Groot lied-boeck

[p. 575]

tekstkritische noten

CLXXXII Aendachtigh Liedt

Waen-wyse lieden, valsch van oordeel,¹
Geslacht-sieckt is maer sotte pracht,²
Ten doet in u geboort geen voordeel,³
Noch 't çiert u met geen kunst, noch kracht,⁴
VVas dijn af-komst⁵
De rijckst, de vromst,⁶
VVas dijn af-komst
Seer hoogh begaeft van God,⁸
VVat nuttet sydy selven nar of sot?⁹

Veel Ouders zijn van Geest doorluchtigh,¹⁰
Groot van vernuft, dapper en rijck:¹¹
Haer kind'ren boersch, nesck en ontuchtigh,¹²
In geene zeden heur gelijck,¹³
Die 't wel besiet¹⁴
Af-komst seyt niet,¹⁵
Die 't wel besiet,
Een quist-goed baert een vreck,¹⁷
Een wyse Vader teelt wel een geck.

't Is beusel-marckt dan veel te roemen,¹⁹
Van oude stam, wel eer vernaemt,²⁰

CLXXXII
In 1622 blz. 35-36. Geheel cursief. In vs. 1 grotere sierletter W.
25 of in 1622: of, - 45 wenst in 1622: wensch

1 Waen-wyse: dwaze.

2 Geslacht-sieckt: familietrots.

3 in u geboort: bij uw geboorte.

4 kunst: kunde, kundigheden.

5 af-komst: oorsprong, dus voorgeslacht.

6 de vromst: de dapperste.

8 van: door.

9 nuttet: helpt het; sydy: als gij zelf... zijt.

10 doorluchtigh: verheven.

11 vernuft: verstand; rijck: machtig.

12 boersch: onbeschaafd; nesck: dwaas; ontuchtigh: losbandig.

13 In geene zeden: wat hun gedrag betreft geenszins; heur gelijck: hun gelijke.

14 Die: wie; dus: als men het goed bekijkt.

15 niet: niets.

17 quist-goed: verkwister.

19 beusel-marckt: beuzelarij.

20 vernaemt: vermaard.

[p. 576]

In 1622 blz. 35, linkerhelft

[p. 577]

 

Alsmen in 't maeghschap u niet mach noemen²¹

 

Of dat u bloed-vriendt uwer schaemt,²²

 

Door misbruyck, of²³

 

Van slemp, van slof,²⁴

25

Door misbruyck of

 

Soo quaet gebreck u deert;²⁶

 

V bloed verwanten ghy selfs seer onteert.²⁷

 

 

 

Alleens werden wy meest geboren,²⁸

 

Maer niet alleens tot deughd gement.²⁹

30

't Goed leven, oft quaed werdt verkoren

 

Nae dat den mensch hem selven went.³¹

 

Voor-Vaders deughd

 

Geeft wel een vreughd,

 

Voor-Vaders deughd

35

Men niet als rijckdom erft,³⁵

 

En ist niet jammer dat sy met hun sterft.³⁶

 

 

 

Geschapen dingen kan men wennen,³⁷

 

Recht (alsmen seyt) van 't jonge rijs³⁸

 

Het ed'le schepsel sich selfs leert kennen³⁹

40

Door sticht'lijck volck en onderwijs,⁴⁰

 

d'Opvoedingh doet⁴¹

 

Veel nut en goet,

 

d'Opvoedingh doet

 

Oock datmen schier ontmenscht,⁴⁴

45

Men raeckt (God betert) licht in quade wenst.⁴⁵

21 't maeghschap: de familie; noemen: met ere vermelden.

22 dat: als; bloed-vriendt: familielid.

23 Door: om, wegens; of: samen met of (vs. 25) hetzij, hetzij; de eerste woordgroep slaat op eigen schuld, de tweede op omstandigheden.

24 slemp: slemperijen; slof: nalatigheid.

26 quaet gebreck: erge armoede.

27 selfs: zelf; onteert: te schande maakt; het gehele complex van de vzn. 23-26 behoort als bepaling hierbij.

28 Alleens: gelijk; meest: meestal.

29 gement: geleid.

31 went: hetzij van wenden, hetzij van wennen.

35 als: evenals, zoals.

36 En ist niet: is het dan niet.

37 wennen: gewennen, een gewoonte bijbrengen.

38 Recht: juist; rijs: twijg; na dit vs. denke men een punt of een komma.

39 Het ed'le schepsel: de mens.

40 sticht'lijck volck: geestelijke opvoeders.

41 doet: veroorzaakt.

44 ontmenscht: verdierlijkt.

45 wenst: gewoonte, gewenning.

[p. 578]

 

Men mocht de goe natuur wel vloecken,⁴⁶

 

Schiep sy de armen soo veracht,⁴⁷

 

Datmen de deughd alleen moest soecken

 

By snorckers van haer groot geslacht,⁴⁹

50

God heeft voor al,⁵⁰

 

Door schick of val;⁵¹

 

God heeft voor al

 

Daer heerlijck in versien;

 

Men vint by rijck en arm wel goede lien.

 

 

55

Ghy vrouwen grootsch, en trotsche Heeren,⁵⁵

 

Bouwt niet te seer op 't avontuur,⁵⁶

 

V hoogheyts staet haest kan verkeeren,⁵⁷

 

En oude armoe smaeckt soo suur.⁵⁸

 

De hooge moet⁵⁹

60

Op oor of bloet,⁶⁰

 

De hooge moet

 

Met reden wort begeckt,

 

VVat baet u't suyver bloet als ghy 't bevleckt?

 

 

 

Ghy wereld-volck of rechte wysen,⁶⁴

65

En pronckt niet met eens anders deught:

 

Dijn eygen leven laet u dat prysen,⁶⁶

 

Dat geeft de ziel een meerder vreught:⁶⁷

 

Soeckt niet te vert⁶⁸

 

Gaet in u hert,

70

Soeckt niet te vert

 

Siet wat ghy selven bent,

 

En lastert niemant die ghy niet en kent.⁷²

46 vloecken: verwensen.

47 veracht: minderwaardig; de zin is voorwaardelijk: indien de natuur de armen zó minderwaardig schiep.

49 By snorckers enz.: bij hen die pochen op hun hoge afkomst.

50 voor al: voor altijd.

51 schick of val: beschikking of lot.

55 grootsch: hovaardige.

56 't avontuur: de fortuin.

57 haest: spoedig.

58 oude armoe: oud en arm te zijn.

59 De hooge moet: het hoogmoedig zijn.

60 oor: afstamming; bloet: familie.

64 wereld-volck: heersers; rechte wysen: echte geleerden.

66 dat: onderwerp, wijst terug op leven.

67 meerder: grotere.

68 vert: ver.

72 lastert niemant: spreek geen kwaad van iemand.