Groot lied-boeck

[p. 171]

tekstkritische noten

XLIII Amsterdams Klaagh-Liedt

Hier legg' ick af-gheslooft,
Ick Amsterdam vol treuren,
En kan mijn treurich hooft
Door 't kermen nauw opbeuren:⁴
Om dat my komt versteuren⁵
Een heymelijck verdriet,
Want die ick was te veuren,
Och die ben ick nu niet.

Mijn Susters, Delf en Dort,⁹
Hoe meuchdy my soo vraghen
Wat dat my let of schort?¹¹
Of wat my dus doet claghen?¹²
Het sijn de bittere plaghen
Die in my sijn gheteeld,¹⁴
Om dat ick niet kon draghen,
Mijn aengheboren weeld.

Die in weeldt is ghewendt,
En in armoed' moet keeren,¹⁸
Die smaeckt de swaarst' ellendt,¹⁹
't Versoeck met smart doet leeren:²⁰
Mijn kind'ren waren Heeren
Gheacht, en seer ghe-eert:

XLIII
In 1622 blz. 60-62. Ook in Geestigh Liedt-Boecxken 1621. In vs. 1 het eerste woord in romein met grotere initiaal H. In de vzn. 2, 9, 61, 62, 75 en 89 enkele woorden in romein, in vs. 65 klein kapitaal.
Titel Klaagh-Liedt in 1622: Klaagh-Kiedt - 54 't hooft in 1622: 'c hooft

4 nauw: nauwelijks, helemaal niet.

5 versteuren: verstoren, uit mijn evenwicht brengen.

9 Susters: hollandse zustersteden.

11 let of schort: hindert of mankeert.

12 dus: zo.

14 gheteeld: verwekt.

18 keeren: vervallen, overgaan tot.

19 smaeckt: proeft, ondervindt.

20 't Versoeck enz.: de ondervinding, de ervaring leert door smart.

[p. 172]

 

Sy volchden haer begeeren,²³

 

't Welck haer en my nu deert.

 

 

25

Hoe dick heb ick er-kauwt²⁵

 

Dees myn bedruckte krachten:²⁶

 

Hoe dick was ick benauwt

 

In die donckere nachten,

 

Wanneer mijn kinders brachten

30

Haer ghelt onsinnich deur,³⁰

 

En ick most sitten wachten

 

Gantsch vruchteloos nae heur.³²

 

 

 

Ick krijt myn ooghen uyt,

 

Ick moet met wee uytroepen

35

Hoe sy heur Sondachs-duyt

 

Verquanslen en versnoepen,

 

An Jotthoon, en an Poepen,³⁷

 

In kroech, in kuf, in kot,³⁸

 

Of somwijls inde stoepen,³⁹

40

Door hoere liefde sot.

 

 

 

Als die vermoeyde straat

 

Wat ruste waant te grasen,⁴²

 

Menich kroes onverlaat⁴³

 

Ontweckt haer door het rasen,

45

Of als hy als de dwasen⁴⁵

 

Stribblich bevecht de wacht,⁴⁶

 

Of bruyckt op broosche glasen

 

Sijn onbekende macht.⁴⁸

23 haer: hun.

25 dick: vaak; er-kauwt: weer nagedacht over.

26 bedruckte: benarde, verzwakte.

30 onsinnich: op zinloze wijze.

32 nae heur: op hen.

37 Jotthoon: Jutten, onbeschofte vreemdelingen (eig. uit Jutland); Poepen: moffen, scheldnaam voor Duitsers.

38 kuf: bordeel; kot: hetzelfde als kuf.

39 inde stoepen: op de stoepen, waar binnen het hek nl. vaak zitbanken waren.

42 waant: denkt; grasen: krijgen, genieten.

43 kroes: opgewonden, dronken.

45 Of als: hetzij wanneer; vgl. ook vs. 47.

46 Stribblich: tegendraads, recalcitrant.

48 onbekende: anonieme; dus niemand weet wie het gedaan heeft; of: onvermoede, hemzelf niet bewuste (?)

[p. 173]

 

Doen konnen Herbergiers,⁴⁹

50

Glaas-makers, Medecynen,⁵⁰

 

Pock-meesters, en Barbiers,⁵¹

 

Wel wat te winnen vynen:⁵²

 

Want als d' hetsighe wynen⁵³

 

Gheklautert sijn in 't hooft,

55

Werd de Mensch sonder pynen⁵⁵

 

Van sijn verstant berooft.

 

 

 

Die soo reuckloos versluymt⁵⁷

 

Mijn sorrich-rijck besparen,⁵⁸

 

Eng ick zijn wije ruymt,⁵⁹

60

En leer hem nu bewaren,⁶⁰

 

Ja tuchten en bedaren

 

Door een Heylighe-wech,⁶²

 

Of, siet, ick laetse varen

 

Maar eens na Indien slech.⁶⁴

 

 

65

Wel haerlem, waerdtste Sus,

 

Wat doet u so mees-muylen,

 

Noost u mijn kommers dus?⁶⁷

 

Dat belch ick my met pruylen:⁶⁸

 

Mijn roode ooghen puylen⁶⁹

70

Door myn schuerend' gheween,

 

Als ick lach, sult ghy huylen,

 

Dat leyt my op myn leen.⁷²

49 Doen: dan.

50 Medecynen: artsen.

51 Pock-meesters: heelmeesters voor venerische ziekten; Barbiers: chirurgijns, die bijv. aderlatingen verrichtten.

52 te winnen vynen: te verdienen vinden.

53 hetsighe: ophitsende, prikkelende.

55 sonder pynen: zonder moeite, zo maar.

57 reuckloos: roekeloos; versluymt: verbrast.

58 sorrich-rijck: zorgvuldig.

59 Eng ick: beperk ik.

60 bewaren, tuchten, bedaren: opgesloten worden, getuchtigd worden, gekalmeerd worden.

62 Heylighe-wech: straat in het centrum van Amsterdam waar het Rasphuis stond, een inrichting voor tewerkgestelde gedetineerden.

64 eens: dus zonder terugkeer; slech: slechts.

67 Noost u: spijt u, doet u leed; onpersoonlijk ww. met mijn kommers als genitief; dus: op déze manier, d.w.z. blijkbaar niet.

68 Dat belch ick my: daarover maak ik mij boos; met pruylen: met treuren, met mopperen.

69 Mijn roode ooghen enz.: ik heb rode uitpuilende ogen gekregen door mijn oorverscheurend (of hartverscheurend) geween.

72 Dat leyt my enz.: dat voel ik al aankomen.

[p. 174]

 

Medooghend' ick beclaagh

 

Myn Susterlingh verheven,⁷⁴

75

Siet die bedroefde Haach

 

Schijnd' te lillen en beven,⁷⁶

 

Om dat sy heeft ghegeven

 

De middel tot haer smert,⁷⁸

 

Haer kinders wilde leven,⁷⁹

80

Verdruckt haer moedich hart.

 

 

 

Al die ghelycke leyt⁸¹

 

Met my hier moet besuren,

 

Werden van my beschreyt;⁸³

 

Besonder mijn Naburen,

85

Wild uyt mijn droefheyt puren

 

Een voordeel en een vreughd':⁸⁶

 

De jonghe Jeughd wild sturen⁸⁷

 

Met reden tot de deughd.⁸⁸

 

 

 

Om dat ick t' Amsterdam

90

Haer niet en gingh bedillen,⁹⁰

 

Maar al mijn vreughde nam

 

In haer broodt-droncken grillen,

 

Tot haer dertele willen⁹³

 

Myn sotheydt geld toe-gaf;

95

Nu lijd ick na 't verspillen,

 

De recht-verdiende straf.

74 Susterlingh: zuster, eig. zusterskind.

76 lillen: sidderen.

78 De middel: het middel, datgene wat iets tot gevolg heeft of mogelijk maakt.

79 wilde: bandeloze, ongeregelde.

81 leyt: leed.

83 Werden van: worden door.

86 Een voordeel: iets gunstigs.

87 sturen: richten, leiden.

88 reden: redelijkheid.

90 Haer: hen; bedillen: vermanen, kritiseren.

93 Tot haer dertele enz.: en doordat mijn dwaasheid nog geld toelei op hun uitspattingen, daardoor lijd ik nu.