdoen liever op een ander plaetse soude ghewenscht hebben, op datse Palmerijn int secreet te kennen hadde mogen geven heuren goeden wille, van hem te nooden tot eenen anderē strijdt, veel playsanter als den genen die hy tegens Amaran ghehouden hadde, maer deur al te grooten gheselschap moeste sy de openbaringhe van heure begheerten voor dese reyse noch int secreet houden, ende een gracieus oorlof nemē wes tot bequameren tijde.

Hoe den Soudaen de Sonen vanden Coninck van Phrygien bedwong t'doode lichaem vā heuren Broedere Amaran uyt zijn Lant brenghen.

Het lxxviij Capittel.

So gheringhe als Amaran van Palmerijn ter doot ghebrocht was, namen zijn Broe-+ders zijn lichaem, ende droeghen t'selve met groote weeninge ende claginge tot aent graf van Ademire in meyninghe vā t'selve lichaem daer inne by zijn Alderliefste mede te doen rusten, volgens zijne vyerige begeerte by hem aē heurluyden in zijnen leven versocht dan den Soudaē dede heur aenstondt (opt versoeck van Archidiane) aenseggē, dat sy heur op pene des doots binnen vier ende twintich uren uyt sijne Lande soude maecken, en̄ met heur nemen het doode lichaem, ofte hy soude t'selve doen branden als eenen Verader ende valschen beschuldiger. Om welcke woorden seer vertoornt worden de voorseyde gebroeders, daer van den outsten dē Heraut antwoorde: Segt uwen Heere dat hem mogelijck noch sal berouwen alsulcke onbehoorlicke wreetheydt gebruyct te hebben tegens eē doot lichaē: En̄ nemende heuren Broeder, deden sy hem leggen in een Cypressen kiste, om hem so veel te langer voor verdervinge te mogen bewaren, en̄ brochtē hem also met in Phrygien, alwaer hy van eē yegelijck beclaecht worde, sonderlinge van den ouden Coninck zijnen Vader, de welcke (nae vele tranē die hy in presentie vant doode lichaem sijns Soons uytgestort hadde) met eenen droevigen geest tegens hem selvē seyde: Och Fortuyne hoe veel wreeder betoondy uwe nijdicheyt tegens de groote als tegens de cleyne. Och ick erm olde man, ongeluckiger onder alle ongheluckige menschen. Eylacy, ten tijde als ick verbeydende was playsier en solaes te ontfangen van mijne kinderen, so veroorsaeckense my niet dan alle moeyten en̄ verdriet. Siet ick ben een Coninck van Phrygien, maer daerom en can ic dese werelts ellendige miserien niet ontloopen, en̄ dit geseyt hebbēde, begonde hy so bitterlijck te weenen, dat den outsten Broeder vanden overleden Amaran, +Grantel geheeten, daer over met toornich en̄ bermherticheyt* beweecht worde, sweerende inde presentie vā alle zijne Broederē, noyt op te houden so lange als hy leefde, tot dat hy den doot vā zijnen Broeder te vuyr ende te sweerde gewroocken soude hebben. In welckē eedt des wraecks hem zijne vijf andere Broeders oock alle naevolchden, doende t'lichaem van Amaran begraven op een plaetse alwaer sy deden oprichten een heerlijck graft van Marmer ende Porphyr, daer in sy tot een eeuwighe memorie sommighe Carmina deden stellen, verclarende de oorsaecken zijns doots, om den welcken te wreecken Grantel aenstondt volck vergaderden van alle canten, soo in zijne als in zijne heerlijckheydts omleggende Landen, sonderlinghe onder de Coninghen ende Princen van Surien, die alsdoen vyant vanden Soudaen waren, soo dat hy in min als drie maenden, over de vijftich duysent Soldaten soo te peert als te voet vergaderde. Vande welcke hy ooc van

sijnen Vaders (met consent van sijne andere Broeders) Generael ghemaeckt worde, waeromme wy hem met zijnen troup voor een cleyne tijt te Veltwaerts sullen laten trecken, alles verdervende daerse comen.

Hoe Archidiane haer selven aen Palmerijn tot een vrouwe presenteerde.
Het lxxix. Capittel.

Des anderen daechs naer dat Palmerijn den strijt teghens Amaran volbracht hadde, quam hem de Princesse Archidiane in zijn Camer daer hy ghewont lach, weder-+omme visiteeren, en̄ siende dat de andere veer van heur stondē, datse sonder vrese mochte spreken, wenschtese hem een goede gesontheyt toe, mede seggende: Heer Ridder nademael de Coninginne van Tharsen alhier ontboden heeft dat ghy gesprotē zijt van so edelen gheslacht, soo bid ick u dat ghy my de gratie wilt doen van te verclarē uwe afcomste, met beloftenisse dat ghy in recompensie van sulcke gratie, t'zy hoet sy, ontfangen sult mijn hert, t'welck geē begeerlicker en̄ grooter wensch en soude connen hebben, als vā eenmael voor een cleyne tijt uyt sijn gewoonlicke woonstede te mogen gheraecken, en̄ int licht commen, om hem voor u open te doen, ende te vertoonen de alderbinnenste affectien, daer met het soo seere geneycht is om u te maecken Heer van my ende van alle mijne goederen, en wilt daeromme niet versmaden de ghene die u meer bemint als haer eygen leven, maer heur ontfanghen voor een ghetrouwe Minnaresse ende vrouwe. Als Palmerijn hem sach aenvallen van alsulkcen vyant, die veel eer als Jole eenen Herculem t'onder gebracht soude hebben, en wiste hy niet wat te resolveren, maer denckende ten lesten aen de ghetrouwicheydt van sijn beminde Polinarde, dochte hy t'beste te zijn omwegen te soecken, ende seyde: Seer deurluchtighe Princesse, het is een yeghelijck openbaer, datter soo grooten Monarch niet en is in gheheel Asien, ofte hy soude hem boven maten gheluckich achten, indien hy u mochte genieten tot sijn Meestersse, waer deur my dochte onmogelick te zijn, dat noch de Godē, noch de nature, noch de Fortuyne my (die maer eenen simpelē doolenden onbekendē Ridder ben, Palmerijn van Olieven genoempt, wien ghy t'leven gesalveert hebt) in sulcken graet der geluckicheyt soude hebben moghen stellen. +Weshalven ick u eerste woordē Me-vrouwe, niet en achtervolchde, vreesende die alleen te spruytē uyt uwe geliefte, in tijt cortinghe te nemen met der spotten over mijn laege Fortuyne, maer nu ick sie dat u sonder gheveynstheyt belieft my te gebieden te beminnē so excellenten Princesse als ghy, die ick niet weerdich en ben te dienen: So verseecker ick u vastelic Me-vrouwe, dat ick met alle de schoone

woorden die by my soude connen bedacht worden, niet en soude dorven bestaen uyt te leggen, d'affectie die ick tot u drage, om dat die met mijne cleyne welspreeckentheydt grootelicx te cort soude worden gedaē. Weshalven ick bidde uwe cloecke wetenschap (daer mede ghy aent wesē der personen weet te bemercken t'binnenste van heure herten) met de ghepeysen te willen voorcomen mijn onvermogentheyt van spreecken, ende acht te nemen op mijnen grooten wille, ende niet opt cleyn vermogen, t'welck ich nochtans geheelijcken verhoop te gebruycken in ws Vaders mijns Heeren dienst, op de reyse die hy vermeynt is zijn Legher corteling te laten doen nae Constantinopolen, om aldaer te wreeckē dē doot van hoochloflijcker memorie u Oom Gamezio, wes tot op de wedercomste vanden selve, my goet dunct te zijn dat wy de vorder volbrenginge in onse sake uytstellē, niet dat my sulcke uytstellinge niet seer moeyelijck en valt, maer om dat my sulcke moeyelick vallinghe nochtās veel aengenamer is als t'minste punt dat u soude mogen overcomen van eenich verdriet, t'welck int seecker voor u te besorgen stont, indiē wy alnu onse begeertē volbrochtē, en̄ dat ick op dese reyse mijn corasie alsoo hope te betoonen, dat dē Soudan met al zijn Onderdanen oorsake sullen hebben om te consenteren t'gene mē alnu niet en soude dorven denckē aen hem +te versoeckē. Welcken raet de Princesse so aengenaē geviel, dat se te vreden was de saecken tot daer toe uytgestelt te worden, nochtans niet vergetende van hem daerentusschen dickwils te comen visiteren, altijts verwachtēde om belet te wordē van vorder te hopē, deur t'beletsel daer met mē de doot belet datse de werelt niet geheelicken van menschen en berooft.


Vorige

Over het gehele werk

organisaties


Over dit hoofdstuk/artikel

titels