Kluchten

(1971)–G.A. Bredero– rechtenstatus



[pagina 193]

[pagina 195]


[Quacksalver] Ga naar margenoot* Een soete, doch leerliicke, en belacheliicke klucht, van een Quacksalver in't Hoochduyts, ghenaemt Rijckhart vande goude Mynen, met een out man, genaemt droge Lammert, ende van een siecken, ghenaemt Ioost den Drucker, waer van dat Rijckhart aldus voort-gedaen hebbende, begint te swetsen. Ga naar voetnoot+ Anheurt vrumer burger und cauffluy jungh und alt, Ga naar voetnoot1 Edel ob unedel, edert sey vom was ghestalt, Ga naar voetnoot2 Hooch ob leech, kleyn und groot, man und weyb kumt anschouwen, Ga naar voetnoot3 Ghy vryers, gy vrysters, gy wenaers und weduvrouwen, Ga naar voetnoot4 5[regelnummer] Kumt heer vreylich by, ich brauch doch meyn kunst, Ga naar voetnoot5 Vor dem reycken umb geldt, den armen gaer umb sunst. Ga naar voetnoot6 Giebt mier was stilstant das fruntlich meyn beden, Ga naar voetnoot7 Giebt mier was gehor, anheurt toch meyne reden, Vom den welchen bald ich nu wil fanghen an, 10[regelnummer] En reden tot dy hier als eyn redner daer van. Wie wol gunstiger Herren und seer liebe frunden, Ga naar voetnoot11 Viel kunstener geysten und artzenen sey gefunden, Ga naar voetnoot12 Der viel kranckheyden ofte siechen haben ghenesen, Ga naar voetnoot13
[pagina 196]
So weyt ich leich wol das meyn person noyt bint ghewesen Ga naar voetnoot14 15[regelnummer] Alhie in dees wijtberumbter und neringbare stadt, Ga naar voetnoot15 Welchers grossen naem mey hie getrucken hadt, Umb dem vermaerden ruff vom kostlichen gebauwen: Vornemlich so schipffreych und liedren vol vom trauwen, Ga naar voetnoot18 So das ich entlich hie auch mit vleyt ghekamen bin, 20[regelnummer] Het welch altezaem ich waerlich toe seyn bevin. Ga naar voetnoot20 Ich die das Rotte-meyr, und das Swartzelant der Moren, Ga naar voetnoot21 Vor meynen erbdeyl und vatterlandt hab erkoren. Ich die im Asia, im Affrica so wol bin bekant, Im America, ja im der Francken-lant. 25[regelnummer] Hab't Spaensch, 't Roomsch gebercht mit wunderlich gelucken, Ga naar voetnoot25 Jerusalem, Cicilien, und Oostenreich deurtrucken. Ich die 't alles hab bespiert, und ghesien, und auch weet, Ga naar voetnoot27 Ich bin der selben man die dem golden Meyster heet. Dem seer klinckenden Rijckhart vom der golden meynen, Ga naar voetnoot29 30[regelnummer] Die mit meyn dierbaer kruyt und gutter mediceynen Meynich betruckter hert hab vom seyn smarts erlost, Ga naar voetnoot31 Die speys nochte dranck, oder die saubre kost Ga naar voetnoot32 Nicht nuttighen kon, want sy das nicht en hadden, Die gab ich was duym-kruyt deweyl das sy my badden. Ga naar voetnoot34 35[regelnummer] Ich hab auch viel vrouwen vom sweir arbeyt bevrijt, So dasse nu mit freuwd sich blyde baren altijt. Ga naar voetnoot36 Und manich maechdlijn kleyn doen seyn im grossen anschouwen, Ga naar voetnoot37 Und durch meyne macht im grosser waerden houwen.
[pagina 197]
Ich die manich jong-man so hooch doe seyn geacht, 40[regelnummer] Al was hy vom eyn slecht und eyn versmaet geslacht, Ga naar voetnoot40 Ga naar margenoot* So doe ich im dur precht und gunst meyner gaben Ga naar voetnoot41 Seer gros achtbar seyn, dur ubervloz von haben. Ga naar voetnoot42 Ich trouw hie manuch paar, ick coppel und vereent, Das na verlaub von gut weer deerelijck beweent. Ga naar voetnoot44 45[regelnummer] Ich doe das manuch knecht ghezwunghen wert to minnen An eyner die hun haet mit aller hart en sinnen. Ga naar voetnoot46 Ich bin die d'vryers auch also bestiert bestrijcht, Ga naar voetnoot47 Das hy eyn aartsche maecht bey eyn Gotin ghelijcht. Ich bin die d'vrysters hart so begeerleych kan treffen, Ga naar voetnoot49 50[regelnummer] Das sy eyn reycher nar gaen als eyn Got verheffen. Ga naar voetnoot50 Ich maeck de geen die eerst, arm zijnde was onteert, Van al de Werelt wed'rom gheacht und wol begeert. Ich doe durch meyne kraft met sunst eynighe peynen, Ga naar voetnoot53 Die doore luyten weys und scherpsinnich scheynen. Ga naar voetnoot54 55[regelnummer] Ja dats' im curtsen stundt uyt eyn ellendge staet, Durch scheynbaerheyt van kunst gerachen inde Raet. Ich kan durch meyne gaab wunder te wege richten. Ich verhelff gaer bald das leytlich angesichten, Ga naar voetnoot58 So das gants angeneem yders augen steehn, 60[regelnummer] Un das mit grossen lust de vryhers daer toe geehn. Durch meyn geliertheyt weys en kunstige prackteychen, Toe ich quade luyten gutt, und swacke starcke leychen. Ga naar voetnoot62 De geele maach ich blanck, de swartzen maach ich wit. 't Besmeurde maach ich schoon, und grauwe aughen git. Ga naar voetnoot64
[pagina 198]
65[regelnummer] Ich bringe meer te weech mit meyn gaben en giften Als d' alderweysten man mit seyn geleerste schriften. Ich verwerff by elck ein laub, liefde und gunst, Ga naar voetnoot67 Men vind ter Werelt geyn so hauchloblichen kunst. Ga naar voetnoot68 Voorts meyn geswinde list gheneest so veyl ghebrechen, 70[regelnummer] Die mey nicht moogleijch seyn hier auffentleijch te sprechen. Veyllicht das yemant vreecht waer mit das ich dit doe? Die antwoort ich bald, luystert man vleysich tsoe. Ga naar voetnoot72 Ich ghebrauch golt, im al meyne artseneyn of sachen. Ich ghebrauch golt voor al om heylichen tsoe machen. Ga naar voetnoot74 75[regelnummer] Is eyn jong gesel verlieft dat er heymlich treurt, Und claacht von grosser pijn dat het harte scheurt, Umd das hy na wensch soecht eyn golden bloem te pluychen, Hy moet auch anders nicht als golt hier tsoe ghebruychen. Mit golt moet hy smeeren sommighe handen. 80[regelnummer] Van golt moet hy dan noch machen golden banden, Om de golde treck-playsters wel te binden vast, Mit kunstich golt-draet das om de vingers so wol past. Veel stapels golt-salf, voorts baggen und juweelen, Ga naar voetnoot83 Dit doet wol groeyen, wol trecken, wol lieben und heelen. 85[regelnummer] Voor de geel-sucht, gelt-noot, gelt-hongher en gelt-dorst Ga naar voetnoot85 Ghebraucht das selbst mittel, das ghesecht op 't alderkorst. Ga naar margenoot* Of gorgelt mit goltdranch, und vret nicht dan golt visschen, Und lecher golt-vleys, 'tsal u lustich verfrisschen: Maar so u hunger is onversadelijck und groot, 90[regelnummer] So frucht ich entlich vor u de sekere doot: Ga naar voetnoot90 Went eyn seer eubel ding ist der grage golt kancker. Ga naar voetnoot91 Die eet 'smenschen ziel, en maecht het lichaam krancker. Vom golt is al meyn salb, vormaels kunstich gemaecht. Ga naar voetnoot93
[pagina 199]
't Golt heelt alt gebrech, waer das man eyns an raecht. 95[regelnummer] Manuch Meister wunder vom seyn stercke euly redt: Ga naar voetnoot95 Man ich bid dy eyns auff meyn gutter gold salb ledt, Ga naar voetnoot96 Ghemaecht van Portogoloysers und Lijsbetten, Ga naar voetnoot97 Vom Dubbloenen und vom acht dubbeld' Pistoletten, Ga naar voetnoot98 Vom olde Nobels, und vom golde rossen vrunt Ga naar voetnoot99 100[regelnummer] Vom Kaysers gulden, und vom Koninglicher munt, Vom Fransche kroonen, und vom Spaensche kluyten, Ga naar voetnoot101 Vom Friessche dalers, und vom Geuse duyten, Ga naar voetnoot102 Dit sein de spieren, het specy und het stof, Ga naar voetnoot103 Hie maech ich meyn golden heel en treck-pleysters of, 105[regelnummer] Der qua gewoont und absatz kan ich die niet dechen, Ga naar voetnoot105 Man eyn reyn hertlich hart un kan ich nicht bevlechen, Ga naar voetnoot106 Wol die in tseytelich gut stelt zeinen hauchsten vreucht, Die maech ich durch sein lust ein fyand vande deucht. Het golt is gut noch quaet, het golt kan niemant deeren: 110[regelnummer] 'tQuaet kumpt durch het misbrauch, un 'tgoet vom wol regeeren. De wijtter Werelt durch sprucht und rumbtmen al vom meyn: Vom mein selb, vom mein kruyderen feyn. Ga naar voetnoot112 Wie grosser Potentaet, wie grosser Prins und Herren, Wie das sey alderminst meyn kruyt moghen ontberren. 115[regelnummer] Dem Coning vom Spangien selbst die heft mein gros gebrech, Ga naar voetnoot115 Darumb heft hy versiert ein schalckhaftighen trech, Ga naar voetnoot116 Um mey wedrumb mit list in sein lantschaff te lochen, Um vom meyn Laphes dan te machen golden stochen, Ga naar voetnoot118
[pagina 200]
Dar hy het Niterlandt, ob de lenderen gheleich, Ga naar voetnoot119 120[regelnummer] Mit te troetelen waent, und te trechen am seyn reich. Ga naar voetnoot120 Man Got die maecht toe schend alle sein lose funden, Ga naar voetnoot121 Darumb bin ich vom hum hie vom dem Herr ghesunden. Ga naar voetnoot122 Dis is de ware saech das ich hie bey u sal blyven, So lang als ghy sein dinst hie oprecht solt bedryven. 125[regelnummer] Ich gelaub das dy tweyfelt vom waan ick bin ghekamen, Ga naar voetnoot125 Ob vom weer meyne kunst sein oorsprung heft ghenamen, Ga naar voetnoot126 Laes! al u wund'ren stehn, wes das man mey ierst sach, Ga naar voetnoot127 Im het swerts Indien heet, dar ich begraven lach Verwurpfen und veracht, als vaule dreck mispresen, 130[regelnummer] Un bin aus slichten slijm dus treffeleich verresen. Ga naar voetnoot130 Het Weyf die mey dis artz so herleich heft geleert, Ga naar voetnoot131 Die wiert vom yder ein vor het gheluck ghe-eert, Ga naar voetnoot132 Ga naar margenoot* Und steet mit vluchtich hayr, und mit swie snelle vlerchen, Ga naar voetnoot133 Und kiert sich mit de wijnd, war an man wol kan merchen 135[regelnummer] Haer lichtvaerdich hart, doch heft sy vom al dis goet, Mey dis ghebrauch verlient, mit ein bly anscheyn soet, Und heymlich verlien icht wier an alle staten, Diet wannier har gevalt mit rauw moesen verlaten. Ga naar voetnoot138 War tzeyt ghy, kumt toch her. Kumt her, war meucht gy seyn, 140[regelnummer] Die klaech vom onlust, vom tantswier, vom hooftsier, herts peyn, Ga naar voetnoot140 Vom kommer, vom gebreck, kumt her ghy arme kranchen, Ghy sult mey durch meyn gunst und lustich werck bedanchen, Ga naar voetnoot142 Kumt her das ich u helff, und wacht nicht tot am lest.
[pagina 201]
Die gheholden, ghestochen, gebrochen sein of gequest, Ga naar voetnoot144 145[regelnummer] Leytleich, vreesleich, buslich, lam, manch, doof, kreupel, Ga naar voetnoot145 Galtsich, narrisch, und alt ongevallighe peupel. Ga naar voetnoot146 Die geborsten, geklooft, ghescheurt, gaet im banden, Ga naar voetnoot147 Ich schal u durch behulff vom meyn naerstighe handen, Ga naar voetnoot148 Wedrumb ghenesen wol, hab ich anders de macht, Ga naar voetnoot149 150[regelnummer] Ofte bey gebrech vom dien het lassen nu volbracht: Ga naar voetnoot150 Want ich weet dar solche decksels toe te bereyden, Ga naar voetnoot151 Das niemant en sol seyn u onghevallicheyden. Ga naar voetnoot152 Mit golde Mantels wiert har daughen uberhaelt, Ga naar voetnoot153 So das men nicht en siet was u manghelt ofte faelt. 155[regelnummer] Mein reyche kunst weet raet vor gevarlicheyt und noot, Ga naar voetnoot155 Man ich weet gans kein list vor d al vretende doot. Droghe Lammert een ouden Bruydegom De jaren heb ick wel, ick had wel moghen rusten: Ga naar voetnoot157 Maer niet heb ick de macht, dat ick de groene lusten Heb konnen wederstaen, wat raet, mijn stramme leen, 160[regelnummer] Die zijn nu hare kracht en vochticheyt ontgleen. Ga naar voetnoot160 Ick moet, en ick en kan, mijn sinnen niet bedwinghen, Ist meughelijck dat de liefd' kan door d'ooghen dringhen, In een so ouden borst, en juyst het herte treft, So gheloof ick datse my u tot een voorbeelt geft. 165[regelnummer] Siet hier een machtloos man vol jeuchelijcke sinnen, Ga naar voetnoot165
[pagina 202]
Die billich docht om't graff begint op nieuw te minnen. Ga naar voetnoot166 Ist wonder, vraech ick dan, datmen dit siet gheschien, Van die vrolijcke jeucht en lustighe jonghe lien, Die door natuur en liefd' sich daer toe moeten gheven, 170[regelnummer] 't Welck ick nootwendich doe, nu in dit oude leven. Mijn senuwen zijn tay, mijn bloedt verstijft, verkout, Ga naar voetnoot171 En noch heb ick van daech een jonghe meyt ghetrout, Ga naar voetnoot172 En so d'ervarentheyt my leert den aert der wyven, So soud' ick dese nacht gaerne wat vreuchts bedryven, 175[regelnummer] Met dese jonge maecht, met dese jonghe vrouw', Maer ick en kan niet, als eerst, of als ick garen sou: Ga naar voetnoot176 Ga naar margenoot* Want siet mijn dorre staet en wilt dat niet ghedogen, Ga naar voetnoot177 Vermits dat mijn natuur en krachten heel verdrogen. Dees quacksalver weet remedie tot veel quaets, 180[regelnummer] Dees sal ick vallen an, en vraghen hem wat raets. Ga naar voetnoot180 Doctoor, weet ghy oock raet, dat moet ick iou vragen, Hoe dat een ouden man snachts een jonghe Bruyt sal behaghen? Rychart Plinius und Aristotelus schreyben viel vom natuur, Ja, ich weets tsoe werchen ein gutter kuur, Ga naar voetnoot184 185[regelnummer] Sie dis recept sult ghy aus d' Apteech lassen halen. Lammert Och Miester maecket goet ick sal t u dubbelt betalen, En sechtet my in duyts, of dat ick het kan verstaen. Ga naar voetnoot187
[pagina 203]
Rychart Vor ierst soldy im Apteech toe Peter Paresten gaen, Langt im dis brieflijn, und lasset hum eins leesen, Ga naar voetnoot189 190[regelnummer] Holt goede mut, dijn dingen schollen wol weesen. Ga naar voetnoot190 Briefken Nemt ierst oly vom uytgheparste Spaensche druyven, Un corellen, un 'tpuyck vom lechere struyven, Ga naar voetnoot192 Moye sparges suldy nemen, nach vom das und elcx, Nach was neuck-wasser, und nach was soete melcx Ga naar voetnoot194 195[regelnummer] De boomjes ghestooft vom scheune aertgesocken, Ga naar voetnoot195 Sonder tweyffel de saeck schol wol gelocken. Ga naar voetnoot196 Ghekoockte rapkens soet, und vom verssche ayer sap, 't Sol wol verquicken al wasz nach eins soe slap. Ga naar voetnoot198 Dis hab ich, gutter man, toe dijn erquicking gheschreben. 200[regelnummer] Dees cedul sult ghy d'aptecher im handen gheben, Ga naar voetnoot200 Ob das heyt u bereyt, und heurt was men secht. Ga naar voetnoot201 Dis sult ghy nuttighen eer ghy u te bedde lecht. Ga hin, ich sol op stee hum selbst kamen sprechen. Ga naar voetnoot203 Een siecken, ghenaemt Joost den Drucker Siet hier d'ellendicheyt self, siet hier alle gebreken, 205[regelnummer] Daer ick arme krancke mensch soo seer met ben vervult, Van al dese straf heeft mijn sonden de schult, De langdurige sieckt, de jammerlijcke pynen, Die doen mijn vleys en bloedt so vreesselijck verdwynen:
[pagina 204]
Mijn smakeloose mongt proefden in lang geen kost. Ga naar voetnoot209 210[regelnummer] In lang en heeft mijn maech oock gants geen goet gelost. Ga naar voetnoot210 't Ghedenckt my hoe ick laest eens op mijn tanden knarsten, Doe mijn opgheblasen buyck door weedom scheen te barsten Wanneer de groote noot my so gruwelijcken dwong, Dat ick kreet, beet, smeet, ja spartelde en sprong, Ga naar voetnoot214 215[regelnummer] En raesden als een sot door't lyen onverdraechlijck; En my ging gans niet of, is dit niet recht beklaechlijck? Ga naar voetnoot216 Vrunden 'tis sulcken last; hy isser qualijck an, Ga naar voetnoot217 Ick wetet, die zijn gevoech na wil niet doen en kan. Ga naar voetnoot218 Och lacht ghy noch daer ghy my dus euvel siet treuren? Ga naar voetnoot219 220[regelnummer] Weet ghy wel jonge luy dat het u mee kan ghebeuren? Ga naar voetnoot220 Ga naar margenoot* Och ick heb van desen dach van een goet vrient gehoort, Datter een kostelijck miester op het Water staet voort, Ga naar voetnoot222 Ick moet hem eens an boort. Ick mach mijn noot hem klagen, Meughlijck werd' ick van dese smert ontslagen. 225[regelnummer] Mijn broertjen secht my, is dit de miester of de man Ga naar voetnoot225 Die so kunstich en kostelijck 'tvolck miesteren kan? Ga naar voetnoot226 Goeden dach Doctor Heer: door de last der natuuren, Kan ick ellendich mensch dagen noch nachten duuren. Ga naar voetnoot228 Mijn grage keel raest, mijn buyck gheeft hel geluyt, Ga naar voetnoot229 230[regelnummer] Mijn maech die is in slot, daer mach in nochte uyt, Mijn pens is ydel, mijn darmen in een ghedrongen, Ga naar voetnoot231 Die krimpen in malkaer, so dat lever en longen Hier door so zijn ghequelt. Hier door so zijn gheparst, 't Is wongder, so my dunckt, dat mijn lichaem niet en barst. 235[regelnummer] Mijn hooren en sien vergaet so haest my dit gheschiet,
[pagina 205]
En an elcken hayr hangt dan wel ien droppel swiet. De aerd' is my te nauw als my die buyen plaghen, Ga naar voetnoot237 Wat moet een sterflijck mensch ter Werelt al verdraghen. Rychart Ach brodder west gerust, west duldich in't verdriet, Ga naar voetnoot239 240[regelnummer] Denckt das sunder Guttes wil ter Werelt nicht geschiet. Habt hoffenung im dijn druck, holt mut im dijn lyen, Die dijn heft bedruft, die schal dijn wol weer verblyen. Ga naar voetnoot242 Cato und Gallenus die haben viel gheschrieben Tot verstarckung von't sware menscheleich leben. 245[regelnummer] D'ondervindung, somen seght, is de beste leer-meyster, Ga naar voetnoot245 Man hie vor hab ich kein kruyt, salb, smeer noch pleyster, Ga naar voetnoot246 Briefken Dan im d'Apoteech dar schalmen dijn umb sulcx te doen, Ga naar voetnoot247 Geben was Vlier-wortel und was scharp Spaens groen. Ga naar voetnoot248 Huy-pillen, karnmelch mit honich und viel pruymen, Ga naar voetnoot249 250[regelnummer] Und viel Delbs bier, maecht openung, und doet ruymen, Ga naar voetnoot250 Met wat raboly, und was vygen mit siep, Ga naar voetnoot251 Ghy solt soe radt wurden als ein wackere swiep. Ga naar voetnoot252 Ga hin bringt desse brief, und al dijn surghen staacht. Ich wol bald kamen und saghen im das hy't wol maecht: 255[regelnummer] Wer ich moet vorthin gehn tsoe meynen frunt toe etten, Ga naar voetnoot255 Past ghy dan op dem tzeyt, und wilt das toch nicht vergetten,
[pagina 206]
Dan sult ghy meyn kunst sichtbarlich bemerchen: Dan sult ghy meyn vernuft wunderleich werchen. Joost Och Miester! vind ick baet, en ghy u konst wel toont, 260[regelnummer] 't Sal u sonder vertreck hondertfout werden gheloont. Ga naar voetnoot260 Adieu mijn Doctor Heer, de wijste vande kloechen. Rychart Vaert wol, ga hin, murgen kom ich dy eins besoechen. Der marckt is meist getahn, was baat ob ich viel spreech, 't Is best das ich meyn kraem und kramery ob breech: 265[regelnummer] Want ick sie dem abent valt, de kauffluy die verflauffen: Ga naar voetnoot265 't Is toe beduchten das ich nicht meer schal verkauffen, Ga naar margenoot* Und 'tis auch bald dem tzijt das ich musz gehn tsoe gast, Und 'tis auch bald dem tzijt das ich d'aptecher belast Das hy haer de recepten mach volghen lassen. Ga naar voetnoot269 270[regelnummer] Vart wol toe morghen, ick ga das meyner strassen. Ga naar voetnoot270 Dit schiet inde nacht binnen, en Lammert seyt overluyt aldus. Liefste langt mijn de pot, of wijst my het ghemack, Ga naar voetnoot+ Ga naar voetnoot271 Het komt my weder an, ick krijch soo grooten kack. Och my mijn buyck, mijn buyck, ick sin so afterlastich. Ga naar voetnoot273 Myn lief weest niet betreurt, verdraechtet doch stantvastich. 275[regelnummer] Wat beduyt de hangt an't hoofd, secht uytverkoren Vrouw? Ga naar voetnoot275 Maeckt om dees eene nacht doch geen bedruckte rouw.
[pagina 207]
Wijf van binnen Ja ghy secht dat ick sou geen droefheyt daerom maken, Maer wildy dus toe so lech ick het bed noch vol te raken. Ga naar voetnoot278 Is dit het leven daermen so smakelijck van praet? 280[regelnummer] So ben ick, laes! gheraeckt in een seer droeve staet. Rychart smorghens vroech uyt. De heele gantse nacht hab ich vast ligghen ronchen, Want gister abent laet quamb ich tsoe heym sat dronchen. Dus lach ich tot am dach, tot dat de murgenstundt Toonden haer liebleich haubt, und roo gebloosde mundt. 285[regelnummer] De sluymerende vaeck die wreeb ich aus meyn augen. Als ich my geweschen hat geng ich my schoone draugen. Eyn lepflijn extract das is meyn murgen dranch, Ga naar voetnoot287 Dis gut is ober gut voor vaule lucht und stanch. Ga naar voetnoot288 Hie mit so gehn ich hin, wie das het nu mach weesen Ga naar voetnoot289 290[regelnummer] Mit meyn pacienten beyd, ob sey al seyn gheneesen? Gister abent haben sey haar drencken al gehaelt, Ga naar voetnoot291 So sey gehulpfen seyn so wurd ick wol betaalt. Ga naar voetnoot292 Voor het drinck-gelt wil ich auch lustich smetzen, Ga naar voetnoot293 Und dem teer-penning wil ich versauffen und verfretzen. Ga naar voetnoot294 295[regelnummer] Went al das gelt das ich mit dessen handel win, Das hoort nicht meyn, maer meyn liebe schoon wartin. Ga naar voetnoot296 Wol an das gang. Ich twyfel ob ich hie bin veur Ga naar voetnoot297 Het rechte hoes vom drooghe Lammers deur. Jae't. Gut murgen, wie geyts? wie ist u al vergaen?
[pagina 208]
Lammert 300[regelnummer] Voorwaer Heer ghy hebt my een boos stuck ghedaen: Want waer ick stercker als ick bin, ick sou u hersebecken Ga naar voetnoot301 So versetten, dat ghy't geen mensch en sout vertrecken. Ga naar voetnoot302 Ghy eervergeten loer, ghy buffel en ghy droch. Ga naar voetnoot303 Rychart Wierumb? hoe so? was ist? Lammert Esel vraechje dat noch? 305[regelnummer] Ghy langtlooper ick sla jou wel veur jou beck goet koop. Ga naar voetnoot305 Ick heb al de nacht gequelt geweest vande loop, En heb gantsch niet gerust, noch niet in't lijf gehouwen, En heb niet eens gedaen het geen men doet de vrouwen: Want't liep tappeling uyt mijn lijf so drabbelich en so dun. 310[regelnummer] Och had ghy't in jou muts het gheen dat ick jou gun. Ga naar voetnoot310 Ga naar margenoot* Of mocht ghy voor 'tontbijt u eyghen werck eens proeven, Ga naar voetnoot311 In plaets dat mijn Bruyt sou blyde zijn, is sy droeve. Daerom wensch ick u voorwaer veel ongelucks en ramp, En in u brodders oogh de krevel en de kramp. Ga naar voetnoot314 315[regelnummer] Giesselen hoortmen u met netelen en met doornen. Ga naar voetnoot315 Rychart Och vatter wilt u nichts dus uber mey ertsoornen, Ga naar voetnoot316 Want nu bevind ich das hem d'aptecher sich heft verdwaelt, Eyn ander heft deyn dranck, und ghy de seyn gehaelt.
[pagina 209]
't Is onnosel verwesselt, meyn kunst ist drumb nicht minder, Ga naar voetnoot319 320[regelnummer] Vergebet meyn, ich bid dy slaept, ich ga, eer das ich u hinder. Ga naar voetnoot320 hy doet de gordynen toe. Ghy lachers helpt mey lachen, nu ich dus lustich lach Ich lach das meyn naers op geyn vadem tsoe en mach. Ga naar voetnoot322 In plaets das den olden mit de Bruyt meynt te schempen, Ga naar voetnoot323 So soecht er nu viel raet umb dem slauff toe stempen. Ga naar voetnoot324 325[regelnummer] Ich lachten im meyn faust, und must nach swygen stil. Ich dacht al hat er schoon dem dranch 'tsou u nicht helffen vil: Ga naar voetnoot326 Want als de olde leen eens missen haer ghestalten, Ga naar voetnoot327 So kunnen sey haer vocht und krachten nichts behalten. Ich sech die die kunst heft of die scheune prachteych, 330[regelnummer] Ja waerleich die wurts bald heerlich und seer schat reych. Te weten, die vom olde koon machen frissche jongen, Ga naar voetnoot331 Die maacht das sey wederom doen wisse sprongen. Nu ich mach gangen hin bey Joost die mey verbeyt, Und heuren was dem man vom meyn kunste al seyt. binnen. Joost seyt binnen aldus. 335[regelnummer] Dus heb ick al de tijt, ja de lieve langhe nacht Na loosinghe met vlijt, doch vruchteloos ghewacht: Maer 'tschijnt wel dat de kracht een plaetse heeft genomen, Daer ick't niet had ghedacht noch ghewenscht te komen. Hoewel dat my mijn sieckt maeckt slaphertich en swack, 340[regelnummer] Nochtans voeld' ick te nacht dat my een Vrouw' gebrack: Ga naar voetnoot340 Want die milde natuur schonck my een harden deegen:
[pagina 210]
Dus heb ick met pijn en sonder vaeck te nacht gheleegen, En heb gheweest gequelt met een dubbelt verdriet: Want het onverwachten had ick, maer het verwachten niet, 345[regelnummer] Na een jonghe Vrouw' had ick vergheefs verlanghen. En neffens dien had ick noch garen op stoel ghegangen. De nacht die is verby 'tis tijt dat ghy opstaet. Ansiet, o mijn gesicht den gulden dagheraet Vertoont zijn blickerend' hooft met zijn glans-rijcke lichten, 350[regelnummer] Om s'werelts wilt geswarm seer neerstich te besichten. Ga naar voetnoot350 Ick sie u fackel wel, o alderklaerste baeck! Maer ick ben overheert vande rusteloose vaeck. Ga naar voetnoot352 Ick weets u grooten danck, ick hou u licht in waerden. Danck hebt, o schoonste Son! danck hebt lantaern vander aerden, 355[regelnummer] Vergeeftet my dat ick van vaeck bedwonghen doe, Ga naar voetnoot355 En moet nootsakelijck de gordynen schuyven toe, Ga naar margenoot* Dewijl ick nu met lust gaern wat rust sou rapen, Ick maeck de dach mijn nacht. Vaert wel, ick ga wat slapen. Rychart uyt Dis is dem rechten wech, dis is dem rechten straet, 360[regelnummer] Diemen regel-recht na Joost dem drucker gaet. Mey wundert das zein huys nach is thoe gheslosen, Im moet dese necht gheloof ich nichts haben verdrosen, Ir ruwest uber lang, tzeyt das ich eins clauff. Ga naar voetnoot363 Joost binnen Wie is doch daer? Rychart Komt sicht en doet doch eyns 'auff.
[pagina 211]
365[regelnummer] Wol gut morghen Herr Joost, wie steytet nu mit dijn hinder? Is dein bauch nu nicht slap? Joost Neen Heer 'tis niet veel minder, 't Heeft niet gheweest, daerom doolt u kunst of 'tghebruyck: Want in plaets van slaping inwendich in mijn buyck, Ga naar voetnoot368 Kreegh ick door u recept een harding an my uytwendigh, 370[regelnummer] Dus bleef ick de heele nacht slapeloos en ellendich. Ten eersten misten ick 'tgheen ick te lang ontbeer. Ten tweeden misten ick 'tghebruyck van mijn begeer: Want an een jonge Maeght had ick liever my ghekoelt, Dan ick deur groote noot wou gaen op het ghestoelt: 375[regelnummer] Dus leed ick dubbel pijn met een smartelijck deeren: Ga naar voetnoot375 Dese u kunst is vals, ghy hoort eerst beter te leeren Eer dat ghy and'ren helpt. Hoorje wel wat ick segh? Ghy meught nu wel gaen, ghy hebt u danck al wegh. Ga naar voetnoot378 Gaet heen ghy Lapsalver, ghy snoode leugen verkooper, Ga naar voetnoot379 380[regelnummer] Ghy bedrieger, ghy schelm, ghy loose langtlooper. Och, die vremde miesters of vremdelingen gelooft, Die mist zijn sinnen, en wert van zijn sinnen berooft. Ga naar voetnoot382 Gaet heen ghy fielt, ghy guyt, ghy eerloosen knoet of deen, Ga naar voetnoot383 Die u annemen die ontsteeldy hert, sin en reen, Ga naar voetnoot384 385[regelnummer] Met u brasselletten, en schijn schoone ringhen, En met u brieven vals, en ander wonder dinghen: Ga naar voetnoot386 Maer als ghy deur Gods hant rechtvaerdich straffe lijt, So denckt dat ghy alleen daer d'oorsake of zijt. Wech uyt mijn huys of ick geef u stracks slaghen. 390[regelnummer] Flucx packt u van hier, of 'tsalder noch qualijck daghen. Ga naar voetnoot390
[pagina 212]
Rychart uyt Meyn danch die is hier kleyn, meyn kunst is nicht gefaelt. In plaets vom grossen loon wierd ich mit schand betsaelt. Die andren yets bevielt, 'tgaet dum dien uyt seyn gissen. Ga naar voetnoot393 Selbst isset beste kruyt, doch de wijste kunnen missen. Ga naar voetnoot394 395[regelnummer] So viel dees saack angeht die is kleyn van belang: Want door't missen kreech den olden kamergang. Ga naar voetnoot396 Und dem dreutelaer die heft hum so bevunden, Ga naar voetnoot397 Als of seyn dingen al seer toe hylichen stunden. Ga naar voetnoot398 Eynde.	[tekstkritische noot]In afwijking van de andere kluchten springen bij de Quacksalver de versregels paarsgewijs in. - 1 Anheurt met grote sierletter A - 3 weyb L weyd - 5 vreylich L vryelich - ich B ic I ick - 6 Vor dem B I Voor dem L Vor den - 7 Giebt B Gieb - 8 Giebt I Gieb - reden I redenen - 11 Herren L Heeren margenoot* [G 2 r^o] voetnoot+ Opschrift: belacheliicke: grappige; goude Mynen: goudmijnenaant.; droge: impotente, hier door ouderdom; den Drucker: bijnaam in verband met Joosts constipatie; voort-gedaen: uitgestald (van waren); swetsen: praten, zoals een standwerker doet. voetnoot1 vrumer: rechtschapen. voetnoot2 edert sey vom was ghestalt: van wat voor gestalte of hoedanigheid ieder ook is. voetnoot3 Hooch ob leech: aanzienlijk of onaanzienlijk. voetnoot4 vryers: jonge mannen; vrysters: jonge vrouwen; wenaers: weduwnaars. voetnoot5 heer: hier; vreylich: onbevreesd. voetnoot6 gaer umb sunst: helemaal voor niets, gratis. voetnoot7 Giebt mier was stilstant: blijf terwille van mij hier een ogenblik staan. voetnoot11 gunstiger: welwillende. voetnoot12 kunstener geysten: knappe heelmeesters; artzenen: medicijnen. voetnoot13 siechen: ziektenaant.. [tekstkritische noot]14 das L dats - 15 Alhie volgens B I L; in A Alhle, drukfout - 17 dem L den - 19 entlich L entich - 20 ich B L ick - 21 der Moren I de Moren - 23 Ich B I Ick - im L in tweemaal - 24 Im I In - 26 Oostenreich I Ostenrich - 30 mediceynen in A mediceyuen drukfout B I medeceynen - 35 sweir I swier voetnoot14 weyt ich leich wol: weet ik evenwel. voetnoot15 neringbare: neringdoende, handeldrijvende. voetnoot18 liedren vol vom trauwen: betrouwbare, eerlijke lui. voetnoot20 waerlich toe seyn: in werkelijkheid bestaande. voetnoot21 Rotte-meyr: de Rode Zee. voetnoot25 't Roomsch gebercht: waarsch. de Apennijnen; wunderlich gelucken: bijzonder groot geluk. voetnoot27 bespiert: doorzocht. voetnoot29 seer klinckenden: beroemde; meynen: mijnen. voetnoot31 betruckter: gekweld, bedrukt. voetnoot32 saubre kost: sobere, eenvoudige kostaant.. voetnoot34 duym-kruyt: geld; badden: vroegen. voetnoot36 sich blyde baren: zich blijmoedig vertonenaant.. voetnoot37 maechdlijn kleyn: eenvoudig meisje; doen seyn im grossen anschouwen: tot aanzien brengen. [tekstkritische noot]41 So I Soe - meyner in alle drukken meyne drukfout? - 42 achtbar I achbar - 45 ghezwunghen L gheswunhen - 58 Ich B I Ick - 62 luyten I lutten - 64 ich B I ic - aughen in alle edities angden drukfout? voetnoot40 slecht: eenvoudig, nederig; versmaet: onaanzienlijk. margenoot* [G 2 v^o] voetnoot41 precht: luister; gunst: gunstige invloed. voetnoot42 ubervloz von haben: overvloed aan bezittingen. voetnoot44 na verlaub von gut: als geld en goed verteerd zijn, als de boel op is (?). voetnoot46 hun: de betekenis hem is duidelijk, maar vs. 41 gebruikt im. Zie echter vs. 122. voetnoot47 bestiert: leidt; bestrijcht: beheers of: bedot. voetnoot49 begeerleych kan treffen: begerig kan maken. voetnoot50 reycher: rijke. voetnoot53 mit sunst eynighe peynen: met bovendien enige moeite (?)aant.. voetnoot54 Die doore luyten: de dwaze lieden. voetnoot58 das leytlich angesichten: het lelijke gezichtaant.. voetnoot62 Toe ich enz.: Doe ik slechte mensen goed en zwakke sterk lijken. voetnoot64 git: zwart. [tekstkritische noot]65 meer B I mier - 66 man in A mau, drukfout - geleerste B I gelierste - - 70 mey B I my - 73 Ich B I Ick - artseneyn in A artsenen B I artzney - 74 Ich B I Ick - 76 harte I herte - 90 vor B I voor - 93 kunstich in A kunstieh, drukfout. voetnoot67 by elck ein laub: bij iedereen lof. voetnoot68 hauchloblichen: hoogvereerde. voetnoot72 man: maar. Vgl. Mnl. Wb. IV kolom 997. voetnoot74 heylichen: reliquieën. voetnoot83 baggen: edelstenen. voetnoot85 geel-sucht: gouddorst. margenoot* [G 3 r^o] voetnoot90 frucht: vrees. voetnoot91 eubel: euvel, kwalijk; grage: gulzige, verterende. voetnoot93 vormaels: van te voren. [tekstkritische noot]98 Pistoletten volgens B I; in A Pistotten, drukfout - 102 Friessche L Frissche - 104 maech B I mach - ich in A ieh, drukfout - 106 nicht B I niet - 107 zeinen volgens B I; in A zeiuen, drukfout - 113 Wie B I Wy - 117 lantschaff B I lantschap voetnoot95 wunder: wonderbaarlijkaant.; euly: ulieden; redt: spreekt. voetnoot96 Man: maar. voetnoot97 Portogoloysers: portugese gouden muntenaant.; Lijsbetten: Engelse gouden muntenaant.. voetnoot98 Dubbloenen: gouden muntenaant.; Pistoletten: muntenaant.. voetnoot99 Nobels: gouden muntenaant.; golde rossen vruntaant.. voetnoot101 kluyten: muntenaant.. voetnoot102 Geuse duyten: koperen muntenaant.. voetnoot103 de spieren, het specy, het stof: de grondstoffen. voetnoot105 absatz: waardeverminderingaant.. voetnoot106 hertlich: oprecht. voetnoot112 selb: zalf. voetnoot115 die heft mein gros gebrech: die heeft me erg nodig. voetnoot116 versiert: verzonnen; schalckhaftighen trech: gemene list. voetnoot118 Laphes: steen (der wijzen); golden stochen: gouden staven. [tekstkritische noot]122 dem B I L den - 125 ich bin B I ick din - 126 kunst in A kumst drukfout - heft B I heeft - 139 tzeyt B I tseyt voetnoot119 Niterlandt: Nederland; de lenderen gheleich: dergelijke landen. voetnoot120 troetelen: koesterenaant.. voetnoot121 Man Got enz.: Maar God verijdelt al zijn slimme listen. voetnoot122 vom hum:aant.. voetnoot125 tweyfelt: u afvraagt; vom waan: waar vandaan. voetnoot126 weer: waar. voetnoot127 Laes! al u wund'ren stehn: verwondert u niet langer (Laes! = Lass ?). voetnoot130 slichten slijm: nederig slijm. voetnoot131 artz: kunst (ars medica). voetnoot132 vor het gheluck: als het geluk zelf, Fortuna. margenoot* [G 3 v^o] voetnoot133 vluchtich: waaiend; swie: twee; vlerchen: vleugels, vlerken. voetnoot138 Diet enz.: Die 't (het gebruik), als het haar (Fortuna) gevalt, met smart moeten afstaan. voetnoot140 onlust: ongerief, kwaal; tantswier: tandpijn. voetnoot142 bedanchen: dankbaar zijn voor. [tekstkritische noot]144 gequest in A gequcst drukfout; B I gequetst - 159 Wat in A Wac drukfout voetnoot144 gheholden: gehouwen, syn. van ghestochen. voetnoot145 Leytleich: pijnlijk; vreesleich: beangst (?); buslich: lees bulsich (?): hoesterig. voetnoot146 Galtsich: gallig, lijdend aan overmaat van gal; narrisch: knorrig; alt ongevallighe peupel: al het gebrekkige volk. voetnoot147 gaet im banden: verbanden draagt. voetnoot148 schal: zal. voetnoot149 anders: tenminste. voetnoot150 het lassen nu volbracht: het erbij laten. voetnoot151 decksels: middelen om iets te verbergen. voetnoot152 seyn: zien; onghevallicheyden: gebrekkigheden. voetnoot153 daughen: de ogen; uberhaelt: bedekt. voetnoot155 gevarlicheyt: gevaar. voetnoot157 rusten: rust hebben, rust nemen. voetnoot160 Die zijn ... hare vochticheyt ontgleen: die zijn uitgedroogd, dor. voetnoot165 vol jeuchelijcke sinnen: vol met de lusten van een jonge man. [tekstkritische noot]166 docht in A dotht drukfout - 167 ick in A iek drukfout - 180 ick in A iek drukfout - 185 dis I dies voetnoot166 billich: met reden; docht: dacht, moest denken. voetnoot171 senuwen: pezen; verkout: koud geworden. voetnoot172 noch: toch. voetnoot176 als eerst: zoals vroeger. margenoot* [G 4 r^o] voetnoot177 wilt dat niet ghedogen: staat dat niet toe. voetnoot180 vallen an: aanspreken. voetnoot184 tsoe werchen: te doen. voetnoot187 in duyts: in het Nederlands; of dat: opdat. [tekstkritische noot]In A springen de vzn. 191-198 iets in; ervoor en erna zijn geen regels wit. - 194 Nach B I Noch voetnoot189 Langt: geeft. voetnoot190 dijn dingen schollen wol weesen: uw zaken zullen terecht komen. voetnoot192 un corellen: en aspergesaant.; struyven: eierpanne-koeken. voetnoot194 neuck-wasser: dubbelzinnig: water dat het neuken bevordert en beduvelwater. voetnoot195 boompjes: bodems; scheune aertgesocken: mooie artisjokken. voetnoot196 schol: zal. voetnoot198 wasz: was je. voetnoot200 cedul: recept. voetnoot201 was men secht: wat ik zeg. voetnoot203 op stee: dadelijk. [tekstkritische noot]211 laest L laetst - 218 wetet B I weet - 220 ghebeuren B I beuren - 227 Doctor L Doctoor voetnoot209 smakeloose: zonder smaak. voetnoot210 gelost: kwijt kunnen raken. voetnoot214 smeet: sloeg. voetnoot216 my ging gans niet of: ik had helemaal geen ontlasting. voetnoot217 hy isser qualijck an: hij is er slecht aan toe. voetnoot218 na wil: naar wens. voetnoot219 euvel: zwaar. voetnoot220 mee: ook, eveneens. margenoot* [G 4 v^o] voetnoot222 kostelijck miester: voortreffelijk heelmeester; op het Water: op het Damrakaant.; voort: nu. voetnoot225 Mijn broertjen: beste maat, kerel. voetnoot226 miesteren: genezen. voetnoot228 Kan ick ... dagen noch nachten duuren: weet ik me dag en nacht geen raad. voetnoot229 grage: hongerige; raest: schreeuwt (om voedsel). voetnoot231 pens: buik; ydel: leeg. [tekstkritische noot]237 die buyen B I de buyen - 240 Guttes in A Gtutes drukfout; L Gentes - 241 hoffenung B I hoeffenung - 243 gheschrieben B I gheschrieven L gheschreben - 244 leben B I leven - 246 hie vor B I die vor - In A springen de vzn. 247-252 iets in; ervoor en erna zijn geen regels wit. - 248 Geben B I Geven - 251 mit B I met - 254 Ich B I Ick - kamen I komen voetnoot237 te nauw: te klein. voetnoot239 brodder: broeder, maataant.. voetnoot242 bedruft: bedroefd; schal: zal. voetnoot245 somen: zoals men. voetnoot246 Man: maar. voetnoot247 Dan: maar. voetnoot248 Spaens groenaant.. voetnoot249 Huy-pillenaant.. voetnoot250 Delbs bier: goed bier. Vgl. Koe vs. 179. voetnoot251 raboly: raapolie; siep: zeep. voetnoot252 radt: vlug; swiep: zweep. voetnoot255 Wer: waaraant.. [tekstkritische noot]257 sichtbarlich B I sichtbaerlich - 258 werchen misschien drukfout voor sien werchen - 261 Heer in A Heet drukfout - 263 meist I miest - 264 das L dat - 265 Ick B I Ich - 266 beduchten in A beduehten, drukfout - 267 tsoe B I toe voetnoot260 sonder vertreck: dadelijk, zonder uitstel. voetnoot265 verflauffen: verflauwen, d.i. mat worden van markt of beurs; of verlauffen: weggaan? margenoot* [1 r^o] voetnoot269 volghen lassen: laten nakomen (?). voetnoot270 das: dus (?). voetnoot+ - schiet: geschiedt. - binnen: achter de coulissen. voetnoot271 langt: reik. voetnoot273 afterlastichaant.. voetnoot275 hangt: hand. [tekstkritische noot]282 tsoe L toe - 288 ober B I over - 289 mach L macht - 292 gehulpfen in A gehulpsen drukfout - 294 penning B I penninck - 295 dessen L desen voetnoot278 Maer wildy dus toe enz.aant. voetnoot287 lepflijn: lepeltje. voetnoot288 ober: ‘aber’, echter. voetnoot289 wie das: hoe of. voetnoot291 drencken: dranken. voetnoot292 gehulpfen: genezen. voetnoot293 smetzen: smullen. voetnoot294 teer-penning: fooiaant.. voetnoot296 wartin: waardin. voetnoot297 Wol an das gang: Welaan, daar ga ik dan. [tekstkritische noot]300 Lammert in A als persoonsaanduiding Launneat drukfout - 311 ontbijt B I onbijt - 315 netelen I nettelen voetnoot301 hersebecken: hersenpan. voetnoot302 versetten: afranselenaant.; vertrecken: vertellen. voetnoot303 loer: schelm. Vgl. Symen vs. 136; droch: bedrieger. voetnoot305 goet koop: zo maar, gemakkelijk. voetnoot310 het gheen dat ick jou gun: wat ik je gun, wat ik je toewens. margenoot* [1 v^o] voetnoot311 Och mocht ghy enz.aant. voetnoot314 brodder: knoeier. Vgl. vs. 239aant.; krevel: kriebel, jeuk. voetnoot315 Giesselen: geselen. voetnoot316 vatter: afkorting van Gevatter, kameraad; of kromme uitspraak van Vater. [tekstkritische noot]321 helpt volgens B I; in A helpst - 326 dem L den - 332 sey B I sy voetnoot319 onnosel: argeloos, zonder slechte bedoeling. voetnoot320 hinder: stoor. voetnoot322 geyn: geen. voetnoot323 schempen: 'n pleziertje hebben. voetnoot324 slauff: Lauf (?), diarree; stempen: tot stilstand brengen. voetnoot326 al hat enz.: ook al had hij de drank, het zou hem niet veel helpenaant.. voetnoot327 ghestalten: juiste gesteldheid (?). voetnoot331 koon: kanaant.. voetnoot340 gebrack: ontbrak. [tekstkritische noot]348 Ansiet B I Aensiet - 356 schuyven volgens B I; in A schuwen L schuven - 358 ick ga in A iek ga drukfout - 361 gheslosen B I gheslossen - 362 verdrosen B I verdrossen - 363 eins B I iens - clauff. in A clauff, voetnoot350 geswarm: gewoel; besichten: bezichtigen. voetnoot352 overheert: overmeesterd; rusteloose vaeck: de behoefte aan slaap die me geen rust laat. voetnoot355 doe: handel. margenoot* [2 r^o] voetnoot363 Ir ruwest uber lang: hij rust erg lang; tzeyt: het is tijd; clauff: klop. [tekstkritische noot]366 nicht L nich - Joost L Joost seyt binnen - 367 Heeft L Heft - 369 my B I mijn - 390 daghen. in A daghen- voetnoot368 slaping: verslapping. voetnoot375 deeren: leed. voetnoot378 meught: kunt; ghy hebt u danck al wegh: je hebt je beloning al gehad. voetnoot379 Lapsalver: kwakzalver. voetnoot382 Die mist zijn sinnen: die is dwaas. voetnoot383 knoet of deen: pummel. voetnoot384 annemen: vertrouwen. voetnoot386 brieven vals: valse documenten (ter imponering van het publiek). voetnoot390 'tsalder noch qualijck daghen: er zal nog iets beroerds gebeuren. [tekstkritische noot]395 angeht B I aengeht voetnoot393 bevielt: opdraagt; 't gaet dum dien uyt seyn gissen: het gaat met hem anders dan hij dacht. voetnoot394 Selbst isset beste kruyt: het is het verstandigst zelf de dingen te doenaant.. voetnoot396 kamergang: ontlasting; vgl. WNT VII kolom 1102. voetnoot397 dreutelaer: sukkel. voetnoot398 dingen: lid.

Vorige Volgende

Kluchten

[Quacksalver]

Over het gehele werk

plaatsen

Over dit hoofdstuk/artikel

titels